بيىلعى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا كورشى مەملەكەت رەسەيدىڭ نوۆگورود وبلىسىندا «ۆالداي» اتتى حالىقارالىق پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ ون جىلدىعىنا ارنالعان مەرەيتويلىق ءماجىلىس بولىپ ءوتتى. بۇل كلۋبتىڭ وسىلاي اتالۋى ۆەليكي نوۆگورود قالاسىنىڭ جانىنداعى ۆالداي كولىمەن تىكەلەي بايلانىستى. رەسەي تاريحشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، ناق وسى جەردە رەسەي مەملەكەتتىلىگىنىڭ نەگىزى قالانعان ەكەن. كلۋب 2004 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە «ريا نوۆوستي» اگەنتتىگى، سىرتقى جانە قورعانىس ساياساتى جونىندەگى كەڭەس («سۆوپ»), «The Moscow Times» گازەتى، «روسسيا ۆ گلوبالنوي پوليتيكە» جانە «Russia Profile» جۋرنالدارىنىڭ باستاماشىلدىعىمەن قۇرىلدى. بۇگىندە ول رەسەيلىك جانە حالىقارالىق ينتەللەكتۋالدىق جانە ساياسي ەليتانىڭ باس قوساتىن ەرەكشە ءبىر پىكىرسايىس الاڭىنا اينالىپ وتىر. كلۋب مارتەبەسىنىڭ جوعارى بولۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وعان ءار جىل سايىن رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ءوزى ءداستۇرلى تۇردە قاتىسادى.

مەملەكەتتى قۇرتۋ ءۇشىن قۇندىلىقتارىن وزگەرتۋ كەرەك

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 16-19 قىركۇيەك ارالىعىندا وتكەن مەرەيتويلىق ماجىلىسكە دە رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قاتىسىپ ءسوز سويلەدى. «قازىرگى الەم ءۇشىن رەسەيدىڭ ءار الۋاندىعى» تاقىرىبى اياسىندا وتكەن پىكىرتالاس بارىسىنداعى ءپۋتيننىڭ ءسوزى تىڭداۋشىلارعا كۇشتى اسەر ەتتى. كەيبىر شەتەلدىك ساياساتتانۋشىلار ءپۋتيننىڭ بۇل ءسوزىن ءتىپتى تاريحقا قالادى دەپ باعالاۋدا. سونىمەن، كلۋب ماجىلىسىندە رەسەي پرەزيدەنتى نە ايتتى؟

بيىلعى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا كورشى مەملەكەت رەسەيدىڭ نوۆگورود وبلىسىندا «ۆالداي» اتتى حالىقارالىق پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ ون جىلدىعىنا ارنالعان مەرەيتويلىق ءماجىلىس بولىپ ءوتتى. بۇل كلۋبتىڭ وسىلاي اتالۋى ۆەليكي نوۆگورود قالاسىنىڭ جانىنداعى ۆالداي كولىمەن تىكەلەي بايلانىستى. رەسەي تاريحشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، ناق وسى جەردە رەسەي مەملەكەتتىلىگىنىڭ نەگىزى قالانعان ەكەن. كلۋب 2004 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە «ريا نوۆوستي» اگەنتتىگى، سىرتقى جانە قورعانىس ساياساتى جونىندەگى كەڭەس («سۆوپ»), «The Moscow Times» گازەتى، «روسسيا ۆ گلوبالنوي پوليتيكە» جانە «Russia Profile» جۋرنالدارىنىڭ باستاماشىلدىعىمەن قۇرىلدى. بۇگىندە ول رەسەيلىك جانە حالىقارالىق ينتەللەكتۋالدىق جانە ساياسي ەليتانىڭ باس قوساتىن ەرەكشە ءبىر پىكىرسايىس الاڭىنا اينالىپ وتىر. كلۋب مارتەبەسىنىڭ جوعارى بولۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وعان ءار جىل سايىن رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ءوزى ءداستۇرلى تۇردە قاتىسادى.

