قارا التىننىڭ كەنى - تۇبەك قارقىندى دامىپ كەلەدى
قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى عيماراتىندا كەشە وتكەن كەزەكتى بريفينگتىڭ قوناعى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ əكىمى اليك سەرىكۇلى ايدارباەۆ بولدى.
ورتالىقتىڭ رەسمي وكىلى ءəرى بريفينگتى جۇرگىزۋشى التاي Əبيبۋللاەۆتىڭ كىرىسپە سوزىنەن سوڭ ءسوز كەزەگى وبلىس باسشىسىنا بەرىلدى.
– ماڭعىستاۋ – ەلىمىزدىڭ قازىناسىن تولتىرۋشى ءۇش دونور ايماقتىڭ بىرىنە جاتاتىن ەكونوميكالىق جاعىنان قۋاتتى، قازبا بايلىقتارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە ەل ەكونوميكاسىنىڭ جەتەكشى سالاسى – مۇناي-گاز ءوندىرىسى ورلەگەن جəنە دامۋ پەرسپەكتيۆاسى زور ولكە، - دەپ ءسوزىن باستاعان وبلىس əكىمى، ماڭعىستاۋدىڭ نەگىزگى əلەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى تۋرالى باياندادى.
مۇناي-گاز سالاسىن ودان ءəرى دامىتۋ، وڭدەۋ سالاسىنىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋ، قۇرىلىس يندۋسترياسى، تۋريزم جəنە اگروونەركəسىپتىك كەشەندى دامىتۋ – ماكروەكونوميكالىق ساياساتتىڭ نەگىزى ەكەندىگىن اتاپ وتكەن ايماق باسشىسى، 2012 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وبلىستىڭ əلەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى جونىنەن رەسپۋبليكادا 4-ورىنعا شىققانىن، سونىڭ ىشىندە مۇناي-گاز ءوندىرۋ سالاسىنان 2013 جىلدىڭ 9 ايىندا مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 662 ملرد. تەڭگە قارجى تۇسىرگەنىن جəنە وسى كەزەڭ ىشىندە ۇلتتىق قورعا تۇسكەن جالپى ءتۇسىمنىڭ 38 پايىزى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ۇلەسىندە ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى عيماراتىندا كەشە وتكەن كەزەكتى بريفينگتىڭ قوناعى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ əكىمى اليك سەرىكۇلى ايدارباەۆ بولدى.
ورتالىقتىڭ رەسمي وكىلى ءəرى بريفينگتى جۇرگىزۋشى التاي Əبيبۋللاەۆتىڭ كىرىسپە سوزىنەن سوڭ ءسوز كەزەگى وبلىس باسشىسىنا بەرىلدى.
– ماڭعىستاۋ – ەلىمىزدىڭ قازىناسىن تولتىرۋشى ءۇش دونور ايماقتىڭ بىرىنە جاتاتىن ەكونوميكالىق جاعىنان قۋاتتى، قازبا بايلىقتارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە ەل ەكونوميكاسىنىڭ جەتەكشى سالاسى – مۇناي-گاز ءوندىرىسى ورلەگەن جəنە دامۋ پەرسپەكتيۆاسى زور ولكە، - دەپ ءسوزىن باستاعان وبلىس əكىمى، ماڭعىستاۋدىڭ نەگىزگى əلەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى تۋرالى باياندادى.
