وتكەندە ءبىراز ازاماتتارمەن باس قوسقاندا قازاق تاريحى، بۇگىنگى جايىمىز، مەنتاليتەتىمىز تۋرالى ءبىراز اڭگىمە بولدى. سول اڭگىمەنىڭ ءبىرى قازاقتىڭ باسى بىرىگە الا ما؟ قازاقتىڭ اراسىنداعى كورەالماۋشىلىق، ساتقىندىق دەگەن تىم كوپ ەمەس پە؟ دەگەن ساۋالدار توڭىرەگىندە ءوربىدى.
جالپى، قازاقتىڭ باسىنان وتكەنى، وتكىزگەنى تالاي حالىققا جەتەتىن دۇنيە. بىراق، قازاق باسقادان ايرىقشا ساتقىن، باسى بىرىكپەيتىن حالىق دەگەندى ولسەم دە قولدامايمىن. ەگەر باسقا حالىقتاردىڭ تاريحىنا نازار اۋدارىپ، مۇقيات قاراساق، ولاردىڭ تاريحتارىنداعى قيانات، سۇمدىق، ساتقىندىق قازاقتىكىنەن ارتىق تا، كەم دە ەمەس شىعار. اسىرەسە وتار ەلدەردى الساق. تاريح بارىنە تورەشى عانا ەمەس، بارىنە ساباق، اينا سياقتى. ءبىز نەگە، قانداي وقيعالارعا نازار اۋدارۋىمىز كەرەك؟
مەن بىلسەم، بىزدەر بىرلىك، ەرلىك تاريحىنان گورى ساتقىندىق پەن الاۋىزدىق تاريحىن تىم كوپ ايتىپ، تاپتىشتەي بەرەتىن سياقتىمىز. ارينە، تاريح تەك اق نە قارا بولا المايدى. بىراق وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ تاربيەسى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ەرلىك پەن بىرلىكتىڭ تاريحىن كوبىرەك ايتۋىمىز قاجەت.
اتىراۋدان اسا الىس ەمەس جەردە، جايىقتىڭ بويىندا ارنايى بەلگى بار. بۇل جەردەن قانسوناردا ورىس وتارشىلارىنىڭ اسكەرىنەن سىتىلىپ شىققان يساتاي مەن ماحامبەتتىڭ قولى ىشكى ورداعا ءوتىپ كەتكەن.

وتكەندە ءبىراز ازاماتتارمەن باس قوسقاندا قازاق تاريحى، بۇگىنگى جايىمىز، مەنتاليتەتىمىز تۋرالى ءبىراز اڭگىمە بولدى. سول اڭگىمەنىڭ ءبىرى قازاقتىڭ باسى بىرىگە الا ما؟ قازاقتىڭ اراسىنداعى كورەالماۋشىلىق، ساتقىندىق دەگەن تىم كوپ ەمەس پە؟ دەگەن ساۋالدار توڭىرەگىندە ءوربىدى.
جالپى، قازاقتىڭ باسىنان وتكەنى، وتكىزگەنى تالاي حالىققا جەتەتىن دۇنيە. بىراق، قازاق باسقادان ايرىقشا ساتقىن، باسى بىرىكپەيتىن حالىق دەگەندى ولسەم دە قولدامايمىن. ەگەر باسقا حالىقتاردىڭ تاريحىنا نازار اۋدارىپ، مۇقيات قاراساق، ولاردىڭ تاريحتارىنداعى قيانات، سۇمدىق، ساتقىندىق قازاقتىكىنەن ارتىق تا، كەم دە ەمەس شىعار. اسىرەسە وتار ەلدەردى الساق. تاريح بارىنە تورەشى عانا ەمەس، بارىنە ساباق، اينا سياقتى. ءبىز نەگە، قانداي وقيعالارعا نازار اۋدارۋىمىز كەرەك؟
مەن بىلسەم، بىزدەر بىرلىك، ەرلىك تاريحىنان گورى ساتقىندىق پەن الاۋىزدىق تاريحىن تىم كوپ ايتىپ، تاپتىشتەي بەرەتىن سياقتىمىز. ارينە، تاريح تەك اق نە قارا بولا المايدى. بىراق وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ تاربيەسى ءۇشىن ەڭ الدىمەن ەرلىك پەن بىرلىكتىڭ تاريحىن كوبىرەك ايتۋىمىز قاجەت.
