"جەتىسۋدىڭ جەلماياسى"
بەلگىلى قالامگەر، اقىن ەسەنقۇل جاقىپبەك 60 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن ءوتتى. ول 1954 جىلى 10 اقپاندا الماتى وبلىسى، جامبىل اۋدانىنداعى بىرلىك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. مارقۇم سوڭعى جىلدارى جامبىل اۋداندىق «اتامەكەن» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ قىزمەت ەتتى. «باستاۋ»، «اعىمنان جارىلامىن»، «ءبىز ەكەۋمىز»، «جەرىڭە تابىن»، «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى»، «ەسىل دۇنيە-اي!»، «جان قيسسا»، «بۇل جازدا وتەر»، «تاۋ باسىندا كارى قار»، «سارعايعان سارى تەرەزە» اتتى كىتاپتارى جارىق كورگەن.
ەساعاڭ دەسە ەڭ الدىمەن ەسكە تۇسەتىنى – «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى» دەيتىن ولەڭ. ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنەن ورىن العان وسىناۋ ءان ءسوزى تۋرالى جۋرناليست قانىشايىم بايداۋلەتتىڭ بۇرىنىراقتا جارىق كورگەن «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى» ماقالاسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
بەلگىلى قالامگەر، اقىن ەسەنقۇل جاقىپبەك 60 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن ءوتتى. ول 1954 جىلى 10 اقپاندا الماتى وبلىسى، جامبىل اۋدانىنداعى بىرلىك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. مارقۇم سوڭعى جىلدارى جامبىل اۋداندىق «اتامەكەن» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ قىزمەت ەتتى. «باستاۋ»، «اعىمنان جارىلامىن»، «ءبىز ەكەۋمىز»، «جەرىڭە تابىن»، «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى»، «ەسىل دۇنيە-اي!»، «جان قيسسا»، «بۇل جازدا وتەر»، «تاۋ باسىندا كارى قار»، «سارعايعان سارى تەرەزە» اتتى كىتاپتارى جارىق كورگەن.
ەساعاڭ دەسە ەڭ الدىمەن ەسكە تۇسەتىنى – «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى» دەيتىن ولەڭ. ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنەن ورىن العان وسىناۋ ءان ءسوزى تۋرالى جۋرناليست قانىشايىم بايداۋلەتتىڭ بۇرىنىراقتا جارىق كورگەن «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى» ماقالاسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
ايتىستىڭ اقتاڭگەرى، قولىنا ۇكىلى دومبىرا مەن قاۋىرسىن قالامدى الما-كەزەك ۇستاعان ليريك اقىن ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» ولەڭى سەكسەنىنشى جىلداردىڭ اياعى، توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا جازىلىپتى.
سول جىلدارى ءانشى-كومپوزيتور جاكەن وماروۆتىڭ باسىنا ءبىر قيىن ءىس ءتۇسىپ، جامبىل اۋدانىنىڭ قانىبەك، كەڭەس، قاپان، ەسماحان،تىلەكتەس، ابەن، ورىنتاي سىندى رۋحى بيىك، بىرلىگى مىقتى جىگىتتەرى كومەك قولىن سوزىپ، تىعىرىقتان الىپ شىعادى. ىشىندە «جەتىسۋدىڭ جەلماياسى» ەسەنقۇل جاقىپبەك تە بار. كۇرمەۋى قيىن ءىس جوعارىدا اتىن اتاپ وتكەن جىگىتتەردىڭ ارقاسىندا شەشىلىپ، جانى قينالعاننان ءارى ريزاشىلىقتان الاي-دۇلەي كۇي كەشكەن جاكەن وماروۆ ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ ءۇيىنىڭ اۋلاسىندا وتىرىپ، «ەساعا، ەگەر مەن باسقا جەردە بولسام، تاعدىرىمنىڭ نە بولاتىنىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ءسىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرىنىڭ شاراپاتىن كوردىم. ءسىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرىنە دەگەن العىسىمدى قالاي جەتكىزسەم ەكەن، جاقسىلىعىن قالاي قايتارامىن؟» دەپ سۇرايدى. سوندا اقىن «سەنىڭ «ءسىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» دەگەن ءسوزىڭ ادەمى ەكەن. مەن «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» دەگەن ولەڭ شىعارايىن، سەن سوعان ءان جاز» دەيدى. ءسويتىپ، جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە جاڭا تۋىندىنىڭ تۇساۋى كەسىلەدى.
باستاپقىدا ولەڭ ماتىنىندە:
– ولار جايلى بىلگىڭ كەلسە، ورتاسىنا كىرىپ كور،
سولار جۇرگەن جولدارمەنەن ءداتىڭ بولسا، ءجۇرىپ كور.
ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان،
قايران ءبىزدىڭ قاراساي مەن قانىبەكتەي جىگىتتەر، – دەگەن جولدارى بولعان ەكەن. ءاندى سول ەلدەگى ايتۋلى ازامات، ونەرلى جىگىتتەردىڭ ءبىرى اقان ءابدۋالىنىڭ ورىنداۋىندا العاش تىڭداعان قانىبەك، «بۇل ءان مەنىڭ جەكە باسىما ەمەس، جاۋىرىنى قاقپاقتاي، جۇدىرىعى توقپاقتاي، قازاقتىڭ بارلىق جاقسى جىگىتتەرىنە ارنالۋى ءتيىس» دەپ ءوز اتىنىڭ اتالۋىنا قارسى بولادى. سول جەردە ەسەنقۇل جاقىپبەك سول شۋماقتىڭ سوڭعى جولىن «قايران ءبىزدىڭ قاسيەتتى قارا نارداي جىگىتتەر» دەپ قولما-قول وزگەرتىپ بەرەدى.
– وكىنىشتىسى، كوپ ۇزاماي، قانىبەك باتىر كىسى قولىنان قازا تاپتى. «ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان» دەپ ءتىرى كەزىندە ولەڭمەن ۇكىم شىعارىپ قويعان سياقتىمىن. ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا سىيماي كەتتى. ول ومىردەن وتكەننەن كەيىن «قانىبەك باتىرعا» دەگەن ءارى ارناۋ، ءارى جوقتاۋ ولەڭىم جازىلدى.
سۋىققا دا ءتۇسىپ كورگەن – قانىبەك،
ىستىققا دا ءتۇسىپ كورگەن – قانىبەك.
استىنداعى جالعىز اتىن جاياۋعا،
جاياۋ قالىپ، ءتۇسىپ بەرگەن – قانىبەك!
ماقتاعانعا ءتىل جەتپەيتىن – قانىبەك،
اقتاعانعا سىن جەتپەيتىن – قانىبەك!
ءومىرىڭدى ساتىپ الساق اللادان،
ءبىر كۇنىڭە قۇن جەتپەيتىن – قانىبەك!
ءبىر مىڭ جىلدا جالعىز رەت تۋىلىپ،
بۇل ومىردەن كۇندە وتپەيتىن – قانىبەك!
اسقاقتىعىن رۋحىنىڭ ولشەۋگە،
اسپانداعى شىڭ جەتپەيتىن – قانىبەك!
ەكى دۇنيە: و جاق پەنەن بۇ جاقتا،
ەسىمىزدەن ءبىر كەتپەيتىن – قانىبەك! – دەپ كەلەدى. جالپى، ولەڭدى قازاقتىڭ بالاسىن، قازاقتىڭ جىگىتتەرىن قايراۋ دەپ تۇسىنگەن دۇرىس، – دەيدى پرەزيدەنت ستيپەندياسىنىڭ، «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىنىڭ يەگەرى، «مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى» ەسەنقۇل جاقىپبەك.
سونىمەن، تۋىندىنىڭ جازىلعانىنا جيىرما جىلدان اسا ۋاقىت ءوتىپتى. «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» ءار جىلدارى جاكەن وماروۆ، اقان ءابدۋالى، دوسىمجان تاڭاتاروۆتاردىڭ ورىنداۋىمەن تارالدى. سولاردىڭ ىشىندە تۇراقتى تۇردە تاستاماي ايتىپ كەلە جاتقان جانە ءوزىنىڭ جەكە ءان جيناعىنا ەنگىزگەن – ءانشى-جىرشى، مەملەكەتتىك «دارىن» جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى اقان ءابدۋالى.
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى،
سولار جايلى اعايىن-جۇرت، نە بىلەسىڭ سەن وسى؟
ولار جايلى ايتىلمايدى بيىك-بيىك مىنبەدەن،
ويتكەنى ولار –اقيقات پەن شىندىق ءسوزدىڭ جەبەسى.
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى،
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – ۇلى مۇحيت كەمەسى.
وسى جۇرتتان باق پەن قىزىر قاشپاسا ەكەن دەپ تىلەپ،
وسال جەرىن تۇزەپ جۇرگەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ شەگەسى.
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ سىرتتانى،
كەشەگى وتكەن اقىندار مەن باتىرلاردىڭ ۇرپاعى.
ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان،
ءوز ەلىنىڭ ۇلتانى مەن ءوز ەلىنىڭ سۇلتانى.
ولار جايلى بىلگىڭ كەلسە، ورتاسىنا كىرىپ كور،
سولار جۇرگەن جولدارمەنەن ءداتىڭ بولسا، ءجۇرىپ كور.
ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان،
قايران ءبىزدىڭ قاسيەتتى قارا نارداي جىگىتتەر.
Abai.kz
