بۇگىنگى سۇقباتقا ەلىمىزگە بەلگىلى ازامات، قوعام قايراتكەرى، قازاقستان كينو ونەرىندە اۋەسقوي رەجيسسەر رەتىندە «حالىق كينوسى» اتتى جاڭا باعىتتى، جاڭا جانردى جاساپ شىققان ونەر يەسى، الماتى قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتى ەركىن راقىشەۆتى شاقىردىق. ونىمەن وتكەن سۇحبات وقىرمانعا قىزىقتى بولادى دەگەن ويدامىز...

– ەركىن، سەنىڭ قازاق كينوسىنا كەلۋىڭنىڭ ءوزى ءبىر ەپوپەيا. بىراق، سەن ءوزىڭ مۇنى كەزدەيسوقتىق دەپ ويلامايتىن شىعارسىڭ؟ مۇمكىن،  كينوعا كەلگەندە سول بالا ارمانىڭدى جۇزەگە اسىرعان بولارسىڭ؟

– مەن ءوزىم كينوعا كەلۋىمدى، ارينە، كەزدەيسوقتىق دەپ باعالايمىن. الايدا، ءدال قازىر ەسىمە انشەيىندە تۇسپەيتىن ورىستىڭ ءبىر ءسوزى ءتۇستى، ول: «ۆسياكايا سلۋچاينوست ياۆلياەتسيا پوسلەدستۆيەم وپرەدەلەننىح زاكونومەرنوستەي»، ياعني، قازاقشاسىندا «ءاربىر كەزدەيسوقتىق دەگەنىمىز بەلگىلى ءبىر زاڭدىلىقتاردىڭ كورىنىسى» دەگەن ءسوز. سوندىقتان، مەنىڭ دە كينوعا كەلۋىمدە ءبىر زاڭدىلىقتار بار سياقتى. قازاق ايتادى عوي «اركىمنىڭ تاعدىرى ماڭدايىندا جازىلادى» دەپ. سول ايتقانداي، مەنىڭ دە ماڭدايىما رەجيسسەرلىك جازىلعان بولار. وسىلايشا اياق استىندا سولاي بوپ كەتتىك. ال، بالا كۇنىمدە، مىنا ءوزىڭ ايتقانداي رەجيسسەر بولامىن‑اۋ دەگەن وي ءوڭىم تۇگىلى، تۇسىمە دە كىرمەپتى. شىنىمدا ايتسام، مەن كوپ ۋاقىتقا دەيىن كىم بولاتىنىمدى بىلمەي دالباسالاپ، ءار نارسەنىڭ باسىن ءبىر شالىپ ءجۇردىم – ازىن‑اۋلاق ساۋدا جاسادىق، ازداپ حۋليگان دا بولىپ كوردىك... كەيىن،  اياق استىنان رەجيسسەر بولىپ كەتتىك قوي. ونىڭ ارتى ساياساتقا جالعاستى...

– ارينە، كينولارىڭدى، اسىرەسە، جاستار ءسۇيسىنىپ كورەدى. بىراق، ءبىز دە بايقايمىز، كەيدە، كينولارىڭدا دوكۋمەنتاليزم كەزدەسەدى. ول نەدەن؟

