قازاق ۇلتتىق پوەزياسىنىڭ پاديشاسى ماعجان بەكەنۇلى جۇماباەۆتىڭ ونەگەلى ءومىرى مەن شىعارماشىلىق ونەرى جايىندا ايتۋ تىم جاۋاپتى. ول «ءوز تەگىن دە، ءوز جەرىن دە ماداقتاۋمەن وتكەن، ومىردەگى ازاماتتىق ورنىن اداقتاۋعا ۇمتىلعان، ولەڭ ءسوزدىڭ اسىل مارجانىن توگىلتكەن، سۇلۋ جىرىمەن وقىرمانىن ەگىلتكەن، ونە بويى قاپاستا، قايعى مەن قاسىرەتتە ءومىر كەشىپ، اقىرىندا ءمۇلت كەتكەن، ءوزى ايتاتىنداي سورى ارىلماعان حالقىنىڭ زارلى پەرزەنتى» (1.4), -  دەپ عالىم ءمۇسىلىم بازارباەۆ اتاپ كورسەتكەندەي تاعدىرى تىم ايانىنىشتى اياۋلى جان.

قازاق ۇلتتىق پوەزياسىنىڭ پاديشاسى ماعجان بەكەنۇلى جۇماباەۆتىڭ ونەگەلى ءومىرى مەن شىعارماشىلىق ونەرى جايىندا ايتۋ تىم جاۋاپتى. ول «ءوز تەگىن دە، ءوز جەرىن دە ماداقتاۋمەن وتكەن، ومىردەگى ازاماتتىق ورنىن اداقتاۋعا ۇمتىلعان، ولەڭ ءسوزدىڭ اسىل مارجانىن توگىلتكەن، سۇلۋ جىرىمەن وقىرمانىن ەگىلتكەن، ونە بويى قاپاستا، قايعى مەن قاسىرەتتە ءومىر كەشىپ، اقىرىندا ءمۇلت كەتكەن، ءوزى ايتاتىنداي سورى ارىلماعان حالقىنىڭ زارلى پەرزەنتى» (1.4), -  دەپ عالىم ءمۇسىلىم بازارباەۆ اتاپ كورسەتكەندەي تاعدىرى تىم ايانىنىشتى اياۋلى جان.

ءبىز بۇگىنگى زەرتتەۋدە الدىمىزعا اقىن شىعارماشىلىعىندا اسا كوپ ايتىلا بەرمەيتىن ءبىر عانا تاقىرىپتى ايتۋدى ماقسات ەتىپ قويدىق. شىنىندا دا ماعجان اقىن جىرلارىنداعى تۇران، تۇركىستان، تۇرىكشىلدىك ماسەلەسى اسا كۇردەلى جانە قىزىقتى، ىجداعاتتاپ زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن تاقىرىپ. ونىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار. باستى سەبەپ ەل تاريحىنداعى كونە تۇران، ماعجان داۋىرىندەگى تۇرىكشىلدىك رۋحتىڭ ءبارى كەڭەس قوعامىنىڭ قىرىن ساياساتى ناتيجەسىندە جادىدان ءوشىرىلىپ، تاريح «اقتاڭداعىنا» اينالعان قۇبىلىستىڭ ءبىرى بولدى. زەر سالىپ قاراعاندا بىردەن اڭعارىلاتىن جايت تۇرىك تاقىرىبى ماعجان پوەزياسىندا تىم ەرتە، دالىرەك ايتقاندا مەدرەسە «عاليادا» وقىپ جۇرگەنىندە باستالعان. 1912 جىلى جارىق كورگەن «شولپان» جيناعىنا ەنگىزىلگەن «ورال تاۋى» ولەڭىنە قاراعاندا، بۇعان ءتىپتى شاك كەلتىرە المايسىڭ. بۇدان كەيىنگى ۋاقىتتا بۇل تاقىرىپ سان جاعىنان دا، ساپا جاپا جاعىنان دا دامي تۇسكەن. ولار – «الىستاعى باۋىرىما»، «جەر جۇزىنە»، «قازاق ءتىلى»، «تەز بارام!»، «تۇركىستان»، «تۇراننىڭ ءبىر باۋىندا»، «ورال ولەڭدەرى» بولىپ جالعاسا بەرەدى. ءوز ۇلتىن جانە بۇكىل تۇركى الەمىن جانىنداي جاقسى كورىپ جىرعا قوساتىن اقىننىڭ اتالعان تاقىرىپقا تىم ەتەنە كەلىپ جىرلاۋ سەبەبىن بەلگىلى ماعجانتانۋشى عالىم ش.ەلەۋكەنوۆ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتەدى: «ماعجان پوەزياسىندا تۇرىك ولەڭدەرىنىڭ ورىستەۋىنەن الدەنەشە سەبەپتەر بار. ەڭ باستىسى – وتارشىلدىققا قارسىلىق، دۇنيە جۇزىندەگى ۇلت-ازاتتىعى قوزعالىسىنىڭ كۇرەسكەرلەرىمەن بىرلەسۋ، تىزە قوسۋ. قازاق سول ىنتىماق بىرلىكتى تۋ ەتىپ ۇستاسا، ەجەلگى تۋىستىعىن بەكىتە تۇسە دەگەن اقىن تىلەگى «تۇركىستان» ولەڭىندە ماقتانىش پەن ماساتقا تولى:

