استانا قالاسىندا  «قازاقستاننىڭ ەتنوديزاينەرلەر وداعى»قب، .استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ "ادىستەمەلىك ورتالىعى" مكقك،  ى. التىنسارين اتىنداعى ۇلتتىق اكادەمياسى ۇيىمداستىرۋىمەن «ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قاىپتاستىرۋ» تاقىرىبىندا حالىقارالىق ەتونفورۋم ءوز جۇمىسىن باستادى.   فورۋمنىڭ ماقساتى: قازاقتىڭ ۇلتتىق قول ونەرىن دارىپتەۋ، ۇلتتىق قولونەر تۋىندىلارىن كورسەتۋ، ۇلتتىق سالت-داستۇرلەردى جاڭعىرتۋ،قازاق ەتنوديزاين ونەرى مەن مادەنيەتىن دارىپتەۋ، تانىستىرۋ. كونفەرەنتسياعا تۇركيا، ءازىربايجان، ياكۋتيا، قىرعىزستان، وزبەكستان رەسپۋبليكاسى، قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسى، قازاقستان ەتنوديزاينەرلەر وداعىنىڭ قولونەر شەبەرلەرى، قىلقالام شەبەرلەرى مەن كاسىبي سانگەرلەرى، مادەنيەت قىزمەتكەرلەرى، حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكا كولەمىندەگى بارلىق دەڭگەيدەگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ پەداگوگتەرى، كوركەم ەڭبەك، گرافيكا، جوبالاۋ جانە قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ بي، مۋزىكا پاندەرىنىڭ مۇعالىمدەرى شاقىرىلدى..

ەلىمىزدە العاش رەت، وسىنداي كەشەندى فورماتتا وتكىزىلىپ وتىرعان ەتنوفورۋم ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا، ۇلتتىق ونەرگە ارناپ وتكىزىلۋىن ‑ تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى ەلەۋلى وقيعا دەپ ساناۋعا بولادى. وتىز جىلدان ەندى اسقان تاۋەلسىزدىك تاريحىمىزدى قازاقستاننىڭ قۋاتتى مەملەكەتكە اينالۋى تۇرعىسىنان اسا ءبىر ۇزاق ۋاقىت دەي المايمىز. بىراق، وسى ۋاقىت ارالىعىندا ەلىمىزدە بولاشاقتىڭ باعىتىن ايقىندايتىن ىرگەلى وزگەرىستەر ورىن الدى. ول بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ كوز الدىندا وتۋدە. فورۋمعا قاتىسۋشىلار تاريحي وقيعالاردىڭ كۋاسى دە، تاريحتى جاساۋشى دا تۇلعالار دەسەك – ارتىق ايتپايمىز.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

بۇگىندەرى ەلىمىزدە كوپتەگەن ايماقتار قاتتى زارداپ شەگۋدە. وعان ءبارىمىزدىڭ جۇرەگىمىز اۋىرادى. بۇل سىن كوپ نارسەنى ۇيرەتتى – ءبىز ەلدىگىمىزدى كورسەتە الدىق. ول بولاشاققا دەگەن سەنىمدى ارتتىردى. قازاقتا «ءومىر دەگەن اعىن سۋ» دەگەن قاناتتى ءسوز بار، سول ايتقانداي ءبىز دە ەل بوپ جۇمىلا بۇل قيىنشىلىقتى ەڭسەرەمىز. بولاشاققا دەگەن سەنىم ءبىر ءسات ۇزىلمەۋى ءتيىس. سونىڭ  جارقىن كورىنىسى – وسى ءوتىپ جاتقان فورۋم. ويتكەنى، حالىقتى حالىق ەتەتىن بىردەن-ءبىر رۋحاني كۇشتەر – ونىڭ مادەنيەتى مەن ونەرى، ءتىلى مەن ادەبيەتى، ءسالت‑داستۇرى، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى، ۇلتتىق تاربيەسى، ۇلتتىق ساناسى مەن دۇنيەتانىمى بولىپ تابىلادى. بۇگىنگى فورۋم وسى ماسەلەلەردى تالقىلاپ، بولاشاققا باعدار الۋ ماقساتىندا وتكىزىلۋدە.

