اقجولدىقتار" ۇلت ۇستازىنا ارنالعان ءفيلمنىڭ پرەمەراسىنا باردى. 

كەشە ارىپتەستەرىم قازىبەك يسا، بەرىك دۇيسەمبينوۆ، سۇلتان حان اققۇلى، شىڭعىس رياحانوۆ، امانتاي ءشارىپ جانە باسقا دا ازاماتتارمەن بىرگە ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلى تۋرالى تۇسىرىلگەن «سوڭعى ۇكىم» ءفيلمىنىڭ العاشقى كورسەتىلىمىنە باردىق.

كەيىنگى جىلدارى الاش رەسپۋبليكاسى، قوزعالىسى جانە پارتياسى تاقىرىبى تاسادان شىعىپ، كوپشىلىككە جول تارتىپ جاتىر.

پارلامەنت مىنبەرىندە تالاي مارتە الاش اتىن شىعارعانىمىز ءۇشىن، اقورداعا دەيىن شاقىرىلىپ، ىزعارلى اڭگىمەلەردى ەستۋگە ءماجبۇر بولعانمىن.

ال بۇگىن بيلىكتىڭ كوزقاراسى وزگەردى.

بىراق، ءار نارسەنىڭ ەكى ۇشى بار. الاش تۋرالى اركىم ءوز پىكىرىنشە جازىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاۋىندا تۇرعان تۇلعالار شىنايى دەرەككوزدەن الىستاي باستايدى.

وكىنىشكە قاراي، شىنايى دەرەگى بار شىعارمادان گورى سونداي بىرجاقتى تۋىندى وتە كوپ.

كوزقاراسقا شەكتەۋ جوق. اركىمنىڭ ءوز تۇسىنىگىندەگى ابايى مەن ءاليحانى بار بولار. بىراق، تۇلعالاردىڭ ءومىرىن نە قىزمەتىن بۇرمالاۋ، ولاردىڭ بولمىسى مەن ەڭبەگىنە ءوزىنىڭ ويىن قوسۋ - كۇماندى دە كۇنالى ءىس.

كوركەم فيلم اۆتوردىڭ ءوز كوزقاراسىن قوسۋى زاڭدىلىق جانر بولعاسىن، كەشە بارعان «سوڭعى ۇكىم» فيلمىنە دە سونداي كۇدىكپەن بارعانىمدى جاسىرمايمىن. ال بۇل كۇدىگىم بەكەر بولىپ شىقتى.

ءرولدى سومداۋ شەبەرلىگى مەن دەرەككوز ماتەريالى جاعىنان فيلم لايىق شىققان.

جەكە مەنىڭ ءوز پىكىرىمشە، كەيبىر كەيىپكەردى سومداۋدا قىزىقتىرار دۇنيەنىڭ ازدىعى مەن كەي ەپيزودتاردىڭ شيكىلىگى گولليۆۋد فيلمدەرىمەن تەڭەسپەيدى.

ءبىر جاعىنان ءفيلمنىڭ سيۋجەتى بەلگىلى تۇلعالار مەن ءمانى تەرەڭ دەتالداردىڭ بولۋىمەن (اتاقتى قارقارالى پەتيتسياسىن شىعارۋ، «قازاق» گازەتىن ۇيىمداستىرۋ، 1916 جىلعى كوتەرىلىس، ورىنبور قالاسىندا الاش اۆتونومياسىن (رەسپۋبليكاسىن) قۇرۋ حاقىندا وتكەن ەكىنشى جالپىقازاق سەزى، اقتارمەن بىرگە ازامات سوعىسىنا قاتىسۋى، 1920 جىلعى كەڭەس كوميسسارلاردىڭ جينالىسىندا قازاق (قىرعىز) اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋى مەن قازاقتىڭ جەر تۇتاستىعىن مويىنداۋى، قازسسر مەملەكەتتىك مەكەمەلەرىنىڭ قالىپتاسۋى، بولشەۆيكتەردىڭ زۇلىمدىعى مەن قۋعىن-سۇرگىن) ەرەكشەلەنە تۇسكەن.

فيلمدە ۇلت ۇستازى رەتىندە مويىندالعان تۇلعانىڭ اعارتۋشىلىق جانە ۇيىمداستىرۋداعى قىزمەتىن، قازاقستاندا كوپتەگەن مەكتەپ پەن تەحنيكۋم، جوو-نىڭ قۇرۋداعى تاباندىلىعىن، وقۋلىقتاردى دايارلاۋ ەڭبەگىن كوبىرەك كورسەتكەندە دە كەم بولماس ەدى دەيمىن. دەگەنمەن ءفيلمنىڭ دەرەكتى ەمەس كوركەم جانر ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.

تۋىندى ءبىر سيۋجەتتىڭ اينالاسىندا ەمەس، ارقايسىسى ءبىر فيلمگە تۇرارلىق ءبىر-بىرىنە بايلانىسقان سيۋجەتتەردەن تۇرادى.

