جاڭا قاھارمان؟ بوريس نادەجديننىڭ اۆانتيۋراسى نەمەن اياقتالادى؟ بۇل تۋرالى Mezgil.kz پورتالى جازدى. 

2024 جىلعى رەسەيدەگى سايلاۋ ناۋقانى سۇلەسوق بولاتىنداي كورگىنگەن-ءتىن. كانديدات ءپۋتيننىڭ شتابى قازىرگى پرەزيدەنتتى قولداپ، قولىن تاپسىرعان كەزدە، ليبەرالدىق ساياساتتىڭ ارداگەرى نەمتسوۆتىڭ ۇزەگەلەسءى بولعان نادەجدين كۇتپەگەن جەردەن بەلسەندىلىك تانىتتى. وعان كرەمل پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنەن وتۋگە رۇقسات بەردى. سودان كەيىن ناعىز دۇربەلەڭ باستالدى...

قازاقستانداعى ورىستار ءپۋتيندى ەمەس، نادەجديندى قولداۋدا

رەسەيلىكتەر پۋتينگە قارسى ۇستانىمدى كوپشىلىك الدىندا كورسەتۋدىڭ جانە ونى ەشتەڭە بولمايتىنداي ەتىپ جاساۋدىڭ جولىن تاپتى. سوڭعى كۇندەرى رەسەي پرەزيدەنتتىگىنە كانديدات بوريس نادەجديندى ۇسىنۋ ءۇشىن قول قويۋعا نيەت بىلدىرگەندەردىڭ بەلسەندىلىگى كۇرت ارتتى. قول قوبشىلاردىڭ ۇزىن-سونار ءنوپىرى قازاقستاننان دا تابىلدى. ەلىمىزدە جۇرگەن رەسەي ازاماتتارى ءپۋتيندى ەمەس، نادەجديندى قولدايتىندىقتارىن ءبىلدىرىپ، قول قويۋعا كەزەككە تۇرىپ جاتىر.

(سكرين orda.kz سايتىنان)

نادەجدين پارتيادان ۇسىنىلاتىندىقتان، ودان رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ءتۇرلى وڭىرلەرىندە كەمىندە ءجۇز مىڭ قول جيناۋ تالاپ ەتىلەدى. تاپسىرۋ مەرزىمى - 31 قاڭتار. ونىڭ مەرزىمىندە ورىندالاتىنى ايدان انىق: 21 قاڭتاردا وعان 46 مىڭ، ال 22 قاڭتاردا 15 مىڭ عانا قول جەتپەي تۇرعان. ماسەلە، نادەجدين جاقتاۋشىلارىنىڭ قازىرگى قارقىنىنان سەسكەنگەن كرەمل يدەولوگتارى سىلتاۋ تاۋىپ، ونى دوداعا جىبەرمەي قويۋ قاۋپى جوعارى.

انىعى:

ءوزىن ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ قارسىلاسى دەپ سانايتىن پرەزيدەنتتىككە جالعىز الەۋەتتى كانديدات نادەجديننىڭ سايلاۋالدى شتابىنا نادەجديندى پرەزيدەنتتىككە ۇسىنۋ ءۇشىن قول قويۋعا نيەت بىلدىرگەندەردىڭ كەزەگى تۇرا باستادى. بۇل ادامداردىڭ بارلىعى قازىرگى پرەزيدەنتكە قارسى ەمەس، كەرىسىنشە ولار قازىر تاڭدا ورىن الىپ وتىرعان گەوساياسي جانە ىشكى ساياسي بولىنۋشىلىككە بايلانىستى قوعامدى قالىپپتاندىرۋ باعىتىنداعى ساياساتتاعى گۋمانيزمنىڭ جاقتاۋشىلارى.

بوريس نادەجدين دەگەن كىم؟

1990 جىلداردىڭ باسىنان بەرى بىرنەشە پارتيانى - «وڭشىل كۇشتەر وداعىنان» (پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ قازىرگى ورىنباسارى سەرگەي كيريەنكو دا بولعان) باستاپ، «بىرىڭعاي رەسەي» مەن «ءادىل رەسەيگە» دەيىن اۋىستىرعان رەسەيلىك ساياساتتىڭ ارداگەرى بۇگىندە قوعامنىڭ وسى تۇرعىدان سەنەتىن ادامىنا اينالعانى تاڭ قالارلىق. قازىر نادەجدين 2012 جىلى رەسەيدىڭ بۇرىنعى ەكونوميكا ءمينيسترى (1992-1993 جىلدار) اندرەي نەچاەۆ قۇرعان «ازاماتتىق باستاما» پارتياسىنان پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر بولىپ ءتۇستى.

