قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
پرەمەر-ءمينيسترى ولجاس بەكتەنوۆكە!

«امانات» پارتياسى ءوز سايلاۋالدى باعدارلاماسىندا ەسكى قازاقستاننىڭ جۇيەسى بولعان بارلىق دەڭگەيدەگى دەلدالداردى جويۋدى ىسكە اسىرۋدى نەگىزگە الىپ وتىر. وسىعان دەيىن اماناتتىقتار گاز جانە تەمىرجول سالاسىنداعى «پروكلادكا» ۇيىمداردى رەتتەسە، ەندى ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سالاسىندا ءتارتىپ ورناتاتىنى انىق. ويتكەنى سايلاۋشىلارمىزبەن كەزدەسكەندە، ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاريفتەرىن نەگىزسىز كوتەرىپ وتىرعان، ەل اۋزىندا «ەسو» دەپ اتالىپ كەتكەن – ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمدارعا تىيىم سالۋدى ولار بىزگە امانات ەتتى.

وسىدان 20 جىل بۇرىن ليبەراليزاتسيا جانە ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ بولشەك ساۋدا نارىعىندا باسەكەلەستىكتى ەنگىزۋ اياسىندا ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمدار پايدا بولدى. ولار – نارىقتا ەلەكتر قۋاتىن كوتەرمە باعامەن ساتىپ الىپ جانە تۇتىنۋشىلارعا ساتۋدى جۇزەگە اسىراتىن كومپانيالار نەمەسە جەكە كاسىپكەرلەر. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ديستريبيۋتورلىق قىزمەت اتقاراتىن دەلدالدار.

قازىرگى تاڭدا بۇل ۇيىمداردىڭ رەتتەلەتىن جانە رەتتەلمەيتىن ەكى ءتۇرى نارىقتا جۇمىس جاساپ وتىر. رەتتەلەتىن ۇيىمدار تۇرعىندارعا، زاڭدى تۇلعالار مەن بيۋدجەتتىك ۇيىمدارعا قىزمەت كورسەتۋدە جانە مەملەكەت تاراپىنان ولاردىڭ وپەراتسيالىق شىعىندارى ەسكەرىلىپ، جابدىقتاۋ ءتاريفىنىڭ ورتاشا باعاسى 1 كۆت ساعاتقا 1 تەڭگە جوباسىندا بەكىتىلىپ وتىر. ال رەتتەلمەيتىن ۇيىمدار تاريفتەرىن وزدەرى بەلگىلەيدى، ياعني ولارعا «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق»!

ۇلتتىق وپەراتور – كەگوك-تىڭ مالىمەتى بويىنشا، ەلىمىزدىڭ تۇتىنۋشىلارىنا جىبەرىلەتىن ەلەكتر ەنەرگيانىڭ 18 پايىزى ءتاريفى رەتتەلمەيتىن جۇزدەگەن ۇيىمدار ارقىلى ساتىلىپ وتىر. ياعني، دەلدالدار ارقىلى ميللياردتاعان قارجى وتەدى.

ءبىزدىڭ بولجامدى ەسەبىمىز بويىنشا، ءاربىر دەلدال جىلىنا كەمىندە 1 ميلليارد تەڭگە تازا پايدا كورەدى ەكەن. 120-دان استام رەتتەلمەيتىن ۇيىمداردىڭ ءبىر جىلدىق تازا تابىسى كەمى 150 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل ازىرشە بولجام تسيفرلار، ناقتىسىن ەشكىم بىلمەيدى. ويتكەنى بۇلار ەشكىمگە ەسەپ بەرمەي، تەك دەلدالدىق قىزمەت ارقىلى كەڭسەدەگى ازعانتاي عانا قىزمەتكەرلەرىمەن حالىقتىڭ ادال تابىسىنان ميللياردتاپ قارجى تاۋىپ وتىر. سوراقىسى – بۇل ۇيىمداردىڭ بالانسىندا ءبىر مەتر ەلەكتر جەلىسى، ءتىپتى ەلەكتر باعانى مەن ترانسفورماتورى دا جوق. بۇل نە دەگەن باتپان قۇيرىق؟!

ەگەر دە بيۋدجەتتىك ۇيىمداردى، ادال كاسىپكەرلەردى، ەڭ باستىسى – حالىقتى سۇلىكشە سورىپ وتىرعان، قاناعاتسىز دەلدالداردىڭ قىزمەتى ءدال وسىلاي جالعاسا بەرەتىن بولسا، بۇنىڭ ءتۇبى قوعامدا ساياسي-الەۋمەتتىك شيەلەنىسكە اكەلۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى، بىرىنشىدەن، دەلدالدار ءتاريفتى نەگىزسىز كوتەرۋدى جالعاستىرا بەرەدى جانە سۋپەرپايدا تابادى. مىسالى، كەيبىر وڭىرلەردە دەلدالداردىڭ تاريفىندەگى تازا پايدا 1 كۆت ساعات ءۇشىن 25 تەڭگەگە جەتكەن. ال قازاقستانداعى ەڭ ءىرى «ەكىباستۇز ءى» ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ 1 كۆت ساعات ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ ءتاريفى 8 تەڭگەنى قۇرايدى. دەلدالدار ەشتەڭە وندىرمەي-اق، ستانتسيالارمەن سالىستىرعاندا كەمى 3 ەسە پايدا كورىپ وتىر. قىنجىلتاتىنى – سول تازا تابىستارىنان ەنەرگەتيكا سالاسىنا ءبىر تيىن دا ينۆەستيتسيا سالماعان. ءتىپتى بىردە-ءبىر ەسەپتەگىش قۇرالدى ورناتپاعان. تىرلىكتەرى تەك قانا قالتانى تومپايتۋ، پايدا تابۋ.