مەملەكەتتى قۇرتۋ ءۇشىن قۇندىلىقتارىن وزگەرتۋ كەرەك

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 16-19 قىركۇيەك ارالىعىندا وتكەن مەرەيتويلىق ماجىلىسكە دە رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قاتىسىپ ءسوز سويلەدى. «قازىرگى الەم ءۇشىن رەسەيدىڭ ءار الۋاندىعى» تاقىرىبى اياسىندا وتكەن پىكىرتالاس بارىسىنداعى ءپۋتيننىڭ ءسوزى تىڭداۋشىلارعا كۇشتى اسەر ەتتى. كەيبىر شەتەلدىك ساياساتتانۋشىلار ءپۋتيننىڭ بۇل ءسوزىن ءتىپتى تاريحقا قالادى دەپ باعالاۋدا. سونىمەن، كلۋب ماجىلىسىندە رەسەي پرەزيدەنتى نە ايتتى؟
ۆ.پۋتين ءوز سوزىندە بۇرىندارى تالقىلاناتىن اياسى تار تاقىرىپتار شەڭبەرىنەن شىعىپ مەملەكەت پەن ۇلتقا قاتىستى ىرگەلى ماسەلەلەردى قوزعادى. رەسەيدىڭ ءححى عاسىرداعى بولاشاق ستراتەگياسى، ەل دامۋىنداعى نەگىزگى ۇستانار قۇندىلىقتار قانداي بولۋ كەرەكتىگى، اشىق ءارى وتكىر تۇردە ۇلتتىق سايكەستىلىك پروبلەماسى ءسوز بولدى. جاھاندانۋ ءۇردىسى رەسەيگە قالاي اسەر ەتەدى؟ مىناۋ تولقىعان دۇنيەدە ونى قالاي ساقتايمىز؟ الەمنىڭ بارلىق حالىقتارىنىڭ الدىندا تۇرعان بۇل ماسەلەنى رەسەيلىكتەر قالاي شەشۋ كەرەك؟ پۋتين مىنە، وسى ساۋالداردىڭ جاۋابىنا توقتالدى. دامۋ باعىتىن انىقتايتىن باستى قۇندىلىقتاردى انىقتاپ الماسا، كەز كەلگەن ۇلتتىڭ داعدارىسقا ۇشىرايتىنى، رۋحاني-مورالدىق جاعىنان قۇلدىرايتىنى بەلگىلى بولدى. رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ سوزىندەگى نەگىزگى لەيتموتيۆ: رەسەيگە ۇلتتىق ماسەلە تۇرعىسىندا ءوزىن-ءوزى ايقىنداۋ قاجەت! جاھاندىق باسەكەلەستىك جاعدايىندا سىرتقى جانە ىشكى قاۋىپ-قاتەرلەرگە قارسى تۇرۋ ءۇشىن مەملەكەت رۋحاني، مادەني جانە ۇلتتىق تۇرعىدا ءوزىن-ءوزى ناقتى انىقتاماي ىلگەرى جۇرە المايدى. پۋتين ءوز سوزىندە 1917 جىلعا دەيىنگى رەسەيدى دارىپتەۋشى، ءتۇپ نەگىزدىلىك كونسەرۆاتيزمدى ۇستانۋشىلار مەن باتىستىق ۋلتراليبەراليزمدى جاقتاۋشىلار پوزيتسياسىن سىناي وتىرا، ولاردىڭ بۇگىنگى شىنايى بولمىستان اۋىلدارى الىس ەكەندىگىنە نازار اۋدارتتى. بۇگىنگى تاڭداعى باسەكەلەستىكتىڭ نەگىزگى باعىتتارى ەكونوميكالىق-تەحنولوگيالىق فاكتورمەن قاتار يدەيالىق-اقپاراتتىق تاراپتان تۋىنداپ وتىر. راسىندا دا مەملەكەتتى شايقالتۋ ءۇشىن ونى مەكەندەيتىن حالىقتىڭ ساناسىن، قۇندىلىقتارىن وزگەرتسە جەتىپ جاتىر ەكەن. ءداستۇر مەن تاريحتان اجىراۋ كەز كەلگەن حالىققا قاۋىپتى قۇبىلىس. ال رەسەي مەملەكەتى حح عاسىردا ەكى رەت ءوز مەملەكەتتىلىگىن ىدىراتىپ الدى. ول ورىس ساناسى مەن سايكەستىلىگى ءۇشىن ۇلكەن سوققى بولدى. الىپ يمپەريالاردىڭ ىدىراۋى تاريحي زاڭدىلىق دەسەك تە، قارماعىنداعى ەلدەر مەن جەرلەردەن ايىرىلۋ ەشكىمگە وڭاي سوقپايتىنى انىق. ءتىپتى قازاقتار وزىمىزدە وتار بولعانعا دەيىن 4,2 ملن.