قۇل-مۇحاممەد: ۇلتتىق يدەيا دەگەنىمىز – باسەكەگە قابىلەتتىلىك
ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە بريفينگ وتكىزىپ جاتقان قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى م.ا.قۇل-مۇحاممەد پرەزيدەنت نازارباەۆ بەلگىلەگەن ستراتەگيالىق مىندەتتەر تۋرالى ايتا كەلىپ، «ەلباسى جولداۋلارى تۋرالى از جازىلىپ جاتقان جوق، بىراق سونىڭ كوپشىلىگىندە تەرەڭ تالداۋدىڭ ورنىنا قۇرعاق ماقتاۋ باسىم» دەدى. جانە بىلاي دەدى:
ستراتەگيالىق مىندەت تۋرالى
ەلباسىمىز ءوزىنىڭ وتكەن جىلعى بارشا قازاقستاندىقتارعا ارناعان تاريحي جولداۋىندا قازاقستاننىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسىن تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايقىنداپ بەردى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءار جولداۋىنىڭ قانداي جاعدايدا دۇنيەگە كەلگەنىنەن حاباردار ادام رەتىندە اۋەلى وسى جولداۋدىڭ تاريحي ماڭىزدىلىعىنا توقتالا كەتكىم كەلەدى.
ەستەرىڭىزدە بولار، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ەل دامۋىنىڭ ەڭ قيىن كەزەڭىندە 1997 جىلى قازاق قوعامىن عانا ەمەس، بۇكىل تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىن، ءبىزدىڭ بارشا ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىمىزدى ءدۇر سىلكىندىرگەن ءوزىنىڭ العاشقى ءارى تاريحي جولداۋى «قازاقستان - 2030» ستراتەگياسىن جاريالادى. بۇل وتە باتىل، وتە وپتيميستىك جانە ەشبىر اسىرەلەۋسىز الىستى بولجاعان وتە كورەگەن قۇجات بولدى. كەيىن ءبىز سياقتى دامۋ جولىنا تۇسكەن كوپتەگەن مەملەكەتتەر ءۇشىن بۇل ستراتەگيا مىنا الماعايىپ زاماندا قانداي باعىتقا بەت الىپ، كىمگە قاراپ بوي تۇزەيتىن باعىت-باعدار بولعانىن دا ساياسي ساراپتاماشىلار الدەقاشان مويىندادى.
ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە بريفينگ وتكىزىپ جاتقان قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى م.ا.قۇل-مۇحاممەد پرەزيدەنت نازارباەۆ بەلگىلەگەن ستراتەگيالىق مىندەتتەر تۋرالى ايتا كەلىپ، «ەلباسى جولداۋلارى تۋرالى از جازىلىپ جاتقان جوق، بىراق سونىڭ كوپشىلىگىندە تەرەڭ تالداۋدىڭ ورنىنا قۇرعاق ماقتاۋ باسىم» دەدى. جانە بىلاي دەدى:
ستراتەگيالىق مىندەت تۋرالى
ەلباسىمىز ءوزىنىڭ وتكەن جىلعى بارشا قازاقستاندىقتارعا ارناعان تاريحي جولداۋىندا قازاقستاننىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسىن تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايقىنداپ بەردى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءار جولداۋىنىڭ قانداي جاعدايدا دۇنيەگە كەلگەنىنەن حاباردار ادام رەتىندە اۋەلى وسى جولداۋدىڭ تاريحي ماڭىزدىلىعىنا توقتالا كەتكىم كەلەدى.
ەستەرىڭىزدە بولار، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ەل دامۋىنىڭ ەڭ قيىن كەزەڭىندە 1997 جىلى قازاق قوعامىن عانا ەمەس، بۇكىل تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىن، ءبىزدىڭ بارشا ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىمىزدى ءدۇر سىلكىندىرگەن ءوزىنىڭ العاشقى ءارى تاريحي جولداۋى «قازاقستان - 2030» ستراتەگياسىن جاريالادى. بۇل وتە باتىل، وتە وپتيميستىك جانە ەشبىر اسىرەلەۋسىز الىستى بولجاعان وتە كورەگەن قۇجات بولدى. كەيىن ءبىز سياقتى دامۋ جولىنا تۇسكەن كوپتەگەن مەملەكەتتەر ءۇشىن بۇل ستراتەگيا مىنا الماعايىپ زاماندا قانداي باعىتقا بەت الىپ، كىمگە قاراپ بوي تۇزەيتىن باعىت-باعدار بولعانىن دا ساياسي ساراپتاماشىلار الدەقاشان مويىندادى.
