باقىت

 

باقىتتى شاق-بالالىق كەزىم ەكەن،

ءومىر دەگەن-مۇڭدارعا ءتوزۋ ەكەن.

جۇرەگىڭە يماندى ۇيالاتىپ،

باقىت دەگەن ءبىر حاقتى سەزۋ ەكەن.

 

اللانى ءسۇي، ساعان سىي قايتارادى،

سوندا عانا كوڭىلىڭ جاي تابادى.

كوركەم مىنەز تانىتساڭ-باقىتتىسىڭ،

ءومىرىڭ دە گۇل بولىپ جايقالادى.

 

يمانىڭمەن تۇسىرسەڭ ساناعا شام،

بايقالادى نىعمەتتەر ارادا سان.

ادامزاتتى سۇيە ءبىل جۇرەگىڭمەن،

باقىتىڭدى ەگەر شىن باعالاساڭ.

 

تۇنىق ساقتا جۇرەكتىڭ بۇلاعىن سەن،

باسقا تەبۋ باقىتتى-كۇنا بىلسەڭ.

جاراتقاننىڭ ءناسىبى بۇيىرادى،

جەلكەنىڭدى اللاعا بۇرا بىلسەڭ.

 

ادامزاتقا ويلانار ۋاقىت بۇگىن،

ەكى دۇنيە باقىتىن تاتىپتى كىم؟

«تاۋبە» دەگەن ادامدار شىن باقىتتى،

مۇسىلماننىڭ ءار كۇنى باقىتتى كۇن!

***

تۋعان ەلىم   

انىق باسىپ جۇرسەم دە جۇرت الدىندا،

نامىسىڭدى تۋعان ەل،

جىرتا الدىم با؟

اماناتى حالقىمنىڭ-بابالارىم،

بار سەنىم مەن ءۇمىتىم-ۇرپاعىمدا !

 

تۋعان ەلىم،

كورسەتتىڭ قۇرمەتىڭدى،

وتەي الار ما ەكەنمىن مىندەتىمدى؟

كوڭىلىمدە كوك بايراق جەلبىرەۋدە،

قىران بولىپ سۇيسەم بە كۇن بەتىڭدى؟!

 

جاپپار يەم!

ريزامىن،

باس ۇرىلدى،

الشىسىنان ءتۇسىردىڭ اسىعىمدى.

تۋعان ەلىم،انامداي ايالايمىن،

باقىت

 

باقىتتى شاق-بالالىق كەزىم ەكەن،

ءومىر دەگەن-مۇڭدارعا ءتوزۋ ەكەن.

جۇرەگىڭە يماندى ۇيالاتىپ،

باقىت دەگەن ءبىر حاقتى سەزۋ ەكەن.

 

اللانى ءسۇي، ساعان سىي قايتارادى،

سوندا عانا كوڭىلىڭ جاي تابادى.

كوركەم مىنەز تانىتساڭ-باقىتتىسىڭ،

ءومىرىڭ دە گۇل بولىپ جايقالادى.

 

يمانىڭمەن تۇسىرسەڭ ساناعا شام،

بايقالادى نىعمەتتەر ارادا سان.

ادامزاتتى سۇيە ءبىل جۇرەگىڭمەن،

باقىتىڭدى ەگەر شىن باعالاساڭ.

 

تۇنىق ساقتا جۇرەكتىڭ بۇلاعىن سەن،

باسقا تەبۋ باقىتتى-كۇنا بىلسەڭ.

جاراتقاننىڭ ءناسىبى بۇيىرادى،

جەلكەنىڭدى اللاعا بۇرا بىلسەڭ.

 

ادامزاتقا ويلانار ۋاقىت بۇگىن،

ەكى دۇنيە باقىتىن تاتىپتى كىم؟

«تاۋبە» دەگەن ادامدار شىن باقىتتى،

مۇسىلماننىڭ ءار كۇنى باقىتتى كۇن!

***

تۋعان ەلىم   

انىق باسىپ جۇرسەم دە جۇرت الدىندا،

نامىسىڭدى تۋعان ەل،

جىرتا الدىم با؟

اماناتى حالقىمنىڭ-بابالارىم،

بار سەنىم مەن ءۇمىتىم-ۇرپاعىمدا !

 

تۋعان ەلىم،

كورسەتتىڭ قۇرمەتىڭدى،

وتەي الار ما ەكەنمىن مىندەتىمدى؟

كوڭىلىمدە كوك بايراق جەلبىرەۋدە،

قىران بولىپ سۇيسەم بە كۇن بەتىڭدى؟!

 

جاپپار يەم!

ريزامىن،

باس ۇرىلدى،

الشىسىنان ءتۇسىردىڭ اسىعىمدى.

تۋعان ەلىم،انامداي ايالايمىن،

مەن سۇيەمىن تاۋەلسىز عاسىرىمدى!

 

ءيا،سۇيەم،

سۇيەمىن،

تاعى سۇيەم،

ءجۇرمىن ءازىر ءومىردىڭ اعىسىمەن.

قىزعالداقتاي قۇلپىرار قىزدارىم بار،

ۇلىم ەرتەڭ سۇيىنەر «بارىسىمەن».

 

تۋعان ەلىم،

ماڭگىلىك بەرىك شىنار،

تۋعان حالقىم وزىڭە سەرىك،سىڭار.

توپىراعىڭ بولسام ەل،ارمانىم جوق،

وزەگىنەن تىرشىلىك ءونىپ شىعار...                                   

 

***

حات

سەن جانىمدا بولماساڭ دا،

بىرگەمىز،

ءبىر جۇرگەندە اجىراماس ىرگەمىز.

ساعان العاش ءسوز ايتقانداي تولقيمىن،

حات ارقىلى سويلەسكەندە كۇندە ءبىز.

 

وشكەنىمدى جاندىرعانداي حاتتارىڭ،

ءار ءسوزىڭدى كوڭىلىمدە جاتتادىم.

جىلاعاننان ارتىق ەكەن كۇلگەنىم،

جوعالتقاننان كوپ بولىپتى تاپقانىم.

 

سەزىمىم بار تامشى بولىپ تاماتىن،

سەنى كۇتىپ تاۋسىلعانداي تاعاتىم.

ساعان ۇشىپ جەتسەم بە ەكەن قۇس بولىپ،

بىراق، اتتەڭ...

جوق قوي مەنىڭ قاناتىم.

 

بۇل الەمگە سەنسىز قالاي سيام مەن،

تىرشىلىكتە باقىتتىمىن ۇياممەن.

ءدال جانىڭدا بولماسام دا تاپ قازىر،

ءبىز بىرگەمىز كوڭىل قۇسى— قيالمەن.

 

حاتتارىممەن ساعىنىشىم جارىسقان،

ءىشىم —الاڭ...

سىرتىم دۇردەي ارىستان.

سۇيگەن جۇرەك سوعادى ەكەن ساعاتتاي،

جان-جارىڭدى ىزدەگەندە الىستان!

 ***

انالار

دومالاق پەن ۇلپاندارداي باياعى،

انالار عوي تىرشىلىكتىڭ بايانى.

الىستاساق ارماندارداي اڭساتقان،

انالاردىڭ الاقانى-اي ايالى!

 

ساقتايدى ونى ءاربىر پەرزەنت،ەر ەستە،

ءبىز ولارسىز شىعا المايمىز بەلەسكە.

ءار جۇرەكتە گۇل القابىن وسىرگەن،

انالاردىڭ مەيىرىمى ەمەس پە؟

 

ولار باردا قايعى باسپاس ەڭسەنى،

ءار ۇل مەن قىز—انالاردىڭ بولشەگى.

انالار عوي سۇلۋلىقتىڭ ناق ءوزى،

انا ەمەس پە شىدام، ءتوزىم ولشەمى؟

 

جۇرەكتەردە كوكتەم ورناپ،جايلاسىن،

كوڭىلدەرگە قۇستار قونىپ،سايراسىن.

اپالاردىڭ ءاجىم تۇسپەي بەتىنە،

انالاردىڭ جانارلارى جايناسىن!

