كسرو بيلىگى ورتالىق ازيا ۇلتتارىن ۇلتتىق ءالىپبي قالىپتاسىرۋىنا الىستان ويلاستىرعان توسقاۋىل قويا ءبىلدى.

ءبىرىنشىسى – ەكى رەت ءالىپبي اۋىستىرتتى. ەكىنشىسى – تۇركى تىلىنە مۇلدەم قابىسپايتىن سلاۆياندىق-لاتىندىق جازۋ جانە سويلەۋ ءۇردىسىن كۇشپەن ورنىقتىرىپ، جالعان باعىتتا عىلىمي-لينگۆيستيكالىق زەرتتەۋلەر جاساۋعا ماجبۇرلەدى.

سونىڭ ناتيجەسىندە وزبەك پەن قازاق ءتىلى تۇركى سينگورمونيزمىنەن اجىرادى. ڭ دىبىسىن ايتا المايتىن قارا كوزدەر قاتارى كوبەيىپ، اتاڭ – اتان، اپاڭ – اپان بولعان كۇيگە ۇشىرادىق. مىسالى انا تىلىمىزدە ورۇن دەۋدىڭ ورنىنا ورىن دەپ جازاتىن بولدىق.

سونىمەن قازاق تىلىندە ەرىندىك تۇركى سينگورمونيزمى جازۋدا ەسكەرىلمەيتىندىكتەن ەرىندىك جۇرناقتار مەن جالعاۋلار كوزدەن بۇلبۇل ۇشتى.

جانە قازاق تىلىنە زورلىقپەن ءسوز باسى مەن سوڭىندا ەكى-ءۇش داۋىسسىز قاتار جازىلىپ ءام وقىلاتىن ءداستۇر ورنىقتى. وعان ارنالعان ەرەجە شىعارىلىپ، داۋىسسىز ي مەن ۋ بىردە داۋىستى، بىردە داۋىسسىز دەيتىن ورىس ءتىلىنىڭ سويلەۋ ەرەكشىلىگى بەرىك ەنگىزىلدى. تىركەسپەيتىن داۋىستى مەن داۋىسسىز تىركەسىپ قولدانىلاتىن بولدى. مىسالى: گاراج، گريم، گازەت، دونور ت.ب.

لاتىن جازۋىنىڭ ءۇش نۇسقاسى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ۇسىنىلعان ساتتە بىلايعى جۇرتتىڭ ءبارى ەندى يۋ مەن يا-نى ەندى قالاي جازامىز دەگەن اڭىستا ءسوز قوزعاي باستادى.

ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز بۇرىننان بار دونور مەن جاڭادان ەنگەن دونەر، درون سوزدەرى ەنگەن شاقتا تەرمىنشىلەر اراسىندا داۋ-داماي تۋىندادى. تىلىمىزدە نەگىزىنەن دون دەگەن تىركەسىم جوق، تەك ءدوڭ تۇرىندەگى دىبىستىق قولدانىلىس بار. دوننىڭ جوقتىعىن ەشكىم ەلەپ ەسكەرمەي، ءدوڭور جانە ءدۇرون دەۋدىڭ ورىسشا جازىلۋىنىڭ جالىنا جابىسىپ كەلەمىز.

وسى تىرلىكتەن ارىلۋ ءۇشىن تىلشىلەردىڭ تاراپىنان 28 ءتول دىبىستارىمىزعا نەگىزدەلگەن كىرمە ءسوز قابىلداۋدا تۇركى ەرىن ۇندەستىگىن قالىپىنا كەلتىرەتىن كەزى كەلگەن سياقتى. قازاق جازۋىنا جاسالعان كەڭەستىك قاستاندىقتان قۇتىلۋدىڭ جولىن كىرمە سوزدەردى قابىلداۋدا ەل-جۇرت بولىپ ىزدەستىرەيىك.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz