اشارشىلىق! اتالۋى نەتكەن اۋىر ەدى...ارۋلاپ جەرلەنبەك تۇگىل، بەتى جابىلماستان قانشاما قازاعىم قانسىراپ، سۇيەكتەرى اقسوڭكەن بولىپ، ايدالادا قۋراپ قالدى دەسەڭشى!

بۇل تاقىرىپتا مەنىڭ دە ءبىراز جازعاندارىم بار ەدى، جەتىسۋ، التىنەمەل وڭىرىندە ورىن العان بىرەر وقيعالاردى كەلتىرگەندە بولاتىنمىن، مىسالى، ومار تورەنىڭ سەرىكتەرىمەن بىرگە ابدەن اشىققان ادامدارعا كەزدەسىپ، ءبىر جىلقىنى سويعىزعاندا، شىداماعان ءۇش-ءتورت ادامنىڭ ىستىق قاندى توپىراق-موپىراعىمەن الاقانداپ جۇتىپ جىبەرىپ، اش وزەككە ءتۇسىپ كەتىپ، سول جەردە دومالاپ جانتاپسىرعاندارى، بىزدەگى «كەرەيلەردىڭ» ۇساق بالالارىن يت-قۇسقا جەم بولماسىن دەپ ۇڭگىرگە قاماپ، تاسپەن باستىرىپ كەتكەنى، ءبىر جاقىن اپامىزدى كىشكەنتاي قىز كەزىندە «باندىنىڭ تۇقىمى دەپ قىزىلداردىڭ» تىرىدەي كوكپارعا تارتقانى، اكەسىنىڭ اتىلعان بالاسىنىڭ ەتىن سىلىپ تاستاپ، سۇيەگىن اۋىلعا الىپ كەلگەنى تۋرالى ت.ب. ەستىگەندەردى اڭگىمە ەتكەن دە ەدىك.

كورگەن زۇلىمدىقتارىن ەشكىمگە ايتپاي، ىشتەرىنەن عانا تىنىپ وتكەن اتا-اپالارىمىزدىڭ رۋحتارىنا تاعزىم!

ەندىگى كەزەكتە، سول كىسىلەردىڭ ءوزارا سىبىرلاسىپ دەگەندەي شەرىن تارقاتىپ وتىرعاندارىنداعى بالا كەزىمدە ءۇزىپ-ءۇزىپ ەستىگەندەرىمدى دە جازا كەتسەم (ول قايران اتا-اجەلەر 1890-1925 جىلدارى تۋىپ، بارلىق بوسقىندىقتى، اشارشىلىقتى، اق-قىزىلدىڭ توناۋىن، زورلاۋىن، كەيىنىرەك وتان سوعىسىن دا كوزىمەن كورگەندەر ەدى...)! اۋىز بارمايتىن سۇمدىقتار بولعاندىقتان، كەيىپكەرلەردىڭ (جەر اتاۋلارىن دا) اتتارىن دا اتاعىم كەلمەيدى، وزىمەن كەتسىن سول سۇمىراي زامان. ايتكەنمەن، بولاشاق ۇرپاق حالقىمىزدىڭ باسىنان نەلەر سۇمدىقتار كەشكەنىن ءبىلۋى كەرەك! ول كەلەشەكتەگى ۇلت سەزىمىن وياتۋعا قىزمەت ەتەر دەگەن ۇمىتتەمىن.

وسى سەن اراعىڭدى قويساڭشى...

اۋىلداس ا-ش اتا «قىزىق» كىسى ەدى، قاشان كورسەڭ تالتىرەكتەپ جۇرگەنى، ءوز-وزىنەن ايعايلاپ، الدەكىمدەردى بالاعاتتاپ تا جۇرەتىن، ونى كورسەك اينالىپ قاشامىز! بىراق، ول كىسى بالالارعا مۇلدە تيىسپەيدى، وزىمەن ءوزى! بىردە ءۇيدىڭ اۋلاسىنا كىرىپ كەلدى، تۇرا قاشتىق! ول كىسى اتاما كەپ كادىمگىدەي امانداسىپ، قاسىنا جايعاستى، مەن دە قاستارىنا كەلدىم. اتام، اناۋ-پىناۋ سوزدەردەن كەيىن: «...ءاي سورلى نەماۋ، ولەسىڭ دە قالاسىڭ عوي، وسى پالەڭدى ازايتساڭشى...» دەدى. سوندا ول كىسىنىڭ ايتقانى: «...ەەە، الەكە، نەم قالدى دەيسىڭ مەنىڭ! جاقىندا ءوزىم دە كەتەم، اكە-شەشەم قول بۇلعاپ ءجۇر! بۇل ومىردە ابدەن قينالىپ ءبىتتىم، ءبىر وي مازا بەرمەيدى! تۇسىنبەيمىن!

...اۋىل توز-توز بولىپ بوسىپ كەتتى، كىم قايدا، ەشكىم دە بىلمەيدى. كادىمگىدەي 5-6 جاستاعى كەزىم، اتام-اپام، شەشەم، كورشى ەكى اعايىننىڭ ءۇيى ايتەۋىر ساندالىپ كەتىپ بارامىز! اكەم جاڭاعى ۇيدەگى نەمەرە باۋىرلارىمەن بىرگە كەتكەن، سودان كورمەدىك. كىشكەنتاي، ەمشەكتەگى قاتىپ قالعان ءىنىمدى قۇشاقتاعان شەشەم تۇرماي ىڭىرسىپ قۇلادى. سول جەرگە ءبارىمىز توقتادىق، ۇلكەندەر ءىلبىپ ءجۇرىپ، سۋ قايناتقان بولادى، وعان الدەبىر ءشوپ، بىردەمەلەردى سالىپ، ونىسىن اۋزىمىزعا تامىزادى. ءال جوق. بۇلدىر-بۇلدىر بولسا دا قازىر ءبارى دە ەسىمە قايتا تۇسەتىندەي!

قانشا جاتتىم بىلمەيمىن، ءتۇن ۋاعىندا ويانىپ كەتسەم، اتام مەن كىشى اتام كۇبىرلەسىپ وتىر ەكەن، ەمىس-ەمىس ەستىپ قالدىم. اتام «باسقا امال قالمادى، مىنالاردىڭ ءبارى قىرىلادى...قانى بولەك قوي... ەندىگى سول كەلىندى تۇرعىزباي...» ار جاعى ەسىمدە جوق. ەرتەڭىنە مە، الدە قانشا كۇننەن سوڭ ەكەنىن كىم ءبىلسىن، اۋزىما سورپا قۇيىپ وتىرعان اپامنىڭ ءسوزىن ەستىدىم: «...ە قۇداي جالعىز قالعان تۇياق، وسىنى ەڭ بولماسا امان ساقتاشى...».