مۇناي-گاز سالاسىن ودان ءəرى دامىتۋ، وڭدەۋ سالاسىنىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋ، قۇرىلىس يندۋسترياسى، تۋريزم جəنە اگروونەركəسىپتىك كەشەندى دامىتۋ – ماكروەكونوميكالىق ساياساتتىڭ نەگىزى ەكەندىگىن اتاپ وتكەن ايماق باسشىسى، 2012 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وبلىستىڭ əلەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى جونىنەن رەسپۋبليكادا 4-ورىنعا شىققانىن، سونىڭ ىشىندە مۇناي-گاز ءوندىرۋ سالاسىنان 2013 جىلدىڭ 9 ايىندا مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 662 ملرد. تەڭگە قارجى تۇسىرگەنىن جəنە وسى كەزەڭ ىشىندە ۇلتتىق قورعا تۇسكەن جالپى ءتۇسىمنىڭ 38 پايىزى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ۇلەسىندە ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
سوڭعى ءۇش جىلدا ونەركəسىپ ونىمدەرىن ءوندىرۋ كولەمى 1,3 ەسەگە ءوسىپ، 2 ترلن. 170 ملرد. تەڭگەگە جەتكەنىن، جىل باسىنان بەرى ايماققا 290 ملرد. تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلعانىن، وسى كەزەڭدە 13,4 ملن. توننا «قارا التىن» وندىرىلگەنىن تىلگە تيەك ەتكەن وبلىس باسشىسى كومىرسۋتەگى شيكى-زاتتارى قورى بۇل ايماقتىڭ بəسەكەلەستىك جاعىنان ارتىقشىلىعى ەكەنىن جəنە وسى سالانى دامىتۋ جəنە مودەرنيزاتسيالاۋ ارقىلى باسقا سالالاردى جەتىلدىرۋ نەگىزگى مىندەت ەكەندىگىن اتاپ كورسەتتى.
يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا جالپى قۇنى 280 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن ماڭعىستاۋلىق 34 جوبانىڭ، سونىڭ ىشىندە ەكەۋى رەسپۋبليكالىق جوبالاردىڭ قاتارىنا ەنگەندىگىن، سولاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى 8800 ماڭعىستاۋلىقتاردىڭ جۇمىسپەن قامتىلاتىندىعىن، سونىڭ ىشىندە اياقتالعان 23 جوبا بويىنشا 1800 ادامنىڭ قازىردىڭ وزىندە جۇمىس جاساپ جاتقاندىعىن ءمəلىم ەتتى. جىل سوڭىنا دەيىن جالپى قۇنى 83,5 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن ەكى ءىرى جوبانى: «كاسپي بيتۋم» جəنە «كاسپي تسەمەنت» زاۋىتتارىن ىسكە قوسۋ كوزدەلىپ وتىر. وبلىس اۋماعىنداعى «اقتاۋ تەڭىز پورتى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنا ينۆەستيتسيالار تارتۋ ارقىلى جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ جəنە بار كəسىپورىنداردى ودان ءəرى كەڭەيتۋ ماقساتى تۇر. قازىرگە دەيىن ارنايى ايماقتاعى 24 قاتىسۋشىنىڭ كۇشىمەن 5 جوبا ىسكە اسىرىلعان جəنە تاياۋ ۋاقىتتا تاعى ەكى جوبا جۇزەگە اسىرىلماقشى، وسى كۇنگە دەيىن سونداعى كəسىپورىندار 201 ملرد. تەڭگەنىڭ ءونىمىن وندىرگەن.
اليك ايدارباەۆ، سوڭعى ستاتيستيكالىق مəلىمەتتەر بويىنشا، تۇرعىندارىنىڭ سانى 580 مىڭ ادامعا جەتكەن ايماقتىڭ حالىق سانىنىڭ ءوسىمى جونىنەن رەسپۋبليكادا ءبىرىنشى ورىندا تۇرعانىن اتاپ ءوتتى. ەكونوميكالىق جاعىنان عانا ەمەس، تاريحي، مəدەني-رۋحاني سالالاردا دا ۇلتتىق ءدəستۇر مەن سالت-سانانى قالىپتاستىرىپ، دامىتۋعا كيەلى ولكەنىڭ قوسىپ وتىرعان ۇلەسى زور ەكەندىگىن جەت-
كىزدى. ەڭبەك نارىعىندا سوڭعى ءۇش جىل كولەمىندە 97 مىڭ جۇمىس ورنىن اشۋ نəتيجەسىندە حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ەدəۋىر جاقسارتۋعا قول جەتكىزىلگەنى، جالپى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىنىڭ 6,4%-دان 5,5%-عا تومەندەگەنىن، تۋ كورسەتكىشىنىڭ 6,7%-عا وسكەنىن، ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ 68,5-تەن 71,5 جاسقا وسكەنىن دəلەل-دəيەك رەتىندە كەلتىردى. كəسىپكەرلىك سالادا جۇمىسپەن اينالىسۋشىلار سانى 84 مىڭ ادام جəنە بۇل تۇرعىنداردىڭ بەلسەندى بولىگىنىڭ 31,6%-ىن قۇرايدى. «جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسى قولعا الىنعالى بەرى جالپى قۇنى 39,7 ملرد. تەڭگەنىڭ 106 جوباسى ماقۇلدانعان.