تۇراندا تۇرىك ويناعان ۇساپ وتقا،

تۇرىكتەن باسقا وت بوپ جان تۋىپ پا!

كوپ تۇرىك ەنشى الىپ تاراسقاندا،

قازاقتا قارا شاڭىراق قالعان جوق پا!

بۇگىن ءبىز ماعجان تۇرىكشىلدىگىن ماقتان تۇتقاندا ونىڭ ءمان-ماعىناسىن كەڭىرەك پايىمدايمىز. ادەبيەتىمىزدە ول تۇڭعىش رەت جەكە-دارا كوتەرگەن تۇرىك تاقىرىبىنىڭ حالىقارالىق ماڭىزى زور دەيمىز» (2.31). وكىنىشتىسى سول، العاش كوتەرىلگەن حالىقارالىق تاقىرىپ تا، سول تاقىرىپقا جۇك بولىپ، بيىك يدەيا رەتىندە ناسيحاتتالعان تۇران، تۇرىك، تۇركىستان تاقىرىبى سول وتىزىنشى جىلدارى-اق مانسۇقتالدى، اۆتورى العاشىندا قۋعىنعا ءتۇستى، سوڭىنان مەرت ەتۋگە دەيىن بارعان قاتىگەز قوعامعا نە ايتاسىڭ.

تۇركى الەمى، سونىڭ ىشىندە تۇركىستان تاريحىن تەرەڭ بىلەتىن اقىننىڭ اراعا كوپتەگەن جىلدار سالىپ، حالقىمەن قايتا قاۋىشقان وتتى جىرلارى ۇمىتىلعان تاريحىمىزبەن قايتادان قاۋىشتىردى. ماعجان قازاق تاريحىن بىلاي باستايدى:

ەرتەدە تۇركىستاندى تۇران دەسكەن،

تۇراندا ەر تۇرىگىم تۋىپ وسكەن.

