وزدەرىن قاتتى مۇسىلمان سانايتىن كەيبىر قاۋىم "نەگە مەشىتپەن كوپ الىسىپ كەتتى، نەگە دىنمەن الىسۋشىلار كوبەيىپ كەتتى؟", - دەگەن سارىندا دىنگە قاتىستى كەلەڭسىزدىكتەردى سىناعانداردى كاپىر دەپ ايتا الماسا دا، وزدەرىن ءدىننىڭ جاناشىرى رەتىندە كورسەتەتىن بولىپتى.

قۇددى يسلامنىڭ، ءدىننىڭ بەيرەسمي ادۆوكاتتارى سەكىلدى. ماقۇل، جاقسى، سولاي اق بولسىن. عىلىمي جاڭالىقتاردى، جازۋشىنىڭ شىعارماسىن، جالپى ادەبيەتتى سىناۋشىلار الگى اۆتورلاردى نەمەسە اقىندى، ءيا بولماسا عىلىمدى جەك كورەدى دەگەن ماعىنانى بىلدىرمەيدى، كەرىسىنشە پىكىر الۋاندىعى ارقىلى عىلىم، ونەر، شىعارما داميدى. دامۋىنا قامشى سالىپ وتىرادى سىنشىلار. سول سياقتى ءدىندى، ءدىني قىزمەتكەرلەردى سىناۋ يسلامعا جاۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرمەيدى.

ادەمى، ءساندى مەشىت، جالپى قۇدايدىڭ ءۇيى — جانعا داۋا، جۇرەككە تىنىشتىق، ساناداعى سەنىمدى كۇشەيتەدى. شىندىعىندا، ءبىز، مەن مەشىتتى، ءدىن يسلامدى، يمامداردى قاتتى جاقسى كوردىم. ءدىننىڭ پارىزدارىن جاتا—جاستانا وقىدىم، قۇراندى ءبىر ادامداي اق قيراعاتپەن دە، كىتاپتاعى اراپشاسىن اڭىراتىن تۇرىپ وقۋدى دا ۇيرەندىك ءبىر كەزدەرى. يسلام تازا، يسلام عىلىم، قۇداي جالعىز. شىن تىلەگەن تىلەكتىڭ قابىل بولاتىنىنا بالەن رەت كوز جەتكەن. ءار جەردە، اۋىلدا، قالادا مەشىت اشىلسا مىندەتتى تۇردە سول جەرگە بارىپ ناماز وقۋعا، يمامداردىڭ ۋاعىزىن تىڭداپ قالۋعا، جۇمانى قالدىرماۋعا تىرىستىم، قۋاندىق، قۋاندىم.

ەلدە قاتەلەسپەسەم ءۇش مىڭنان استام مەشىت بار، وعان باراتىن جاماعات تا از ەمەس، اسىرەسە جۇما كۇنى، جاستار كوبەيدى، شىن قۋاندىق. جاماعات كوبەيسە سىرتتان ءبىر كەزدەرى كەلگەن ءتۇرلى سەكتا، سەكتانتتارعا قارسى توتەپ بەرەدى، ءبىلىمدى، يماندى، ادال، وتانشىل، ۇلكەن-كىشىگە جاناشىر جاندار كوبەيەدى دەگەن تۇسىنىك بولدى. سول سەنىممەن جۇردىك. سونىمەن ەلدەگى ءۇش مىڭنان استام مەشىت پەن ونداعى يمامدار، ءدىن قىزمەتكەرلەرى ەلىمىزگە قانشالىقتى يماندى، ءبىلىمدى، كىشىپەيىل، وتانعا، سالت-داستۇرگە ادال، قۇدايدىڭ كەرەمەتتەرىن تۇسىنەتىن، جۇزىنەن نۇر شاشقان جانداردى تاربيەلەپ شىعاردى؟ شىندىعىندا ناشار، ولاردىڭ جۇمىسىنا ءۇش دەگەن باعا بەرەر ەدىم. نەگە؟