– ءيا، «حالىق ەركىن راقىشەۆتىڭ كينولارىن ءسۇيسىنىپ كورەدى» دەگەن پىكىرمەن كەلىسەمىن. كوبىنە كوپ، جۇرت كەز كەلگەن رەجيسسەردىڭ كينوسىن جىلاپ، سەزىمگە ەرىك بەرە بەرمەيدى. مەنىڭ وسىعان دەيىن شىعارعان «جارالى سەزىم»، «جەتىمدەر»، زاعيپ قىز جايلى «ايگەرىم»، بىلتىرعى «باقىتىڭدى ايالا» دەگەن فيلمدەرىم حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ جاتىر، ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ جاتىر. بىراق مەنىڭ كينولارىمدا ءبىر كەمشىلىك بار ‑ مەندە باسقا رەجيسسەرلار سياقتى قىمبات كامەرالارمەن، قىمبات اپپاراتۋلارمەن تۇسىرۋگە مۇمكىندىك جوق. سەبەبى، قولىمدا  ونداي قاراجات جوق. ونىمەن قوسا، مەن كۇندىگىنە ءبىر‑بىر جارىم مىڭ دوللار گونورار الاتىن كاسىبي اكتەرلاردى ويناتا المايمىن. وعان دا قاراجات جوق. وسى جاعىنان، اكتەرلىك شەبەرلىك پەن كومپوزيتسيالىق قويىلىم جاعىنان، ارينە، مەنىڭ فيلمدەرىم كەمشىن ءتۇسىپ جاتادى.   بىراق مەن كينو ونەرىن ۇيرەنگەن كەزدە ونداعى كەيبىر نارسەلەردى جاقسى مەڭگەردىم. سونىڭ ارقاسىندا بولار ‑ كينولارىم حالىقتىڭ جۇرەگىنە جەتىپ جاتادى. ول قانداي نارسەلەر؟ كينودا مىناداي ءبىر قاناتتى ءسوز بار: «كينو جاقسى شىعۋ ءۇشىن، ءبىرىنشى ‑ ستسەناري جاقسى بولۋى كەرەك، ەكىنشى – تاعى دا ستسەناري، ءۇشىنشى – تاعى دا ستسەناري جاقسى بولۋى كەرەك» دەگەن. مەن اۋەل باستان وسى ۇستانىمدى وزىمە قاتتى قابىلداپ الىپ،  ستسەناريگە كوپ كۇشىمدى جۇمسايمىن. نەگە دەسەڭىز، بۇل جەردە مەنىڭ ستسەناري جازاتىن بارلىق ادامداردان ەش ايىرماشىلىعىم جوق. مەندە وزگەلەردەن كامەرالار مەن جابدىقتاردىڭ ساپاسىندا ايىرماشىلىق بار شىعار. الايدا، ستسەناريدە سوناۋ گولليۆۋدتىڭ، جاپونيا نە كورەيانىڭ، نە ينديا بوليۆۋدىنىڭ ستسەناريستەرىمەن تەرەزەم تەڭ. مىسالى، ولار قانداي جاعدايدا وتىرسا، مەن دە سول جاعدايدامىن ‑ ولاردا بار باس، قول، كوز مەندە دە بار، ولاردا بار كومپيۋتەر مەندە دە بار دەگەندەي... سوندىقتان مەن بار ەنەرگيامدى ستسەناريگە جۇمسايمىن. مىسالى، "جارالى سەزىم» ءفيلمىنىڭ حالىق كوڭىلىنەن شىققان سەبەبى – ستسەناريدىڭ جاقسى بولعانىنان. ءيا، ول كەزدەرى اكتەرلارىم جاقسى، شەبەر ويناپ شىعا المادى.  ونى اكتەرلاردىڭ وزدەرى دە جاقسى بىلەدى ‑ ويتكەنى، كوبىنىڭ تاجىريبەسى از، تىپتەن، كوپشىلىگى مەنىڭ فيلمىمدە ءبىرىنشى رەت ويناعان، كينوعا العاش تۇسكەندەر بولاتىن. بىراق، فيلمدە ستسەناريدىڭ كۇشتىلىگى ارقاسىندا تاجىريبەسىز اكتەرلاردىڭ كەم‑كەتىگى ەكىنشى پلانعا شىعىپ كەتتى. مىنە، سوندىقتان مەن مۇنى «بۇل مەنىڭ كينوداعى نەگىزگى كوزىرىم» دەپ سەنىممەن ايتا الامىن. وسىنىڭ ارقاسىندا بىرقاتار جەتىستىكتەرگە جەتىپ جاتىرمىز عوي...

