Astana qalasynda  «Qazaqstannyng etnodizaynerler odaghy»QB, .Astana qalasy әkimdigining "әdistemelik ortalyghy" MKQK,  Y. Altynsarin atyndaghy Últtyq akademiyasy úiymdastyruymen «Últtyq qúndylyqtardy qayptastyru» taqyrybynda Halyqaralyq etonforum óz júmysyn bastady.   Forumnyng maqsaty: Qazaqtyng últtyq qol ónerin dәripteu, últtyq qolóner tuyndylaryn kórsetu, últtyq salt-dәstýrlerdi janghyrtu,qazaq etnodizayn óneri men mәdeniyetin dәripteu, tanystyru. Konferensiyagha Týrkiya, Ázirbayjan, Yakutiya, Qyrghyzstan, Ózbekstan Respublikasy, Qaraqalpaqstan Respublikasy, Qazaqstan Etnodizaynerler odaghynyng qolóner sheberleri, qylqalam sheberleri men kәsiby sәngerleri, mәdeniyet qyzmetkerleri, Halyqaralyq jәne Respublika kólemindegi barlyq dengeydegi bilim beru úiymdarynyng pedagogteri, kórkem enbek, grafika, jobalau jәne qosymsha bilim beru úiymdarynyng bi, muzyka pәnderining múghalimderi shaqyryldy..

Elimizde alghash ret, osynday keshendi formatta ótkizilip otyrghan Etnoforum últtyq qúndylyqtargha, últtyq ónerge arnap ótkiziluin ‑ Tәuelsiz Qazaqstan tarihyndaghy eleuli oqigha dep sanaugha bolady. Otyz jyldan endi asqan Tәuelsizdik tarihymyzdy Qazaqstannyng quatty memleketke ainaluy túrghysynan asa bir úzaq uaqyt dey almaymyz. Biraq, osy uaqyt aralyghynda elimizde bolashaqtyng baghytyn aiqyndaytyn irgeli ózgerister oryn aldy. Ol býgingi úrpaqtyng kóz aldynda ótude. Forumgha qatysushylar tarihy oqighalardyng kuәsi de, tarihty jasaushy da túlghalar desek – artyq aitpaymyz.

Suret avtordyng jeke múraghatynan alyndy

Býginderi elimizde kóptegen aimaqtar qatty zardap shegude. Oghan bәrimizding jýregimiz auyrady. Búl syn kóp nәrseni ýiretti – biz eldigimizdi kórsete aldyq. Ol bolashaqqa degen senimdi arttyrdy. Qazaqta «Ómir degen aghyn su» degen qanatty sóz bar, sol aitqanday biz de el bop júmyla búl qiynshylyqty enseremiz. Bolashaqqa degen senim bir sәt ýzilmeui tiyis. Sonyn  jarqyn kórinisi – osy ótip jatqan Forum. Óitkeni, halyqty halyq etetin birden-bir ruhany kýshter – onyng mәdeniyeti men óneri, tili men әdebiyeti, salt‑dәstýri, últtyq qúndylyqtary, últtyq tәrbiyesi, últtyq sanasy men dýniyetanymy bolyp tabylady. Býgingi Forum osy mәselelerdi talqylap, bolashaqqa baghdar alu maqsatynda ótkizilude.

Qazir әlemdegi jaghday kýrdeli bola týsti. Soghan say barlyq elder irgesin bekitip, últtyq negizin nyghaytuda. Qazaqstan Respublikasy da osy baghytta últtyghymyz ben onyng mәdeniyetin zaman talabyna say damytudy qarqyndy qolgha aluda. Qazaq Elining bir ghana Otany bar, ol – Qazaqstan. Endeshe, «Qazaq ónerin qolgha alghan túlghalar osy abyroyly mindetti abyroymen atqaryp shygha ala ma?» degen súraq ýnemi kókeyde túruy tiyis. Býgingi Forumnyng da maqsaty osy súraqtargha jauap izdeu, kóp mәselening sheshimin tabu bolyp otyrghanyn sondyqtan.

Suret avtordyng jeke múraghatynan alyndy

Qazaq halqy qaytalanbas ózindik mәdeniyet iyesi bolyp tabylady. Alayda, kóptegen tarihy jaghdaylargha baylanysty halyq mәdeny tarihyn týgendey almay keldi. Mine, endi ghana -  elimiz jana formattaghy memleket qúrylysyna kóshuining arqasynda - elimizde Últtyq ónerdi serpindi damytu mýmkindigi payda boldy. Olay bolsa, óner sheberleri osyghan dayyn bolyp, ónerimizding saltanatyn әlemge jarqyrata kórsetuleri kerek. «Ásemdik әlemdi qútqarady» degendey, biz halqymyzdyng nebir asyl qasiyetin, tәlim‑tәrbiyesin, ýlgi‑ónegesin, dýniyetanymyn, qol ónerin jәne de ózge qyrlaryn úrpaq boyyna sinire alsaq, onda bolashaq ýshin alandamas edik. Últ dәstýrin boyyna sinirgen úrpaq babalar jolyn abyroymen jalghastyratyn bolady.

Suret avtordyng jeke múraghatynan alyndy

Etnoforumda «Qazaqstandyq Etnodizaynerler odaghy» Birlestigining preziydenti, «Daryn» silyghynyng iyegerui Saltanat Amiynqyzy Japarova sóz sóiledi:

Qúrmetti Etnoforumgha qatysushy qauym!