بىردە اتامنىڭ كىشى اتاما: «ال ەندى قوش، باقۇل بول! ماعان قاراما، ەندى ولمەيسىڭدەر، اناۋ سارعايعان بەلدىڭ استىندا ەل باستالادى. مىنا جالعىز تۇياق وزىڭە امانات...». ودان كەيىنگى ەسىمدە جوق، ازداپ ەسىم كىرە باستاعاندا كىشى اتام، مەنى بىرەۋلەرگە بەرىپ جاتتى. سودان وڭالدىم دا، ءبىر دۇنگەندەرگە مالايلىققا تاستاعان ەكەن. ەر جەتكەنشە سولاردىڭ قولىندا بولىپ ولمەدىم. ولار جامان قارادى دەپ ايتا المايمىن. ەل بەرى قايتا وتكەندە، ءبارىن تاستاپ مەن دە كەلدىم. ىزدەمەگەن جەرىم جوق، تۋىستارىمنان ەشكىمدى دە تاپپادىم. سوندا قالاي ءتىرى قالدىم، تۇك تۇسىنبەيمىن. نە ىشتىك، نە جەدىك، قالاي جەتتىك، بىلمەدىم...

قازىر ءبىر جامان ويلار باسىمنان شىقپايدى، ەندىگىسى ءبارىبىر. تەزىرەك كەلسە كەلە بەرسىن سول اجال...»...

شەشەم قايدا جوق بوپ كەتتى

«بىزدەر مىنا جالايىردىڭ «س-ى» بولامىز عوي. جيىرمالارداعى كەزىم، ابدەن اشىقتىق. ەلمەن بىرگە باسساۋعالاپ جان-جاققا ءبىز دە اۋدىق. قۇددى ءبىر جايىلعان مال سياقتىمىز، كەيبىر ەل قاراساڭ، سۇيرەتىلىپ بىلاي كەتىپ بارادى، كەيبىرى كەرىسىنشە جاققا. ەشكىمدە ەس قالماعان. ۇيدەگىلەردىڭ ءبارى قىرىلىپ بولدى، قالعانىمىز اعام جانە مەن، شەشەمىزدى تاستاماي سۇيەمەلدەپ-سۇيرەلەپ كەلە جاتىرمىز. قولىمىزدان كەلگەنى اۋزىنا سۋ تامىزامىز. بولدى! سودان ءىلبىپ وتىرىپ مىنا «ل-ى» تاۋىنا دا جەتتىك. اعام: «...مىنا سۋدىڭ قاسىنا شەشەمىزدى جاتقىزايىق. ەكەۋمىز ەكى جاقتاپ تاۋ جاققا بارىپ، ىنىنەن تىشقان، سارشۇناق كەزدەسىپ قالار، قوي جۋا بار ما ەكەن، قارايىق، ءجۇر...» دەدى. ءبىراز جەرگە بارعاندا سۋ جاققا كەتىپ بارا جاتقان ءبىر توبىردى بايقادىق.

جارىقتىق، تاۋدىڭ اتى تاۋ عوي، باۋىرىم ايتقانىنداي اپپاق بوپ قۋارعان جىلقى سۇيەگىن، قوي جۋا، تاعى بىردەمە-بىردەمە تاۋىپ تا الدىق. ونىمىزدى الىپ، باعاناعى شەشەمىزدى جاتقىزعان جەرگە كەلسەك، ول كىسى جوق! ارى قارادىق، بەرى قارادىق. سودان كۇن دە باتتى، ەرتەڭىنە تالاي جەرگە بارىپ شارلاپ تا قايتتىق. شەشەمىز جىم-جىلاس...»...

قازىدان جەشى

«...كادىمگىدەي 15-16 جاستاعى كەزىم. اۋىلدا تىگەرگە تۇياق قالماعان، كەشىكپەي يت-مىسىق تا ءبىتتى. سۇيەك-ساياق، تەرى-قايىس، ءشوپ-شالامدى تالعاجاۋ ەتۋ باستالدى. ەلمەن بىرگە سۇيرەتىلىپ كەتىپ بارامىز، ايتەۋىر ۇلكەندەردەن ەستىگەنىم، قىتايعا جەتسەك... ءىلبىپ بارا جاتىپ قۇلاعاندارعا قاراۋدى دا قويدىق! انا، «ا-ق» دەگەن تەمىر جول ستانساسى بار عوي، سونىڭ ماڭىنان بىزگە ۇقسامايتىن ورىس پا ءبىر ايەل قوسىلدى، ءوزى ارىپ-اشپاعان، كادىمگىدەي تولىق. قايدان كەلەدى، قايدا بارادى ەشكىم دە بىلمەيدى.

ءبىر-ەكى كۇن وتكەن بولار، ەس-تۇسىمنان ايرىلىپ قۇلادىم، كوز الدىم قاراۋىتىپ كەتكەن، ۇيقى ما، ءتۇس پە بىلمەيتىندەي جاعدايدامىن، قانشا جاتتىم، ونى دا بىلمەيمىن. تەك قانا شەشەمنىڭ «...اينالايىن، قاراعىم-اي، جالعىزىم-جارىعىم، مىنا قازىدان جەشى، جۇتا عوي، تۇرىپ كەتەسىڭ...» دەپ اۋزىما سالعان ءبىر ءتۇيىر مايدىڭ ەرىپ، ىشىمە بارعانىنان كۇش الىپ ەسىم كىردى. سودان شامامىز كەلگەنشە ءجۇرىپ وتىرىپ، ونشاقتى ادام شەكارا استىق. اۋىلدان بىرگە شىققان ەلۋ-الپىس ادامنان قالعانى سول ەدى، الگى جولدان قوسىلعان ورىس ايەلدى كورمەدىم. كەيىن ابدەن ەس كىرىپ، ويلايمىن دا، ول قايدان كەلگەن قازى، قالاي تابىلعان ماي...»