شارشى كم. اۋماقتى الىپ جاتقان قازاق دالاسىنىڭ بۇگىندە 2,7 ملن.شارشى كم.-گە دەيىن سىعىلىپ قىسقارعانىن وكىنىشپەن ەسكە الامىز. قازاقتار تەك ءبىر حح عاسىردىڭ بارىسىندا قانشاما اتا-بابا قونىسىنان، قۇنارلى جەرلەرىنەن ايىرىلىپ قالىپ وتىر! اعىلشىن جانە نەمىس ءتىلدى عىلىمي ادەبيەتتەردە (اعىل. rump state, نەم. Reststaat, Rumpfstaat) «كەسىندى-مەملەكەت» دەگەن تەرمين قولدانادى. بۇل تۇرعىدا قازاقستان «رامپ ستەيت»، ياعني كەسىندى-مەملەكەتپىز. ءبىزدىڭ عالىمدار بولسا «يررەدەنت» ءسوزىن، گرەكشە - «قايتا بىرىكپەگەن» دەگەن تەرميندى قولدانعاندى ءتاۋىر كورەدى. يررەدەنتتەر – سوعىس نە اننەكتسيا، داۋلى شەكارا سىزىقتارى نەمەسە وتارلاۋ ساياساتى ناتيجەسىندە قايتا بىرىكپەي ءوز ەلىنىڭ شەگىنەن تىس، تاريحي اۆتوحتوندى ۇلتتىڭ شەكارالاس ولكەلەردە قالىپ قويعان بولشەكتەرى بولىپ تابىلادى. ءوز اتا-باباسىنىڭ مۇراعا قالدىرعان جەرىندە وتىرعان قازاقتاردى يررەدەنتەر دەۋگە بولادى. عالىمدار يررەدەنت قازاقتارعا رەسەيدىڭ استراحان، ورىنبور، قورعان، ومبى، تاۋلى-التاي اۆتونومدى وبلىستارىن، قىتايداعى التاي، تارباعاتاي، ىلە، قۇلجا، ەرەنقابىرعا، باركول-قۇمىلا، موڭعولياداعى بايان-ولگي ايماقتارى، وزبەكستانداعى سىرداريا، شىرشىق، قىزىلقۇم مەن ءمىرزاشولدى مەكەن ەتەتىن قازاقتاردى جاتقىزىپ ءجۇر.

قوعامدى قۇرۋدىڭ دايىن ۇلگىسى كومپيۋتەرلىك باعدارلاما ەمەس

ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ «ۆالداي» فورۋمىنداعى ءسوزىن ساياسي وپپونەتتەرى جاڭا كۋرسقا بەتبۇرۋدى، ونى وزگەرتۋدى ساياسي جانە يدەولوگيالىق تۇرعىدا نەگىزدەۋ دەپ باعالاۋدا. رەسەي پرەزيدەنتى ءسوزىنىڭ كەي جەرىنەن تۇپنۇسقادا ءۇزىندى كەلتىرىپ كەتەيىك : «نۋجنو بىت سيلنىم ۆ ۆوەننوم، تەحنولوگيچەسكوم، ەكونوميچەسكوم وتنوشەني، نو ۆسە-تاكي گلاۆنوە، چتو بۋدەت وپرەدەليات ۋسپەح، - ەتو كاچەستۆو ليۋدەي، كاچەستۆو وبششەستۆا ينتەللەكتۋالنوە، دۋحوۆنوە، مورالنوە. ۆەد، ۆ كونتسە كونتسوۆ، ي ەكونوميچەسكي روست، ي بلاگوسوستويانيە، ي گەوپوليتيچەسكوە ۆليانيە - ەتو پرويزۆودنىە وت سوستويانيا ساموگو وبششەستۆا، وت توگو، ناسكولكو گراجدانە توي يلي ينوي سترانى چۋۆستۆۋيۋت سەبيا ەدينىم نارودوم، ناسكولكو ونيۋكورەنەنى ۆ ەتوي سۆوەي يستوري، ۆ تسەننوستياح ي ۆ تراديتسياح، وبەدينيايۋت لي يح وبششيە تسەلي ي وتۆەتستۆەننوست. ۆ ەتوم سمىسلە ۆوپروس وبرەتەنيا ي ۋكرەپلەنيا ناتسيونالنوي يدەنتيچنوستي دەيستۆيتەلنو نوسيت دليا روسسي فۋندامەنتالنىي حاراكتەر».