2024 جىلعى 15-17 ناۋرىزداعى پرەزيدەنت سايلاۋىنداعى بيۋللەتەنگە ەنۋ ءۇشىن نادەجدين رەسەيدىڭ 100 وڭىرىندە كەم دەگەندە 40 مىڭ قول جيناۋى كەرەك ەدى. جانە ول وسى قولدى جينادى. ۇمىتكەردىڭ سايتىندا بۇل پلانكانىڭ ەڭسەرىلگەنى تۋرالى حابارلاما پايدا بولدى. رەسەيدىڭ 75 وڭىرلەرىندە تۇراتىن 100 مىڭنان استام ادام وعان سەنىم ءبىلدىردى. بىراق بۇل قولداردى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى قابىلداي ما، سايكەسىنشە ۇمىتكەر نادەجديندى تىركەي مە دەگەن ۇلكەن ماسەلە.

بۇل قولداۋ - نادەجديندى قولداۋ ەمەس، كرەملگە قارسىلىق!

ءبىرىنشى: بوريس نادەجدين - سوعىستى توقتاتۋدى قولدايتىن جالعىز ۇمىتكەر، بىراق ول ءۇشىن مۇنى جاساۋ وڭاي ەمەس. ونىڭ رەسەيدى قىتايدىڭ ۆاسسالى ەتىپ ەمەس، ەۋروپاعا قايتارۋ كەرەك دەگەن مالىمدەمەسى تاعى بار. مۇنىڭ ءبارى، ارينە، ونى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ تىكەلەي وپپونەنتى ەتەدى.

جوق، ۇزاق كەزەككە تۇرىپ، پاسپورتتىق مالىمەتتەردى كورسەتۋدەن قورىقپاي، ءوز قولىن قويىپ جاتقانداردىڭ اراسىندا نادەجدين قازىرگى پرەزيدەنتتى جەڭە الادى دەگەن ەلەس جوق. ونىڭ ۇستىنە، كوپشىلىگى وعان كانديدات بولۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىنە سەنبەيدى. بىراق كەز كەلگەن ساياسي جانە ءتىپتى نارازىلىق ارەكەتتەرى – ادامداردىڭ قازىرگى كرەمل ساياساتىنا كەلىسپەۋشىلىك ۇستانىمىن قاۋىپسىز تۇردە كورسەتىپ، ونى قولدايتىندارمەن سويلەسۋدىڭ، وزىنە جانە باسقالارعا بۇكىل رەسەيدە بولىپ جاتقان وقيعالارمەن كەلىسپەيتىنىن ءتۇسىندىرۋدىڭ ءتاسىلى.

باق تاراتقان دەرەككوزدەر پرەزيدەنتتىككە ۇسىنىستى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى ۇسىنعانىن حابارلادى. بىراق ول ۆلاديمير پۋتينگە قارسى بولا باستاعاننان كەيىن كرەمل «ونىڭ قولداۋىنان باس تارتتى» دەگەندى جۇرتقا جايدى. نادەجديننىڭ ءوز باسى مۇنى ارقاشان جوققا شىعارىپ كەلەدى.

دۇيسەنبى كۇنى نادەجديندى ۇسىنۋعا كرەمل كەلىسكەن «ليبەرالدى» قاناتتان پرەزيدەنتتىككە تاعى ءبىر كانديدات - «جاڭا ادامدار» پارتياسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى الەكسەي داۆانكوۆ قول قويدى. سونىمەن قاتار، ءوزى ءۇشىن وتە قاۋىپسىز - نادەجديننەن ايىرماشىلىعى، داۆانكوۆ سايلاۋعا قاتىسا الادى - پارلامەنتتىك پارتيادان كانديدات رەتىندە ول قول جيناۋ قاجەتتىلىگىنەن بوساتىلدى.

نادەجديننىڭ ءۇش جوسپارى

سونىمەن نادەجدين ءوز سايلاۋشىلارىنا قانداي ۋادە بەردى؟ قاراڭىز:

1.اتا زاڭدى وزەرتىپ، بۇرىنعى قالپىنا كەلتىرىپ، پرەزيدەنت ەكى رەت قانا سايلانا الادى، مەرزىمى 4 جىل.

2.ساياسي تۇتقىنداردى تۇگەل بوساتاتىنى ايتتى.

3.سوعىستى توقتاتىپ، كەلىسسوز پروتسەسسىن باستايتىنىن ايتىپ، انتيسوعىستىق ۇستانىمىن جاريالادى.