– ەركىن، ادامدى نازىك پسيحولوگيالىق كۇيگە ءتۇسىرۋ ءۇشىن رەجيسسەرگە ادام جان‑دۇنيەسىن فيلوسوفيالىق تۇرعىدا مەڭگەرۋى كەرەك. وسى ساعان قايدان كەلىپ جاتىر؟

– ءيا، مەنىڭ كينومدا حالىق جىلاپ جاتادى، كۇلىپ جاتادى... ايتەۋىر، حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ جاتادى. بۇل جىلاتۋ قايدان كەلدى؟ مەن كينو تۇسىرگەندە ءجاي تۇسىرە سالعام جوق قوي.ءيا، وقىماعان رەجيسسەرمىن، ديپلومىم جوق. رەجيسسۋرانى دا، ەشقانداي جوعارعى وقۋ ورنىن بىتىرمەدىك. بىراق مەن كينونوى قالاي ءتۇسىرۋ جايلى كوپتەگەن كىتاپاتار وقىدىم عوي. ءبىر رەتتە، وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن جۇرگەنوۆ اتىنداعى اكادەمياسىندا كەزدەسكەندە وسىنداي ون شاقتى كىتاپتىڭ اتىن ايتتىم. سوندا سۇرادىم، وسىلاردى وقىعاندارىڭ بار ما دەپ. مىنە، قىزىق ‑ بىرەۋى دە وقىماعان. سوندىقتان مەن ول ستۋدەنتتەردەن ءوز ءبىلىمىمدى جوعارى سانايمىن. سول كىتاپتار ىشىندە حيتچكوك دەگەن ءبىر رەجيسسەر تۋرالى جازعان. ول تريللەر، نەبىر كۇردەلى پسيحولوگيالىق درامالاردى ءتۇسىرۋدىڭ مايتالمان شەبەرى. پسيحولوگيالىق دراما دەگەنىمىز كينوداعى وتە قيىن جانر. ول دەگەنىمىز ادام پسيحيكاسىنا اسەر ەتۋ، سەزىمىن باعىندىرۋ، قورقىتۋ جانە ت.ت. ادامدى جايدەن جاي قورقىتا المايسىڭ. كينودا ول قايدا وتىرعانىن، نە بولىپ جاتقانىن كورىپ، ءبىلىپ وتىر عوي... مىنە، مەن ادام سەزىمىنە اسەر ەتۋ تەحنيكاسىن سودان ۇيرەندىم. بىراق، مەن ونىڭ جولىنان باسقا جول تاڭدادىم. ول قورقىتاتىن بولسا، مەن قورقىتپايمىن. ونىكى وتە كۇردەلى پسيحولوگيالىق دراما بولسا، مەن ادامنىڭ سەزىمىنە اسەر ەتۋ جاعىنا كوڭىل بولەمىن. ونىڭ قۇپياسى نەدە دەسەك، وندا بىرنەشە فاكتورلار اسەر ەتەدى: ءبىرىنشىسى، كينونىڭ وقيعاسى مەن جەلىسى. ەكىنشى، الگى «جىلايتىن جەردە» بولاتىن وقيعا شيەلەنىسى. ءۇشىنشى، سول ساتتەگى اكتەرلاردىڭ سوزدەرى كورەرمەنگە اسەر ەتۋى كەرەك، ءتورتىنشى، كورەرمەنگە اكتەرلاردىڭ ويىنى اسەر ەتۋى كەرەك، ول كورەرمەندى سوعان سەندىرەتىندەي بولۋى كەرەك، بەسىنشى، مۋزىكا، ول سول دەڭگەيىندە بولۋى كەرەك ەكەن. وعان وتە مىقتى اۋديو تەحنيكاسىن قولدانىلادى. مىنە، وسى فاكتورلار ءبىر ساتتە، ءبىر جەرگە جينالعاندا، ول كورەرمەندى، كوشە تىلىمەن ايتقاندا، «سىندىرادى». ءوزىم دە شەت ەل كينولارىن كورگەندە، اسىرەسە، امەريكالىق كينونى باقىلاپ وتىرام. وندا كەي كەزدە ادامدى جىلاتاتىن سيۋجەتتە ودان اتتاپ كەتەدى. ودان ءارى ونى قايتالاۋ مۇمكىن ەمەس. وسىنداي شيەلەنىستى ساتتە اكتەر شىن جىلاۋى كەرەك. ال امەريكالىق اكتەرلار جىلامايدى... سونىمەن الگى پسيحولوگيالىق توعىسۋ شىڭى بايقالماي قالادى... مىسالى، وتكەن جىلى ايگەرىم اتتى زاعيپ قىز جايلى قىتايدا كينو ءتۇسىردىم. سوندا ءوز ستسەناسىن ويناپ بىتكەن قىتاي اكتەرى بىزگە قاراپ تۇرادى. مەن قىزدى ءتۇسىرىپ جاتىرمىن. وقيعا شىڭىنا جەتكەندە وزىمەن ءوزى تۇرعان قىتايلىق اكتەر دا جىلاپ تۇرىپتى...