پۋتين حح ع. 90-جىلدارى جىبەرلىگەن قاتەلىكتەردەن ساباق الۋ كەرەكتىگىنە ءمان بەرەدى. بىزدە جاڭا ۇلتتىق يدەولوگيا، دامۋ يدەولوگياسى وزدىگىنەن تۋىندايدى دەگەن جاڭساق تۇسىنىك، يلليۋزيا بولدى دەيدى ول . مەملەكەت، بيلىك، ينتەللەكتۋالدى جانە ساياسي كلاسس ءوز ەركىمەن بۇل ىستەن سىرت قالدى. يدەولوگيالىق جۇمىستان باس تارتۋ مەن شەتتەلۋ، ونى ءوز بەتىمەن جىبەرۋدىڭ سالدارى اۋىر بولدى. ۇلتتىق بىرتەكتەستىلىككە، سايكەستىلىككە نەگىزدەلگەن ۇلتتىق يدەيانىڭ جوقتىعى كاپيتالدى ۇرلاپ شەتكە شىعارعاندى ءجون كورەتىن، ءوز تاعدىرىن، بولاشاعىن كاپيتال تاپقان ەلىمەن بايلانىستىرعى كەلمەيتىن ەليتانىڭ ءبىر بولىگىنە (كۆازيكولونيالدى ازعانتاي توپ) پايدالى بولىپ شىقتى.
پراكتيكا كورسەتكەندەي، جاڭا ۇلتتىق يدەيا نارىق زاڭى ەرەجەسىنە ساي ءوز بەتىنشە تۋىندامايدى ءارى دامىمايدى. قوعامنىڭ، مەملەكەتتىڭ يدەولوگيالىق جۇمىستان بويىن اۋلاق ۇستاپ سىرت قالۋى جانە بوگدە تاجىريبەنى مەحانيكالىق تۇردە كوشىرۋى قاتە بولىپ شىقتى. رەسەيدى سىرتتان تانىپ وركەنيەتتى ەلگە اينالدىرۋ تالپىنىستارىن حالىقتىڭ باسىم بولىگى قابىلدامادى. ويتكەنى، رۋحاني، يدەولوگيالىق سۋۆەرەنيتەتتىككە، سىرتقى ساياساتتاعى دەربەستىككە ۇمتىلۋ - ورىس ۇلتتىق مىنەزىنىڭ اجىراماس ءبىر بولىگى. ۆلاديمير پۋتين، «ءومىردى قۇرۋدىڭ دايىن ۇلگىسىن كومپيۋتەرلىك باعدارلاما سياقتى باسقا مەملەكەتكە ورناتا سالۋدىڭ ۋاقىتى ءوتتى» دەدى.

مۋلتيكۋلتۋراليزم. بۇل - ۋتوپيا

رەسەي پرەزيدەنتى پاتريوتيزم ماسەلەسىنە دە توقتالىپ ءوتتى: «سۋۆەرەنيتەت، ساموستوياتەلنوست، تسەلوستنوست روسسي - بەزۋسلوۆنى. ەتو تە "كراسنىە ليني", زا كوتورىە نەلزيا نيكومۋ زاحوديت. پري ۆسەي رازنيتسە ناشيح ۆزگليادوۆ، ديسكۋسسيا وب يدەنتيچنوستي، و ناتسيونالنوم بۋدۋششەم نەۆوزموجنا بەز پاتريوتيزما ۆسەح ەە ۋچاستنيكوۆ. پاتريوتيزما، كونەچنو، ۆ ساموم چيستوم زناچەني ەتوگو سلوۆا. سليشكوم چاستو ۆ ناتسيونالنوي يستوري ۆمەستو وپپوزيتسي ۆلاستي مى ستالكيۆاەمسيا س وپپوزيتسيەي ساموي روسسي». راس، بيلىكپەن كۇرەسۋدىڭ مەملەكەتپەن كۇرەسۋگە اينالماۋى ماڭىزدى، ساياسي جۇيەنى قيراتامىز دەپ مەملەكەتتى قۇرتىپ الماۋدى ويلاۋ – كەز كەلگەن وپپوزيتسيانىڭ كەمەلدىلىگىن كورسەتەدى.
پۋتين ءوز سوزىندە تاعى ءبىر ءپرينتسيپتى ماسەلەگە نازار اۋدارتتى. ول مۋلتيكۋلتۋراليزم يدەولوگياسىنىڭ، مودەلىنىڭ ەۋروپا ەلدەرىندە ساتسىزدىككە ۇشىراعانىنا توقتالدى. مۋلتيكۋلتۋراليزم – بۇل جەكە ءبىر مەملەكەتتە مادەني ايىرماشىلىقتاردى ساقتاۋ مەن دامىتۋعا باعىتتالعان ساياسات. العاش رەت «مۋلتيكۋلتۋراليزم» ۇعىمى 1957 جىلى شۆەيتساريانىڭ جۇرگىزگەن ساياساتىن سيپاتتاۋ ءۇشىن قولدانىلدى. ال عىلىمي-ساياسي اينالىمعا بۇل تەرمين 1971 جىلى كانادا ۇكىمەتىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى پەرا ە. تريۋدو مۋلتيكۋلتۋراليزم تۋرالى رەسمي اكت قابىلداۋىمەن بايلانىستى ەندى. بۇل ساياساتتىڭ باستى ماقساتى باسقا ەلدەردەن قونىس اۋدارىپ كەلگەن يمميگرانتتاردىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاۋى، جەرگىلىكتى اۆتوحتون حالىقتان تىلدىك، مادەني، ءدىني بولەكتەنۋى مەن وقشاۋلانۋىن قولداۋ. ءار ءتۇرلى مادەنيەتتەر بىرىكپەي-اق پاراللەل تۇردە تىرشىلىك ەتەدى. الايدا بۇل پراكتيكا مادەني سەگراگاتسياعا اكەلەدى جانە جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ۇلتتىق-مادەني سايكەستىلىگىنە قاتەر توندىرەتىنىن كورسەتتى. مۋلتيكۋلتۋراليزم يدەولوگياسى سيپاتى جاعىنان ءار ءتۇرلى مادەنيەتتەردىڭ ەش جانجال، قاقتىعىسسىز قاتار ءومىر سۇرە بەرەدى دەگەن ۋتوپيالىق تۇسىنىككە نەگىزدەلەدى. مۋلتيكۋلتۋراليزم ساياساتىنىڭ مىندەتتى ءبىر بەلگىسى (اتريبۋتى) بايىرعى حالىق اراسىندا تولەرانتتىلىق پەن تەنزوفوبيانى تەگەۋىرىندى ءارى ۇزدىكسىز ناسيحاتتاۋ. بۇل جەردە تەنزوفوبيا (لات. tendo, «تارتۋ»، «سوزۋ»، «سۇيرەۋ»، «كۇرەسۋ» + گرەكشە «فوبيا»-ۇرەيلەنۋ) دەپ جەكە نەمەسە توپتىق قاتىناستا قاقتىعىس پەن شيەلەنىستەن قورقۋ، ودان كەز كەلگەن تاسىلمەن قاشۋدى ايتادى. تەنزوفوبيا كاپيتۋليانتتىككە (قيىنشىلىقتان، كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشۋدەن قاشاتىن سۋ جۇرەكتىلىككە) اكەلەدى، قاقتىعىس بولماسىن دەپ ءوز مۇددەسىنەن باس تارتۋ، جول بەرۋشىلىك پەن ۇركەكتىك مىنەز قالىپتاستىرادى. تەنزوفوب ەگەر ماسەلەنى كوتەرەمەي نەمەسە اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەمەسەك، وندا پروبلەما جوق دەپ سانايدى. اقيقات شىندىققا تۋرا قاراۋدان قورقادى. قىلىعى قۇمعا باسىن تىققان تۇيەقۇسقا ۇقسايدى. تەنزوفوبيا اسقىنعان كەزدە كسەنومانيا مەن كيريوفوبيا سيندرومدارىنا اينالادى. كسەنومانيا (گرەكشە- «بوگدە» ي مانيا- «قۇمارلىق») – باسقانىكىنە كوزسىز تابىنۋ، وزگەنىكىنە شامادان تىس ۇمتىلۋ. بىرەۋدىڭ قاڭسىعىن كەرەمەت كورۋ ادەتىن ايتادى. ال كيريوفوبيا (گرەكشە كيريوس - «مىرزا»، «يە، قوجا»، «قوجايىن» جانە