ەكىنشىدەن، بيىلعى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنان رەتتەلەتىن ەلەكتر جابدىقتاۋشى ۇيىمداردىڭ ءبىر كوزدەن كەلىسىمشارت جاساۋ نورماسى الىنىپ تاستالۋى سەبەبىنەن رەتتەلمەيتىن دەلدالدار باعانى دەمپينگ جاساپ، زاڭدى تۇلعالار مەن بيۋدجەتتىك ۇيىمداردى وزدەرىنە تارتىپ الا باستادى. سونىڭ سالدارىنان بيۋدجەتتىك ۇيىمدار ارقىلى سۋبسيديالانىپ وتىرعان تۇرعىنداردىڭ ەلەكتر ءتاريفى كوتەرىلدى. باعا ءوستى.

ۇشىنشىدەن، دەلدالداردىڭ ارتىندا شەتەلدىك جانە شەتەلدە تۇراتىن قازاقستاندىق وليگارحتاردىڭ تۇرعانىن بىلەمىز. وسى رەتتە ەسو-لاردىڭ تازا پايداسى وليگوپوليالىق توپپەن شەتەلگە شىعارىلىپ جاتقانى تاعى بار. وعان ناقتى دالەل – وتكەن جىلدىڭ اياعىندا «Ratel.kz» اقپاراتتىق پورتالى قازاقستاندىق دەلدال كومپانيانىڭ كورشى ەلدىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنا 2,3 ميلليارد اقش دوللارى كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالاتىنى جايلى مالىمەتپەن ءبولىستى. بۇل دەگەنىمىز – قازاقستاندا تاپقان تابىستى اكتيۆ رەتىندە شەتەلگە شىعارۋمەن پارا-پار. ال مۇنداي قارجى يەلەرى تاپقان كاپيتالدارىن مەملەكەتكە قاۋىپ ءتوندىرۋ باعىتىندا پايدالانبايتىنىنا كىم كەپىل؟!

دەگەنمەن، ءبىز ماجىلىستە وليگارح توپتاردىڭ دەلدالدىق ۇيىمدارىنىڭ اشىق قارسىلىعىنا قاراماستان، «پروكلادكا» ۇيىمداردى جويۋ بويىنشا ناقتى زاڭ نورماسىن دايىنداپ، ەنگىزدىك. دەلدالداردىڭ ارتىنداعى وليگارحتاردىڭ الەۋەتىن جانە ولاردىڭ بيلىكتەگى بايلانىستارىن ەسكەرە وتىرىپ، ۇكىمەت تەز ارادا كەلەسى ناقتى شەشىمدەردى قابىلداۋى قاجەت:

– دەلدال ۇيىمداردى نارىقتان تولىقتاي الىپ تاستاۋ;

– ەلەكتر ەنەرگەتيكا نارىعىندا دەلدالدارسىز جاڭا قۇرىلىمعا ءوتۋ ءتارتىبىن ازىرلەۋ;

– تۇتىنۋشىلار ءۇشىن اشىق جانە ءادىل تاريفتەردى قامتاماسىز ەتۋ جانە ولاردى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ.

ارىپتەستەر، 2023 جىلدىڭ شىلدەسىندە ەنەرگەتيكا نارىعىندا ارنايى بىرىڭعاي ساتىپ الۋ مودەلى ەنگىزىلىپ، ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمداردىڭ قىزمەتى ونسىز دا ماعىناسىن تولىعىمەن جويدى. ەندىگى كەزەكتى وسى ماسەلەنى ماجىلىستە زاڭمەن بەكىتىپ، ال ۇكىمەت ناقتى ىسكە اسىرۋشى مەحانيزمدەردى جاساقتاپ، ورىنداۋى ءتيىس.

«امانات» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى:

ەسكەندىروۆ م.ز.
جاڭبىرشين ە.ت.
بەيسەمباەۆ ە.س.
جايىمبەتوۆ م.ج.
مۇساباەۆ س.ب.
راۋ ا.پ.
ءابىل ە.ا.
سماعۇلوۆ ب.ءا.
قالىقوۆ ا.ق.

«اۋىل» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى،

«اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى،

بىرمانداتتىق وكرۋگتەن سايلانعان ءماجىلىس دەپۋتاتى:

باپي ە.س.

Abai.kz