ال، ءبىزدىڭ كوپ كينولار وسى بەس فاكتورعا نازار اۋدارمايدى. سوندىقتان ول كينولار سەزىمگە، ادام ەموتسياسىنا كوپ اسەر ەتپەيدى. مەن وسىنىڭ ءبارىن ءوز بەتىممەن وقىدىم. سوندىقتان مەنى «وقىماعان» دەپ ايتا بەرۋ شىندىققا ساي كەلە بەرمەيتىن سياقتى... ارينە، مەن ءوز كينولارىمنىڭ كەمشىلىكتى جاعىن بىلەمىن، اسىرەسە، دىبىستاۋ جاعىندا... ونى مەنەن ارتىق ەشكىم بىلمەيتىن دە شىعار...

– جۇرت سەنىڭ اكىم‑قارالارعا قاراتا «اكەڭدى تانىتىپ جىبەرەمىن» دەيتىن سوزدەرىڭدى جاقسى بىلەدى.  كوپشىلىك سوعان ريزا بولادى.  نە ءۇشىن ولاي دەيسىڭ؟ بۇل دا «كينو» ەمەس پە؟

– ماسەلە بىلاي عوي، ءبىز حالىقتىڭ الدىندا جۇرگەن ادامدار بولعان سوڭ با، ادامدار ءوز شاعىمدارىمەن كوپ كەلەدى، كومەك سۇرايدى. مىسالى، قاڭتار وقيعاسى كەزىندە ءبىراز اپالار كەلدى. ايتقاندارى – بالالارى، باۋىرلارى جاراقاتتانىپ اۋرۋحاناعا تۇسكەن. ولاردىڭ ءبارىن 8-قاڭتاردا اپارىپ تۇرمەگە قامايدى. سودان ءبىر اپتا بويى ولارعا ەشقانداي مەديتسينالىق جاردەم جاسالمايدى. ۇرىپ سوعادى، كەيبىرى وعىمەن جاتىر. سوسىن مەن اشىق ەفيردەن مينيسترگە: «ەي، تۇرعىمباەۆ، مىنا باسسىزدىقتى توقتات. وسىدان، ەگەر وسى اۋىر جارالىلاردى اۋرۋحانالارعا جىبەرمەسەڭ، ءوزىڭدى وتىرعىزامىن سول تۇرمەگە» دەپ قاتتى ايتۋعا تۋرا كەلدى. ارينە، مەندە ونداي قۇزىر جوق قوي. دەگەنمەن، قالاي بولعاندا دا، ءبىز بۇل ماسەلەنى اياقسىز قالدىرماۋشى ەدىك، ميتينگىلەرگە دە شىعاتىن ەدىك. ءسويتىپ، مەنىڭ كەشكە ايتقان ءسوزىم جوعارىنىڭ قۇلاعىنا جەتىپ، جارالىلار ەرتەڭىنە قايتادان اۋرۋحانالارعا قايتارىلدى. ولاردىڭ بارلىعىن ىرىڭدەگەن ناۋقاستى ەمدەيتىن بولىمگە جىبەرەدى. دارىگەرلەر «ەگەر مىنالار تاعى بىر‑ەكى كۇن كەشىككەندە، ءىرىڭ قانعا شاۋىپ، گانگرەناعا اينالاتىن ەكەن» دەپ مويىندادى. ەگەر مەن سول ۋاقىتتا وسىلاي قاتتى‑قاتتى ايتپاسام، ولاردىڭ تاعدىرى نە بولار ەدى؟ ودان ءارى مەن ولاردى تۇرمەگە اپارۋعا زاڭدى رۇقسات بەرگەن پروكۋرورلار مەن سۋدياعا دا سولاي ايتقام «ەرتەڭ سوتقا تارتىلاسىڭدار» دەپ.