فوبوس - «قورقىنىش») – قوناقتاردىڭ قوجايىندارعا دۇشپاندىق قاتىناسى. ءۇي ەگەسىنە، ياعني قوجايىندارعا ۇنەمى تالاپ قويۋ، ءوز قۇقىقتارىن باسا كورسەتىپ، ال مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىكتەرىن مويىنداماۋدان كورىنەدى. كيروفوبيا دەپ قوجايىنداردىڭ زاڭدارى مەن ادەت-عۇرىپتارىن كورىنەۋ سىيلاماۋشىلىق، قىر كورسەتىپ قۇرمەتتەمەۋدەن جانە قوجايىنعا قوناق الدىندا جالعان كىنالىلىك سەزىمىن تاڭۋدان تۇراتىن ءىس-ارەكەتتى ايتادى. قازاق مۇندايدى «جامان ءۇيدى قوناعى بيلەيدى» دەگەن ماقالمەن تۇيىندەگەن. ەۋروپادا مۋلتيكۋلتۋراليزم – تىعىرىققا اپاراتىن جول دەپ سانالۋدا. مەملەكەتتە نەگىزىگى ءبىر ۇستەم مادەنيەت بولۋى ءتيىس، قالعاندارى مۇمكىندىگىنشە سونىڭ ماڭايىندا شوعىرلانۋى كەرەكتىن ۇعىنۋ ورىن الۋدا.
رەسەي پرەزيدەنتى ەۆرواتلانتتىق ەلدەردىڭ ءوز ءتۇپ-تامىرلارىنان باس تارتۋ جولىنا تۇسكەنىن قىنجىلا ايتادى. ناتيجەسىندە كەز كەلگەن ءداستۇرلى بىرتەكتەستىلىك، سايكەستىلىك جوققا شىعارىلادى: ۇلتتىق، مادەني، ءدىني جانە ءتىپتى جىنىستىق. ءبىر جىنىستى نەكەگە رۇقسات بەرۋ ەۋروپانى دەموگرافيالىق جانە ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان داعدارىسقا اكەلدى. الەمدىك دىندەردە نەگىزى قالانعان قۇندىلىقتاردان، مىڭجىلدىقتار بويى قالىپتاسقان مورال نورمالارى مەن يماندىلىقتان، ادامگەرشىلىكتەن باس تارتۋ سالدارىنان ادامدار ادامي قادىر-قاسيەتىنەن ايىرىلادى. سوندىقتان بۇل قۇندىلىقتار ساقتالىنۋى ءتيىس. كەز كەلگەن ازشىلىقتىڭ وزگەشە بولۋ قۇقىعىن قۇرمەتتەۋگە ءتيىسپىز، الايدا كوپشىلىكتىڭ دە قۇقىعى بارىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.

رەسەيدىڭ زيالى قاۋىمىنا، اسىرەسە، ءپۋتيننىڭ ورىس مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ ءرولىن قالپىنا كەلتىرۋ جايىندا ايتقانى ايىرىقشا ۇناعان سياقتى. وتانىن سۇيەتىن تۇلعانى تاربيەلەۋ مىندەتىن وسىلاردان ارتىق ەش نارسە ورىنداعان ەمەس. ۇلتتىق يدەيانى ۇعىنۋدىڭ نەگىزى، ءتول تۋمالىقتىڭ قاينار كوزى انا تىلىندەگى كوركەم شىعارمالاردا جاتقانىن قازاق زيالىلارى دا ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتىر. الايدا وزدەرىن ۋاقىتشا بيلىكتەمىز دەپ ەسەپتەيتىن ەلىمىزدىڭ باسقارۋشى تابى وعان قۇلاق تۇرە قويمادى. ال ەل الدىنا ەندى شىعا باستاعان باسقارۋشى جاڭا كورپۋستىڭ ۇلتتىڭ ءتول مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنەن قانشالىقتى حاباردارلىعى بەلگىسىز. رەسەيدەگى سياقتى قاق جارىلۋ بىزگە دە ءتان دۇنيە. جازۋشىلارىمىز «جارماق تۇلعا» فەنومەنىن بەكەر سۋرەتتەپ جۇرگەن جوق قوي. ۇلتتىڭ نەگىزگى