قازىر الەمدەگى جاعداي كۇردەلى بولا ءتۇستى. سوعان ساي بارلىق ەلدەر ىرگەسىن بەكىتىپ، ۇلتتىق نەگىزىن نىعايتۋدا. قازاقستان رەسپۋبليكاسى دا وسى باعىتتا ۇلتتىعىمىز بەن ونىڭ مادەنيەتىن زامان تالابىنا ساي دامىتۋدى قارقىندى قولعا الۋدا. قازاق ەلىنىڭ ءبىر عانا وتانى بار، ول – قازاقستان. ەندەشە، «قازاق ونەرىن قولعا العان تۇلعالار وسى ابىرويلى مىندەتتى ابىرويمەن اتقارىپ شىعا الا ما؟» دەگەن سۇراق ۇنەمى كوكەيدە تۇرۋى ءتيىس. بۇگىنگى فورۋمنىڭ دا ماقساتى وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋ، كوپ ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋ بولىپ وتىرعانىن سوندىقتان.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

قازاق حالقى قايتالانباس وزىندىك مادەنيەت يەسى بولىپ تابىلادى. الايدا، كوپتەگەن تاريحي جاعدايلارعا بايلانىستى حالىق مادەني تاريحىن تۇگەندەي الماي كەلدى. مىنە، ەندى عانا -  ەلىمىز جاڭا فورماتتاعى مەملەكەت قۇرىلىسىنا كوشۋىنىڭ ارقاسىندا - ەلىمىزدە ۇلتتىق ونەردى سەرپىندى دامىتۋ مۇمكىندىگى پايدا بولدى. ولاي بولسا، ونەر شەبەرلەرى وسىعان دايىن بولىپ، ونەرىمىزدىڭ سالتاناتىن الەمگە جارقىراتا كورسەتۋلەرى كەرەك. «اسەمدىك الەمدى قۇتقارادى» دەگەندەي، ءبىز حالقىمىزدىڭ نەبىر اسىل قاسيەتىن، تالىم‑تاربيەسىن، ۇلگى‑ونەگەسىن، دۇنيەتانىمىن، قول ونەرىن جانە دە وزگە قىرلارىن ۇرپاق بويىنا سىڭىرە الساق، وندا بولاشاق ءۇشىن الاڭداماس ەدىك. ۇلت ءداستۇرىن بويىنا سىڭىرگەن ۇرپاق بابالار جولىن ابىرويمەن جالعاستىراتىن بولادى.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

ەتنوفورۋمدا «قازاقستاندىق ەتنوديزاينەرلەر وداعى» بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى، «دارىن» سيلىعىنىڭ يەگەرۋى سالتانات امينقىزى جاپاروۆا ءسوز سويلەدى:

قۇرمەتتى ەتنوفورۋمعا قاتىسۋشى قاۋىم!

قازاقستاندىق ەتنوديزاينەرلەر وداعى 2023 جىلى قۇرىلىپ، قازىرگى تاڭدا ءوز قاتارىندا مىڭنان اسا ۇلتتىق قولونەر شەبەرلەرى بىرىككەن قوعامدىق بىرلەستىككە اينالدى. وداقتىڭ باستى ماقساتى ‑ قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق قولونەرىن دامىتۋ، مەكتەپ جاسىنان باستاپ ونەرىمىزدى جانە ءسالت‑داستۇرىمىزدى جاستاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، ۇلتتىق ونەردى حالىقارالىق دەڭگەيدە جارقىراپ كورسەتۋ جانە ونەر سالاسىنداعى الەمدەگى وزىق تەحنولوگيانى ەندىرۋ بولىپ تابىلادى. ارينە، وداقتىڭ جۇمىسى «ءا» دەگەننەن اياققا تۇرىپ، بىردەن قالىپتاسا سالعان جوق. ول ءۇشىن وداق مۇشەلەرى ءبىر كىسىدەي جۇمىلىپ، ايانباي ەڭبەك ەتۋدە. سول ءۇشىن دە وداق باسشىسى رەتىندە ولارعا وسى فورۋم ارقىلى شەكسىز العىسىمدى بىلدىرگىم كەلەدى.

سۋرەت اۆتوردىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

ءيا، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى ورىن العان داعدارىس قازاقتىڭ قول ونەرىن دە قامتىدى: ونىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى ۇمىتىلا باستادى، ونەر تۋىندىلارىن جاساۋدا ۇلتتىق ناقىشقا ساي كەلمەيتىن ەكلەكتيكالىق باعىتتار پايدا بولدى.  وسى جاعدايدى ەسكەرە كەلە، قەو قوعامدىق بىرلەستىگى استانا جانە الماتى قالالارىندا بىرنەشە رەت كىشىگىرىم ەتنوگرافيالىق فورۋمدار وتكىزىپ، ەلىمىزدەگى قازىرگى ەتنوديزاين سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلادىق. الەمدىك تاجىريبەدەن حاباردار بولۋ ءۇشىن ول فورۋمدارعا تۇركى الەمىنەن بىرنەشە ەلدەردەن شەبەرلەرىن شاقىردىق. قىرعىز، ازەربايجان، ياكۋت‑ساقا، تۇركيا شەبەرلەرىمەن تاجىريبە الماسۋ ساباقتارى وتكىزىلدى.