تاعى ءبىر مىسال: وتكەندە باتىس قازاقستان وبلىسى اكىمى «ءجۇز مىڭ گەكتار شارۋاشىلىق جەردى قىتايلىقتارعا جالعا بەرۋگە بولادى» دەگەن سىڭايدا ايتتى دەگەن حابار تارادى. سوندا مەن اكىمگە اشىق ايتتىم: «ەي، اكەڭنەن قالعان جەر بار ما سەندە! بۇل قازاقتىڭ جەرى، قازاقتىڭ جەرىن كەز كەلگەن قىتاي كەلىپ الا بەرسە – نە قالادى؟» دەپ قاتتى ايتۋعا تۋرا كەلدى. مەن ونى مايموڭكەلەتىپ ايتسام، ماسەلە سو كۇيىندە قالاتىن با ەدى... قاتتى ايتىلعان سوڭ عانا، ولار ويلانا باستادى «مۇنىڭ ارتى نە بولار ەكەن» دەپ. جەر تۋرالى قاتتى ءسوز ايتىلعان سوڭ، ەرتەسىنە پروكۋراتۋرادان جانە اكىم ورىنباسارى حابارلاسىپ، «ماسەلەنى قولعا الدىق، ەشقانداي جەر شەتەلدىكتەرگە بەرىلمەيدى» دەپ ايتتى. ودان وزگە اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى جەر كوميتەتىنىڭ باسشىسى مۇرات تەمىرجانوۆ تەلەفون شالىپ، «ەرەكە، ءوزىم قاداعالاۋعا الامىن. ەشقانداي جەر بەرىلمەيتىنىن حالىققا ءوزىم جەتكىزەمىن» دەدى. سو كەزدە مەن بولسىن، باسقا بولسىن  قازاقبايشىلىققا سالىنىپ، «ەەە، ءبىر ءمانىسى بولار» دەپ ۇندەمەي وتىرساق نە بولار ەدى؟ بەرىپ جىبەرۋى دە مۇمكىن عوي. ونسىز دا ءبىز وسىدان ەكى‑ۇش جىلدان استام ۋاقىتتا جەر ءۇشىن الىستىق. ناتيجەسىندە «جەر ساتىلمايدى، بەرىلمەيدى» دەپ پرەزيدەنتكە قول قويدىرىپ الدىق ەمەس پە؟ بىراق، ءالى دە ءبىر وڭباعاندار تابىلا كەتەدى ايتەۋىر... ولار قازىر دە ءويتىپ‑بۇيتىپ ءبىر سىلتاۋ تاۋىپ الىپ، جەردەن پايدا تاپپاقشى. مەن ءالى دە ايتا بەرەم: «ءبىر جەردە قىتاي جەر الىپ جاتىر دەگەندى ەستىسەڭدەر، ماعان حابارلاسىڭدار، مەن ول قاي جەردە بولماسىن، تىپتەن، جەردىڭ تۇبىندە بولسىن ءوزىم بارام، قۇجاتىن كورىپ ولارعا «ءما ساعان جەر» دەيمىن! (قولىمەن كورسەتتى). مەن – بۇكىل قازاق جەرىنىڭ قاراۋىلىمىن!».