 

قاھارلى قىس كوڭىلدەردى مۇڭايتتى،

كوكتەم كەلىپ قۇلاعىما سىر ايتتى.

تولقىپ تۇرمىن انام قايتىپ كەلگەندەي،

ال، كوكتەمدى انا ەمەس دەپ كىم ايتتى؟

 

***

مايتالمان

ورالحان بوكەيگە

 

سەنىڭ ءسوزىڭ كوركەم سۋرەت،جاراسىم،

قاتارىڭنان وقتاي وزىق،داراسىڭ.

اسىل ءسوزىڭ ارالاپ ءجۇر قىدىر بوپ،

التاي مەنەن اتىراۋدىڭ اراسىن.

 

سەن ءتىلىمنىڭ ەڭ ءبىر بيىك شىڭىسىڭ،

ال مۇراڭ شە؟

—   باعا جەتپەس ىرىسىم.

ولمەگەنسىڭ،رۋحىڭمەنەن ءتىرىسىڭ،

كوركەم ءسوزدىڭ ساۋلەسىسىڭ،

نۇرىسىڭ.

 

قىران بولىپ قالىقتايسىڭ كوگىمنەن،

جانارىڭنان تازالىعىڭ كورىنگەن.

قالامىڭنان جۇپار ءيىس اڭقىعان،

ال جۇزىڭنەن يمان نۇرى توگىلگەن.

 

سەن،ور-اعا!

قازاعىمنىڭ سەرتىسىڭ،

سوز—الەمنىڭ شاحارىسىڭ،كەنتىسىڭ.

سەنى وقىسام كوڭىلىمە كوكتەم كەپ،

بۇقتىرمامەن تولىققانداي ەرتىسىم.

 

سەنى وقىسام «مۇزتاۋداعى» اقتانىڭ،

جەڭەر،بالكىم التاي جاقتىڭ اقپانىن.

«قار قىزى» مەن «مىناۋ اپپاق دۇنيە»،

«قۇم مىنەزى» مامىعىنداي ماقتانىڭ.

 

ور-اعامىز!

سەنى ءولدى دەپ ايتا المان،

مۇراڭ گۇلدەي جادىراعان،جايقالعان.

جانىڭ كوكتەم،

كوڭىلىڭ جاز،

تۇلعاڭ تاۋ،

ءسوزىڭ جىبەك،

ەل ءۇشىن سەن مايتالمان!

 

***

شىعىسىم

كوڭىلىمدە ءبىر مۇڭىم بار شوكىمدەي،

بالا كەزدى كىم ەسكە الماس وكىنبەي؟

سەمەي جاقتان باستالاتىن ارمانىم

قوس جاعانى جالعاپ تۇرعان كوپىردەي.

 

شىعىس جاققا سەزىم — وزەن ءجيى اقتى،

شار سۋىنان قۇيدىم بويعا ۇياتتى.

بىردە جىلدام،بىردە باياۋ بۇل ءومىر

ەرتىس بولىپ اعىپ جاتقان سياقتى.

 

شىعىسىم بار التاي تاۋدىڭ كەنىندەي،

ءار اعاشىم ءبىر سىپايى كەلىندەي.

جانىم تەرەڭ ،تۇنىق زايسان كولىندەي،

مىنەزىم بار قالباتاۋدىڭ جەلىندەي.

 

شاكارىم مەن مۇحتاردايىن تالاي ءدۇر،

شىعىس جاقتان تاراپ ەدى اراي،نۇر.

جۇرەگىمنىڭ ورتاسىندا وسكەمەن،

وسكەمەننىڭ ءدال تورىندە اباي تۇر.

 

شىعىسىمنان بۇلاق بولىپ باستالعام،

قۋانىشتان تامشىداي پاك جاس تامعان.

كۇنشىعىستان اتقان تاڭمەن تالاسىپ،

پەرىشتەلەر ءتۇسىپ جاتىر اسپاننان.