كرەمل ەسەپتەن جاڭىلدى ما؟

ساراپشىلار بولسا: «بۇل كرەمل كەلىسىمەن جاسالىپ وتىر. ەكىنشىسى باتىسقا سايلاۋ ءادىل وتكندىگىن اڭعارتىپ، حالىقتىڭ تامىرىن باسۋ»، - دەيدى. وسى ەسەپپەن دوداعا جىبەرىلگەن نادەجديندى رەسەي جۇرتىنىڭ جاپپاي قولداي باستاۋى رەسەيدەگى كرەلم رەجيمىنە پروتەستىك كوڭىل كۇيدىڭ كۇش الا باستاعانىن كورسەتەدى.

ساراپشىلار بوريس نادەجديننىڭ سايلاۋعا دەيىن جىبەرىلەتىنىنە كۇمانمەن قارايدى، ونىڭ ۇستىنە ول ءپا باقىلاۋىنان شىعىپ، بەلارۋس پرەزيدەنتىنىڭ سوڭعى سايلاۋىندا الەكساندر لۋكاشەنكوعا شىنايى باسەكەلەستىك تۋعىزعان سۆەتلانا تيحانوۆسكايا ءتارىزدى تۇلعاعا اينالادى.

ازىرگە ونىڭ سايلاۋالدى ناۋقانداعى بەلسەندىلىگى سايلاۋشىلار ءۇشىن ارقاشان وتە ماڭىزدى بولاتىن بالامانىڭ بولۋىن سەزىنەدى. بالكىم، سايلاۋعا كوپتەن بەرى بارمايتىنداردىڭ نازارىن اۋدارار. بۇل ادامداردىڭ داۋىستارى دا سايلاۋدا وتە ماڭىزدى (ونىڭ ىشىندە سوڭعى جەڭىمپازدى زاڭداستىرۋ ءۇشىن دە).

نادەجدين تيحانوۆسكايا بولا الا ما؟

ساياساتتانۋشى ابباس عاللياموۆ «The Insider-گە» بەرگەن سۇحباتىندا رەسەي بيلىگىنە سوعىسقا قارسى كانديدات قاجەت ەكەنىن، سەبەبى ساياسي كۇن تارتىبىندەگى باستى ماسەلە سوعىس پەن بەيبىتشىلىك تۋرالى ماسەلە ەكەنىن اتاپ ءوتتى: «تىركەلگەندەردىڭ بارلىعى سوعىستى قولدايتىن كانديداتتار - پۋتين، سلۋتسكي، زيۋگانوۆ، نەچاەۆ. بۇل كانديداتتارمەن وتكىزىلەتىن سايلاۋ - سايلاۋشىلاردىڭ اراسىندا ستاڭداۋ جوق دەگەن سەزىم تۋدىرادى. ياعني، ەلەكتوراتتى الداۋ كەرەك.  الدايتىن كانديدات كەرەك. مۇنداي سايلاۋ رەجيمدى زاڭداستىرۋمەن ەمەس، دەلەگيتيميزاتسيامەن اياقتالادى.

كرەمل سوعىسقا قارسى كانديداتتاردىڭ بىرەۋىن تىركەۋءدى ويلادى. بىراق وپپوزيتسياشىلاردىڭ ونى وزدەرىندەي قابىلداماۋى جانە سايلاۋعا بارماۋى ءۇشىن ول سوبچاك سياقتى بولماشى بولۋى ءتيىس. سوندا كەلۋ تومەن بولادى، تەك لوياليستەر عانا كەلەدى، بۇل سوعىسقا قارسى كانديدات بىرنەشە پايىز جينايدى. رەسمي تۇردە كىنالايتىن ەشتەڭە جوق - سوعىسقا قارسى كانديدات بيۋللەتەندەردە بولدى، بىرنەشە پايىز جينادى، مىنە سىزگە سوعىسقا قارسى كوڭىل-كۇيدىڭ باعاسى.

الايدا، سوعىسقا قارسى كانديدات 2018 جىلى سوبچاك سياقتى شىنايى ناۋقان وتكىزۋى كەرەك. ول بيلىكپەن بيۋللەتەندەردە جانە سايلاۋ الاڭى شەگىنەن تىس كۇرەسكە دايىن بولۋعا ءتيىس. ناۋقاننىڭ ءۇش ايى - كوپ، ەگەر كانديدات بۇل ۋاقىتتى ناۆالنىي رۋحىندا وتكىزۋگە جۇمساسا، تيحانوۆسكايانىڭ كەيسى قايتالانادى.