وسىنداي جاعداي كوۆيد باستالعان كەزدە دە بولدى. ولار اۋەلى حالىقتى پروتوكولدارمەن ەمەدەي باستادى. ەلىمىزدە №11 پروتوكولمەن ەمدەۋ باستالعاسىن، شەت ەلدەن دارىلەر الدىرادى. بىراق، سونىڭ ىشىندە ەكى ءدارى دۇرىس بولماعان سوڭ، №12 پروتوكولدى ەكى اپتادان سوڭ اۋىستىرادى. وعان دەيىن قانشاما ادام كەتىپ قالدى. ودان سوڭ، سول كەزدە اۋىرعاندارعا 42 مىڭ تەڭگە كومەك بەرىلمەكشى بولدى. اۋەلى ول تەك مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە  بەرىلەتىن بولدى. سوسىن شۋ شىعارىپ، سو كەزدەگى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسى د.اباەۆقا «ايداعاندارىڭ ەكى ەشكى، ىسقىرىقتارىڭ جەر جارادى. سەندەردىڭ مىنالارىڭ قاراڭعىدا، جولسىز جەرمەن كەلە جاتقان، ءرۋلى جوق ماشينا سياقتى. ونىڭ ەكى شوپىرى بار، ءبىرى – گازدى باسادى، ءبىرى – تورموزدى باسادى» دەپ ايتۋعا تۋرا كەلدى. ارتىنان پرەزيدەنت «كومەك بارىنە بەرىلسىن» دەگەن جارلىققا قول قويدى. ءسويتىپ ول كومەك ءتورت جارىم ميلليون ادامعا بەرىلدى. بۇل دا بولسا حالىققا دەمەۋ بولدى عوي...

– كينو تۇسىرۋدەگى ەڭ باستى ماقساتتارىڭ قالاي تۋىندايدى؟ كينونى ىزگىلىككە پايدالانساڭ – ىزگى بولادى، باسقا ماقساتتا – زيان بولادى. ونداي ىشكى تسەنزۋرا سەندە  بار ما؟

– ەندى، جاڭا ايتتىم عوي، ماڭىزدىسى – ستسەناري دەپ. ستسەناري جازۋدىڭ الدىندا، «نەنى جازام» دەگەن سۇراق تۋادى. بۇل ءۇشىن يدەيا كەرەك. ول بارىنەن ماڭىزدى. يدەيا ىزدەۋ بارىسىندا مەن «ەڭكەيگەن قارتتان باستاپ، ەڭبەكتەگەن بالاعا» دەيىن قىزىقتى يدەيا تابۋعا تىرىسامىن. مىسالى، قازىرگى كينولاردا «حايپ» ءۇشىن نەبىر ۇياتتى ستسەنالار پايدا بولدى. ءسويتىپ، ءبىر كينونى ءبىر ۇيدە اكەسى مەن بالالارى، اناسى مەن بالالارى جانە ت.ت. بىرگە وتىرىپ كورە المايتىن جاعدايعا جەتتىك. ال مەن، كەرىسىنشە، ءبىر وتباسىداعى بار جاندى بىرىكتىرىپ، ءبارىن ەكران الدىنا بىرگە وتىرعىزىپ، بىرگە تاماشالاتسام دەيمىن... بىراق، وعان دە «كەدەرگى» بار ەكەن. وتكەندە ءبىر قالجىڭباس اكە ماعان زۆوندادى: «سەنىڭ كينوڭدى بالاممەن بىرگە كورە المايتىن بولدىم. ءبىر جەرىندە جىلاپ جىبەرسەم، قاسىمداعى ۇل‑قىزدان ۇيات‑داعى» دەيدى...  بۇل، ەندى، ءازىل عوي.

