يسلامداعى كەرى اعىمدار، سولاردىڭ ىشىندە سالافيتتەر ارەكەتىنەن اقتوبە، اتىراۋ، باتىس قازاقستان جانە ماڭعىستاۋ، قاراعاندى وبلىستارىندا رەسپۋبليكانىڭ وزگە ايماقتارىنا قاراعاندا ءدىني جاعدايلاردىڭ شيەلەنىستى ءوربۋى انىق بايقالادى.

«تۋرا جولدى» ۇستانۋشى سالافيتتەردىڭ پىكىرىنشە، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن قازاقتاردىڭ، ءداستۇرلى مۇسىلماندىق جولدى ۇستانىپ كەلگەن وزگەلەردىڭ دە ءدىني تۇسىنىك، ۇستانىمدارى دۇرىس ەمەس. ولار دىنگە جاڭالىق ەنگىزگەن «بيدعاتشىلار»، اللاعا سەرىك قوسقان «ششيرك» جاساۋشىلار. ءوز پىكىرلەرىن اراب ەلدەرىندەگى، اسىرەسە ساۋد ارابياسىنداعى «شەيح» ءدىني عالىمداردىڭ ايتقاندارىمەن دالەلدەۋدى ادەتكە اينالدىرعان. ياعني، قازىرگى مۇسىلمان جاماعاتىنىڭ بۇرىنعى اتا-بابا ءدىني جولىمەن جۇرەم دەگەنى بەكەرشىلىك. ول اداسۋعا الىپ بارادى دەگەندى العا تارتادى.

وسى پىكىردەگى سالافيتتەر ءوز اراسىندا شارتتى تۇردە «مادحاليتتەر»، «سۋرۋريتتەر» دەپ بولىنگەن. سولاردىڭ قاتارىندا ءداستۇرلى حانافي ۇستانىمداعى دىندارلارعا اشىق قارسى شىعىپ، قازىرگى مەملەكەتتىك قۇرىلىم مەن زاڭدارىنا قارسى «جيحادقا» شاقىرىپ جۇرگەندەرى، ءارى سول جولدا قاندى وقيعالاردى قولدايتىندارى - «تاكفيرشىلدەر». ولار ءۇشىن اتەيست ادام تۇگىلى، كۇندەلىكتى بەس نامازىن قازا ەتپەيتىن قاراپايىم مۇسىلمانداردىڭ ءوزى «اداسۋشى» قاتارىنان تابىلۋى مۇمكىن. ولار قازىرگى قوعامدى تۇراقسىزداندىرۋعا، وزدەرىنىڭ «جابىق» ورتاسىن قۇرۋعا ۇمتىلىس جاساۋدا. تاكفيرشىلدەر ءۇشىن ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ەرەكشەلىكتەر، سالت-سانا، ءداستۇردىڭ ەش ءمانى جوق.

يسلامداعى كەرى اعىمدار، سولاردىڭ ىشىندە سالافيتتەر ارەكەتىنەن اقتوبە، اتىراۋ، باتىس قازاقستان جانە ماڭعىستاۋ، قاراعاندى وبلىستارىندا رەسپۋبليكانىڭ وزگە ايماقتارىنا قاراعاندا ءدىني جاعدايلاردىڭ شيەلەنىستى ءوربۋى انىق بايقالادى.

«تۋرا جولدى» ۇستانۋشى سالافيتتەردىڭ پىكىرىنشە، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن قازاقتاردىڭ، ءداستۇرلى مۇسىلماندىق جولدى ۇستانىپ كەلگەن وزگەلەردىڭ دە ءدىني تۇسىنىك، ۇستانىمدارى دۇرىس ەمەس. ولار دىنگە جاڭالىق ەنگىزگەن «بيدعاتشىلار»، اللاعا سەرىك قوسقان «ششيرك» جاساۋشىلار. ءوز پىكىرلەرىن اراب ەلدەرىندەگى، اسىرەسە ساۋد ارابياسىنداعى «شەيح» ءدىني عالىمداردىڭ ايتقاندارىمەن دالەلدەۋدى ادەتكە اينالدىرعان. ياعني، قازىرگى مۇسىلمان جاماعاتىنىڭ بۇرىنعى اتا-بابا ءدىني جولىمەن جۇرەم دەگەنى بەكەرشىلىك. ول اداسۋعا الىپ بارادى دەگەندى العا تارتادى.

وسى پىكىردەگى سالافيتتەر ءوز اراسىندا شارتتى تۇردە «مادحاليتتەر»، «سۋرۋريتتەر» دەپ بولىنگەن. سولاردىڭ قاتارىندا ءداستۇرلى حانافي ۇستانىمداعى دىندارلارعا اشىق قارسى شىعىپ، قازىرگى مەملەكەتتىك قۇرىلىم مەن زاڭدارىنا قارسى «جيحادقا» شاقىرىپ جۇرگەندەرى، ءارى سول جولدا قاندى وقيعالاردى قولدايتىندارى - «تاكفيرشىلدەر». ولار ءۇشىن اتەيست ادام تۇگىلى، كۇندەلىكتى بەس نامازىن قازا ەتپەيتىن قاراپايىم مۇسىلمانداردىڭ ءوزى «اداسۋشى» قاتارىنان تابىلۋى مۇمكىن. ولار قازىرگى قوعامدى تۇراقسىزداندىرۋعا، وزدەرىنىڭ «جابىق» ورتاسىن قۇرۋعا ۇمتىلىس جاساۋدا. تاكفيرشىلدەر ءۇشىن ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ەرەكشەلىكتەر، سالت-سانا، ءداستۇردىڭ ەش ءمانى جوق.

