سىنشى ساعات اشىمباەۆ ولەڭدى ءومىردىڭ ءۇزىلىپ تۇسكەن ءمولدىر تامشىسى دەگەندە، پوەزيادا بەدەرلەنگەن اقىن ءومىرىنىڭ، اقىن كوڭىلىنىڭ ءمولدىر شىعى – ماحابباتتى قاپەردەن شىعارماعانى اقيقات. ۇلى ماعجاننىڭ سىرشىل دا جارقىراعان اشەكەيلى پوەزياسىنا بويلاعان سايىن ءبىز دە اقىننىڭ سەزىم ساتتەرىن سەزىنگەندەي بولدىق. ءار ولەڭىنەن شيەلەنىسكەن تاعدىر ىزدەدىك.

سىنشى ساعات اشىمباەۆ ولەڭدى ءومىردىڭ ءۇزىلىپ تۇسكەن ءمولدىر تامشىسى دەگەندە، پوەزيادا بەدەرلەنگەن اقىن ءومىرىنىڭ، اقىن كوڭىلىنىڭ ءمولدىر شىعى – ماحابباتتى قاپەردەن شىعارماعانى اقيقات. ۇلى ماعجاننىڭ سىرشىل دا جارقىراعان اشەكەيلى پوەزياسىنا بويلاعان سايىن ءبىز دە اقىننىڭ سەزىم ساتتەرىن سەزىنگەندەي بولدىق. ءار ولەڭىنەن شيەلەنىسكەن تاعدىر ىزدەدىك.