تۇراننىڭ تاعدىرى بار تولقىمالى،

باسىنان نە تاماشا كۇندەر كەشكەن، -  دەپ

ەرتەدەگى تۇركىلەردىڭ ءبىرتۇتاس مەملەكەت بولىپ، ونىڭ كەيىن ءار ءتۇرلى قاندى شاپقىنشىلىقتاردى باستان كەشىرۋ سالدارىنان اۋەلگى اتىن دا، اتاعىن دا جوعالتىپ العان تاريحىن بايانداپ بەرەدى. سونىڭ ىشىندە كونە تۇراننىڭ تاريحتان وشۋىندە ولشەۋسىز ءرول اتقارعان – اراب حاليفاتىنىڭ شاپقىنشىلىعىن ەسىمىزگە تۇسىرە وتىرىپ،  ءدىن مەن تىلدەن، ادەت-عۇرىپ پەن سالت-داستۇردەن ايىرىپ قانا قويماي، سونداي عاجايىپ قۇندىلىقتاردىڭ جويىلۋىنا بارىنشا كۇش سالعان جاۋلاپ الۋشىلاردىڭ پيعىلىن اشكەرەلەيدى. وسى ارالىقتا «اراب حاليفاتى تۇرىك ەلىنىڭ اتا مۇراسى بولعان ويماق جازۋىن ىستەن شىعارىپ، وسى ارقىلى كەلەر ۇرپاق جاس بۋىندى وتكەندەگى اتا تاريحىنان مۇلدە قول ءۇزدىرىپ جىبەردى» - دەپ جازاتىن پروفەسور م.مىرزاحمەتوۆ پىكىرى دە (3.97) ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. از-كەم تاريح بەتتەرىن اقتارعاندا اڭداعانىمىزداي ءدىنى مەن ءتىلىن، ءداستۇرى مەن ادەت-عۇرپىن الا كەلگەن اراب حاليفاتى تۇران ولكەسىن 705-715 ج تالان تاراجعا ۇشىراتىپ، حالقىن قىرىپ جويدى، ءسويتىپ تۇران اتاۋىن تۇركىستان اتاۋىمەن الماستىردى. تۇراننىڭ تاريحتاعى اتاۋى وسىلايشا تاريحتان ءوشتى. بىراق سول وشكەن تاريحتى جاڭعىرتىپ جىرعا قوسقان ماعجان اقىنعا قالاي ءتانتى بولمايسىڭ. تۇران تاريحىن عانا ەمەس كوز الدىمىزداعى تۇركىستان تاريحىن دا ۇمىتىپ، باۋىرلاس تۇرىكتەردەن تەرىس اينالعان ساتتەر دە كەشەگى تاريحتىڭ ەنشىسىنە اينالىپ بارا جاتىر.

عاسىرلار بويى بۇراتانا كۇي كەشىپ كەلگەن، سول سەبەپتى دە ونەرى، مادەنيەتى دامىماعان ەل بولىپ كەمسىتىلگەن قازاق حالقىنىڭ شىن مانىندەگى وتكەن تاريحىن، ماعجان جىرمەن جازدى، ءبىز ايتىپ، جازىپ جۇرگەندەي ەمەس، قازاق حاندارىنىڭ تاريحىن دا تىم ارىدەن – افراسيابتان باستايدى. كەزىندە الەمدى ءوزىنىڭ قاھارىمەن سولقىلداتقان شىڭعىسحاننىڭ كىم ەكەنىن ايتۋدا ارقيلى پىكىردەمىز، ال ەندى ماعجان ونى سول كەزدە-اق تۇركىستاننىڭ توپىراعىنان ەكەندىگىن باتىل ايتا بىلگەن. ءال-ءفارابيدى – ماعجان جيىرماسىنشى جىلدارى قازاقتىڭ اسقان ءبىلىمدى فيلوسوفى دەپ ماقتانىشپەن جازسا، قازاقتار ونىڭ ەسىمىن الپىسىنشى جىلدارى عانا ەستىدى، جەتپىسىنشى جىلدارى عانا تاريحقا ەنگىزە باستادى. ءبىز ماعجاننىڭ ءبىر عانا «تۇركىستان» ولەڭى ارقىلى بۇكىل تاريحي دامۋ جولدارىمىزبەن تانىستىق. ارعى-بەرگى تاريحى رومانعا، ءتىپتى بولماعاندا پوەماعا جۇك بولارلىقتاي كولەمدى جىردىڭ تاعى بىرەر شۋماعىنا نازار اۋدارساق.

تۇركىستان – ەكى دۇنيە ەسىگى عوي،

تۇركىستان – ەر تۇرىكتىڭ بەسىگى عوي.