اتىراۋدان اسا الىس ەمەس جەردە، جايىقتىڭ بويىندا ارنايى بەلگى بار. بۇل جەردەن قانسوناردا ورىس وتارشىلارىنىڭ اسكەرىنەن سىتىلىپ شىققان يساتاي مەن ماحامبەتتىڭ قولى ىشكى ورداعا ءوتىپ كەتكەن.
ەستەرىڭىزدە بولسا، تاستوبەدەگى قاندى شايقاستان كەيىن يساتاي مەن ماحامبەتتىڭ سوڭىنا ورىستىڭ زەڭبىرەگى بار دۇلەي كۇشى تۇسەدى. جايىقتىڭ بويىن كاراتەلدەر تورىپ، ءاربىر وتۋگە ىڭعايلى دەگەن جەرگە قاراۋىل، بەكەت قويادى. سوندا باتىر بابالارىمىز قاسىنداعى قولمەن وتۋگە كازاكتاردىڭ ەكى بەكىنىسى ورتاسىنان جول تابادى.
الايدا، وتەيىن دەسە جايىقتىڭ مۇزى قاتا قويماعان. جان-جاعى قالىڭ جاۋدىڭ قولى. مۇز ەندى عانا قاتىپ، بىتپىرلاپ تۇرعان كەزى. نە ىستەمەك كەرەك؟ قاراشا-جەلتوقسان كەزى ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق!
سوندا اينالاداعى قازاق اۋىلدارى ءتۇن ىشىندە بايقاتپاي جينالىپ، ۇيلەرىندەگى توسەك-كورپەلەرىن، كىلەم-تەكەمەتتەرىن، ۇيلەرىنىڭ كەرەگەلەرىن وتكەلگە اكەلىپ، قاتا قويماعان مۇزدىڭ ۇستىنە سالىپ، پونتون جاساي باستايدى. ءتىپتى سونىڭ ءوزى جەتپەي قالادى. سوندا قازاقتىڭ شال-كەمپىرلەرى، بالاسى، ۇستىندەگى توندارىن شەشىپ، مۇزدىڭ ۇستىنە تاستاپ، وتكەلدىڭ جىرتىعىن جاماعان!
وسى وتكەلمەن يساتاي مەن ماحامبەتتىڭ قولى ىشكى بەتكە ءوتىپ، امان قالىپ، كۇرەسىن جالعاستىرعان.
تاعى ءبىر ەرلىك. قازاق باتىرلارىنىڭ اۋىلدارى، قاتىن-قالاش، بالا شاعاسى الدىعا تۇسپەي، ەڭ الدىمەن ازاماتتارىمىز ءوتسىن، سولاردىڭ تىلەۋىن تىلەيىك دەپ تۇرىپ الادى.
قالىڭ قولدىڭ ءتۇن ىشىندە وزەننەن ءوتۋى شۋسىز وتپەسى انىق. ەسىن جيعان ورىس كاراتەلدەرى مەن قاستارىندا جۇرگەن باي-سۇلتاننىڭ جەندەتتەرى زەڭبىرەك اتىپ، وتكەلدى جارىپ، باتىردىڭ ءۇي-ءىشىن تۇتقىنعا الادى. سول شايقاستا يساتايدىڭ ايەلى نەسىبەلى، بالدىزى باعلان، ەدىل سارتۇلىنىڭ بالالارى ەرشە مەن نۇرشا ورىستىڭ قولىنا تۇسەدى.
مىنە، ەرلىك.
ال سۇراق مىناداي.
ءبىز جاڭگىر، بايماعامبەت تۋرالى ايتۋىمىز كەرەك پە كوپشىلىككە، الدە قاراپايىم قازاقتىڭ ەرلىگىن ايتۋىمىز كەرەك پە؟ وسىنى كەزىندە ماحامبەت تۋرالى فيلم تۇسىرگەن ولجاستارعا دا ايتىپ ەدىم. وكىنىشكە وراي، وسى ەپيزود فيلمگە ەنبەدى. بۇنى گولليۆۋد بولسا باياعىدا قىرىق سەريا قىلىپ جىرلار ەدى.
ال وسىنداي ومىردە بولعان تاريحي وقيعالار قانشاما؟ وسىنى نەگە ايتپايمىز؟ وسىنى نەگە جىر قىلمايمىز؟
Abai.kz