جالپى، ماعجان جۇماباەۆ جايلى ومىرباياندىق دەرەكتەرگە ۇڭىلگەندەگى ءبىزدىڭ بايقاعانىمىز، اقىننىڭ نەكە-وتباسىلىق تاعدىرىنىڭ قايعى-مۇڭعا، قايشىلىققا تولى بولعاندىعى. ەكى رەت ۇيلەنگەن. العاشقى قوساعى زەينەپ 1919 جىلى 10 اقپاندا بوسانۋ ۇستىندە قايتىس بولادى. زەينەپتەن قالعان گراجدان ەسىمدى ءسابي دە اراعا جىل سالىپ قاتىگەز اجالدىڭ قارماعىنا ىلىگەدى. كەيىن اكەسى بەكەننىڭ ۇيعارۋىمەن قىزىلجاردا تۇراتىن ءداۋلي قۋانىشباەۆتاي اۋقاتتى ادامنىڭ ءجاميلا دەگەن قىزىنا قۇدا تۇسەدى. بىراق قالىڭ مالىنىڭ تولەنىپ قويعانىنا قاراماستان، ماعجان جۇرەك ۇنىنە قۇلاق اسىپ، قىزىلجارلىق باشقۇرت بايى حاساننىڭ جەسىرى ز­ىليحامەن بىرگە ۋفا، چەليابى، ودان ءارى تاشكەنت اسادى. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن زىليحامەن بىرگە بولادى.
اقىن پوەزياسىنا بويلاعان ادامنىڭ ماعجاننىڭ گۇلسىم ەسىمدى قىزعا ولەردەي عاشىق بولعانىن اڭعارماۋى مۇمكىن ەمەس. ماعجانداي سۇڭعىلا سەزىم يەسىنىڭ جۇرەگىنە شوق سالعان سۋلۋدىڭ ءومىر دەرەگى  جانە اقىن ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى ماحاببات حيكاياسى جايىندا ءسوز زەرگەرىنىڭ كىتابىن قۇراستىرۋشى عالىمدار ح.ابدۋللين مەن ب.دارىمبەتوۆتىڭ دەرەكتەرىندە ءبىرشاما جان-جاقتى ماعلۇمات بەرىلەدى. 
گۇلسىم كەمالوۆا – تاتار قىزى. 1914 جىلى پەتەربۋرگتەگى اقسۇيەك قىزداردىڭ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەن. ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا «شافقاتلىق تاتەسى» (مەدبيكە) بولىپ قاتىسقان. Eلگە قايتقان سوڭ اكەسى باشقۇرت ازاماتى ميچۋرينگە قوسادى. قىزىلجارعا مۇعالىم بولىپ كەلگەن سۇلۋ كەلىنشەككە دەگەن اقىن سەزىمى ەڭ ال­عاش «گۇلسىم حانىمعا» ولەڭىندە بەدەرلەنەدى. ولەڭ تاريحى ماناداي: 1920 جىلى ومبىدان قىزىلجارعا كوشىپ كەلگەن مۇعالىمدەر كۋرسىندا ماعجان ءارى ديرەكتور، ءارى مۇعالىم بولىپ قىزمەت ەتەدى. سول كەزدە باشقۇرتستاننان ميچۋرين دەگەن اۋقاتتى كىسى جاقىندا عانا ۇيلەنگەن گۇلسىم ەسىمدى جاس ايەلىمەن كوشىپ كەلەدى. كەلە سالا بىردەن ماعجان باسقاراتىن كۋرسقا ماتەماتيكادان ساباق بەرەتىن مۇعالىم بولىپ ورنالاسادى.
گۇلسىم كەلگەن كۇننەن باستاپ اسقان سۇلۋلىعىمەن، ونىڭ ۇستىنە، ەرەكشە تاكاپپار مىنەزىمەن جۇرتتىڭ كوڭىلىن وزىنە اۋدارادى. ول ەشكىمگە سالەم دە بەرمەي، بەرگەن سالەمىن دە الماي، ءتىپ-تىك كەلىپ، ءتىپ-تىك شىعىپ كەتەدى ەكەن. ءبىر كۇنى ماعجان وقىتۋشىلار بولمەسىنە كىرىپ كەلسە، گۇلسىم ۇستەلدىڭ جانىندا جالعىز ءوزى وتىرادى. سىرتتان ەنگەن اقىنعا سەلت ەتىپ قارامايدى دا. ماعجان گۇلسىمگە قاراما-قارسى وتىرا قالادى. بىردەڭە ايتقىسى كەلىپ، وڭتايلانا بەرگەندە، ءۇي سىپىرۋشى تاتار ايەلى كىرىپ كەلىپ: «گۇلسىم حانىم، ءسىزدى تەلەفونعا شاقىرادى!» – دەيدى. گۇلسىم شىعىپ كەتەدى. ماعجان ۇستەلدىڭ ۇستىندە قالىپ قويعان گۇلسىمنىڭ قالىڭ داپتەرىن كورەدى. داپتەردى الادى دا، ونىڭ ءبىر بەتىنە تابان استىندا شىعارىپ «بوتا كوز، سيقىرلى ءسوز گۇلسىم  حانىم» دەپ باستالاتىن 8 جول ولەڭدى جازادى. سالدەن سوڭ گۇلسىم بولمەگە قايتىپ كىرىپ: «ماعجان مىرزا، مەنى قوجام شاقىرىپ جاتىر، رۇقسات ەتسەڭىز قايتايىن؟» – دەپ، كەلىسىمىن الىپ ۇيىنە قايتادى. ەرتەڭىندە ماعجان باسقا مۇعالىمدەرمەن دالىزدە كەلە جاتسا، ۇيگە گۇلسىم كىرىپ، توپقا قاراما-قارسى جۇرەدى. ادەتتە جان اداممەن تىلدەسپەيتىن، سالەم بەرمەيتىن پاڭ گۇلسىم: «سالەمەتسىز بە، قۇرمەتتى ماعجان مىرزا!» – دەپ قاستارىنان وتە شىعادى. سول كۇنى ساباق بىتكەننەن كەيىن ماعجان گۇلسىمگە كەلىپ: «گۇلسىم حانىم، ءسىزدى ورتا جولعا دەيىن شىعارىپ سالۋعا بولا ما؟» دەپ سۇرايدى. سوندا سۇلۋ: «جوق، مىرزا، ورتا جولعا دەيىن ەمەس، جولدىڭ اياعىنا دەيىن شىعارىپ سالۋىڭىزعا بولادى!» – دەپ جاۋاپ بەرەدى...
كەيىننەن گۇلسىم ماعجانعا بىلاي دەپ حات جازادى:

جۇراكلار ءتاڭىرىسى وتلى!
كوزىڭنىڭ شاعلاسىن مەننان.  
كوشىر ءبىر وزگە الگۋلعا،
سيقىرلى يىلدىزىم، تەزدان!
ايەلىنىڭ ماعجانمەن قارىم-قاتىناسىن سەزگەن ميچۋرين قىزىلجاردان كوشىپ كەتەدى. ول، ءتىپتى ماعجاندى ولتىرمەكشى دە بولادى...
گۇلسىم حانىم كەتىپ قالعان سوڭ:

ءبىلدىم: بۇگىن مەنى تاستاپ كەتەسىڭ،
كۇمىس كوبىك اق ەدىلدەن وتەسىڭ.
بوتا كوزىم، ءولتىرىپ كەت قولىڭنان!
ءتىرى تاستاپ كەتىپ مەنى نەتەسىڭ؟!
– دەپ، سەزىم سەرگەلدەڭىنە تۇسكەن اقىن  «كەتىپسىڭ قىزىلجاردان، حانىم گۇلسىم»، «ايىرىلعاندا»، «گۇلسىمگە»، «گ...گە»، ء«تىرىلدىم»، ء«سۇي، جان ساۋلەم» دەگەن سىندى ءبىر توپ ولەڭدەر تسيكلىن جازادى. ارادا بىرنەشە جىل وتەدى. كەيىن ماسكەۋدە تۇرعان كەزىندە ماعجان جارى زىليحا ەكەۋى قوعامدىق كولىكتە كەتىپ بارا جاتىپ، باياعى ءوزى سۇيگەن سۇلۋ گۇلسىمگە ويدا جوقتا كەزدەسىپ قالادى. بىراق ءبىر-بىرىنە ءلام دەۋگە شامالارى كەلمەيدى. ءدال وسى ۋاقىتتا ترامۆاي كەلىپ توقتايدى دا، عاشىقتار جولى ەكىگە ايىرىلادى. ماڭگىلىككە... سودان قايتىپ كەزدەسپەيدى. 
«تەڭىز تەرەڭ ەمەس، ادامنىڭ جانى تەرەڭ» دەيتىن مارقاسقا اقىننىڭ سول قاتپارلى جانىنان ءۇزىلىپ تۇسكەن ءمولدىر تامشى – ولەڭدەر توپتاماسىن «جاس قازاقتىڭ» وقىرماندارى نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز. 

نازەركە جۇماباي

گۇلسىم حانىمعا

بوتا كوز، سيقىرلى ءسوز گۇلسىم  حانىم،
ءار جەردە وتكىزسەك تە ءومىر تاڭىن،
كەي ۋاقىت كوزىڭىزگە كوزىم تۇسسە،
وينايدى الاسۇرىپ نەگە جانىم؟!

بوتا كوز، سيقىرلى ءسوز حانىم گۇلسىم،
كوكتەگى كۇن كۇلمەسىن، گۇلسىم كۇلسىن!
گۇلسىم – كۇن، كوكتە اقىرىن جۇزە بىلەد،
ءسۇيدىرىپ، كۇيدىرگەنىن قايدان ءبىلسىن!

ءسۇي، جان ساۋلەم

ءسۇي، جان ساۋلەم، تاعى دا ءسۇي، تاعى دا!
جىلى، ءتاتتى ۋ تارادى قانىما.
بۇل ءلاززاتتىڭ ءبىر مينۋتىن بەرمەيمىن
پاتشا تاعى، بۇكىل دۇنيە مالىنا.

قۇشاقتاتىپ نازىك تالداي بەلىڭنەن،
سۇيگىز، ساۋلەم، ءتاتتى بالداي تىلىڭنەن.
بوي شىمىرلاپ، تالىقسيدى جۇرەگىم،
بالقىپ دەنەم، بارام ەرىپ دەمىڭنەن.

كىر قوينىما، قىپشا بەلىڭ بۇرالىپ،
تارقات شاشىڭ، جاتسىن جىبەك ورالىپ.
جانىم! جانىم! تەزىرەك ءتيسىن توسكە ءتوس،
كوز جۇمۋلى، ءجيى ىستىق دەم الىپ.

شاشىڭ – قارا، دەنەڭ – اق بۇلت، ءجۇزىڭ – اي
ءتىسىڭ – مەرۋەرت، كوزىڭ، ساۋلەم، قۇرالاي.
ءلاززات، راقات، باقىت – ءبارى قوينىندا،
سۇرامايمىن ەڭدى ۇجماق – جاقسى جاي!

ءسۇي، جان ساۋلەم، تاعى دا ءسۇي، تاعى دا!
جىلى، ءتاتتى ۋ تارادى قانىما.
جاساعاننان ءبىر-اق نارسە تىلەيمىن:
وتپەسە ءتۇن، اتپاسا ەكەن تاڭى دا!

گۇلسىمگە
 
جۇماقتاعى جىبەك جەلدەن،
ماڭگى جايناپ تۇرعان گۇلدەن.
جاراتىلعان ايەل سۇلۋ!
تۇرمىس دەگەن ءبىر تۇزاققا،
ازعا ەمەس، تىم ۇزاققا
كەز بولىپتى – ءىشىپتى ۋ.
ايەل اتىن گۇلسىم دەيدى،
تۇرمىس اتىن تىلسىم دەيدى.