ادەمى كەلىنشەك ەدى-اۋ

ەكى اپام، «قۇداعي، شاي الىڭىز» دەپ قويىپ، كولەڭكەدە اڭگىمەلەسىپ وتىرعان، اۋىلداعى «جىندى اپا» دەيتىن كىسى كەلە قالدى. ەشتەمە سۇراماستان، قاستارىنا وتىرا قالىپ، اپاما: «اجەتاي، ماعان ءتاتتى كامپيت-ءمانپاسي بەرشى» دەدى. ونىسىنا بالالار كۇلىپ الدىق. اپام، بىزدەرگە اۋلاق جۇرىڭدەر دەپ ۇرىسىپ، الگى اپاعا شاي قۇيىپ بەردى. كۇلەتىنىمىز دە بار، ويتكەنى، ول كىسى كىم، قايدان كەلگەن، نەگە وسىلاي بولىپ قالعان، ونىڭ ۇستىنە، جاس بولسىن، كارى بولسىن ەلدىڭ بارىنە كۇلىمسىرەپ «اپا، اجە» دەپ جۇرەدى. تىپتەن، قايدان تاماق ىشەدى، ەشكىم دە بىلمەۋشى ەدى. ايتەۋىر، ەشكىمگە كەرەگى جوق، ەلەۋسىز قالعان جۇمباق جان. ءبىر شىنى ءشاي ءىشىپ، بەرگەندەردى الىپ، قالتاسىنا سالىپ، «اجە راحمەت» دەپ كەتكەن سوڭ، قۇداعي-اپانىڭ سۇراعىنا، اپام اڭگىمەسىن باستادى:

- ەەە قۇداعي، ايتارىڭىز بار ما، بۇنىمەن تۇيدەي جاستى ەدىك، 14-15-تەگى كەزىمىزدە وسى اۋىلعا بىرگە كەلىن بوپ تۇستىك. ادەمىنىڭ ادەمىسى، ءوزى وتە كوڭىلدى، ەلدىڭ ءبارىن كۇلكىگە باتىرىپ جۇرەتىن، سۇلۋ، ءانشى كەلىنشەك ەدى عوي. ەكەۋمىز ايلاس بولىپ، بىرگە بوساندىق، مەنىڭ بالام شەتىنەپ كەتتى دە، بۇنىڭ بالاسى بالپاناقتاي بولىپ ءوسىپ كەلە جاتتى. اينالاسى ەكى-ءۇش جىلدا شات-شالەكەيىمىز شىعىپ، ەل اشارشىلىققا ۇشىراپ، جان-جاققا باسساۋعالاپ اۋا دا باستادى. بىزدەر ەكى-ءۇش اعايىن بىرىگىپ اتامنىڭ تاۋداعى قىستاۋىنا جەتىپ، سوندا ولمەستىڭ كۇنىن كورىپ جان باقتىق، ال بۇلار قىتايعا اۋعان ەلمەن بىرگە كەتتى.

كۇيەۋى ابدەن السىرەپ جىعىلا بەرىپ، ونىڭ ۇستىنە بۇنىڭ ارقالاعان بالاسى بار، ىلەسكەندەردەن الىستا قالىپ قويىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە ابدەن كوزى قاراۋىتقان ەرى، «بالانى سويىپ جەيىك، ودان باسقا جول قالمادى...» دەپ ايتا بەرگەن ەكەن. باسىندا اسا ءمان بەرمەگەن بۇل، ءبىرازدان سوڭ شوشي باستاعان. قانشا ۋاقىتتان كەيىن ەكەنىن كىم ءبىلسىن، قۇلاپ جاتقان بايىنىڭ قاسىنا وت جاعىپ، دالادان بىردەمە-بىردەمە تەرىپ قايتىپ كەلسە، بالاسىن سويىپ تاستاپتى، قولى قان-قان. سودان جانۇشىرعان بۇل بايقۇس ايدالاعا بەزە بەرگەن. ادام يتجاندى دەگەن راس ەكەن-اۋ، سول كەتكەننەن كەتىپ، ءىلبىپ-سالىپ شەكارادا سولداتتاردىڭ قولىنا تۇسسە كەرەك.

وندا قانشا ءجۇردى ەشكىم دە بىلمەيدى. كەيىن، ەل تىنىشتالعاندا، بۇنىڭ سولداتتاردىڭ يتتەرىمەن بىرگە ات قورالارىنىڭ قاسىندا قاڭعىرىپ جۇرگەنىن كورگەن اۋىلدىڭ ءبىر ادامى، تانىپ، الىپ كەلىپتى. بار اڭگىمەسىن سونداعى ءبىر قازاق ايتىپ بەرسە كەرەك، ال وزىندە ەس قالماعان. ءبىر تاڭ قالاتىنىم، الدە مەنى شىرامىتا ما، الدە بىرەۋگە ۇقساتا ما، اندا-ساندا كەلىپ تۇرادى...

«ماڭقا» بولعان جىلقى ەتى

...الدىمەن سىپىرىپ-سيىرىپ بار مالدى ءبىتىردى. ەل اشىعا باستادى. ودان كەيىن بار جىلقىنى «ماڭقا» دەگەن وتە قاۋىپتى اۋرۋ دەپ اتىپ تاستادى. اتقاندارىن ەشكىمدى جولاتپاستان، الدىندا قازدىرعان تەرەڭ شىڭىراۋ قۇدىققا تاستاي بەردى. مىلتىقتى قاراۋىلدار جۇرەدى.

يت پەن مىسىق تا ءبىتىپ، ەل تەرى شالبارلارىن ت.ب. قايىس-پايىستاردى قايناتىپ جەي باستادى. اۋىلداس «ق-تارمەن» بىرگە الگى شۇڭقىرعا باردىق، تۇندەلەتىپ. سىبىرلاسىپ، كەلىسىپ، 17-18-دەگى بالاڭ جىگىت كەزىم عوي، ءۇش-ءتورت ادام بەلىمە ارقان بايلاپ مەنى ءتۇسىردى. ءىشى ساسىق ەكەن، كوز قاراۋىتىپ، باس اينالدى، سوندا دا شىداپ، قولىما ىلىنگەن ەتتى تەرىسىمەن بىرگە پىشاقپەن كەسىپ، ارقانداعى قاپقا ەكى رەت بايلاپ جىبەردىم. ءۇشىنشى رەت سالىپ جاتقانىمدا، كەسىلگەن ارقان سىلق ەتىپ قايتا ءتۇستى. ايقايلاعانىما ەشكىم جاۋاپ قاتپادى. شوشىعان قالپى وتىردىم دا قالدىم.

