وسىدان 52 جىل بۇرىن ميۋنحەندە وتكەن جازعى ويىنداردا لاڭكەستەر سپورتشىلاردى كادىمگى وليمپيالىق قالاشىقتىڭ وزىنەن قولعا ءتۇسىرىپ، الىپ كەتكەن. يزرايلدىك 11 اتلەتتىڭ بىردە-ءبىرى ءتىرى قالماعان.

«باقىت پەن قۋانىش ويىندارى»

1972 جىل. ميۋنحەن وليمپياداسىنىڭ ەكىنشى اپتاسى ءوتىپ جاتقان ەدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ بىتكەنىنە 27 جىل بولعان، الايدا سول كەزدە كۇللى الەمنىڭ الدىندا ابىرويى ايرانداي توگىلگەن گەرمانيا ءوزىنىڭ ناتسيستىك ۇستانىمنان الدەقاشان باس تارتقانىن، بۇگىندە بەيبىت تە مەيماندوس ەل ەكەنىن جاريا ەتە تۇسۋگە ءالى دە قۇشتار بولاتىن. وليمپيادانىڭ ۇرانىن دا «باقىت پەن قۋانىش ويىندارى» دەپ اتاعان نەمىستەر ءوز ەلىنىڭ كىم-كىم ءۇشىن دە اشىق، بارىمەن دە ىنتىماقتاس، دوسپەيىل مەملەكەت ەكەنىن دالەلدەۋدى ماقسات تۇتتى.

ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ بۇل نيەتىنە سپورت مەرەكەسىنە بۇكىل كورشىلەرىمەن – جالپى تۇتاس اراب الەمىمەن دەرلىك جانجالداسىپ بىتكەن ءيزرايلدىڭ دە قاتىسۋى سايما-ساي كەلە كەتتى. يزرايل دەلەگاتسياسىنىڭ قۇرامىندا كەزىندە فاشيستىك كونتسلاگەرلەردە ازاپ شەككەن تۇتقىندار دا بار بولاتىن (باپكەرلەر، ادمينيستراتورلار، ت.ب.). ول ۋاقىتتا «سپورت – ساياساتتان الشاق» دەگەن ۇندەۋگە كوپشىلىك ءالى دە سەنەتىن ەدى، سوندىقتان ميليتاريستىك پيعىلدان تۇبەگەيلى ارىلىپ، الاڭسىز دا باقىتتى تۇرمىسقا ۇمتىلعان نەمىس حالقىنىڭ جايماشۋاق كوڭىل-كۇيى سپورت مەرەكەسىنىڭ بەيبىتسۇيگىش رۋحىمەن كەرەمەت ۇيلەسىم تاۋىپ جاتتى.

سۋرەت: ۆيكيپەديادان الىندى

يزرايل دەلەگاتسياسى نەبارى 30-اق ادامنان تۇراتىن، ونىڭ جارتىسى عانا – سپورتشىلار، قالعانى – باپكەرلەر، تورەشىلەر، سپورت شەنەۋنىكتەرى ەدى. كىسى سانى از بولعاندىقتان، ۇيىمداستىرۋشىلار ولاردى جاڭادان سالىنعان وليمپيالىق قالاشىقتىڭ ء(ار وليمپيادا كەزىندە وعان قاتىسۋشى اتلەتتەر جاتىپ-تۇراتىن ۋاقىتشا مەكەندى جۇرت ۇنەمى وسىلاي اتايدى) باس قاقپاسىنان اسا قاشىق ەمەس شاعىنداۋ كورپۋستىڭ ءبىرىنشى قاباتىنا ورنالاستىردى.

وليمپيادا باستالماي تۇرىپ-اق يزرايلدىكتەر قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. دەلەگاتسيا باسشىسى شمۋەل لالكين اسىرەسە وزدەرى جايعاسقان ورىننىڭ باس قاقپاعا تىم جاقىن ەكەنىن، كورپۋس الدىندا قارۋلى كۇزەتتىڭ جوقتىعىن، وليمپيالىق قالاشىققا كىرگىزىپ-شىعارار پۋنكتتەگى ءتارتىپتىڭ وسالدىعىن ايتىپ، دابىل قاققان ەكەن. الايدا ۇيىمداستىرۋشىلار بۇل سپورت مەرەكەسىنىڭ ۇرانى – باقىت پەن قۋانىش ەكەنىن، قارۋلى پوليتسيانىڭ ول فيلوسوفياعا ەش ۇيلەسپەيتىنىن، بۇعان دەيىن گەرمانيا جەرىندەگى ءىرى جارىستاردىڭ ەشبىرىندە وقىس وقيعا بولماعانىن، قىسقاسى، سونشالىقتى قورقا قوياتىنداي قاۋىپ-قاتەردىڭ جوقتىعىن ايتىپ، سابىرعا شاقىرعان.

