رەسەي جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىپ كەلگەن «ماڭگىلىك پولك» اتتى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا قۇربان بولعان كسرو سولداتتارىن ەسكە الۋ شەرۋىن بيىل وتكىزبەيتىن بولدى.

بۇل شەرۋ ۇزاق جىلدان بەرى بۇكىلرەسەيلىك سيپات الىپ، ءاربىر دەرەۆنيادا، ءاربىر اۋداندا، ءاربىر قالادا وتكىزىلگەن بولاتىن. حالىق بۇل شەرۋدە سوعىستان قايتپاعان، نە بولماسا، سوعىستان ورالىپ، بۇگىندە ومىردەن وتكەن جاقىن تۋىستارىنىڭ پورترەتتەرىن  كوتەرىپ، شەرۋگە شىعاتىن. ەندى، ول شەرۋ وتكىزىلمەيتىن بولدى.

ارينە، بۇل شەرۋدىڭ تۇپكىلىكتى ماعىناسى ىزگىلىككە قىزمەت ەتۋ بولعانىن جوققا شىعارمايمىز. ويتكەنى، ءاربىر وتباسى بۇل كۇنى بابالارىنىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولدارىن ەسكە الىپ، ولارعا قۇرمەت كورسەتەدى. الايدا، بۇل ىزگى ماعىنا تەك مورالدىك تۇرعىدان باعالاسا عانا مۇمكىن. ال، ونى «ساياسي كورىنسكە» اينالدىرار بولسا، وندا شەرۋ ىزگىلىككە قارسى ماعىنادا قولدانىلاتىن قۇرالعا اينالادى.

مىسالى، كسرو-نىڭ گەرمان فاشيزمىمەن سوعىسى وسىعان دەيىن ۇلى وتان سوعىسى دەپ اتالىپ كەلدى. وعان سول كەزدەگى بارلىق وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ازاماتتارى قاتىستى. ەندەشە، ول سوعىستاعى جەڭىس بۇگىندە ىدىراپ كەتكەن كسرو اتتى مەملەكەتتىڭ جەڭىسى دەپ سانالادى. بىراق، سوڭعى ۋاقىتتاردا وسى شەرۋگە قاتىستى رەسەيدە وزگە تۇسىنىكتەر پايدا بولا باستادى، ول ‑ «سوعىستا جەڭىسكە جەتكەن رەسەي حالقى» دەگەن تۇسىنىك ەدى. سەبەبى، سوڭعى جيىرما جىلدان استام ۋاقىتتا رەسەي يدەولوگياسى كسرو-نىڭ كۇيرەۋىن «تاريحي ادىلەتسىزدىك» دەپ باعالاپ،  ەندى قايتا كەلمەيتىن كسرو-نىڭ ورنىنا «بۇرىنعى رەسەي يمپەرياسىن قالپىنا كەلتىرۋ» يدەولوگيالىق مايداندى باستاپ كەتكەن ەدى.

ارينە، وسى ۋاقىتقا دەيىن تاۋەلسىزدىكتىڭ قۇندىلىعىن كورگەن، ونىڭ نە ەكەنىن انىق سەزگەن بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالار رەسەي تاراپىنان شەرۋگە مۇنداي باعا بەرىلۋىن قالاعان جوق. سول سەبەپتى، ول رەسەيمەن قارىم‑قاتىناسى جاقسى ساناۋلى رەسپۋبليكالاردا عانا ءوتىپ جاتتى. ال، كسرو قۇرامىندا بولعان پريبالتيكا رەسپۋبليكالارى ونداي شەرۋدى وتكىزۋدەن مۇلدەم باس تارتتى. ويتكەنى، ولاردىڭ «وتان سوعىسىنا» دەگەن ۇستانىمدارى رەسەيلىكتەردەن مۇلدەم بولەك، تىپتەن، قاراما‑قارسى بولاتىن.

ءسويتىپ، نەگىزى ادامگەرشىلىككە شاقىراتىن بۇل شەرۋ، بىرتىندەپ رەسەي مەن باتىس اراسىنداعى يدەولوگيالىق مايداننىڭ قپالىنا ءتۇستى.  رەسەي مەن وزگە رەسپۋبليكالار اراسىندا كونفرونتاتسيالىق شيەلەنىستەردى ارتتىردى. ءبىر وداقتا تىزە قوسىپ شايقاسقان دوستىقتاعى حالىقتار – بىر‑بىرىنە قىرعي كوزبەن قاراي باستادى. اقىر سوڭىندا، ۇلىيمپەريالىق دەرتكە ۇشىراعان تاراپ كورشى ەلدەرگە سوعىس جاريالاي باستادى. ول رەسەي‑گرۋزيا، رەسەي‑مولدوۆيا، رەسەي‑ۋكراينا سياقتى تاۋەلسىز ەلدەر اراسىنداعى قاقتىعىستار مەن سوعىس قيمىلدارىنان كورىندى.

وسىنىڭ ناتيجەسىندە، بۇگىندە بۇل شەرۋ بۇرىنعى كسرو اۋماعىندا پايدا بولعان تمد ەلدەرىنىڭ ارقايسىسىنىڭ «جەكە شارۋاسى» بولىپ قالدى. شەرۋ بولسا، ءوزىنىڭ «حالىقتار دوستاستىعى» مانىنەن اجىراپ، «جەڭىس كىمدىكى» دەگەندەي جاعىمسىز سيپاتقا يە بولىپ كەتتى. ءسويتىپ، كوپتەگەن حالىقتار ول سوعىستى «ۇلى وتان سوعىسى» دەپ اتاۋدان باس تارتىپ، ءوز ەلدەرىندە «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» دەپ، حالىقارالىق قالىپتاسقان اتاۋمەن اتاي باستادى.

سونىڭ ىشىندە بۇگىنگى قازاقستان حالقى دا بار...

قازىر، رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس ءوزىنىڭ شيەلەنىستى اپوگەيىنە جەتتى. بۇكىل الەم شابۋىلدى العاش باستاعان رەسەيدى اگرەسسور دەپ باعالاپ، ۋكرايناعا كومەكتەسۋدە. قارۋ‑جاراقپەن جانە اقشالاي قولداۋ كورسەتۋدە. ولاي بولسا، سوعىس جاعدايىندا ونداي شەرۋدى وتكىزۋدەن باس تارتۋ – رەسەي ءۇشىن جەكە دارا، جالعىز دۇرىس شەشىم.

ارينە، ۋكراينا تاراپى شەرۋگە سوققى بەرەدى دەپ ويلاۋ ‑ ابسۋرد بولار ەدى. بىراق «وتكىزبەۋ تۋرالى شەشىم»  شىعارۋمەن، رەسەي ۋكراينانى تەررورشى ەل دەپ كورسەتكىسى كەلەدى. ويتكەنى، جۋىردا عانا ماسكەۋدە ورىن العان تەراكتىگە رەسەي ۋكراينانى كىنالاعان بولاتىن. مۇندا دا سولاي جاساعىسى كەلەتىن سىڭايلى... بىراق، سونىمەن بىرگە، رەسەيدەگى تەراكتىنى موينىنا العان يسلام سودىرلارى تاراپىنان دا قاۋىپ بار ەكەنىن رەسەيدىڭ ارنايى قىزمەتى جاقسى بىلەدى دەپ ساناۋعا دا بولادى...

Abai.kz