قازىر كرەملگە ساياسي ەمەس، ارنايى قىزمەت ادىستەرى قاجەت. مىسالى، كانديداتتىڭ بالالارىن كەپىلگە الۋ نەمەسە ايتەۋىر ءبىر ىلىك ىزدەۋ. ەگەر كرەمل بۇل كانديداتتى تولىعىمەن باقىلاپ وتىراتىنىنا كوز جەتكىزسە، وندا ول ونى تولىعىمەن تىركەۋگە كەلىسەدى».

ساياساتتانۋشى ميحايل ساۆۆا بوريس نادەجدين پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى سەرگەي كيرەەنكومەن تىعىز بايلانىستى ادام ەكەنىن ەسكە سالدى. ول ىشكى ساياساتقا، ءبىرىنشى كەزەكتە سايلاۋعا جاۋاپ بەرەدى:

«مەنىڭ ويىمشا، نادەجديندى ۇسىنۋ - بۇل رەسەيلىك بيلىكتىڭ يميتاتسيالىق ستراتەگياسىنىڭ ءبىر بولىگى. ولار شىنايى سايلاۋدى جوسپارلامايدى، بىراق وسىنداي باسەكەلى سايلاۋدىڭ كورىنىسىن جاساعىسى كەلەدى.

وسى تۇرعىدان نادەجدين بيلىك ءۇشىن وڭتايلى كانديدات بولىپ تابىلادى. رەسەيدەگى رەجيمگە نارازى بارلىق ادامداردى ءوز جاعىنا تارتۋعا مۇلدەم مۇمكىندىك جوق، سەبەبى ولار رەجيمگە شىنىمەن نارازى جانە ونىمەن وينامايدى.

بۇل نادەجدينگە نە ءۇشىن قاجەت، ودان سۇراۋى كەرەك. مەن ونىڭ بۇرىنعى سەرگەي كيريەنكومەن تىعىز بايلانىسىن عانا ايتا الامىن».

نادەجديندە «نادەجدا» جوق!

ارينە، پارادوكس مىنادا: نادەجديننىڭ قولداۋى نەعۇرلىم بەلسەندى بولسا، ونىڭ قانشا قول جيناعانىنا قاراماستان، سايلاۋعا قاتىسۋعا جىبەرىلۋ ىقتيمالدىعى سوعۇرلىم تومەن بولادى. ول بۇرىننان كەلە جاتقان، تاجىريبەلى، جول بەرىلگەندەردىڭ شەگىن جاقسى سەزىنەتىن جانە رەۆوليۋتسيالىق توسىن سىي-سياپاتقا بەيىم ساياساتكەر بولعاندىقتان عانا قازىرگى كەزەڭگە دەيىن جىبەرىلدى. قازىر ول «ازاماتتىق باستاما» پارتياسىنىڭ وكىلى، ال 2016 جىلى «بىرىڭعاي رەسەيدە» بولدى، 2021 جىلى «ءادىل رەسەيدەن» مەملەكەتتىك دۋماعا كىرۋگە تىرىستى. تاعى ءبىر پارادوكس: بۇل ونىڭ «قالىپتى» ەكەنىن جانە ونى رەسەيدەگى تۇراقتىلىقتى بۇزىپ، بۇزىپ وتىرعان راديكالدانعان بيلىك جاعدايىندا ەرەكشە تارتىمدى ەتەدى.

رەسەي تيحانوۆسكايا پرەتسەدەنتىنىڭ قايتالانۋىنان قورقادى

بوريس نادەجديننىڭ تانىمالدىلىعىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى كوپشىلىك 2020 جىلى الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ مەرەكەسىن بۇزا بىلگەن سۆەتلانا تيحانوۆسكايانىڭ فەنومەنىن ەسكە الادى. ونىڭ توڭىرەگىندەگى قاراپايىم ءۇي شارۋاسىنداعى ايەل سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەنشە، ونى شىنداپ قابىلداماعان. بيلىكتى ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن اسا كۇش-جىگەر قاجەت بولدى. الايدا، كرەمل بەلارۋس داعدارىسىنان بارلىق قاجەتتى قورىتىندىنى جاساعانى جانە رەسەيلىك نەگىزدە مۇنداي نارسەنىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەيتىنى انىق.

سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قورىنىڭ كوشباسشىسى الەكسەي ناۆالنىي سايلاۋ اياقتالعانعا دەيىن زاپوليارەدەگى الىس لاگەرگە جونەلتىلگەنى دە كرەمل ساقتىعىنان جاسالعان قادام.

Abai.kz