تاڭ اعارىپ اتا باستاعاندا نەمەرەلەس باۋىرىم، بىلەسىڭ عوي، ب-اي اتاڭ كەلىپ، شۇڭقىرعا اۋزىن توسىپ، «ا-اي، بارسىڭ با» دەپ شاقىرعاندا سەلك ەتىپ ۇيقىدان شوشىپ ويانعانداي بولدىم! ارقان تاستاپ، يتشىلەپ جاتىپ، سۇيرەلەپ مەنى ارەڭ شىعارىپ الدى. بىلايىراق شىققان سوڭ، بىرگە بارعان اۋىلداستارىمدى ميليتسا ۇستاپ اكەتكەنىن ايتتى. قوينىما ءبىراز ەت تىعىپ ۇلگەرگەن ەدىم، سونى تالعاجاۋ ەتىپ، اۋىلدان تاۋعا قاراي قاشىپ، باسساۋعالادىق. ال انالاردىڭ سول كەزدە مەنى نەگە شۇڭقىردا جالعىز تاستاپ كەتكەنىن، ءالى كۇنگە تۇسىنبەيمىن...

وبادان ءتىرى قالعان

...جەيتىن ەشتەمە قالمادى، اكەم ساسقالاقتاپ جان-جاقتى تىمىسكىلەپ تاپقان سۇيەك-ساياق، تەرىنىڭ قالدىعى، شوپتەر سياقتى بىردەمەلەردى اكەلەدى، شەشەم سونى قايناتىپ بەرەدى. اۋىل قاڭىراپ قالعان، از-ازداپ قالعان ءبىردى-ەكىلى ادامداردىڭ كۇنى دە سولاي. جەتىلەردەگى كەزىم، ءبارى دە ەسىمدە! «جۇت جەتى اعايىندى» دەگەندەي اۋىلعا اۋرۋ كەلدى! وزدەرى دە اش، بەتتەرى كونەكتەي بوپ ءىسىپ كەتكەن ادامداردىڭ ۇستىنە جارالار قاپتاپ، كوزدەرى قانتالاي ءىسىپ، ىشتەرى توقتاماي ءوتىپ، ىستىقتان بۇراتىلا قۇلاپ قينالىپ جاتىپ ولگەندەر كوبەيدى. ءبىر ۇلكەن اپانىڭ «بۇل قىرسىقتىڭ قىرسىعى، وبا...ەندى ەشكىم ءتىرى قالمايدى...قاشۋ كەرەك...» دەپ كۇڭىرەنگەنىن، قۇلاعىم شالىپ قالعانى بار. ءبىر كۇندەرى بوتەن اسكەري ادامدار كەلدى، كورشىلەردەن «اۋىلدى سولدات قورشاپتى، ەشكىمدى شىعارمايدى...اتادى ەكەن...» دەگەندى ەستىدىك. ۇرەي جوق!

بۇرق ەتىپ تۇگەل اۋىلدى ءورت باستى، اكە-شەشەم تۇرا الماي جاتقان ەدى. ەسىكتەن دالاعا قاراعانىمدا، قاشپاق بولعانداردى مىلتىقتىڭ دۇمىمەن ۇرىپ ۇيلەرىنە لاقتىرىپ ەسىكتەرىن باستىرىپ تاستاپ، ورتەپ جۇرگەن سولداتتاردى كوردىم. ۇيگە قاشىپ كىرگەنىم سول ەدى، ءبىزدىڭ ءۇي دە جانا باستادى. اكەم مەن شەشەم ىڭىرسىپ كەلىپ، ەڭبەكتەي ءجۇرىپ مەنى اۋىز ۇيدەگى ۇراعا تاستادى، بەتىندەگى قاقپاعىن كيىزبەن جاۋىپ، «تومەن قاراپ جات، قورىقپا، كۇپىڭدى باسىڭا ورانىپ ال» دەگەندەرى ەسىمدە. ار جاعىن بىلمەدىم، قانشا جاتتىم ونى دا ۇقپادىم! كوزىمدى اشسام، قوڭىرسىعان ءتۇتىننىڭ اششى ءيىسى قولقانى الادى، شۇڭقىردىڭ ىشىندە قاسىمدا قۇمانمەن سۋ تۇر ەكەن (بايقۇس شەشەم قويىپ كەتىپتى عوي، كەيىن ويلاسام), سودان ءىشىپ جان شاقىرىپ ەدىم، ءبىرازدان سوڭ تاعى دا ەسىمدى جوعالتتىم.

ودان كەيىن قانشا ۋاقىت ءوتتى، ونى دا بىلمەيمىن، بىرەۋلەر كەپ اشىپ الدى. اق كيىنگەن ادامدار ۇرانىڭ ۇستىندە جاتقان ەكى ادام قالدىقتارىن سۇيرەپ الىپ كەتتى (كەيىن ويلاسام اكەم مەن شەشەم، مەنى باستىرىپ جاتقان قالپى ولگەن ەكەن عوي...)! اق كيىنگەن ورىستار ماعان قاراپ تۇردى، سول كەزدە ءبىر قازاق كىسى قۇشاقتاپ الىپ، كوتەرىپ ارباعا سالدى. ەكى ورىس يىقتارىن قيقاڭ ەتكىزىپ كەتىپ قالدى. سول، يماندى بولعىر، ت-ك اعا سويتكەن قالپى مەنى تاستاماي الىپ ءجۇرىپ، بالالار ۇيىنە وتكىزدى. ءپاميلامدى ءوز اتىنا جازدىرعان، قازىر دە سولاي قالدىم...

قىزدىڭ الاقاندارى

...بار اۋىلدا ەر ادامدارى تاماق ىزدەپ كەتكەن ءتورت-بەس ءۇي قالدىق. اكەم دە تۇگەل قالعان-قۇتقاندى شەشەمە بەرىپ، سولارمەن بىرگە كەتكەن ەدى. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ، ءبىر اۋىپ كەلگەن ادامدار كەلدى. وزدەرى قازاق بولعانىمەن ءبىزدىڭ ەلدەن باسقاشا، بوساپ قالعان ۇيلەرگە، نەمەسە جاندارىنان ءىن قازىپ سوعان ورنالاسىپ الدى. بىزبەنەن ارالاسپايدى. كوپ ۇزاماي اۋىلداستاردىڭ اراسىندا «بۇلار ش-ۋ دەگەن جەردەن اۋىپ، بوسىپ كەلىپتى، بايقاماساڭدار ادام جەيدى ەكەن...» دەگەن جامان ءسوز شىقتى. قورىققانىمىزدان ۇيدەن دە شىقپايتىن بولدىق، تەك كۇندىز شەشەمە ەرىپ، اينالادان تىمىسكىلەپ، جەيتىن بىردەمە-بىردەمە ىزدەيمىز.