تاماشا تۇركىستانداي جەردە تۋعان،

تۇرىكتىڭ ءتاڭىرى بەرگەن نەسىبى عوي، - دەپ جىرلادى. ماعجان پوەزياسىنداعى اقىندىق قۋاتتى، فولكلورلىق سارىندى كوپ جىلداردان بەرى زەرتتەپ كەلە جاتقان عالىم ب.قانارباەۆانىڭ: «مۇنى قايسىبىر ادەبيەت زەرتتەۋشىلەرى شىمكەنت وبلىسىنداعى تۇركىستان قالاسىمەن شاتاستىرىپ ءجۇر» (4.128) دەگەن پىكىرى دە نازاردان تىس قالماۋ كەرەك. شىنىندا دا ولەڭنىڭ اتاۋىنا عانا كوز جۇگىرتىپ شىققان بازبىرەۋلەر تاريحي ولەڭدى تار شەڭبەردە ءتۇسىنىپ، قاسيەتتى قالا توڭىرەگىندە عانا ءتۇسىنىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. ماعجان ۇعىمى ودان بيىكتە، ول تۇركىستاننىڭ تەرەڭ تاريحىن جىرلاعان، تۇران دالاسىنىڭ تۇركى الەمىنەن الاتىن ورنىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ايتقان اقىن.

اقىن ماعجان باۋىرلاس ەلدەردىڭ ەجەلگى تاريحىن جەتىك بىلگەندىكتەن دە تۋىستىق قارىم-قاتىناستى اڭسادى، تۇركيا حالقىنا الىستان سالەم جولداۋ سىرىنىڭ ءبىر قىرى وسى. تاريحي دەرەكتەردە تۇرىك مەملەكەتى كۇيرەگەننەن كەيىن وعىزداردىڭ ءبىر بولىگى تەڭىزدەن ءوتىپ كەتكەن، قازىرگى تۇركيامىز سول دەسەدى. ماعجاننىڭ بۇل دەرەكتەردەن دە حابارى بار ەكەنىن:

التايدىڭ التىن كۇنى ەركەلەتىپ،

كەلگەندە جولبارىس بوپ، جاڭا ەر جەتىپ،

اق تەڭىز، قارا تەڭىز ار جاعىنا،

باۋىرىم، مەنى تاستاپ قالدىڭ كەتىپ، - دەگەن سوزدەرى انىق اڭعارتادى. بىراق ونى تەرەڭدەپ زەرتتەۋ تاريحشىلارىمىزدىڭ ءىسى دەسەك تە ماعجاننىڭ:

باۋىرىم! سەن و جاقتا، مەن بۇ جاقتا،

قايعىدان قان جۇتامىز. ءبىزدىڭ اتقا،

لايىق پا قۇل بوپ تۇرۋ؟ ءجۇر كەتەلىك.

التايعا، اتا ميراس التىن تاققا، - دەپ باياعىدان بىرىگىپ ءبىر ەل بولۋعا شاقىرۋدى، اتاتۇرىك يدەياسىمەن دە قابىسىپ كەلگەندىگىن ۇمىتۋعا بولمايدى. وسى ولەڭنىڭ تەرەڭ مازمۇنىنا كوز جەتكىزە وقىعاندا ماعجان حالقىمىزدىڭ بولاشاعى تۇرىك تەكتەس حالىقتاردىڭ بىرلىگىندە دەپ تانىعانىن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. ءور رۋحتى پوەزياسىندا تۇرىك بىرلىگىن جىرلاۋىنىڭ دا سىرى سوندا جاتىر.