سالافيتتەر قاتارىنداعى مادحاليتتەر تاكفيرشىلدەرگە قاراعاندا بيلىككە باعىنۋ يدەياسىن قولداپ، مەملەكەتتىك جۇيەنى وزگەرتۋدى جاقتامايدى. ولاردىڭ باستى يدەولوگياسى ادامداردى تۋرا ءدىن جولىنان «اداسقان»، «جاڭالىق قوسۋشى» دەپ ايىپتاۋعا باعىتتالعان. سونداي-اق، ولار قازاقستان اۋماعىندا تاراعان سوپىلىق جولىنا توزىمسىزدىكپەن قارايدى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن «سالافيزم»-ءنىڭ قانداي ءتۇرى بولماسىن قوعامعا جات ۇستانىم ەكەندىگىن دالەلدەپ جاتۋدىڭ قاجەتتىلىگى شامالى دەپ بىلەمىز. سالافيزم يدەولوگياسىن قولداۋشىلار ءوز قاتارىن كوبەيتۋ جولىندا ءارتۇرلى ادىستەردى، سونىڭ ىشىندە ينتەرنەت جۇيەسىن ەپتى پايدالانىپ، جىمىسقى ارەكەتتەرىن جالعاستىرۋىن توقتاتا قويماعان.

جالعان ۋاعىزدارىمەن ءدىندار جاماعاتتى اداستىرىپ، قىلمىستىق جولعا يتەرمەلەپ وتىرعان ءدىني ۇيىمنىڭ ءبىرى - «حيزب-ۋت-تاحرير». ونىڭ ارەكتتەرى قوعامداعى ەتنيكاارالىق (ەۆرەي ۇلتى مەن اقش ازاماتتارىنا قارسى) جانە كونفەسسياارالىق (حريستياندار مەن باسقا دىندەرگە قارسى) قاتىناستاردى بۇزۋعا باعىتتالىپ، قوعام تىنىشتىعىن بۇزۋدى كوزدەيدى. يسلام  تالاپتارى ۇستەمدىك ەتەتىن حاليفات قۇرۋ يدەياسىن تىقپالاپ، نەگىزگى جۇمىستارىن حالىقتىڭ تۇرمىسى ناشار ورتاسىندا جۇرگىزۋگە تىرىسادى. سونداعى ماقساتى - ولارعا  ماتەريالدى كومەك كورسەتە وتىرا، ءوز قاتارىن تولىقتىرۋ.  

ءدىني ەكسترەميستىك ارەكەتتەردىڭ قازاقستان جەرىندە بوي كورسەتۋى ءارتۇرلى جاعدايلارمەن تۇسىندىرىلەدى. ماسەلەن، رەسەيلىك ساراپشى ا.ءسوبيانيننىڭ پايىمداۋىنشا، يسلام راديكاليزمىن تاراتۋ - مۇسىلمان ەمەس ەلدەردىڭ ارنايى قىزمەت ورىندارىنىڭ ماقساتتى ءىسى. ال، يسلام ەلدەرى ىشىندە راديكالدى يسلامدى اراب ەلدەرى مەن پاكيستان قولدايدى.  

سونداي-اق قازاقستانداعى ءدىني احۋالدىڭ ءوربۋى ونىڭ ىشكى جاعدايىمەن عانا ەمەس، ورتالىق ازيا جانە الىس-جاقىن باسقا ەلدەردەگى ساياسي-الەۋمەتتىك احۋالمەن دە بايلانىستى دەگەن دە پىكىرلەر ايتىلادى. ءارينا، ءبىز بۇل پىكىرلەردى نەگىسسىز دەپ ايتا المايمىز. سول سەبەپتەن دە ءبىزدىڭ كەڭەستىك كەزەڭدە دە مۇسىلماندىق سەنىم اسەرىنەن الىس اجىراي قوماعان كورشى ورتا ازيا ەلدەرىندەگى قوعامدىق-ساياسي جاعدايدىڭ قالىپتى دامۋىنا الاڭداۋشىلىقپەن قارايتىنىمىز دا راس. قازىرگى ۋاقىتتا سول ەلدەردىڭ كەيبىرىندە يسلامدىق يدەيالارمەن بۇركەنگەن كۇشتەر مەملەكەتتىك بيلىككە وپپوزيتسيا قۇراپ ساياسي جولمەن بولسىن، قارۋلى جولدارمەن بولسىن، بيلىكتى قولدارىنا الۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرىپ وتىرعانى دا بەلگىلى.       

يسلامدى زەرتتەپ جۇرگەن عالىم-ساراپشىلار قازاقستانداعى ءدىندار جاماعاتتىڭ اعىمدارعا ءبولىنۋ سەبەپتەرىن، الدىمەن، الەۋمەتتىك فاكتورلارمەن بايلانىستىرادى. ياعني ومىردەن ورنىن تاپپاعان، تۇرمىس-تىرشىلىگى ناشار ادامدار، كوپ جاعدايدا، كوڭىل جۇبانىشتارىن دىننەن تابۋعا تىرىسادى. وسى وڭتايلى جاعدايلاردى ءوز ماقساتتارىنا پايدالانۋعا ۇمتىلعان راديكالدى يدەولوگيانى تاراتۋشىلار «وتقا ماي قۇيا ءتۇسىپ»، ءوز ورنىن تاپپاي جۇرگەندەرگە قۇران سوزدەرىن وزدەرىنە قاجەتتى مازمۇندا ءتۇسىندىرىپ ميلارىن ۋلادى، وسىلايشا «تىعىرىقتان شىعار جولدى» كورسەتكەن بولادى.