بىردە كورشى ءداۋ اپامىز كەلىپ، شەشەمە «...ابىسىن، تەز جۇرە عوي، ءبىزدىڭ قورانىڭ ارتىنداعى سايدا قويدىڭ تۇتاس سۇيەگى جاتىر ەكەن، ەشكىم كورىپ قويماي تۇرىپ، الىپ كەلىپ الايىق...» دەدى. شەشەم ەكەۋمىز قولعا تۇسكەن قاپتى الا سالىپ بىرگە ىلەستىك تە، مەنەن ءۇش جاس ۇلكەن وندارداعى اپكەم بۇلاقتان سۋ الىپ كەلۋگە كەتتى. سودان كورمەدىم، ءالى كۇنگە دەيىن كوز الدىما قىزىل بەشپەتىمەن ادەمى قىز بولىپ ەلەستەيدى.

ۇيگە كەلە ساپ، شەشەم ەكەۋمىز شارق ۇرىپ ىزدەۋگە شىقتىق. جىم-جىلاس. بىزگە جاقىنداۋ ۇيشىكتە بىرەۋلەر تۇرىپ جاتقان، سولارعا باردىق. ەركەك پەن ايەل شىعىپ، بىزدەردى بالاعاتتاپ، يتەرمەلەپ قۋىپ جىبەردى. سوندا دا قويماي تاعى باردىق، ەرتەڭىنە دە سول! ءۇشىنشى كۇنى الگىلەردىڭ ەسىك الدىندا شەشەم، ەركەكتىڭ شىعىپ تەپكىلەگەنىنە دە قاراماي، «بار پالە سەندەردەن كەلدى...» دەپ زارلاپ وتىرىپ الدى. اقىرى، ايەل شىعىپ، شۇبەرەككە ورالعاندى بەتىمىزگە لاقتىرىپ جىبەردى دە، «قۇرىڭدار، ايتپەسە...» دەپ تالاي بىردەمەلەردى ايتتى. تۇيىنشەكتە قىزدىڭ شاشى مەن الاقاندارى جاتتى! شىڭعىرعان شەشەمنىڭ داۋىسى ءومىر بويى قۇلاعىمدا قالىپ قويدى!

سۇيرەتىلىپ ۇيگە كەلدىك، ودان مولا جاققا بارىپ تىرمالاپ جاتىپ الگىلەردى كومگەن بولدىق. شەشەم سول جەردە جاتقاننان تۇرمادى، باۋىرىنا مەنى باسقان كۇيى جاتتى دا قويدى. ۇيگە اپارۋعا شامام دا كەلمەدى. ەرتەڭىنە تۇسكە قاراي ءبىر ادامدار كەلىپ، ابدەن السىرەگەن مەنى ارباعا سالدى! ىڭىرسىعان انام سول جەردە قالدى، وعان ەشكىم قارامادى دا...

كەيىنىرەك ءبىلدىم، ءتىرى قالعانداردى جيناپ جۇرگەندەر ەكەن، سودان قالاعا الىپ باردى، ودان س-د جاقتاعى جەتىمدەر ۇيىندە ەر جەتتىم. ادام الاقانى ۋ بولادى، ءتىپتى، قاسقىر دا جەمەي، قارعا شانشىپ كەتەدى ەكەن دەگەندى دە كەيىنىرەك ەستىدىم...

شالىمدى قۇرتقان سەن...

...كورشى اۋىلدان اتامنىڭ باۋىرى، دوسى ت-ن اتا كەلىپ، دالادا اڭگىمەلەسىپ وتىرعان، ءبىر اپا قاقپادان كىرىپ كەلىپ: «...سەن وڭباعان...باندىنىڭ تۇقىمىسىڭ...بىلەم مەن سەنى...شالىمدى ولتىرگەن سەن...» دەپ ايقايلاپ اۋزىنا نە كەلسە سونى ايتىپ، اتتانداي باستادى. اتام ەش جاۋاپ قاتپاستان تۇرىپ قابىرعاعا سۇيەۋلى تۇرعان تاياقتى الىپ «ءا اكەڭنىڭ، سەنى دە قۇرتپاسام...» دەپ الگىگە قارسى ۇمتىلىپ ەدى، كەيۋانا كارىلىگىنە قاراماي زىتا جونەلدى!

ت-ن اتا، «...ە مىنانىڭ ەمىن ءدال بىلەدى ەكەنسىڭ عوي، ءسوزدى شىعىنداماي...» دەپ، ەكى اتام ابدەن كۇلكىگە باتتى دا قالدى. سوسىن «...مىنا قاقپاس ءالى ءتىرى ەكەن-اۋ، باياعىدا ولگەن شىعار دەسەم، ءوزى سول تاۋدىڭ ىشىندە تۇرا ما؟..» دەپ سۇرادى.

اتام: - ...ءيا، كورىپ وتىرعانىڭداي ءتىرى، جوعا كەيىن اۋىلعا كەلدى عوي سۇيرەتىلىپ. وسىندا تۇرىپ جاتىر...

- سول جولى ءوزى قالاي بولىپ ەدى، تولىق ايتپادىڭ عوي؟!

- نەسىن ايتاسىڭ، وزىمەن كەتسىن دە قۇرعىرلار! ءوزىڭ دە بىلەسىڭ، كەزىندە مىنانىڭ بايى ن-ك ەڭگەزەردەي ءداۋ، توپقا ءتۇسىپ كۇرەسەتىن دە، ۇرىلىعى دا بار بىرەۋ ەدى عوي. مىناۋ بولسا قىز كەزىنەن شايپاۋ بولىپ، «اقي كوز ا-ر» اتالىپ، ەشكىم جولاماي جۇرگەندە سول الىپتى دا. بۇدان ءوزى جيىرما شاقتى ۇلكەن دە ەكەن، قوسىلا سالىپ ەلدەن اۋلاقتاۋ، ساياقتانىپ عۇمىر كەشكەن. اشارشىلىق باستالعاندا كەزەڭنىڭ ىشىنە ورنالاسىپ، جەرتولە قازىپ، تاستان قابىرعا قالاپ، سوندا بالا-شاعادان ايرىلىپ، ەكەۋى عانا سوپايعان قالپى تۇرىپ جاتتى ەمەس پە! كەشىكپەي ەل اراسىندا بۇلار «ارى-وتكەن بەرى وتكەندەردى تونايدى ەكەن، جالعىز-جارىم ادامداردى جەيدى ەكەن...» دەگەن ءسوز شىققانىن دا بىلەسىڭ.

كەيىن ەل تىنىشتالعاندا دا كولحوزعا كەلمەي سول تاۋدا تۇرىپ جاتتى، جاستارى دا بىرازعا كەلگەن، ەشكىم كەرەك قىلىپ ىزدەمەدى دە عوي.

سوعىستان جارالانىپ كەلگەن سوڭ، مىنا قولىم تولىق جازىلماي ءبىرتالاي ءجۇرىپ قالدىم، بوس جاتا بەرمەي تاۋدان اڭ قاراۋدى باستادىم. اشارشىلىق جىلدارى جوق بولىپ كەتىپ ەدى عوي، جارىقتىق اڭ دا كادىمگىدەي كوبەيىپ قالىپتى، كوبىنە ولجالى قايتام. سوعىس الدىندا «وحوتسويۋزعا» مۇشە ەتىپ العان، وق-ءدارىنى سولار بەرەدى، ءوزىمنىڭ مىلتىعىم، ءدۇربىم بار. كولحوزدىڭ ءۇش-ءتورت جىلقىسىنىڭ بىرەۋى اساۋ قۇنان ەكەن، سونى سۇراپ الىپ، ۇيرەتىپ ءمىندىم. اتقان اڭنىڭ ەتىن تۇگەل «زاگوتكونتورعا» وتكىزەمىز، سوندا بولسىن، ءار اڭ اتقانىمدا باس-سيراق، ىشەك-قارىن، وكپە-باۋىر ۇيدە قالىپ، اۋىلداعى ەل كوجە قايناتىپ ءىشىپ ءبىر جاساپ قالۋشى ەدى.

ءبىر كۇنى ەكى-ءۇش ەلىكتىڭ ىزىنە ءتۇسىپ اڭدىتىپ كەلە جاتقام، اسۋداعى وسىلاردىڭ ءۇيىنىڭ ماڭىنان ءوتتىم. تاستان قالاپ كادىمگىدەي قورا جاساپ الىپتى، قايدان العانىن ءيتىم بىلە مە، ەلدە جوق ءۇش-ءتورت ەشكى، ءبىر-ەكى تانا-تورپاقتى بايقادىم. سايدىڭ ىشىندە سۋ بار بولاتىن، سوعان قاراي اياڭداتىپ بارا جاتقانمىن، جارتاستان بىردەمە قالباڭ ەتە قالىپ، اتىم ۇرىكتى. جانۋاردى «تىر-تىرلاپ» اينالىپ قاراسام، الگىنىڭ شالى، جىلت ەتە قالعانىمەن تۇگەل كورىپ ۇلگەردىم، ەكى كوزى قىپ-قىزىل، ساقال شاشى وسكەن، البا-جۇلبا كيىنگەن، قۇددى ءبىر جابايى ادام سياقتى. بايقاعانىمدى سەزىپ تىعىلا قالدى. اسا ءمان بەرمەي ەلىكتەر سۋعا بەت العان بولار دەپ، سولاي جۇرە بەرگەم، ءبىرازدان كەيىن جاڭاعى قاپتالداعى جارتاستان تاعى قاراڭ ەتتى. سۋعا جەتكەندە قاراسام، ەلىكتەر مەنى سەزدى مە، توقتاماي كەشىپ ءوتىپ كەتىپتى. جاس قۇنان عوي، شالدىعا باستاعان سوڭ، ءبىراز كوككە شالدىرىپ، سوسىن سۋعارىپ الماق بولىپ، اتتان ءتۇستىم دە، شىلبىرمەن بورگەزگە بايلاپ، ءوزىم جانتايىپ جاتا كەتكەم. كوزىم ءىلىنىپ كەتكەن ەكەن، تۋ سىرتىمنان قادالعان بىردەمەنى سەزگەندەي جالت قاراسام، الگى شال، تاستى قالقالاپ ماعان قاراپ وتىر ەكەن. مەن عوي سايلاتىپ اينالىپ كەلدىم، ول بولسا قىردىڭ باسىنداعى جارتاستارمەن، جاسى بىرتالايعا كەلگەنمەن جاياۋ بولسا دا قالىسپاي ءجۇرىپ وتىرعانىن قاراساڭشى.

كورمەگەنسىپ، سىر بەرمەي باقىلاپ جاتىرمىن، اقىرى انانىڭ سۋىق قاراسىنان مەنى اڭدىپ جۇرگەنىنە انىق كوزىم جەتتى، سۇرقيا نەمە! بۇرىنعى ادەتىن ءالى ۇمىتپاعانىن ءتۇسىندىم، ازىرگە باتپاي وتىر، ايتپەسە، جوعارىدان تاس لاقتىرىپ باس سالماقشى! سۇمىرايدىڭ ءبىر يمانىن ۇشىرايىن دەپ، اتىپ تۇردىم دا «ءاي ءيتتىڭ بالاسى، نە كەرەك ساعان» دەپ اقىرىپ، قالقالاپ وتىرعان تاسىنىڭ ۇستىنەن اسىرىپ گۇرس دەگىزدىم. قاس قىلعاندا ەربەڭ ەتىپ قالت تۇرا قالعانىن قاراساڭشى، «احح» دەپ وكىرىپ قۇلادى.

مىلتىعىمدى كەزەنگەن قالپى ورلەپ بارسام، تاستىڭ ار جاعىندا قورىلداپ جاتىر ەكەن، ءوزىم قالىپقا قۇيىپ 32-ءشى كاليبرگە جاساعان دومالاق وق قوي، كوكىرەگىنىڭ دال-دالىن شىعارىپتى. نەگىزى، ونى قاساقانا اتايىن دەگەن جوق ەدىم، كوز ىلەسكەنشە ەربەڭ ەتە قالعانىن قاراساڭشى! قۇرىسىن دەپ، تاس، توپىراق، ءشوپ-شالام، ايتەۋىر قولعا تۇسكەندى لاقتىرىپ بەتىن جاۋىپ كومىپ تاستاپ، اتىمدى سۋعارىپ، بەتى-قولىمدى جۋىپ الىپ، قايتتىم. كەلگەن جولىممەن جۇرمەي، ادەيىلەپ كەلەسى سايعا استىم، كەزەڭ ۇستىنەن ارتىما قاراسام، انالاردىڭ ءۇي الدىندا باسىنداعى ورامالى اعاراڭداپ، وسى قاتىنى كوزىن الاقانىمەن كولەگەيلەپ قاراپ تۇر ەكەن.