Qazaqstandyq etnodizaynerler Odaghy 2023 jyly qúrylyp, qazirgi tanda óz qatarynda mynnan asa últtyq qolóner sheberleri birikken qoghamdyq birlestikke ainaldy. Odaqtyng basty maqsaty ‑ qazaq halqynyng últtyq qolónerin damytu, mektep jasynan bastap ónerimizdi jәne salt‑dәstýrimizdi jastardyng boyyna siniru, últtyq ónerdi halyqaralyq dengeyde jarqyrap kórsetu jәne óner salasyndaghy әlemdegi ozyq tehnologiyany endiru bolyp tabylady. Áriyne, Odaqtyng júmysy «ә» degennen ayaqqa túryp, birden qalyptasa salghan joq. Ol ýshin odaq mýsheleri bir kisidey júmylyp, ayanbay enbek etude. Sol ýshin de Odaq basshysy retinde olargha osy Forum arqyly sheksiz alghysymdy bildirgim keledi.

Suret avtordyng jeke múraghatynan alyndy

IYә, elimiz tәuelsizdik alghannan keyingi oryn alghan daghdarys qazaqtyng qol ónerin de qamtydy: onyng kóptegen týrleri úmytyla bastady, óner tuyndylaryn jasauda últtyq naqyshqa say kelmeytin eklektikalyq baghyttar payda boldy.  Osy jaghdaydy eskere kele, QEO Qoghamdyq Birlestigi Astana jәne Almaty qalalarynda birneshe ret kishigirim Etnografiyalyq Forumdar ótkizip, elimizdegi qazirgi etnodizayn salasynyng ózekti mәselelerin talqyladyq. Álemdik tәjiriybeden habardar bolu ýshin ol Forumdargha Týrki әleminen birneshe elderden sheberlerin shaqyrdyq. Qyrghyz, Ázerbayjan, Yakut‑Saqa, Týrkiya sheberlerimen tәjiriybe almasu sabaqtary ótkizildi.

Últtyq óner, әsirese, ejelden túrmystyq mәni bar qoldanbaly qol óneri adamnyng shygharmashylyq bastauynyng biri deuge bolady. Edeshe, qazir oqushylardy ónermen tәrbiyeleuding ózektiligi kýnnen kýnge artu ýstinde. Búl jaqsy ýrdis. Qazaqta «balany –jastan» degen qanatty sóz bar. Osyny eskerip, biz balalargha óner ýiretudi mektepten bastap «Úl bala sheberligi» jәne «Qyz bala sheberligi» dep bóludi úsyndyq. Ol úsynysty birneshe mektepter qabyldap, ózderinde «tәjiriybelik  synaq» retinde bastaugha kelisimin berude. Qazir osyghan say Oqu‑aghartu ministrligi mamandarymen júmystar atqaryluda. Búl bastamanyng bolashaq úrpaq tәrbiyesinde manyzy zor dep sanaymyz: «qyzdarymyzdy ‑ qyzgha tәn, úldarymyzdy – úlgha tәn» ónermen tәrbiyeleu – ata‑babadan kele jatqan asyl múra, qymbat dәstýr.

Odaq ózining qarqyndy damuy ýshin jaqynda ghana Mәdeniyet jәne aqparat ministrligine ministrlik Jobasymen ýilesirilgen óz Josparyn  úsyndy. Ol, Josparymyz, jalpy, Qazaqstan Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining jaqyn bolashaqqa arnalghan mәdeny damu Konsepsiyasymen ýndes deuge bolady. Sondyqtan, biz úsynghan mәdeny jobalar Mәdeniyet jәne aqparat ministrligi tarapynan úiymdastyrushylyq jәne basqaday qoldau tabady degen ýmitimiz joq emes. Búl isti bәrimizge ortaq is dep sanaymyn.

Biz Odaqqa mýshe sheberlerining arasynda onlayn týrde «Aptalyq óner  kórmesin» úiymdastyryp otyramyz. Apta sayyn kórme jenimpazdaryn anyqtap, últtyq ónerge belsendi qyzmet etip jatqan sheberlerding «Altyn qoryn» qúrghymyz keledi. Odan ózge, ortalyqtarda jәne ónirlerde sheberlerding kәsiby dengeylerin kóteru ýshin «kәsiby mamandanu» seminarlaryn ótkizudi josparladyq. Al jaz ailarynda balalar shygharmshylyghyn damytushy «Balalar óner ýirenu legerlerin», «Sheberlerding shygharmashylyqty damytu lagerlerin» ashsaq degen iygi oilarymyz bar.

Qúrmetti әriptester! QED Odaghy endi ghana ayaqqa túryp, ensesin týzep kele jatqan qoghamdy birlestik. Alayda, jaqyn bolashaqta, qazaqstandyq sheberler Odaghy tәuelsiz Qazaqstan Respublikasyn әlemning kez kelgen eline abyroymen tanytatyn,  oghan qyzyghushylyqty artyratyn jәne Mәdeniyet jәne aqparat ministrligimen seriktes bolatyn birden‑bir qoghamgha ainalaryna senimdimiz. Sol sebepti, biz bir‑birimizge júmyla qoldau kórsetip, tek qana «jaqsymyzdy asyryp» degendey qyzmet eteyik. Biz birlikte bolsaq, bizge de әr tratan , sonyng ishinde ministrlikten de jan‑jaqty qoldau kórsetildi dep senemiz. Árqashanda enbegimiz jemisti bolsyn. Forum júmysyna tabys tileymin.

Etnoforumnan onlayn reportaj jýrgizgen:

Ábdirashit Bәkirúly

Astana qalasy

Abai.kz