 

شىعىس جاقتان ارايلا تاڭ، كۇن سونبە،

تۋعان جەردە باقىتتى ءومىر سۇرسەم بە؟

شىعىس جاقتىڭ اۋا-رايىن اڭدايمىن،

ارمان قالا — الماتىدا جۇرسەم دە!

***

شىعىستاعى ىرىسىم

ساعان دەگەن كوڭىلىم الابى كەڭ دالاڭداي،

تۋعان جەرگە ساعىنىش سەزىمىنە بالاڭ باي.

مەنىڭ بارلىق تامىرىم ساعان كەلىپ جالعانعان،

وسكەمەن مەن سەمەيىم — اكەم مەنەن انامداي.

 

جۇرەگىم بار ەلىم دەپ ءبىر اللاعا سىيىنار،

ەرتىس، سەنى ويلاسام،

كوڭىلگە گۇل جيىلار.

سەنەن كەتكەم تامشى بوپ،

بۇل بالاڭ دا ءبىر سالاڭ،

مەنىڭ بارلىق سەزىمىم ساعان كەلىپ قۇيىلار.

 

ەرتىس،سەنەن تامشى بوپ اتتانعاندا ارمان ەم،

اق باتاڭدى بەرىپ سەن، تىلەكتەس بوپ قالعان ەڭ.

الماتىنى بەتكە الىپ ۇل-قىزدارىڭ — تامشىلار،

شىعىس پەنەن جەتىسۋ جەرىن سولاي جالعاپ ەڭ.

 

ساعىنعاندا ساعان كەپ،

تابام دەرتتىڭ داۋاسىن،

قۇپياڭدى، سىرىڭدى ىشكە تارتىپ اعاسىڭ.

جەتكىزەتىن قورەكتى سەن ءبىر كۇرە تامىرسىڭ،

جالعاپ جاتقان ءتىرى اعزا — ەل مەن ەلدىڭ اراسىن.

 

كىندىك قانىم تامعان ەد شار وزەنى — سالاڭدا،

اقىن بولىپ كەتىپ ەم قوي باققاندا دالاڭدا.

مەنىڭ جازعان جىرلارىم شاعالاداي ەركەلەپ،

بالالىعىم اسىر ساپ ويناپ ءجۇر عوي جاعاڭدا.

 

وتكىزسەم دە ۋاقىتتى سال-سەرىلىك، كۇي، انمەن،

ەرتىس، ايتشى،

قالايشا تاس قالاعا سيام مەن؟

اعىسىنان ءومىردىڭ قاجىعاندا بۇل بالاڭ،

ءوزىڭ جاققا ۇشادى كوڭىل قۇسى — قيالمەن.

 

 اعىپ جاتقان ەرتىسىم،

شىعىستاعى ىرىسىم،

وسەر سەنىڭ جاعاڭدا ۇلتتارىم مەن ۇلىسىم.

ەلىمىزدىڭ اق تاڭى شىعىس جاقتان اتادى،

قوس وكپەڭ بوپ قوس قالا،

تارىلماسىن تىنىسىڭ!

 

***

سەن كەتكەلى

 سەن كەتكەلى قۇلازۋدا كوڭىلىم،

جۇرەگىڭمەن توقتاعانداي ءومىرىم.

قايعى-مۇڭعا جان دۇنيەم جانشىلدى،

ال، سىرت كوزگە كۇدىرەيگەن ءبورىمىن.

 

سەن كەتكەلى كوتەرمەدىم باسىمدى،

ەندى مەنىڭ كىم سۇرتەدى جاسىمدى؟

بۇل دۇنيەدە قايدان سەنى تابامىن،

«قۇلىنىم» دەپ كىم سيپايدى شاشىمدى؟!

 

سەن كەتكەلى كەۋدەم تولدى وكسىككە،

تەڭىزدەرىم اينالعانداي كولشىككە.

اسىل انام كىرمەيىنشە جۇماققا،

اللا، مەنىڭ كوڭىلىمدى كونشىتپە!

 

سەن كەتكەلى وكپەم قىسىپ، تارىلدى،

اجال مەنىڭ اكەتىپتى «بارىمدى».

وپىر-توپىر، ءبىر جەمىس تە قالدىرماي،

بىرەۋلەر كەپ توناعانداي باعىمدى.

 

سەن كەتكەلى وي سان ساققا ءبولىندى،

ۇلىڭ دا ەندى كوپ ويلايدى ءولىمدى.

تاعدىر مەنى ءبىر بۇرىشقا تاستادى،

سىعىپ-سىعىپ شىعارعانداي ءسولىمدى.

 

سەن كەتكەلى جۇرەم بوسقا سابىلىپ،

اكەم كەتىپ، ءوزىڭ بوپ ەڭ بار ءۇمىت.

ەندى مەنى شىعارىپ ساپ كوزىمەن،

كەلەرىمدى كىم كۇتەدى سارىلىپ؟

 

سەن كەتكەلى ەسەڭگىرەپ اسپانىم،

تەرەكتەر دە كوتەرمەي تۇر باستارىن.

بار كەزىڭدە قادىرىڭدى بىلدىك پە،

ءومىر دەگەن وسىلايشا،

قاس-قاعىم...

 

 ***

بايىنقول

 بايىنقول، ساعان كەلدىم ءتۇۋ الىستان،

جەردەنمىن ءشوبى شۇيگىن، ۇلار ۇشقان.

لايلاسا ءباز بىرەۋلەر تۇنىعىڭدى،

جۇرەكتە ايبات شەگەر ءبىر ارىستان.

 

بايىنقول، سەنى ويلاسام ورتەنەمىن،

سالاڭا ساعىنىپ كەپ ەركەلەدىم.

باتىر بوپ بۋىرقانىپ، تاس اۋدارعان،

وزىڭدەي بالا كەزدە تەنتەك ەدىم.

 

قۇستارىڭ قاي كەزدە دە سالسىن ءانىن،

ءومىردىڭ سىندارىنا سان شىدادىڭ.

اللانى زىكىر ەتىپ جۇرگەندەي-اق،

سەكىرگەن تاستان-تاسقا تامشىلارىڭ.

 

بايىنقول، بۇل بالاڭدى تانىدىڭ با،

نامىسىن ۇلدارىڭنىڭ جانىدىڭ با؟

كەۋدەمدە تۇر ءبىر ماڭعاز حان ءتاڭىرى،

اعىپ ءجۇر ءبىر بايىنقول تامىرىمدا.

 

جىلجىتار اللا تالاي كۇن، اپتانى،

بالاڭا تىلەكتەس بول جىراقتاعى.

وزەندى كوردىم تازا بۇل فانيدە،

كاۋساردى كورسەم ، شىركىن، جۇماقتاعى!

 

سايات قامشىگەر

 1978 جىلى 1 مامىردا شىعىس قازاقستان وبلىسى، جارما اۋدانى، كەزەڭسۋ اۋى­لىندا دۇنيەگە كەلگەن. الما­تى مەملەكەتتىك ۋنيۆەر­سي­تەتىنىڭ قازاق فيلولوگياسى فاكۋلتەتىن 1999 جىلى ۇزدىك اياقتاعان. ءار جىلداردا الماتى قالاسىنداعى م.بازارباەۆ اتىنداعى №138 گيمنازيادا مۇعالىم، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن تەرەڭدەتە وقىتاتىن رەسپۋبليكالىق مەكتەپ-ينتەرناتتا وقىتۋشى، «قاينار» ۋنيۆەرسيتەتىندە اعا وقىتۋشى، م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا عىلىمي قىزمەتكەر ، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىندا ادەبي كەڭەسشى بولىپ ەڭبەك ەتكەن. قازىر رەسپۋبليكالىق «ءمولدىر بۇلاق» جۋرنالىندا باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى.

1996 جىلعى “پوەزيا كوكتەمى” جىر ءمۇشايراسىنىڭ جەڭىمپازى، 1998 جىلى “جۇلدىز” جۋرنالى ۇيىمداس­تىرعان ارتىعالي ىبىراەۆ اتىنداعى جاس اقىندار ءمۇشايراسىنىڭ، حالىقارالىق «شابىت» فەستيۆالىنىڭ، اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرىنە ارنالعان ءمۇشايرانىڭ، استانانىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق ءمۇشايرانىڭ، «الاش جانە رۋح» سياقتى جىر ءمۇشايرالارىنىڭ جۇلدەگەرى.

