جاقىندا اقش-تىڭ بەدەلدi باسىلىمدارىنىڭ بiرi Washington Post گازەتiندە سايمون دەنەر دەگەن اۆتوردىڭ “قىتاي امەريكالىق “جاڭا جiبەك جولى” جوباسىن جولدا قالدىردى” دەپ اتالاتىن ماقالاسى جاريالاندى. وندا بىلاي دەيدi: “وتكەن ايدا قىتاي پرەزيدەنتi سي تسزينپين ونداعان ميلليارد دوللاردى قالتاسىنا سالىپ الىپ، ەجەلگi ساياحاتشىلار تۋرالى رومانتيكالىق ەرتەگiلەرiمەن تۇزدىقتاپ، ەكi جاڭا “جiبەك جولى” تۋرالى تۇجىرىمداماسىنا ورتالىق ازيا ەلدەرi باسشىلارىن ەلiتiپ قايتتى.
جاقىندا اقش-تىڭ بەدەلدi باسىلىمدارىنىڭ بiرi Washington Post گازەتiندە سايمون دەنەر دەگەن اۆتوردىڭ “قىتاي امەريكالىق “جاڭا جiبەك جولى” جوباسىن جولدا قالدىردى” دەپ اتالاتىن ماقالاسى جاريالاندى. وندا بىلاي دەيدi: “وتكەن ايدا قىتاي پرەزيدەنتi سي تسزينپين ونداعان ميلليارد دوللاردى قالتاسىنا سالىپ الىپ، ەجەلگi ساياحاتشىلار تۋرالى رومانتيكالىق ەرتەگiلەرiمەن تۇزدىقتاپ، ەكi جاڭا “جiبەك جولى” تۋرالى تۇجىرىمداماسىنا ورتالىق ازيا ەلدەرi باسشىلارىن ەلiتiپ قايتتى.
سي تسزينپين وسى جولى “جاڭا جiبەك جولىنىڭ” امەريكالىق نۇسقاسىن كولەگەيلەپ تاستادى. وسىلايشا بۇدان ەكi جىل بۇرىن عانا اقش-تىڭ مەملەكەتتiك حاتشىسى حيللاري كلينتوننىڭ اۋعانستاندى “تiرiلتiپ”، ونى ورتالىق جانە وڭتۇستiك ازيامەن اراداعى كوپiر جاساماقشى بولعان تiرلiگi كومەسكiلەنiپ قالدى.
قىتاي باسشىسى وسى جولعى ساپارىندا رەسەيدi سىناپ، اقش اسكەرiنiڭ اۋعانستان اۋماعىنان شىعارىلۋى تۋرالى ءسوز ەتتi. ونداعى ماقساتى – ورتالىق ازيادا قىتايدىڭ ىقپالىن ارتتىرۋ.
“قىتاي باسشىسى وتە باتىل قادام جاسادى، – دەيدi ۆاشينگتونداعى ستراتەگيالىق جانە حالىقارالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى كريس دجونسون. – ساۋدا-ەكونوميكا تۇرعىسىنان قاراعاندا، ايماقتاعى بوس كەڭiستiكتi سي تسزينپيننiڭ قىراعى كوزi كورiپ قويدى. بۇل كەڭiستiكتi اقش قانشا تىرىسقانىمەن تولتىرا الماعان ەدi”.
قازاقستاننىڭ استاناسىندا 30 ميلليارد دوللاردىڭ كەلiسiمشارتىنا قول قويعان سي “كەرۋەننiڭ قوڭىراۋىن قۇلاعى شالعانىن” ايتىپ، بۇدان 2100 جىل بۇرىن حان ۇرiمبۇتاعىنىڭ ەلشiسi چجان تسياننىڭ ايماققا جاساعان ساپارىن سىنالاپ ءسوز ەتتi.
قىتايدىڭ ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارىن اينالىپ-تولعانۋى ون توعىزىنشى عاسىرداعى “ۇلكەن ويىن” – رەسەي مەن ۇلىبريتانيانىڭ ايماقتاعى باسەكەلەستiگiن ەسكە ءتۇسiردi”.
مiنە، وسىلايشا ورتالىق ازياداعى ىقپالى السiرەي باستاعان اقش-تىڭ قىتايعا قاراپ قاباق شىتۋدان باسقا امالى قالماعانداي. ماقالا اۆتورى قىتايدىڭ بۇعان دەيiنگi ەكi باسشىسىنىڭ دا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرiن ارالاعانىن، سي تسزينپين دە تاسپiسiنەن جاڭىلماعانىن ايتادى.
تۇپتەپ كەلگەندە، اقش تا، قىتاي دا ورتالىق ازيانى “مايشەلپەك” كورەدi. بۇل جەردە قىبىن تاپقان قىتاي “مايشەلپەككە” قولدى بiرiنشi بولىپ مولىنان سالدى. ال اقش سىباعاسىنان ايىرىلعاننىڭ ساندالىپ قالعان كەيپiن قۇشتى.
ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرiنiڭ، ونىڭ iشiندە قازاقستاننىڭ بۇلقىنۋعا، قارسىلىق كورسەتۋگە دارمەنi جوق. ويتكەنi سي شىتىرلاعان اقشانىڭ شەتiن كورسەتiپ قويدى. اۆتوكراتتار باسقاراتىن ەلدەردi (قازاقستان، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرiكمەنستان) قالپاقپەن ۇرىپ الۋ قىتاي ءۇشiن تۇك ەمەس. ولاي بولاتىنى، بۇل ەلدەردi جايلاعان جەمقورلىق – قىتاي ءۇشiن ماقساتقا جەتۋدiڭ ەڭ وڭاي جولى. پارا بەرۋ ءتاسiلi قىتايدا اتام زاماننان بەرi بار. قىتايدىڭ ەجەلگi جازبالارىندا ۇلى جiبەك جولى ارقىلى ورتالىق ازيادان كەلگەن باي-ماناپتارعا، كەرۋەن باسشىلارىنا پارا بەرiپ، دەگەنiنە كوندiرگەنi ايتىلادى. قىتاي سول ساياساتتى ءالi ۇستانادى. ورتالىق ازيا ايماعىندا جاعداي كۇرت وزگەرiپ، ساياسات باسقا ارناعا اۋىسپايىنشا الىپ اجداھا تولعاپ-تولعاپ جۇتا بەرمەك.
ە.كوشەرباي.
"جاس الاش" گازەتى