م.جۇماباەۆتىڭ «كۇنشىعىس»، «پايعامبار»، «تەز بارام»، «مەن جاستارعا سەنەمىن»، «تۇركىستان»، ت.ب. ولەڭدەرىندە تۇرىكشىلدىك، تۇرىك بىرلىگى يدەياسى ۇدايى جىرلانىپ كەلگەنىن جوعارىدا ايتتىق. اقىننىڭ ويىنشا قازاقتار – تۇرىكتەردىڭ قارا شاڭىراعىنا يە بولىپ قالعان حالىق، ونىڭ دالەلى ءوزىمىز ءۇزىندى كەلتىرگەن: «كوپ تۇرىك ەنشى الىسىپ تاراسقاندا، قازاقتا قارا شاڭىراق قالعان جوق پا؟!» دەپ كەلەتىن جىر جولدارىندا سايراپ جاتىر. «تۇركىستان» ولەڭىندەگى تۋعان ەل تاعدىرى، تاريحىنا قاتىستى تاعىلىمدى پىكىردى بەلگىلى ادەبيەتشى، سىنشى عالىم دانداي ىسقاقۇلى بىلاي دەپ ساباقتايدى:  ولەڭدە قازاق تاريحىنا دا قىسقاشا شولۋ جاسالىنىپ، قاسىم، نازار، ەسىم، ابىلاي، كەنەسارى ەسىمدەرى ماقتانىشپەن اتالعان. «ارىستان ەلگە وتان بولعان تۇراندا» حاندىق قۇرعان قازاق حاندارى «قازاقتىڭ قاسقا جولدى قاسىم حانى»، «ءادىل حان از بولادى نازاردايىن»، «الاشقا ەسىمحاننىڭ جولى دايىن»، «تاۋكەدەي دانىشپان حان»، «الاشتىڭ ارىستانى ابىلاي ەدى»، «كەشەگى ەردىڭ ەرى كوكجال كەنە»، دەپ سيپاتتالادى. بۇل جولداردىڭ قازاق حاندارىن جىرعا قوسپاق تۇگىلى اتتارىن اتاۋدىڭ ءوزى قيىن تاپ كۇرەسىنىڭ بارىنشا كۇشەيىپ تۇرعان كەزىندە جازىلعاندىعى دا ەستە بولعانى ءجون. ءتىپتى ول كەز تۇگىلى كۇنى كەشە زامان ەپتەپ تۇزەلىپ، ماعجان اقتالىپ، ونىڭ شىعارمالار جيناعى حالقىنا قاراي جول تارتقاندا كەنەسارىعا ارنالعان ءبىر شۋماق ولەڭ الىنىپ تاستالعان. ول جولدار مىناداي:

تۇراننان سارىارقانى بولەك دەمە،

تۇركىستان التى الاشقا بولعان كەمە.

تۇراننىڭ توپىراعىن قۇشىپ جاتىر،

كەشەگى ەردىڭ ەرى كوكجال كەنە. (5.60)

اتاقتى ولەڭدە وسىلايشا ەجەلگى تۇران ايماعىنىڭ ۇلى تۇلعالارى فارابيدەن باستاپ ايتىلاتىن بيلەر، حاندار، باتىرلارى، سونىمەن قاتار تۇران حالقى مەكەن ەتكەن كەڭ بايتاق ولكەنىڭ گەوگرافيالىق شەڭبەرىنە دەيىن شابىتپەن جىرعا قوسىلۋى بار دۇنيەنى تاپتىق تارتىسپەن شەكتەپ، ءتول تاريحىمىز بەن تاعدىرىمىزدى رەسەيسىز كوزگە ەلەستەتۋ مۇمكىن بولماي قالعان قوعامدا بۇل ولەڭنىڭ تۇنشىقتىرىلىپ، كۇرەسىنگە لاقتىرىلۋى تابيعي زاڭدىلىق.

اقيىق اقىن ماعجان شىعارماشىلىعىنداعى تۇرىكشىلدىك سارىندى سول كەزدىڭ وزىندە تاپ باسىپ تانىپ، ول سەبەپتىڭ سىرىن ۇعۋعا ۇمتىلعان ءسابيت مۇقانوۆ ءتۇسىندىرۋى تومەندەگىدەي: «ماعجان شىنىندا تۇرىكشىل ەمەس. ونىڭ تۇرىكتى «باۋىر» قىلۋىندا، ءوز ماقساتىنا سايكەس ويى بار. ءبىز جوعارىدا ماعجان قازاقتىڭ ەسكى كۇنىن كوكسەگەندە، باياعى حان ءداۋىرىن قايتا ورناتپاق ەمەس، قازىرگى قازاقتىڭ كوزىنە ەسكى، ەركىن ءومىرىن ەلەستەتىپ، باسىن كوتەرتپەك. باسىن كوتەرتىپ العاننان كەيىن بولەك رەسپۋبليكا قۇرماق دەدىك. ماعجان «تۇرىك» دەگەن ءسوزدى بەلگىلى ماقسات ءۇشىن عانا كەرەك قىلدى. تۇرىكتىڭ ەرلىگىن ايتا كەپ، قازاقتى وتارشىل ۇكىمەتكە قارسى قايراپ العىسى كەلدى» (6.187.). كەزىندە سىن تۇرعىسىنان ايتىلعان، ماعجان سىندى اياۋلى اقىننىڭ باستى كىناسى ەتىپ كورسەتىلگەن قاعيدانىڭ از عانا ۋاقىت ىشىندە قايتا جاڭعىرىپ، ىزگى ويىنىڭ تۇپكى ماقساتى، «جان ءسوزى» حالىق مۇددەسى مەن ازاتتىق يدەياسىنىڭ بيىك بەلەسى رەتىندە باعالانا باستادى. اقيقات وي كەش تە بولسا سالتانات قۇرىپ كەلەدى. ماعجاننىڭ تۇرىكشىلدىك دارا قاسيەتىن تاپ باسىپ كورسەتكەن، سول قاسيەت ارقىلى «بولەك رەسپۋبليكا» بولىپ، وتارشىلدىق ساياساتتقا قارسىلىق كورسەتۋىن ىشتەي قۇپتاعان مۇقانوۆقا دا ريزاشىلىق بىلدىرەسىڭ.