وبلىستاعى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى 110,8 ملرد. تەڭگەنى قۇرادى. ونىڭ نەگىزگى بولىگى «جەزقازعان-بەينەۋ» تەمىر جولى مەن «اتىراۋ-اقتاۋ» اۆتوكولىك جولىن قايتا قۇرىلىمداۋ قۇرىلىسى سياقتى ءىرى جوبالار ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلۋدە. ايماقتىڭ كولىكتىك تاسىمال ءدəلىزى
جəنە لوگيستيكالىق مۇمكىندىكتەرى مول ەكەندىگىن ايتقان ءوڭىر كوشباسشىسى وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا قازاقستان مەن تۇرىكمەنستاندى بايلانىستىراتىن تىكەلەي تەمىر جولدىڭ ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن اشىلعاندىعىن زور جەتىستىك رەتىندە باعالادى.
وبلىس اۋماعىنىڭ ۇستىمەن حالىقارالىق تراسەكا كولىك ءدəلىزىنىڭ ءوتۋى، جاقىندا «قازاقستان تەمىر جولى» اق-نا سەنىمدى باسقارۋعا بەرىلگەن اقتاۋ تەڭىز-ساۋدا پورتىن ودان ءəرى كەڭەيتۋ، تەڭىز جاعالاۋىنداعى ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جوبالارىنىڭ جالعاسۋى ونىڭ كەلەشەگىنە دەگەن سەنىمدى مولايتادى. وسى باعىتتا تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى دايىندالىپ، مەملەكەتتىك ساراپتامالىق قورىتىندىسى الىنعان قۇرىقتاعى تەڭىز پورتىنا زور ءۇمىت ارتىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.
ول تۇرعىن ءۇي - قۇرىلىسىن دامىتۋ باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە سوڭعى ءۇش جىلدا 1,5 ملن. شارشى مەتردەن استام نەمەسە 11 672 تۇرعىن ۇيلەر مەن پəتەرلەر پايدالانۋعا بەرىلگەنىن، ونىڭ 180,8 مىڭ شارشى مەترى نەمەسە 1751 پəتەرى مەملەكەتتىك قارجى ەسەبىنەن سالىنعانىن، اعىمداعى جىلى 340,5 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلگەنىن ءمəلىم ەتتى.
– وزدەرىڭىزگە ءمəلىم، ماڭعىستاۋ تۇبەگى تەك مۇنايعا عانا باي ەمەس. ونىڭ قويناۋىندا بايلىق جەتكىلىكتى. مەندەلەەۆ تابليتساسىنداعى ەلەمەنتتەردىڭ كەز-كەلگەنىن وسى وڭىردەن تابۋعا بولادى. تەك ۇلۋتاستىڭ ءوزى ماڭعىستاۋ ەمەس، كورشى وبلىستاردىڭ قۇرىلىس نىساندارى ءۇشىن دە تاپتىرمايتىن ماتەريال بولىپ وتىر.
مۇندا شىعارىلاتىن جالپى وڭىرلىك ونىمدەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ۇلەسى ماردىمسىز، ياعني، 0,3 پايىزدى قۇرايدى. بۇعان تۇششى سۋدىڭ تاپشىلىعى، قاتال تابيعي جاعداي، جايىلىمداردىڭ ازدىعى
سياقتى دəلەلدى سەبەپتەر بار.وسىعان قاراماستان سوڭعى ءۇش جىلدا اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىمى 1,6 ەسەگە ارتتى، - دەدى ول.