1999 جىلى ء“بىلىم” باسپاسىنان شىققان “ولەڭگە اركىمنىڭ-اق بار تالاسى” اتتى ستۋدەنت اقىنداردىڭ جىر جيناعىنا، 2006 جىلى «جالىن» باسپاسىنان شىققان «جاس تولقىن» ۇجىمدىق جيناعىنا، 2013 جىلى ماسكەۋدەن جارىق كورگەن «قازاق پوەزياسى» انتولوگياسىنا ولەڭدەرى ەنگەن. 2001 جىلى “وتىرار كىتاپحاناسى” سەرياسىمەن “سارى گۇل” اتتى تۇڭعىش كىتابى “جازۋشى” باسپاسىنان جارىق كورگەن. 2008 جىلى «جالىن» باسپاسىنان شىققان «جۇرەكتەگى اعىستار» اتتى جىر جيناعىنىڭ اۆتورى. «ءساۋىر قۇرىلتايى. 2002 جىل» (2007), «الماتىنىڭ جۇرەگىندەي المالى» (2006) كىتاپتارىنىڭ قۇراستىرۋشىسى.

«سەرپەر» جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى.

 

سايات قامشىگەردىڭ پوەزياسى جايلى پىكىرلەر

    «ساياتتىڭ جىرلارىندا تازالىق، مولدىرلىك تۇنىپ تۇر. اقىندىق قۋاتى، شۇرايلى ءتىلى، شەبەرلىگى وقىعان جاندى تامسانتادى. ول- پوەزياعا كەلىپ قوسىلعان تىڭ ەكپىن، جاڭا كۇش...»

مارفۋعا ايتحوجينا،

اقىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك     

سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

 

   «سايات قامشىگەردىڭ «جۇرەكتەگى اعىستارىن» جايباراقات وقىماي، ءوز جانىمىزدىڭ وقىرماندىق وي ۇندەستىگىمەن وقىدىق. جانە جاستاردىڭ دا جان-دۇنيە تولقىنىستارىنا ءتاۋبا ەتە وقىدىق. ءبىزدىڭ كەيىنگى تولقىننان دا كۇتەرىمىز وسى ەمەس پە ەدى؟ ىرزامىز. قاناتىڭ قاتايا بەرسىن،بالام!»

سەيفوللا وسپان،

اقىن، سىنشى، حالىقارالىق «الاش»

ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

 

   «ساياتتىڭ قاي-قايسى ولەڭى دە ءوزى قاتارلاس اقىنداردىڭ ەشقايسىسىنان كەم ەمەس. ول وسى كىتابى ارقىلى ءوسۋ ۇستىندە ەكەندىگىن كورسەتە العان...»

جانات احمادي،

جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي

سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

 

   «22 جاسىندا جاس اقىن-جازۋشىلاردىڭ فورۋمىنا قاتىسىپ، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنە وتكەن، 23 جاسىندا تۇڭعىش كىتابى جارىق كورگەن اقىن ادەبي ورتاعا، جىر سۇيەر قاۋىمعا، وقىرماندارعا ەرتە تانىلا باستادى...»

يسرايل ساپارباي،

اقىن، تاۋەلسىز پلاتينالى «تارلان»

سىيلىعىنىڭ يەگەرى

 

 «اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باساتىن» ساياتتىڭ ولەڭدەرى ءنارلى، كوركەم. بۇل ولەڭدەر جاستارعا ءتان جاڭالىقتارعا تولى. «جۇرەكتەگى اعىستار» جىر جيناعىندا قازىرگى پوەزياعا ۇلەس قوسار كوركەمدىك ىزدەنىستەر بار.»

مارالتاي ىبىراەۆ،

حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ

لاۋرەاتى

Abai.kz