مۇقانوۆ داۋىرىندە، سونىڭ ىشىندە زەرتتەۋشىنىڭ «حح عاسىرداعى قازاق ادەبيەتى» اتتى تاريحي كىتابى جارىق كورگەندە (1932) تۇرىكشىلدىكتەن باستاپ تۇركىستانعا دەيىنگىنىڭ ءبارى قورقىنىش تۋدىراتىن جاعدايعا جاقىن قالعان كەزەڭ ەدى. تاريح پاراعىنداعى دەرەك كوزدەرىنىڭ انىقتاۋىنشا تۇرىكشىلدىكتى مانسۇقتاۋ رەسەي كولەمىندە ويدا جوق وقيعالاردان باستالعان دەسە دە بولعانداي. 1920 جىلدىڭ 20 اقپانىندا قازىرگى تاشكەنت قالاسىندا تۇركىستان كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ V ولكەلىك كونفەرەنتسياسى اشىلدى. كونفەرەنتسيادا تۇركىستان سوۆەتى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى تۇرار رىسقۇلوۆ بايانداما جاساپ، ولكەنىڭ ۇلتتىق قۇرامىنا سايكەس پارتيا ۇيىمىنىڭ اتىن وزگەرتەيىك. تۇركىستان كومپارتياسى بۇدان بىلاي تۇرىك حالىقتارىنىڭ كومپارتياسى، ال تۇركىستان – تۇرىك كەڭەستىك رەسپۋبليكاسى اتالسىن، -دەگەن ۇسىنىسپەن شىعادى. تۇركى حالىقتارىنىڭ بىرىگىپ كەتۋىنەن ولەردەي قورىققان بولشەۆيكتەر ۇسىنىستى قولداۋدىڭ ورنىنا جاۋلىق ىزدەپ شىعا كەلدى، سول يدەيامەن تاريح، مادەنيەت، ادەبيەت ارەناسىنا شىققانداردىڭ ءبىرى ەرتە، ءبىرى كەش مەرت بولدى. وتارشىل رەسەيدىڭ قول استىندا ودان ءارى قالىپ كەتكەن بىزدەر وسىنىڭ بارىنە يمانداي سەنىپ، ءوز قاعىمىزدان ءوزىمىز جەرىپ، سول تاقىرىپتى قوزعاعان ماعجانداردى ءبىر ەمەس ەكى رەت سوتتاۋعا دەيىنگى قيانات جاسالىندى.