سوڭعى 10-15 جىلدا كەرىسىنشە اگرەسسيۆتى، ۇردا—جىق، بىلىمگە قارسى، عىلىمعا قىزىقپايتىن، شەتىنەن قىزقۇمار، توقالدان توقال العىش جانە تالاقشىل، ايەلدەردىڭ ەتەگىمەن الىسۋدان ارى اسپاعان، ۇلتتىق داستۇرىمىزگە قارسى، مەملەكەتتىڭ قاعيدالارىن مويىندامايتىن، اۋعاندىق—اراپتىق ورانىپ—تۇمشالانۋدى قۇپتايتىن، ۋاعىزدارى بۇت جۋدىڭ اينالاسىنان اسپاعان، جۇماقتىڭ كىلتىن مەنشىكتەپ العان، توزاقپەن قورقىتقىش، تاريحي تۇلعالارىمىزدان، باتىرلاردان ماقۇرىم، كەرىسىنشە ەرتەگىگە كوبىرەك جاقىن ورتاعاسىرلىق اراپ ساحابا—باتىرلاتىن ءپىر تۇتاتىن، بانك جۇيەسىن حارام، سالەم سالۋ سەكىلدى كوپتەگەن عۇرىپتاردى حارام سانايتىن كەكشىل، ءدىندى عىلىمي تۇرعىدان ەمەس، تەك بۇيرىق تۇرىندە قابىلدايتىن جاستار دا، ۋاعىز ايتۋشىلار دا كوبەيدى. اراب دالاسىندا ءدىن كوسەمدەرىنىڭ، ولاردىڭ اينالاسىنداعى وقيعالاردى تالقىلاي باستاساڭ ۇناتپايدى. ماسەلەن ءوز بەتىمەن تۇيەسىن باعىپ، قاتىن—بالاسىن اسىراپ وتىرعان ءبىر مومىن بادەۋيندەردىڭ وتباسىن نەمەسە اۋىلىن 40-50 اتتى شاپقىلاپ كەلىپ، ەركەگىن قىلىشپەن شاۋىپ ءولتىرىپ، تۇيەسىن تىرقىراتا قۋىپ، ايەلىن قاتىندىققا، بالالارىن قۇلدىققا العان وقيعالار كوپ بولعان. الگى قىلمىستارىن دىنشىلدەر يمانسىزدارعا، كاپىرلەرگە قارسى سوعىس رەتىندە كورسەتىپ، ءدىننىڭ كولەڭكەسىمەن جاسىرعان. ماعىناسىن تولىق تۇسىنبەسە دە اراپتىڭ سوزدەرىن تىقپالايتىن، "اسسالاۋماعالەيكۋمدى" ايتپاساڭ، قازاقشا امانداسۋىڭدى قابىلدامايتىن، اقيشىل، ماشاللاشىل، ينشوللاشىل، وڭكەي "يللاشىل" قازاقتار قاندى ءىشىپ ءبىتتى، الگىندەي سىني سۇراق، كوزقاراستاردى تالقىلاۋعا قارسى، سەنى بىردەن ءدىن دۇشپانى رەتىندە كورەدى.

ولدا بەر جاعى. تىپتە ءبىر كەزدەرى ەركىنسىگەنى سونشا، قانتوگىستىڭ نەبىر تۇرلەرىن كورسەتتى. بورالدايداعى اتىس، باتىستاعى اسكەري گارنيزونعا شابۋىل، تارازداعى جارىلىس، قۇلەكباەۆ قىرعىنى سىندى ەلدىڭ ءار وڭىرىندە بولعان كوپتەگەن اۋىر قىلمىستار ەل ەسىندە. قىز بىتكەندى سيرياعا تارتىپ سورلاتقان تراگەديا دا قازاقتىڭ جازىلماس جان جارالارىنىڭ ءبىرى. كەشەگى قاڭتار قىرعىنىندا دا نەبىر سويقانىن كوردىك، مەملەكەتتى توڭكەرىپ تاستاي جازدادى. ايتا بەرسەڭ ونداي قانتوگىس پەن كەمشىلىكتەر شاشەتەكتەن.