جۇماقتاعى كاۋسار سۋدان،
بەتىڭدەگى التىن بۋدان،
پەرىشتەلەردىڭ جىرىنان،
جۇماق سۋى سىلدىرىنان،
جاپىراعىنىڭ سىبدىرىنان،
ءتاڭىرىنىڭ ءدال ءوز نۇرىنان
جاراتىلعان پەرىشتە ەدى،
مەكەنى ونىڭ عارىشتا ەدى.

الماس قانات پەرىشتە ەدى،
مەكەنى ونىڭ عارىشتا ەدى،
جەردى كوردى قانعا باتقان.
جۇرەگىنە قانجار كىرىپ،
جاپان تۇزدە انداي ۇلىپ،
ەلدى كوردى زارلاپ جاتقان.
ەلدى كوردى – جەرگە ءتۇستى،
جەرگە ءتۇستى – كورگە ءتۇستى.

ەلدى كوردى – جەرگە ءتۇستى،
قاقتى قانات، كەزدى، ۇشتى،
كىم زارلاسا، سونى ءسۇيدى.
كۇلگەنمەنەن بىرگە كۇلىپ،
ولگەنمەنەن بىرگە ءولىپ،
كۇيگەنمەنەن بىرگە كۇيدى.
جابىققانعا جاردەم ەتتى،
قارا دا، اق تا تەڭىز ءوتتى.

الداپ مەرۋەرت كوبىك شاشار،
«كەل، – دەپ، – بەرى!»، قوينىن اشار.
تۇرمىس – تەڭىز ءبىر تۇڭعيىق.
تەڭىزگە كىم باسار قادام،
باسسا، باسار وعان ادام.
جانىن ساتىپ، جانىن قيىپ!
تۇرمىس – تەڭىز سىلق-سىلق كۇلدى،
سۇلۋ سۋعا كىردى دە ءولدى.

ءولدى سۇلۋ – ءوتتى جىلدار،
ءولدى سۇلۋ – ءبىتتى جىرلار،
جالعىز ەرتە كەشكى تاڭمەن،
قاندى جەرگە كوزىن سالىپ،
كوكتى ويلاپ كۇيىپ-جانىپ،
قوڭىرلاتقان مۇندى انمەن
ۇشادى ەكەن قانات قاعىپ،
كوزىنەن ىستىق جاسى تامىپ.

جان تولقىتار جىر ىزدەگەن،
ادەمىلىك نۇر ىزدەگەن،
قيال قۇلى – مەن ءبىر اقىن.
تۇرمىستا تار، تايعاق جولعا،
ءتۇسىپ كەلە جاتىپ ورعا،
كۇنى كەشە كەشكە جاقىن.
باتقان كۇننىڭ تاڭىن كوردىم،
سول سۇلۋدىڭ جانىن كوردىم.

كۇنى كەشە جاننىڭ جىرىن،
جۇزىندەگى جۇماق نۇرىن
ەستىپ، كورىپ، ەلجىرەدىم.
جان-جۇرەگىم، قولىم بەرىپ،
قان ارالاس جاسىم توگىپ:
«جولىم باستا، كەلشى!» – دەدىم.
قايرىلىپ تا قارامادى،
جاس جۇرەگىم جارالادى...

«مەن ءبىر جانمىن ولگەن، – دەدى،
- پەرىشتەلەر كومگەن!» – دەدى،
ءبىر قارادى، كەتە باردى.
جۇزىندەگى جۇماق نۇرى،
اۋزىنداعى مۇندى جىرى
جۇرەگىمە ءسىڭىپ قالدى.
جۇرەگىمنەن كەتپەس بۇل جىر،
قۇبىلسا دا مىڭعا ءومىر.

پەرىشتەلەر لەبىزىنەن،
شىن ماحاببات تەڭىزىنەن
جاراتىلعان ايەل سۇلۋ!
تۇرمىس دەگەن ءبىر تۇزاققا،
ازعا ەمەس، تىم ۇزاققا
كەز بولىپتى – ءىشىپتى ۋ!
ايەل اتىن گۇلسىم دەيدى،
تۇرمىس اتىن تىلسىم دەيدى...

ءتىرىلدىم

 سانسىز كۇندەر وي استىنا كومىلدىم،
قور بولىپ ەم كوڭىلىن تاپپاي كوڭىلدىڭ.
جاسپەن جاسىپ، ويمەن ازىپ-توزىپ ەم،
ءولىپ ەدىم، بۇگىن تاعى ءتىرىلدىم.
 
جانىم ولىك ەدى، جانعا جان كىردى،
تامىر كەۋىپ ەدى، ىستىق قان جۇگىردى.
جيەگىندە قورعاسىنداي كوگىمنىڭ
بۇگىن عانا باقىت تاڭى ءبىلىندى.
 
