ازامات اقىلبەكوۆ. قازاقتىڭ جاڭا دەرتى – اتامانيا!
عىلىمدا «اتاۆيزم» دەگەن تەرمين بار. مەن دە قازىرگى كوپتەگەن عالىمداردان قالىسپايىن دەپ تەرمين ويلاپ تاپتىم. باسىنان باياندايىن.
...ءبىر اۋىلدىڭ ادامدارى اتالارىنا كەسەنە تۇرعىزىپ، اس بەرۋگە شاقىرعان سوڭ بارا قالعام. كەرەمەت كەسەنە! سويلەگەندەردەن ۇققانىم، بالەنشە دەگەن بي ەكەن، جوڭعارعا قارسى ەرلىك كورسەتىپتى، بالالارى دا (قازىرگى) ءبىر كەرەمەتتەر. تەبەرىكتەي تاراتىلىپ جاتقان كەرەمەت مۇقابالى كىتاپتار!
جاقىندا تۇرعان ەكى اپانىڭ ءبىرىنىڭ ءسوزى ەلەڭ ەتكىزدى: «-بالام، تاعى ءبىر بەس-التى كىتاپ بەرشى-, دەيدى تاراتۋشىعا. ول: «اپا، ي تاك تورتەۋىن الدىڭىز عوي,- دەسە، اپامىز: ء«اي، ءادىرام قالعىر، نەمەنە ايايسىڭدار ما، ۇيگە اپارىپ تامىزىق قىلايىن دەپ ەدىم»،- دەپ قارا-ا-اپ تۇر...
لەپىرگەندەردى تىڭداپ تۇرىپ اقىرىن زەردەلەسەم، كۇپىنگەن سويلەۋشىلەر مەن مىسقىلداعان تىڭداۋشىلار ءارتۇرلى پىكىردە. بۇل قالاي دەپ باجايلاسام، مىسقىلشىلداردىڭ سوزدەرى راسقا جاناسادى...، اتالىپ جاتقان ء«بيدىڭ» ۋاقىتى جوڭعارعا جۋىقتاماي-اق تۇر، بىلايشا ايتساق، كەشەگى ادام. بۇل ۇرپاقتارى قاتەلەسىپ كەتكەن عوي دەپ، ءبىراز تۇسىندىرە، ءار نارسەنىڭ ورنى بار، زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن دەگەن ماعىنادا ءسوز سويلەگەنىمدى قايتەيىن «نون گراتاعا» اينالىپ شىعا كەلدىم.
عىلىمدا «اتاۆيزم» دەگەن تەرمين بار. مەن دە قازىرگى كوپتەگەن عالىمداردان قالىسپايىن دەپ تەرمين ويلاپ تاپتىم. باسىنان باياندايىن.
...ءبىر اۋىلدىڭ ادامدارى اتالارىنا كەسەنە تۇرعىزىپ، اس بەرۋگە شاقىرعان سوڭ بارا قالعام. كەرەمەت كەسەنە! سويلەگەندەردەن ۇققانىم، بالەنشە دەگەن بي ەكەن، جوڭعارعا قارسى ەرلىك كورسەتىپتى، بالالارى دا (قازىرگى) ءبىر كەرەمەتتەر. تەبەرىكتەي تاراتىلىپ جاتقان كەرەمەت مۇقابالى كىتاپتار!
جاقىندا تۇرعان ەكى اپانىڭ ءبىرىنىڭ ءسوزى ەلەڭ ەتكىزدى: «-بالام، تاعى ءبىر بەس-التى كىتاپ بەرشى-, دەيدى تاراتۋشىعا. ول: «اپا، ي تاك تورتەۋىن الدىڭىز عوي,- دەسە، اپامىز: ء«اي، ءادىرام قالعىر، نەمەنە ايايسىڭدار ما، ۇيگە اپارىپ تامىزىق قىلايىن دەپ ەدىم»،- دەپ قارا-ا-اپ تۇر...
لەپىرگەندەردى تىڭداپ تۇرىپ اقىرىن زەردەلەسەم، كۇپىنگەن سويلەۋشىلەر مەن مىسقىلداعان تىڭداۋشىلار ءارتۇرلى پىكىردە. بۇل قالاي دەپ باجايلاسام، مىسقىلشىلداردىڭ سوزدەرى راسقا جاناسادى...، اتالىپ جاتقان ء«بيدىڭ» ۋاقىتى جوڭعارعا جۋىقتاماي-اق تۇر، بىلايشا ايتساق، كەشەگى ادام. بۇل ۇرپاقتارى قاتەلەسىپ كەتكەن عوي دەپ، ءبىراز تۇسىندىرە، ءار نارسەنىڭ ورنى بار، زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن دەگەن ماعىنادا ءسوز سويلەگەنىمدى قايتەيىن «نون گراتاعا» اينالىپ شىعا كەلدىم.
...كەسەنەدەن كوسىلىپ قالاعا جەتتىك، قىمبات رەستوراننىڭ بىرەۋىندە «اس» تا دايىندالىپتى. اقىر كەلگەن سوڭ اياعىنا شەيىن بولايىن دەپ قاقپاعا جاقىنداعانىمدا، قۇداي باسقا سالماسىن، قاپتاعان «وحرانا» كوزىلدىرىكتىسى دە، كوزىلدىرىكسىزى دە، ۇلكەنىرەگى دە، جاسىراعى دا جولىمدى كەس-كەستەپ جىبەرمەي-اق قويعانى. بۇل قالاي دەپ ساسقالاقتاپ اينالاما قاراسام، يتەرمەلەپ، ىعىستىرىپ جاتقاندارى مەن عانا ەمەس، ماناعى ەكى اپاعا دا جول جوق ەكەن.