- ەەە، سولاي دە، باۋىرىم! سەن ۇستالىپ كەتكەن سوڭ، بۇل پالەنى اۋىلدان كوردىم! ءبىر وت الىپ السا تاڭنان كەشكە دەيىن ۇرىسىپ، بار ەلدىڭ زىعىرىن شىعارادى ەكەن. بۇتكىل ەل «دولى قاتىن» دەپ اينالىپ قاشاتىن بولىپتى! ءتىپتى، بار قازاق شوشيتىن ورىس شوپىر، تراكتاريستەردىڭ ءوزى، «بۇل ادام ەمەس، ەتو نە ا-ر، ا پوجار...» دەپ بەزە قاشاتىن. قازىر وسى سەكسەننەن اسىپ كەتتى-اۋ، يتجاندىسىن قاراشى! ايتپاقشى، وسىنى ساباسىنا ءبىر ءتۇسىردى دەپ ەستىپ ەدىم...

- ءيا، اتام قازاق «دولىدان دۇلەي قاشىپتى» دەپ ايتقانداي، شىنىمەن بار ەل بەزەدى ەكەن. ءوزىڭ ايتقانداي ۇستالىپ كەتىپ، ستالين ولگەن سوڭ اقتالىپ شىقتىم عوي، اۋىلعا ورالىپ، جۇمىسقا شىقپاي، باياعى ادەتپەن اڭ قاراۋعا كوشكەم. بار ناگرادىم، ينۆاليدنىي پەنسيام ءبارىن وكىمەت قايتاردى عوي، قۇدايعا شۇكىر!

ءبىر كۇنى تاۋدان كەلە جاتىپ، شولدەپ قىرمانعا سوققام، وسى ءجۇر ەكەن. مەنى كورە سالىپ «سەن وڭباعان، قاراڭعالعىر، سەن شالىمدى قۇرتقان» دەپ ايعاي-اتتانعا باستى. قارعاپ-سىلەپ، اۋزىنان تۇكىرىك-كوبىگىن شاشىپ، توقتاۋسىز نە كەلسە سونى ايتىپ، باجىلداپ جاتىر.

نەگىزى، باعانا ايتقانىمداي، سول جولعىنى سەزگەن بولار، ايتەۋىر تىنباي بالاعاتتادى. ەل ماعان قاراپ كۇلىپ جاتىر، قانىم باسىما شاپتى! اتتىڭ ۇستىندە تۇرعان قالپى، مىلتىعىمدى الىپ، «...ءاي ءيتتىڭ قاتىنى، قوياسىڭ با جوق پا! جانىڭدى جاحاننامعا جىبەرىپ، سەنىڭ دە كوزىڭدى قۇرتپاسا بولمادى عوي» دەپ باسىندا كيمەشەك سياقتى شوشايعان بىردەمەسى بار ەكەن، سونى كوزدەپ تۇرىپ باسىپ سالدىم! وقتىڭ ەكپىنىنەن «احح» دەپ توڭقالاڭ اسا قۇلادى، ەل «ءولدى، ءولتىردى...» دەپ جۇگىرگەندە، قاراماستان جەلدىرە باستىرىپ كەتىپ قالدىم.

كەيىن اۋىلداستار «...وي راحمەت ساعان، دولىعا دا تيىم بولادى ەكەن اۋ! قازىر بىردەمە دەپ باستاسا، ءاي قاقپاس ا-عا ايتامىز، ول جولى ءسال ءمۇلت كەتىپتى، بۇل جولى ءدال تيگىزىپ ات دەپ! نە، سول جولى بۇتىڭا س...پ قۇلاعانىڭدى ۇمىتتىڭ با، دەيتىن بولدىق!..» دەپ كۇلىسەتىن...

قايران شەشەم

...اشىققان ادام تاماقتان باسقا ەشتەمە ويلامايدى ەكەن، قۇددى ءبىر مالعا اينالاتىندايسىڭ. ءبارى دە ەسىمدە، ءبارى دە كوز الدىمدا، ويتكەنى 7-8-دەگى اجەپتەۋىر بالامىن. اكەم كورشى ۇيدەگى نەمەرە باۋىرى ەكەۋى «ءبىر جاقتا كاسىپ بار ەكەن، ارى كەتسە، ون بەس كۇندە كەلەمىز...» دەپ كەتكەن، ەكى ايدان اسقانىمەن ەش حابار بولمادى. سولاي بولعان سوڭ، كورشى تاتەم بالالارىن ەرتىپ، توركىن جۇرتىنا كەتتى دە، سوپايىپ ءبىز جالعىز ءۇي قالدىق.

شەشەم وتە پىسىق، وتە ۇقىپتى جان ەدى، مۇلدە اشىقتىرماي، بولسا دا تويدىرماي تاپقانىن جاراتىپ، كۇنەلتىپ جاتتىق. سارعايا باستاعانىنان-اق قوناق ءشوپتىڭ باسىن جينايمىز، كەيدە جاۋجۇمىردىڭ تامىرىن دا تاۋىپ الامىز، ىنىنە سۋ قۇيىپ سارشۇناق ۇستايمىز، قالعان سۇيەكتەردى تەرەمىز، سورتاڭ جەردەن تۇز جۋىپ الامىز، قويشى، ايتەۋىر ءبىر تىنبايمىز. جيناعانىمىزدىڭ ءبارىن شەشەم كەپتىرىپ، ازداپ تۇز قوسىپ، كەلىگە ءتۇيىپ الىپ، تۇيىنشەك-تۇيىنشەك قىلىپ ءار جەرگە تىعامىز. سۇيەكتى ابدەن سۋعا قايناتىپ، الىپ شىعىپ وعان تاعى باسقا سۇيەك سالىپ تاعى قايناتقاندا سورپانىڭ ءدامى شىعاتىنداي سەزىلەدى. ودان شىققاندى وتقا قاقتاپ، كۇيە باستاعاندا الىپ كەلىگە سالىپ تۇيەمىز. سوسىن شوپتەردىڭ ۇنتاعىن قوسىپ، شەشەم اتالا جاساپ بەرەدى.