ەلباسىنىڭ ستراتەگيالىق جوسپارى رەت-رەتىمەن، كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىپ، قازاقستان-2030-دا بەلگىلەنگەن مەجەلەر مەرزىمىنەن كوپ بۇرىن ورىندالا باستادى.
قازاقستان عاسىرلار توعىسىنداعى قيىندىقتاردى ەركىن ەڭسەرىپ، دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە – جاڭعىرۋ مەن جاڭارۋ كەزەڭىنە اياق باستى.
مىنە، ەل دامۋىنىڭ ەرەكشە كەزەڭىندە - 2005 جىلى ەلباسىمىز ءوزىنىڭ «قازاقستان – ساياسي، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق جەدەل جاڭارۋ جولىندا» اتتى جولداۋىن جاريالادى. بۇل قۇجات قازاقستاننىڭ ەلباسى تاڭداعان ساياسي جۇيەسى زامانا سىنىنان سۇرىنبەي ءوتىپ، ابدەن شىڭدالىپ، نىعايعانىن، مەملەكەت باسشىسى جاساعان ەكونوميكالىق مودەلىمىزدىڭ بىردەن ءبىر دۇرىستىعىن ناقتىلاپ، ميلليونداعان قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىراتىن جاڭا رەفورمالارعا داڭعىل جول اشتى.
كەلەسى 2006 جىلعى جولداۋدى ەلباسىمىز ەلىمىزدىڭ الەمدەگى 50 باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەرى قاتارىنا قوسىلۋىنىڭ ستراتەگياسىن ايقىنداپ، بارشا قازاقستاندىقتار ءۇشىن ۇلتتىق يدەيا رەتىندە قابىلدانعان باسەكەگە قابىلەتتىلىك فورمۋلاسىن انىقتاپ بەردى.
شىندىعىندا، ۇلتتىق يدەيا دەگەن نە؟ بۇل – ەلباسىمىز «سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي» كورسەتىپ بەرگەن باسەكەگە قابىلەتتىلىك ەمەس پە؟! ماسەلەن، ەگەر ءسىز وقۋشى بولساڭىز – ورتا ءبىلىم جۇيەسى، ستۋدەنت ءۇشىن – جوعارى ءبىلىم ساپاسى، ءار سالانىڭ مامانى ءۇشىن – ءوز ماماندىعىنىڭ شەبەرلىگىنە جەتۋ، جالپى مەملەكەت ءۇشىن الەم مەملەكەتتەرىنىڭ الدىندا بولۋ – باسەكەگە قابىلەتتىلىكتىڭ باستى بەلگىسى بولىپ تابىلادى دەپ بىلەمىن.
ەلباسىمىز ءوزىنىڭ بۇدان كەيىنگى 2007 جىلعى جولداۋىندا وتكەن ەكى جىل ىشىندەگى قول جەتكەن تابىستار مەن جەتىستىكتەردى قورىتىندىلاپ، جاڭا قازاقستاننىڭ جاڭا الەمدەگى ورنى مەن الداعى ماقسات-مىندەتتەرىن ايقىنداپ بەردى.
مىنە، قاراپ وتىرساڭىز، ەلباسىنىڭ ءار جولداۋىنىڭ استارىندا اسا ۇلكەن ءمان-ماعىنا، ستراتەگيالىق ماقسات-مىندەتتەر مەن ولارعا جەتۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرى جاتىر.
ەلباسى جولداۋلارى تۋرالى از جازىلىپ جاتقان جوق، بىراق سونىڭ كوپشىلىگىندە تەرەڭ تالداۋدىڭ ورنىنا قۇرعاق ماقتاۋ باسىم. كەڭ وتىرىپ كەزدەسۋگە ۋاقىت كەلگەندە بۇل تاقىرىپقا ەركىن پىكىر الىسارمىز. ەندى وتكەن جىلعى جولداۋداعى ماقسات-مىندەتتەرگە توقتالا كەتەيىن.
ەگەر مۇقيات نازار اۋداراتىن بولساڭىز، «قازاقستان-2050» ستارتەگياسىنان كەيىن «قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ستراتەگيالىق باعىتى» دەپ جازىلعان.