ماعجان مۇرالارىنىڭ شىن مانىندەگى جاناشىرى، ماعجانتانۋ عىلىمىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى عالىم شەريازدان ەلەۋكەنوۆ تە اقىننىڭ وسى ءبىر دارا قاسيەتىن كورسەتۋدى ۇنەمى نازاردا ۇستاپ، تاپ باسا كورسەتەدى. ويىمىزدى قورىتىندىلاپ، جيناقتاي ءتۇسۋ ءۇشىن ەلەۋكەنوۆتىڭ ءبىزدىڭ تاقىرىبىمىزعا تياناق بولاتىندەي كەيبىر ويلارىنان ءۇزىندى كەلتىرسەك. عالىم پىكىرى بىلايشا ءوربيدى: «ماعجان جۇماباەۆ ادەبيەتىمىزدە تۇڭعىش رەت جەكە-دارا ءوزى كوتەرگەن تۇرىك تاقىرىبىنىڭ حالىقارالىق ماڭىزى وتە زور. بۇگىندە تاۋەلسىزدىككە قولى جەتكەن قازاق ەلى تۇركيامەن ءتىل تابىسىپ جاتسا، وسىناۋ مارتەبەلى ىستە، ابىرويلى جولدا ماعجان ەڭبەگى ۇمىتىلماۋعا ءتيىس. ءبىر كەزدە اقىن تۇرىك اعايىندارىمىزعا: «باۋىرىم! سەن و جاقتا، مەن بۇ جاقتا، // قايعىدان قان جۇتامىز...» دەسە، ەندى، شۇكىرشىلىك، جاعداي كۇرت وزگەردى. ەرىكتى ەلدەر نەلىكتەن زارلاماق؟ قۋانىشىمىز قوينىمىزعا سىيمايدى دەسەك، شىندىقتىڭ ۇستىنەن شىققانىمىز. ەندىگى ارمان – و جاقتاعى، بۇ جاقتاعى قۋانىشىمىز ۇزاعىنان بولعاي! – دەپ تىلەيسىڭ. تىلەيسىڭ دە، سول ازاتتىق العان مايراعاي-تايراعاي شات-شادىمان شاققا جەتە الماي كەتكەن، بىراق سول ءۇشىن جان-ءتانىن پيدا ەتكەن بوزداقتاردى تاعى دا كۇرسىنە ەسىڭە الاسىڭ» (7.195).

قورىتا كەلگەندە تۇرىك تاقىرىبىن قازاق ادەبيەتىندە قاسيەتتى تاقىرىپ ەتىپ دايەكتى جىرلاعان ماعجان اقىن كورەگەندىگىنە قالاي باس يسەك تە جاراسادى. تۇركى الەمىنىڭ، سونىڭ ءبىر بۇتاعى «بولەك رەسپۋبليكا» قازاق ەلى دە ءوزىنىڭ «وتتى گۋننەن وت بوپ ويناپ مەن تۋعام» دەيتىن اسقاق، تاككاپار نيەتىنە جەتتى. سول كۇندى ەرتە جىرلاپ، حالىق ساناسىندا جاڭعىرتقان اقىن ارمانى جۇزەگە استى، تۋعان ەلى كەش تە بولسا پەرىشتە كوڭىلدى اقىننىڭ «جان ءسوزىن» جاتقا وقي باستادى. تۇران تاعدىرىن تۇران دالاسىنىڭ دابىلى ەتىپ جىرلاعان اقىن مۇرالارى ماڭگىلىك بولعاي.

ناريمان نۇرپەيىسوۆ

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،                

وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى

قازاق جانە الەم ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

شىمكەنت قالاسى.

Abai.kz

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:

1. جۇماباەۆ م. تاڭدامالى  ا.، عىلىم 1992. – 272 ب.

2. جۇماباەۆ م. كوپ تومدىق شىعارمالار جيناعى. 1 –توم. ا.، جازۋشى 2002. -208 ب.

3. مىرزاحمەتوۆ م. قازاق قالاي ورىستاندىرىلدى. ا. اتامۇرا-قازاقستان. 1993.

4. ب.قانارباەۆا  جىرىمەن جۇرتىن وياتقان. ا. انا ءتىلى، 1998, - 232 ب.

5. ىسقاقۇلى د. ادەبيەت الىپتارى. – استانا; فوليانت. 2004. -304 ب.

6. مۇقانوۆ س. حح عاسىرداعى قازاق ادەبيەتى. ا.، اتامۇرا.2008.-384 ب.

7. ەلەۋكەنوۆ ش. ماعجان ء(ومىرى مەن شىعارماگەرلىگى) وقۋ قۇرالى. – ا، سانات. 1995. -384 ب.