Əلەۋمەتتىك سالاعا قاتىستى ءوز سوزىندە وبلىس əكىمى بالا ءولىمىنىڭ 23%-عا تومەندەگەنىن، انا ءولىمىنىڭ 7 ەسە قىسقارعانىن، تۋبەركۋلەزبەن اۋىرۋ دەڭگەيىنىڭ 17,5%-عا ازايعانىن العا تارتتى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاتىستى جاڭا نىساندار قۇرىلىستارى سالىنۋدا، تاياۋدا عانا وبلىس ساناۆياتسيا ءۇشىن ان-28 ۇشاعى مەن مي-8 تىكۇشاعىنىڭ الىنعانىن ايتقان وبلىس باسشىسى، مەديتسينا سالاسىن باسقارۋدى جاقسارتۋ ماقساتىندا «دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى مەنەدجمەنت» ماگيسترلىك باعدارلاماسى ىسكە قوسىلعاندىعىن جəنە سول ارقىلى قازىردە 23 دəرىگەر-ماماننىڭ ءبىلىمىن كوتەرۋ قولعا الىنعانىن جەتكىزدى.
ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى «بالاپان» باعدارلاماسى بويىنشا جاڭا بالاباقشالار سالۋ، جەكەمەنشىك تəربيە ورىندارى مەن شاعىن ورتالىقتار اشۋدىڭ نəتيجەسىندە 26 مىڭ بالا مەكتەپكە دەيىنگى بىلىممەن قامتىلدى. مەكتەپتەردەگى ءۇش اۋىسىممەن وقىتۋ پروبلەماسىن شەشۋ ماقساتىندا بيىلعى جىلى 4832 ورىندىق 7 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. 5220 وقۋشىعا ارنالعان تاعى دا بەس مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. سونىڭ ەكەۋى جىل اياعىنا دەيىن پايدالانۋعا بەرىلەدى، - دەدى əكىم.
ءسوز رەتىندە ايماق باسشىسى قر پرەزيدەنتىنىڭ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ اتىنا ايتقان ورىندىسىنىنا قاتىستى جاقىن ارادا ىسكە قوسىلاتىن «كاسپي بيتۋم» جəنە «كاسپي تسەمەنت» زاۋىتتارى بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى. سونداي-اق ءəلى دە بولسا تياناقتى شەشىمىن كۇتىپ تۇرعان بىرقاتار پروبلەمالىق مəسەلەلەرگە دە توقتالدى. دəلىرەك ايتقاندا، قوشقار اتا رادياتسيالىق قالدىقتار قويماسىن زالالسىزداندىرۋ، اۋىز سۋ تاپشىلىعىن جويۋ، جاڭاوزەن قالاسىنىڭ əلەۋمەتتىك مəسەلەرىن شەشۋ، قازىنا قارجىسىن ءتيىمدى يگەرۋ بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار جونىندە باياندادى. جالپى بەلسەندىلىگى 11,2 مىڭ كيۋريدى قۇرايتىن 105 ملن. توننا راديواكتيۆتى قالدىقتار قوردالانعان قوشقار اتا ۋلى قالدىقتار قويماسىن زالالسىزداندىرۋ بويىنشا بيىلعى جىلى تەحنيكالىق-
ەكونوميكالىق نەگىزدەمەلەرى جاسالىپ، وڭ قورىتىندى الىنعان. جوبانى تولىق جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 10 جىل ىشىندە 25,9 ملرد. تەڭگە قاجەت بولادى. سونداي-اق ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋ باعىتىندا جاڭاوزەن قالاسىنان قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەيتىن، ۋتيليزاتسيالايتىن جəنە جەرلەيتىن كومبيناتپەن اقتاۋداعى قوقىستاردى كەشەندى وڭدەۋ ارقىلى جاسىل ەلەكترەنەرگيا الاتىن زاۋىت قۇرىلىسى جوبالارىنىڭ قولعا الىنعانى ايتىلدى.