قىستاۋىمىز قۇمنىڭ ىشىندە، ەسىك الدىنا قازاق ءۇيمىزدى تىگىپ قويىپ، الدىنا، ىشىنە ءتۇرلى قۋرايدىڭ ت.ب. شوپتەردىڭ داندەرىن شاشىپ قويامىز دا ەسىكتى ارقان-جىپپەن بايلاپ، اۋىز ۇيدە مەن اڭدىپ جاتام. ىشىنە تورعاي كىرگەندە تارتىپ قالىپ ەسىكتى جابامىن، سوسىن شەشەم ەكەۋمىز بارىپ، قولىمىزداعى بۇتاقتارى كوپ تاياقپەن پىرىلداپ ۇشقاندارىن ۇرىپ الامىز، باستارىن بۇراپ جيناپ اكەلىپ، ءجۇنىن جۇلىپ تازالاپ وتقا ءۇيتىپ الامىز. شەشەم ەش نارسەسىن قالدىرماي ىسكە جاراتادى، ءبىر اسقاندا جارتى تورعايدىڭ ەتىن كادىمگىدەي تاماق ەتە الاتىن! سۋدان ءسۇزىپ، انشەيىندە يتبالىق دەپ ويناپ ۇستايتىن شاباقتاردى اۋلايمىز، ونى دا تۇگەل كەپتىرىپ، ۇنتاقتاپ الامىز. باسىن شاۋىپ تاستاعان جىلاننىڭ كوپ ۋاقىت ولمەي يرەلەڭدەپ جاتاتىنى دا كوز الدىمدا قالىپتى. كەشكە جاتاردا، قايدان الاتىنىن، شەشەم مەنىڭ اۋزىما ءبىر ءتۇيىر ماي سالىپ، ىستىق سۋ بەرەتىن، ءوزى شوپتەر سالعان قايناق سۋ ءىشىپ وتىراتىنى دا ەسىمدە...

ءبىر كۇنى تۇسكە تامان ۇيگە، قاراۋعا قورقىنىشتى، قاڭعىرعان ەكى ايەل، ءۇش ەركەك كىرىپ كەلىپ، ءاي-ءشاي جوق قايناپ جاتقان قازانعا ۇمتىلدى! شەشەم الىسىپ ءجۇرىپ، ارەڭ دەگەندە جارتى كەسەدەي سۇيىق بىلامىقتى الىپ ۇلگەردى. سونى سوراپتاپ ءبىر بۇرىشقا تىعىلدىق تا قالدىق، انالار بولسا قالعان ءبىر-ەكى كەسەدەيىن تالاسىپ-تارماسىپ جوق قىلىپ، ءۇيدىڭ ءىشىن تىمىسكىلەپ ءجۇردى. وزدەرى بىردەمە-بىردەمەلەردى ايتىپ، شەشەممەن ۇرىسىپ جاتىر. شەشەم ولارعا ايقايلاپ: «قازىر، اڭ قاراپ كەتكەن وتاعاسىم كەلەدى، مىلتىعى بار، ءبارىڭدى اتادى. ودان دا، جەيتىندەرىڭدى جەدىڭدەر، قۇرىڭدار ەندى...» دەپ ايقايلاپ قويادى، وعان قارايتىن ولار جوق! تاپقان اناۋ-پىناۋدى قازانعا سالىپ، ەكى ايەل قايناتا باستادى، ءۇش ەركەك كۇبىرلەسىپ وتىر. ءبىرازدان سوڭ، بىرەۋى پىشاعىن شىعارىپ، شەشەمە: «ءاي بىلشىلداماي، انداعى بالانى بىزگە بەر، ءوزىڭ ماعان قاتىن بولاسىڭ. ەرتەڭ باسقا جاققا بىرگە كەتەمىز...» دەپ تۇرا ۇمتىلعانى! اتتان سالعان انام الگىلەرمەن اپىر-توپىر الىسىپ-جۇلىسا كەتتى دە، ماعان «قاش...» دەدى. ەسىكتەن قالاي شىققانىمدى بىلمەيمىن، ەسسىز-ءتۇسسىز ايدالاعا بەزە جونەلدىم. ارتىمنان ءبىر ايەل مەن ەركەك قۋىپ تالاي جەرگە دەيىن باردى، جەتكىزبەدىم. ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا ولەردەي قالپىمدا جەرگە قۇلادىم. سودان تاڭ اتقاندا جان-جاعىما قارايلاپ، تاعى جۇرە بەردىم. ارتىمنان بىرەۋ قۋىپ كەلە جاتقانداي جۇرە بەردىم، جۇرە بەردىم. اقىرى، ەس-ءتۇسسىز قۇلاپپىن، سودان قانشا جاتتىم بىلمەيمىن، وكىمەت ادامدارى كەزدەسىپ، تاۋىپ الىپ، اشتاردى جيناعان جەرگە تاپسىردى...

ءسوز سوڭى

اشارشىلىق دەسە ادامنىڭ ەرىكسىزدەن بار دەنەسى تۇرشىگەدى. سول سۇمدىقتاردى كوزىمەن كورگەن مەكەمتاس اعانىڭ اناسىنىڭ تۋعان قىزىن قاسقىرلاردىڭ تالاۋىنا تاستاپ، ءوزىن قۇتقارىپ قالعانى تۋرالى جازعاندارىن كورمەك تۇرماق، وقىعانعا شوشيسىڭ! الايدا، قازىرگى جاستار ەلىمىزدىڭ باسىنان وتكىزگەن گەنوتسيدتى ءبىلۋى كەرەك، سوندىقتان مەن دە ءوز قۇلاعىممەن ەستىگەن اڭگىمەلەرىمدى شامام كەلگەنشە جازىپ وتىرمىن. بۇنداعى كەيىپكەرلەردىڭ بارلىعى دا ومىردە بولعان ادامدار، ءوز اۋىزدارىنان ەستىگەنمىن جانە سول سوزدەردى قالپىندا جەتكىزۋگە تىرىستىم.

كەڭەستىك كەزدەگى قىزمەت بابىمەن ءبىزدىڭ ءۇي ءبىراز اۋىلداردا تۇرعان بولاتىنبىز، سوندا مىندەتتى تۇردە ءاربىر اۋىلدا «تابيعاتتارى باسقاشا» ادامدار كەزدەسەتىن ەدى. ول كەزدە بالالىقپەن ولاردىڭ كەي قىلىقتارىنا كۇلسەك تە، قازىرگى كۇندە ويلانساق، سول ادامداردىڭ ونداي كۇيگە تۇسۋىنە، جەتۋىنە وزدەرى باستان كەشكەن ادام ايتسا سەنگىسىز، سۇمدىق وقيعالاردىڭ سەبەبىنەن ەكەندىگىنە انىق كوز جەتكىزەمىز. قازاقشا ايتقاندا، توپىراقتارى تورقا، يماندى بولسىن!

ازكەن التاي

Abai.kz