وعان يمامداردىڭ قانداي كىناسى بار دەگەن سۇراق تۋادى؟ ءدىن يسلامنىڭ قوعامداعى قادىر-قاسيەتىنىڭ ارتۋىنا تىكەلەي سولار جاۋاپتى. بىزدە كەرىسىنشە ءدىنينىڭ اينالاسىندا ينتريگالار مەن توقال تەمالارى قىزدى، سىرت كوزگە ءمۇمين، ارەكەتتەرى مۇنافيح. قاپتان اعىمدارعا يممۋنيتەت تومەن بولعان سوڭ توتەپ بەرە دە المادى، كەرىسىنشە مىجىما ۋاعىزبەن ەلدىڭ ىعىرىن شىعىپ جىبەردى. ءماسحابى، ءدىني كوسەمى، ۇستانىمى باسقا جاماعات قاپتادى. مەملەكەت قاتال تۇردە قايتا—قايتا ارالاسقان سوڭ بەتى بەرى قاراعانداي بولدى، الىدە دەس بەرەيىن دەپ جاتقان ولار جوق. تىپتەن دىندەگى اعىمداردىڭ تارتىسى جوعارى بيلىكتىڭ اراسىندا دا ءجۇردى، ونىدا ەل بىلەدى. قاجىلىق بيزنەسى دە جەكە پروبلەما. ايتا بەرسەڭ ەلدىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرگەن دەسترۋكتيۆتى ءدىن وكىلدەرىنىڭ دە زيانى شاشەتەكتەن.

يسلامدى ورامال، ساقال، شولاق بالاق، دارەت دەڭگەيىنە قالدىردى.

سونىمەن، ايتايىن دەگەنىم، پايعامبار، ساحابالاردىڭ جانىنان كەلگەندەي قولىن شوشايتا سويلەپ، ەلىرەتىن ۋاعىز ايتقىشتار مۇلدەم ۇنامايدى، ولاردى تىڭداي بەرگەننەن ءبىلىمىڭ ارتىپ، يمانىڭ كەمەلدەنىپ، ەلىڭ دامىپ، ورەڭ ورگە جۇرمەيدى. ولاردى تىڭداعاننان، ايتقاندارىنا ىلەسكەننەن كوسەگەڭ كوگەرمەيدى، ەكونوميكاڭ دا، رۋحاني بولمىسىڭ دا جاقسارمايدى.

"يمامدارمەن الىساتىنداردى ولسە، جانازانىن شىعارماۋ كەرەك" دەپ جاتىر ەكىلەنىپ. كىم قاشان ولەتىنىن تاعى سەندەر بىلمەيسىڭدەر جانە قازاقي قۇلحۋاللانى قايىرىپ قاراپايىم تۇردە اناۋ دۇنيەگە اتتانعان اتا-بابامىزدان ەشكىمنىڭ جانى ارتىق ەمەس. توزاق پەن جۇماقتىڭ كىلتىن قالتالارىڭا سالىپ الساڭدار دا، كوپىرمە سوزبەن ۋاقىت وتكىزۋشى كوپ قىرتتىڭ بىرىسىڭدەر. سەندەردەن قاراعاندا تىپ—تىنىش نامازىن وقىپ، جەتى شەلپەگىن ءپىسىرىپ، ارۋاعىنا قۇرانىن باعىشتاپ، ساقالىن ساپسيتپاي اق جۇمىسىن ىستەپ جۇرگەن قاراپايىم قازاقتارىم الدەقايدا ارتىق.

ءامىربولات قۇسايىنۇلىنىڭ جازباسى

Abai.kz