ۇلتتىق ونەر، اسىرەسە، ەجەلدەن تۇرمىستىق ءمانى بار قولدانبالى قول ونەرى ادامنىڭ شىعارماشىلىق باستاۋىنىڭ ءبىرى دەۋگە بولادى. ەدەشە، قازىر وقۋشىلاردى ونەرمەن تاربيەلەۋدىڭ وزەكتىلىگى كۇننەن كۇنگە ارتۋ ۇستىندە. بۇل جاقسى ءۇردىس. قازاقتا «بالانى –جاستان» دەگەن قاناتتى ءسوز بار. وسىنى ەسكەرىپ، ءبىز بالالارعا ونەر ۇيرەتۋدى مەكتەپتەن باستاپ «ۇل بالا شەبەرلىگى» جانە «قىز بالا شەبەرلىگى» دەپ ءبولۋدى ۇسىندىق. ول ۇسىنىستى بىرنەشە مەكتەپتەر قابىلداپ، وزدەرىندە «تاجىريبەلىك  سىناق» رەتىندە باستاۋعا كەلىسىمىن بەرۋدە. قازىر وسىعان ساي وقۋ‑اعارتۋ مينيسترلىگى ماماندارىمەن جۇمىستار اتقارىلۋدا. بۇل باستامانىڭ بولاشاق ۇرپاق تاربيەسىندە ماڭىزى زور دەپ سانايمىز: «قىزدارىمىزدى ‑ قىزعا ءتان، ۇلدارىمىزدى – ۇلعا ءتان» ونەرمەن تاربيەلەۋ – اتا‑بابادان كەلە جاتقان اسىل مۇرا، قىمبات ءداستۇر.

وداق ءوزىنىڭ قارقىندى دامۋى ءۇشىن جاقىندا عانا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە مينيسترلىك جوباسىمەن ۇيلەسىرىلگەن ءوز جوسپارىن  ۇسىندى. ول، جوسپارىمىز، جالپى، قازاقستان مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ جاقىن بولاشاققا ارنالعان مادەني دامۋ كونتسەپتسياسىمەن ۇندەس دەۋگە بولادى. سوندىقتان، ءبىز ۇسىنعان مادەني جوبالار مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى تاراپىنان ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە باسقاداي قولداۋ تابادى دەگەن ءۇمىتىمىز جوق ەمەس. بۇل ءىستى بارىمىزگە ورتاق ءىس دەپ سانايمىن.

ءبىز وداققا مۇشە شەبەرلەرىنىڭ اراسىندا ونلاين تۇردە «اپتالىق ونەر  كورمەسىن» ۇيىمداستىرىپ وتىرامىز. اپتا سايىن كورمە جەڭىمپازدارىن انىقتاپ، ۇلتتىق ونەرگە بەلسەندى قىزمەت ەتىپ جاتقان شەبەرلەردىڭ «التىن قورىن» قۇرعىمىز كەلەدى. ودان وزگە، ورتالىقتاردا جانە وڭىرلەردە شەبەرلەردىڭ كاسىبي دەڭگەيلەرىن كوتەرۋ ءۇشىن «كاسىبي ماماندانۋ» سەمينارلارىن وتكىزۋدى جوسپارلادىق. ال جاز ايلارىندا بالالار شىعارمشىلىعىن دامىتۋشى «بالالار ونەر ۇيرەنۋ لەگەرلەرىن»، «شەبەرلەردىڭ شىعارماشىلىقتى دامىتۋ لاگەرلەرىن» اشساق دەگەن يگى ويلارىمىز بار.

قۇرمەتتى ارىپتەستەر! قەد وداعى ەندى عانا اياققا تۇرىپ، ەڭسەسىن تۇزەپ كەلە جاتقان قوعامدى بىرلەستىك. الايدا، جاقىن بولاشاقتا، قازاقستاندىق شەبەرلەر وداعى تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىن الەمنىڭ كەز كەلگەن ەلىنە ابىرويمەن تانىتاتىن،  وعان قىزىعۋشىلىقتى ارتىراتىن جانە مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىمەن سەرىكتەس بولاتىن بىردەن‑بىر قوعامعا اينالارىنا سەنىمدىمىز. سول سەبەپتى، ءبىز بىر‑بىرىمىزگە جۇمىلا قولداۋ كورسەتىپ، تەك قانا «جاقسىمىزدى اسىرىپ» دەگەندەي قىزمەت ەتەيىك. ءبىز بىرلىكتە بولساق، بىزگە دە ءار تراتان ، سونىڭ ىشىندە مينيسترلىكتەن دە جان‑جاقتى قولداۋ كورسەتىلدى دەپ سەنەمىز. ارقاشاندا ەڭبەگىمىز جەمىستى بولسىن. فورۋم جۇمىسىنا تابىس تىلەيمىن.

ەتنوفورۋمنان ونلاين رەپورتاج جۇرگىزگەن:

ءابدىراشيت باكىرۇلى

استانا قالاسى

Abai.kz