ودان وزگە، مەندەگى يدەيادا «كينونىڭ حالىققا ءبىر پايداسى تيسە» دەگەن تالاپ باسىم. مىسالى، مەنىڭ «جەتىمدەر» اتتى كينوم شىققان سوڭ، تالاي انشىلەر مەن ارتىستەر، تانىمال ازاماتتار جەتىمدەر ءۇيىن جاعالاپ كەتتى. ايتەۋىر قولداعى بار كومەكتەرىن كورسەتىپ جاتتى. ءسويتىپ، جەتىمدەرگە دەگەن قوعامداعى كوزقاراس وزگەردى.  سوسىن مەن «ايگەرىم» ءفيلمىن ءتۇسىردىم. ونى زاعيپتار ۇيىندە تۇسىرۋگە تۋرا كەلدى. سوندا زاعيپ جاندار بىلاي دەيدى: «بىزدە وكىمەتتىڭ قارتتار ۇينىە، جەتىمدەر ۇيىنە دەگەن كوزقاراسى جاقسى. ال، ەندى، مىنا ءبىز سياقتى زاعيپتار قاۋىمىنا ونداي كوزقاراس قالىپتاسپاعان. شىندىققا كەلسەك، ءبىزدىڭ دە ءومىرىمىز وتە اۋىر. سوندىقتان وسى ءبىر زاعيپ قىزدىڭ تاعدىرى تۋرالى كينو تۇسىرگەنىڭىزگە ءبىز قاتتى قۋانامىز" دەگەن بولاتىن. ەندى، وسىدان كەيىن زاعيپتارعا دەگەن قايىرىمدى قوعامدىق پىكىر قالىپتاسا باستاسا – ءبىزدىڭ ماقساتتىڭ ورىندالعانى دا.

سوندىقتان مەن كينولارىمدا قوعامدا قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تاباتىنداي يدەيالاردى العا شىعارامىن. جاپوندار ايتقان ەكەن، ونى ءال فارابي بابامىز دا ايتقان ەكەن: «مەملەكەت دامىپ، وركەندەۋى ءۇشىن حالقى مەيىرىمدى بولۋى كەرەك» دەپ. مىنا ەكونوميكا جانە باسقاسى سودان كەيىن. جاپونداردا وسىنداي: حالقى مەيىرىمدى بولۋى كەرەك، ولار بىر‑بىرىنە كومەكتەسۋى كەرەك، ودان كەيىن حالىق  بايۋى كەرەك، سوندا عانا مەملەكەت باي بولادى دەگەن ۇستانىم ساقتالعان. ال بىزدە جەكە ادامدار عانا بايۋى كەرەك. مەن وسىنى «باقىتىڭدى ايالا» دەگەن كينومدا كورسەتۋگە تىرىستىم. الايدا ونى ءبىزدىڭ كينوتەاترلار كورسەتۋدەن باس تارتتى. قازىر ونى جۇرت يۋتۋب كانالداردان عانا كورىپ ءجۇر... سونداعى باس كەيىپكەر عاشىق جىگىتتىڭ قىزعا ايتقان سوڭعى ەپيزودتاعى ءسوزى مىناۋ: «مەنىڭ ساعان جانە بارلىق ادامدارعا جاساعان جاقسىلىقتارىم ءۇشىن، ماعان اللانىڭ بەرگەن سىيى – مىنا سەنسىڭ!» دەگەن ءسوزى تالاي ادامدى تەبىرەنتتى...

– قازىرگى قوعامدا «مەملەكەتتىك دامۋ» تۋرالى بارىمىزگە ورتاق يدەيا ۇستەمدىگى بار ما؟ مەن بۇل سۇراقتى الماتى قالالىق ءماسليحاتى دەپۋتاتى ەركىن راقىشەۆ مىرزاعا قويىپ وتىرمىن؟