ال ستسەناريست عالىم دوسكەننىڭ العا قويعان احمەت پەن ءبادريسافانىڭ ماحاببات جەلىسى – ءتىرى ادامداردىڭ تاعدىرى مەن تراگەدياسى ارقىلى اۋقىمدى تاريحي سىلكىنىستەردى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرگەن ءساتتى شەشىم.

فيلمدە احمەت ءرولىن شىنايى بويىنا ءسىڭىرىپ، ونىڭ قازاق ەلى ءۇشىن ماڭىزىن تۇسىنە بىلگەن اكتەر ازامات ساتىبالدىنىڭ ەڭبەگىنىڭ ماڭىزى زور. ءبادريسافانىڭ ءرولىن سومداعان داريا الەكساندروۆا جانە باسقا دا كوپتەگەن ورىنداۋشىلار مەن جوباعا قاتىسۋشىلاردىڭ ەڭبەگى دە ولشەۋسىز.

الەكساندرا جۋراۆلەۆانىڭ تۇلعاسى جانە ونىڭ ۇلت مۇعالىمىنە ارنالعان سەزىمى الاش قوزعالىسىنا قىزىعۋشىلىق تانىتقانداردىڭ نازارىن ءبىرىنشى رەت اۋدارىپ وتىرعان جوق. 2015-2016 جىلدارى ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى "اق جول" دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ جاستار قاناتى دراماتۋرگ وتەن احمەتتىڭ پەساسى بويىنشا ء"بادريسافا" سپەكتاكلىن قويدى، ونى ءبىزدىڭ جاس اقجولداستارىمىز اقتاۋ، استانا، قوستاناي جانە باسقا قالالاردا كورسەتتى.

جالپى، «سوڭعى ۇكىم» ءبىراز اقپارات بەرىپ، بەلگىلى ءبىر پروتسەستەر تۋرالى تولعاندىرادى، بىراق ونى تۇسىنبەستەن ءفيلمدى تولىق قابىلداۋ مۇمكىن ەمەس. ول ءبىزدىڭ كوپتەگەن وتانداستارىمىزدى الاش تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋگە يتەرمەلەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. تاعى ءبىر نارسە – كەشەگى كۇنگە دەيىن ءبىزدىڭ كينويندۋستريامىز الاش قايراتكەرلەرىنىڭ تاقىرىبىنا بەت بۇرعانىمەن (بىلتىر شىققان مىرجاقىپ دۋلاتۇلى تۋرالى فيلم ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى), ءالى دە الاش وردا كوشباسشىسى – ءاليحان بوكەيحاننىڭ بەينەسىن نازاردان تىس قالدىرىپ وتىرعانى ماعان ادىلەتسىز بولىپ كورىندى. ءاليحاننىڭ وبرازى سول ءداۋىر تۋرالى بارلىق لەنتالاردا، سونىڭ ىشىندە كەشەگى پرەمەرادا دا، ارينە، بار، بىراق تەك ەپيزودتىق تۇردە عانا. ال ول سول احمەت، مىرجاقىپ، ماعجان، حالەل، مۇستافا جانە تاعى باسقالار سياقتى ءوز ۇزەڭگىلەستەرىن بىرىكتىرىپ، ۇيلەستىرىپ، الاشتىڭ ەڭ پروگرەسسيۆتى باستامالارىنىڭ ۇيتقىسى جانە ىسكە اسىرۋشى بولعان ەمەس پە؟!

بىراق، شاماسى، بۇل تۇلعانىڭ اۋقىمدىلىعى سونشالىق، كينەماتوگرافيا دا، قوعام دا ونى تۇسىنگەنگە دەيىن ء"پىسىپ", ءتىپتى – ەكرانداعى كەسكىنگە جەتۋگە ۋاقىت كەرەك سياقتى. كەشەگى پرەمەرادان كەيىن الاشتانۋشىلار جانە كينوشىلار بىرتىندەپ وسى ماقساتقا دا بەت بۇرادى دەگەن ءۇمىتىم زور.

قورىتىندىلاي كەلە، مەن جەكە العان اسەرىم جايىندا ايتسام ارتىق بولماس. فيلمدەگى مۇعالىمگە تەرگەۋ جۇرگىزۋ جانە اتۋ ەپيزودتارىنان، ءوز اتام پەرۋاش كارىمۇلىنىڭ – 1937 جىلى الاش وردانى ناسيحاتتاعانى ءۇشىن ەكى رەت قاماۋعا الىنىپ، 1938 جىلى نكۆد اقمولا تۇرمەسىندە قۇرباندىققا ۇشىراعان ساتتەرىن كورگەندەي بولدىم. ول 2013 جىلى نكۆد ارحيۆتەن وتباسىمىزعا قايتارعان حاتىندا اجەمىز ەركەگە تۇرمەدەن بىلاي دەپ جازعان:

"قۇداي نە جازسا – سونى كورىپ شىدايمىز… كىم وزار (جەڭەر) ەكەن؟".

جاتقان جەرىڭىز جارىق بولسىن، اتا!

سىزدەر جەڭدىڭىزدەر!

الاش جەڭدى!

ازات پەرۋاشەۆ،

قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى، “اق جول” پارتياسى توراعاسى

Abai.kz