بۇگىن ماعان جۇماققا ءومىر جول بولدى،
بۇگىن مەنىڭ قۇشاعىمدا ول بولدى.
ونى قۇشتىم، شاراپ ءىشتىم، شات ەدىم،
بۇگىن مەنىڭ قۇشاعىمدا گۇل بولدى.
 
بۇگىن مەنىڭ قۇشاعىمدا كىم بولدى؟
بۇگىن مەنىڭ قۇشاعىمدا گۇل بولدى.
بۇگىنگى ءتۇن ماعان التىن كۇن ەدى،
بۇگىن مەنىڭ قۇشاعىمدا كۇن بولدى.
 
ءوزىم عانا بىلەم قانداي جان قۇشتىم،
جەر قۇشپادىم، شاڭ قۇشپادىم، تاڭ قۇشتىم.
جاندى جۋىپ، جۇرەگىمدى جاڭالاپ،
بۇگىنگى كۇن ءتان قۇشپادىم، جان قۇشتىم.

بۇگىنگى ءتۇن ءتان قۇشپادىم،
                               جان قۇشتىم،
جاندى قۇشتىم، تاڭدى قۇشتىم، كوككە ۇشتىم.
«سۇيەم!» – دەيدى بوتا كوزى مولدىرەپ،
جاسىن توكتى، جاسىن ءىشتىم، بال ءىشتىم.

ايىرىلعاندا
(گ...گە)

ءبىر جىل بولدى سەنى ءسۇيدىم، ۋلادىم،
باۋىرىڭا الدىڭ، نەگە مەنى قۋمادىڭ؟
ەسسىزبىن مەن: ايرىلۋدى ەرتە ويلاپ،
قاندى جاسپەن كوزىم نەگە جۋمادىم؟!

ءسۇيدىڭ مەنى، باسقا جاندى كورمەدىڭ،
جاسىڭ توكتىڭ، قادىرىندى بىلمەدىم.
مولدىرەگەن شىن مەرۋەرت جاسىڭنان
ساداعا بوپ، سورلى، نەگە ولمەدىم؟!

ءبىلدىم: بۇگىن مەنى تاستاپ كەتەسىڭ،
كۇمىس كوبىك اق ەدىلدەن وتەسىڭ.
بوتا كوزىم، ءولتىرىپ كەت قولىڭنان!
ءتىرى تاستاپ كەتىپ مەنى نەتەسىڭ؟!

كورىسكەنشە قوش بول ەندى، بەر قولدى...
قالتىرايسىڭ، قولىم، ساعان نە بولدى؟..
جازۋعا ەندى، گۇلىم، ءحالىم قالمادى...
كوزىمە جاس، جۇرەگىمە ۋ تولدى...

گ...گە

كۇنىڭمەن التىن قۋانتپاي،
گۇلىڭمەن جىبەك جۇباتپاي.
جەتتىڭ دە تەز ءوتتىڭ، جاز.
اعاش، شوپتەر قۋارعان،
ايدىن دا قۇرىپ سۋالعان.
قاڭقىلدار قايدا قوڭىر قاز؟
ءوڭ مەن تۇستەي پەريزات،
كورىندىڭ دە، بولدىڭ جات،
جاندىردىڭ، مىنە، جانىمدى.
قاراعان كوكتەن حور ەدىڭ،
كوبىرەك كورسەم دەپ ەدىم،
كوك ەسىگى جابىلدى...

كەتىپسىڭ قىزىلجاردان، حانىم گۇلسىم

كەتىپسىڭ قىزىلجاردان، حانىم گۇلسىم،
تالاي تاڭ زارىقتىرعان تاڭىم، گۇلسىم.
جادىمدا ءانىڭ گۇلسىم، ءسانىڭ گۇلسىم،
ولگەنشە ۇمىتپاسپىن ءبارىن گۇلسىم.

ايىرعان ەكەۋمىزدى تاعدىر ءبىر سۇم،
مەن ءۇشىن سەنسىز وتكەن كۇنىم قۇرسىن.
باڭگىدەي ماڭگىرەمىن سەن كەتكەلى،
كۇنىم – ءتۇن، تىرلىك – تىلسىم، قۇداي ۇرسىن!

دەۋشى ەدىم كۇن كۇلمەسىن، گۇلسىم كۇلسىن.
سول گۇلسىم الىپ كەتتى-اۋ كۇن كۇلكىسىن.
جارىقتا جارىق بولىپ ەندى ماعان،
كۇن تۇرسىن، كۇن قاسىندا گۇلسىم تۇرسىن!

نازەركە جۇماباي

"جاس قازاق" گازەتى