– مىناداي ءبىر سيتۋاتسيانى ەسكە الايىق. جىگىتكە ەكى قىز عاشىق بولۋى مۇمكىن. ءبىر كەزدەرى، جىگىتكە ەكى قىزدىڭ تاڭداۋى تۋار كەز تۋادى. سو كەزدە بىرەۋىنە باقىت، ەكىنشىسىنە قاسىرەت سيلاۋى مۇمكىن. سونداي سيتۋاتسيانى مەن ءبىر فيلمىمە ارقاۋ ەتىپ الدىم. ونىڭ تاڭداۋىنىڭ ءبىر جاعىندا وتانى تۇرادى، ەكىنشى جاعىندا جاقىندارى تۇرادى. وسى قايشىلىقتى شەشۋ وڭاي ەمەس. ادام ەڭ بيىگىندە وتانىن تاڭدايدى. الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىرى وسىعان دالەل. ولاردىڭ جۇبايلارى، بالالارى قانشاما قاسىرەتكە تاپ بولدى... بىراق ولار وتان ءۇشىن مەرت بولدى. سوندىقتان، «وتان وتتان ىستىق» دەگەن ءسوز وسى ما دەيمىن.

ءيا، قازىرگى كەزدە جاقسى رەفورمالار ءجۇرىپ جاتىر. بىراق، ەڭ باستىسى، ادىلەتتىلىكتى ورناتۋ ءۇشىن، شەت ەلدەن ۇرلانعان اقشالاردى قايتارۋ كەرەك. قايتارعاندا دا، ولاردان «ءوز ەركىمەن» ەمەس، زاڭدى جولىمەن ولاردى كاپيتالدان اجىراتۋ كەرەك.

قازىر ۇكىمەت بيلىگى باسىنا قۇقىق سالاسىنىڭ وكىلى كەلدى. حالىق ونى قۋانا قارسى الۋدا. الايدا، ومىردە ءالى دە وزگەرىستەر جوق. قىمباتىشىلىق توقتار ەمەس، حالىق كرەديتتەن كوز اشا الماۋدا، سوندىقتان، مەن ۇكىمەتتە مىنەزدى ادامدار كەلسە دەگەن ۇمىتتەمىن. بيلىككە باتىلدىق مەن قاۋھارلى شەشىم شىعاراتىنداي مىنەز كەرەك. بيلىك حالىققا قاراي بۇرىلۋى كەرەك.

– دەپۋتات دەمەكشى، وزىڭە بەلگىلى وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن ايگىلى ۋكراينا ساتيريك اكتەرى ۆ.زەلەنسكي ازىلدەپ ءجۇرىپ اق پرەزيدەنتتىككە ءوتىپ كەتتى. وتكەندە ءوزىڭ سايلاۋعا تۇسەردە ودان ۇلگى العان جوقسىڭ با؟

– ول سايلاۋ الدىندا جاقسى ءبىر كينو تۇسىرگەن. سول وعان سايلاۋدا قاتتى كومەكتەستى. پرەزيدەنت بولىپ كەتتى. مۇمكىن، ماعان دا سونداي كينو ءتۇسىرۋ كەرەك شىعار، پرەزيدەنت بولۋ ءۇشىن. بىراق مەن پرەزيدەنت بولماي‑اق قويايىن. بولسام، ءسىرا، ديكتاتور پرەزيدەنت بولاتىن شىعارمىن. سەبەبى، مەن اقشا ۇرلاعانداردىڭ ءبارىن تۇرمەگە وتىرعىزىپ قويامىن. سوڭعى تيىنىن قايتارمايىنشا زىندانعا سالامىن. قازىر بىزدە وحراننيكتەر كوپ. ول كەزدە شەت ەلدە تىققان بايلىقتى ىزدەۋشىلەر كوپ بولادى. ال، ول جاقتان كوپ قارىز العاندى سول جاقتىڭ شاحتالارىنا جۇمىسقا جىبەرەمىن. وسىنداي پرەزيدەنت كەرەك پە؟ (كۇلدى)

– ەرەكە، وندا پرەزيدەنت بولماي‑اق قويعانىڭ ءجون‑اۋ دەيمىن. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، پرەزيدەنت ءسال سالقىنقاندى، سابىرلى بولۋى كەرەك سياقتى. ال ساعان كينودا، دەپۋتاتتىق قىزمەتتە جاقسى جەتىستىكتەر تىلەيمىز.

سۇحباتتاسقان ءابدىراشيت باكىرۇلى

Abai.kz