شىداماي: «ەي، بۇلارىڭ نە، قۇدايى تاماق ەمەس پە، نەگە كىرۋگە بولمايدى. مەن جارايدى كىرمەي-اق قويايىن، ال مىنا سەكسەنگە كەلىپ قالعان اجەلەرىڭدەي كىسىلەر نەگە كىرمەيدى؟! الدە بۇلاردى تەرروريستەر دەپ تۇرسىڭدار ما؟»،- دەسەم، «وحرانا» ءۇن جوق، ساپ تۇزەپ قارسى ءجۇردى. جەتىپ كەلگەن 2-3 پوليتسيانى كورىپ، كومەكتەسەر دەگەندەي، انالاردى ىمداپ كورسەتسەم، ولار: «...اعا، نە قىلاسىز، كەتسەڭىزشى بۇل جەردەن» دەيدى. ء«تارتىپتى قاداعالاماي، مۇندا نەگە جۇرسىڭدەر؟» دەگەنىمە, «...پريكاز بولعان سوڭ ءجۇرمىز» دەپ اقتارىنان جارىلدى.
ءسوزىن سويلەگەنىمدى ارقا تۇتتى ما، ءبىر اپا قاتتى كەتتى: «...قاراڭ قالعىردىڭ تۇقىمى! اقشا ءبىتىپ ەدى، قاراشى، قاي-قايداعى اتاسىماعىن ويلاپ تاۋىپ، شىعارعاندارىن. ءداپ وسىلاردىڭ اتاسى مەنىڭ اكەم سوعىسقا كەتكەندە تىعىلىپ بارماي قالىپ ەدى. ارعى اتالارى قىتايعا قاشىپ سوندا قالدى دەۋشى ەدى. ال ەندى سونىڭ اتاسى قالاي بي مە، باتىر ما، بولا قالعانىن. وسىدان سوڭ بەرگەن قۇدايىلارى قابىل بولار ما...»
مىنا جاعدايعا ءوزىمدى كىنالى ساناپ اپاعا اقىرىن باسۋ ايتىپ تۇرعانىمدا ورتالارىندا مولدەكەڭ بار، باعاناعى «مىسقىلشىلداردىڭ» ءبىرازى بايقاماعانداي قاسىمىزدان وتە شىقتى.
...ىشتەن ميكروفوننان وقىلعان قۇران ەستىلدى.
قولىمدى ءبىر سىلتەپ كەتە باردىم.
ويلاپ كەلەم. شىنىمەن-اق، قازىر كەيبىرەۋگە اقشا بىتسە، كەلسىن-كەلمەسىن اتالارىن دارىپتەي كەتۋ قايدان شىقتى ەكەن؟ سونشا اقشا شاشۋ نەمەنەگە كەرەك دەسەڭشى! باسقا دا قايىرىمدىلىق ءىس-شارالار تولىپ جاتىر ەمەس پە؟ كومەكتەسەم دەسە جەسىر-جەتىمەك از با، شىققان اۋىلدارىن كوركەيتۋگە ات سالىسسا قايتەر ەدى!...
...ويلاۋعا تۇراتىن تاعى ءبىر جاعداي، وسىنداي تابىلعان باتىر، بيلەردىڭ اتوي سالىپ «جوڭعار» مەن «قوقانعا» قارسى شاپقاندارى. سوندا قازاقتىڭ اتى بار دا زاتى جوقتاردان باسقا جاۋلارى بولماعان با؟! كوپىرمەلەر مەن لەپىرمەلەرگە قازاقتىڭ ولاردان باسقا دا جاۋلارى بولعان دەپ كورىڭىزشى، قايتەر ەكەن. مىسالى: جاۋ دەپ جۇرگەن «قوقانىمىزدا» ءوزىمىزدىڭ باۋىرلارىمىز تۇركىلەر، ونىڭ ىشىندە قازاعىمىزدىڭ قاڭلى، قىپشاق، دۋلات، سىرگەلى، شانىشقىلى، قۇراما ت.ب. سياقتى رۋلارى تۇرعان، ال اسكەرىندە ازداعان عانا سارتتار بولماسا نەگىزىنەن قىپشاق پەنەن قاڭلىلار بولعان دەسەڭىز شە؟ جوق، قازاقتىڭ نەگىزگى جاۋى كورشىلەس وتارلاۋشى ۇلكەن يمپەريالار دەپ كورىڭىزشى، جاڭا عانا شەشەنسىپ، كوسەمسىپ تۇرعاندار اياق استىنان كۇمىلجىپ، قىتاي دەسەڭ، قىلقىنىپ، ورىس دەسەڭ وشارىلىپ، اينالاسىنا قاراپ، اياق استىنان «بەلچيكوۆكە» اينالىپ شىعا كەلەدى.
...وسى «اتا مانيا» (دالەلسىز، داڭعازالىق دارىپتەۋ) اۋرۋى قازاققا قايدان جۇقتى ەكەن؟ ايتپاقشى ويلاپ تاپقان تەرمينىمدى «اتامان ي يا» (مەن دە اتامان بولدىم) دەپ تە قولدانۋعا بولادى...
تالدىقورعان
Abai.kz