قۇندىلىقتارى مەن ساياسي كۋرستىڭ سايكەس كەلۋى بىزدە مۇلدە مۇمكىن ەمەس سياقتى كورىنەدى. ويتكەنى، «قازاقتىق» تۇسىنىگى ەليتا ساناسىندا ارتتا قالۋشىلىق پەن ورلەۋدىڭ تەجەگىشى سياقتى قابىلدانۋدا. بۇل الشاقتىقتى جاقىنداتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىڭ كادر تاڭداۋ مەن ىرىكتەۋ ساياساتىن كۇرت وزگەرتۋ قاجەت. ناعىز ۇلتتىق باعىتتاعى ەليتا قالىپتاستىرۋ باعدارلاماسىن جاساۋ كەرەك. ءبىز ازىرگە ۇلتتىق تامىردان اجىراعان تەحنوكراتتار دايارلاۋدى دۇرىس كورىپ وتىرمىز. قوعامنىڭ بارلىق سالالارىندا ويلانۋشىلاردان كورى ورىنداۋشىلاردى ءتاۋىر كورەتىنىمىز ەش قۇپيا ەمەس قوي. اسىرەسە، ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەردىڭ قازاق ۇلتىنا قارسى باعىتتالعان بۇيرىقتار مەن تاپسىرمالاردى ەش كۇدىكسىز باس شۇلعي ورىنداۋى سالدارىنىڭ زاردابىن تارتىپ ءجۇرمىز. ءبىر ءسات ولاردا ويلانىپ كورۋ دەگەن جوق قوي. بۇل نە، اڭعالدىق پەن سەنگىشتىك پە الدە مۇرىن استىداعىدان ارىنى كورمەيتىن كەلتە ويلاۋشىلىق پا؟ الدە پارانىڭ قۇدىرەتى مە؟ كەيدە وسىنداي انتيقازاقتىق شەشىمنىڭ ارتىندا بەلگىلى ءبىر كۇشتەردىڭ بار ەكەنىن بىلسەك تە، وعان قارسى تۇرۋعا تالپىنبايتىن قۇلدىق مىنەزىمىزگە دە قايران قالامىن. قازاقتىڭ مۇددەسىن جەكە مۇددەمىزگە جىعىپ بەرە سالامىز. ۇلتقا تيەر زاردابىنا ءمان بەرىپ جاتپايمىز. تالاي جەردە قازاق مۇددەسى اياققا تاپتالىپ جاتىر. ەڭ وكىنىشتىسى، ونى وزگە ەمەس، ءوزىمىز جاسايتىنىمىزدى ايتسايشى؟! ۆيكتيمولوگيا ءىلىمى بويىنشا قازاقتار ءوزىن قۇرباندىققا شالۋعا دايار ۇلت ءتارىزدى ۇستايدى ەكەن. نە ەكونوميكامىزدى، نە قازبا بايلىقتارىمىزدى، نە ۇلتشىل-پاتريوت تۇلعالارىمىزدى، نە ءتىلىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى قورعاي الماۋىمىز سونىڭ كورنىستەرى بولىپ تابىلادى.
ورىس جۋرناليستەرى ءپۋتيننىڭ «ۆالدايداعى» ءسوزىن مەديا قۇرالدارى مەن ستراتەگيالىق قۇجاتتاردى ازىرلەۋگە قولدارى جەتپەيتىن كوپشىلىك قاۋىمنىڭ ويىنداعىسىن بىلدىرگەن ورىس ءۇنى دەپ باعالاۋدا. مىنە، اقىرى، ورىس داۋىسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ اۋزىنان شىقتى دەپ ريزاشىلىقتارىن بىلدىرۋدە. ال ساراپشىلار، اناليتيكتەر توبى بولسا شىنايى قوعام سۇرانىسى مەن تالابىنان ءۇمىتسىز ارتتا قالىپ قويدى دەلىنۋدە. كوپشىلىك ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ ءسوزى ەكسپەرتوكراتتارعا قاراعاندا اناعۇرلىم جاقىن ءارى تۇسىنىكتى بولىپ شىقتى. سونىمەن، رەسەي ءۇشىن ۇلتتىق ماسەلەنى تۋرا ايتاتىن ۋاقىت كەلىپتى، ال ءبىز –قازاقتار قاشاڭعى جابۋدى جابا توقىپ جۇرە بەرەمىز؟..

Abai.kz