ءيا، ءبىز ەلباسىنىڭ تاريحي ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ءبىز ءبىرجولاتا مەملەكەت بولىپ قالىپتاستىق. سوندىقتان جاڭا ستراتەگيا – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ باعىتى بولىپ ەسەپتەلەدى.
ەندى الدا قانداي ماقسات-مىندەتتەر تۇر؟ جولداۋدا ءبارى انىق، ايقىن كورسەتىلگەن:
- قۋاتتى دا تابىستى مەملەكەت بولۋىمىز كەرەك;
- دەموكراتيالاندىرۋ ءۇردىسىن جالعاستىرۋ قاجەت;
- قوعامدا تاتۋلىق پەن كەلىسىمدى بەرىك ۇستانۋىمىز كەرەك.
بۇل تابىستارعا جەتۋ وڭاي ەمەس. ونى ۇستاپ تۇرۋ ودان دا قيىن. الدا سان ءتۇرلى قاۋىپ-قاتەرلەر كۇتىپ تۇر. ونى بۇكىل ەل، حالىق بولىپ ەڭسەرۋىمىز كەرەك. مىنە، وسىنىڭ ءبارىن وي ەلەگىنەن، تولعام تەزىنەن وتكىزە كەلىپ، ەلباسىمىز «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسىن، باسقاشا ايتقاندا، كۇن سايىن قۇبىلىپ تۇرعان مىنا زامانداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا باعىتىن ۇسىندى.
نەگە جاڭا باعىت؟ ويتكەنى، ءبىز اۋەلگى مەجە - الەمدەگى باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا ەندىك. ەنىپ قانا قويعان جوقپىز، الەمدىك دامۋ يەرارحياسىنىڭ جاڭا بيىگىنە ورلەي باستادىق. ەندىگى مەجە – دامىعان وتىزدىق.
بۇل – ەلىمىزدىڭ مادەنيەت جانە اقپارات سالاسى ءۇشىن دە تۇپكىلىكتى ماقسات. ەلباسىمىز «قازاقستان - 2050» ستراتەگياسىندا: «ءداستۇر مەن مادەنيەت – ۇلتتىڭ گەنەتيكالىق كودى» دەي كەلىپ، الدىمىزعا ناقتى مىندەتتەر جۇكتەدى. مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى وسى ستراتەگيالىق مەجەلەرگە جەتۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن جۇمسايتىن بولادى.
«مادەني مۇرا» باعدارلاماسى تۋرالى
ۇلتتىق مادەنيەت تۋرالى وي تولعاعاندا، الدىمەن اۋىزعا سول حالىق دۇنيەگە اكەلگەن مادەني مۇرا ورالادى. ەلباسىمىز وسىدان تۋرا 10 جىل بۇرىن ءوزىنىڭ 2003 جىلعى جولداۋىندا ۇكىمەتكە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىن جاساۋدى تاپسىرعان بولاتىن.
ون جىل ىشىندە ۇلان-عايىر جۇمىستار اتقارىلدى. قازاق تاريحىنا قاتىستى قىتاي، مونعول، يران، اراب، تۇرىك مۇراعاتتارىنداعى، ەۋروپا مەن ازيانىڭ وزگە دە ەلدەرىنىڭ سان الۋان قورلارى مەن كىتاپحانالارىنداعى ونداعان مىڭ قۇجاتتاردىڭ كوشىرمەسى الىنىپ، عىلىمي اينالىمعا ءتۇستى. سولاردىڭ نەگىزىندە كوپتەگەن مونوگرافيالار، وقۋلىقتار جانە زەرتتەۋ ەڭبەكتەر جارىق كوردى.
قازاقستان اۋماعىنداعى 37 كونە قالالار زەرتتەلىپ، 113 تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەرگە جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.
قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا ءبىرىنشى رەت 93 تومدىق «بابالار ءسوزى» دەگەن اتپەن قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جيناعى جارىق كوردى.
عىلىمي، فولكلورلىق ەكسپەديتسيالار مەن زەرتتەۋلەر ناتيجەسىندە «قازاقتىڭ 1000 ءانى»، «قازاقتىڭ 1000 كۇيى»، «قازاقتىڭ 50 باتىرلار جىرى» اتتى بىرەگەي جوبالار جۇزەگە اسىرىلدى.
بايقايسىز با، ۇلتتىق مادەنيەت ەلباسىنىڭ وسىدان 10 جىل بۇرىنعى جولداۋىنىڭ شاپاعاتىن ءالى كورۋ ۇستىندە.
Abai.kz