پوشتامەن جىبەرىلگەن قارۋ-جاراق

وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارىنىڭ باسىندا پالەستينا ارابتارىنىڭ راديكال توبى «قارا قىركۇيەك ۇيىمى» (ارابشا – «ءمۇناززامات ءايلۇل ءال-ءاسۋاد») اتتى تەررورلىق ۇيىم قۇرعان بولاتىن. ونىڭ باس يدەولوگى – بولاشاقتا پالەستينانى ازات ەتۋ قوزعالىسىنىڭ كوشباسشىسىنا اينالاتىن ياسير ارافاتتىڭ سەنىمدى سەرىگى ءالي حاسان سالامە ەدى. ۇيىمنىڭ بۇلاي اتالۋ سەبەبى – 1970 جىلدىڭ 16-27 قىركۇيەگى ارالىعىندا بولعان قارۋلى قاقتىعىسقا بايلانىستى. يزرايل يوردان وزەنىنىڭ باتىس جاعالاۋىنان تۇرە قۋىپ شىققان پالەستينالىق ارابتار يوردانيا جەرىنەن پانا تاپقانداي بولعان-دى. الايدا پالەستينانى ازات ەتۋ ۇيىمىنىڭ مۇشەلەرى «يوردانيا مەملەكەتى ءوز قانداستارىن – پالەستينالىق ارابتاردى جاۋدىڭ ء(يزرايلدىڭ) اياۋسىز سوققىسىنان اراشالاي المادى» دەپ اشۋلانىپ، يوردان حالقىن ءوز كورولىنە قارسى كوتەرىلىسكە ۇندەدى. بۇرىن دا كورول حۋسەينگە نارازى بولىپ جۇرەتىن جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ءبىر توبى بۇل ۇندەۋدى قۋانا قۇپتاپ، قولىنا قارۋ الدى. 11 كۇنگە سوزىلعان شايقاستا شامامەن ون مىڭداي اراب (كوبى – پالەستينالىق) قازا تاۋىپ، 150 مىڭداي بوسقىن كورشى ليۆانعا اۋدى.

سۋرەت: ۆيكيپەديادان الىندى

وسى وقيعاعا وراي وزدەرىن «قارا قىركۇيەك ۇيىمى» دەپ اتاعان تەررورلىق توپ يزرايلدەن كەك الۋدىڭ قولايلى ءساتىن كۇتتى. ميۋنحەن وليمپياداسى قارساڭىندا ۇيىم مۇشەلەرى جالعان قۇجاتتار جاساتىپ، ءبىر توبى يتاليا ارقىلى، ەكىنشى بولىگى اۆستريا ارقىلى گەرمانيا شەكاراسىنان ءوتتى. ال قاجەتتى قارۋ-جاراق پەن وق-ءدارىنى (8 كالاشنيكوۆ اۆتوماتى، ولاردىڭ وققا لىق تولى 30 وقشانتاي-«ماگازينى»، بىرنەشە تت تاپانشاسى جانە 24 قول گراناتاسى) ولار ميۋنحەنگە ليۆيا ەلشىلىگىنىڭ ديپلوماتيالىق پوشتاسى ارقىلى جەتكىزىپتى.

قارۋ-جاراقتى پوشتامەن جىبەرگەنى نەسى؟ قالايشا؟

بىلاي ەكەن. 1961 جىلى قابىلدانعان «ديپلوماتيالىق قاتىناستار تۋرالى» ۆەنا كونۆەنتسياسىنا سايكەس، ديپلوماتيالىق پوشتامەن جىبەرىلگەن پاكەتتەر، قاپتار، شاباداندار، ت.ب. زاتتار تەك رەسمي كۋرەر قاعازىندا كورسەتىلگەن اتاۋلارى ارقىلى عانا قابىل الىنادى. ياعني قاعازداعى ارنايى تىزىمدە «مىنالاردىڭ ىشىندە قۇجات، كەلىسىمشارت، كيىم-كەشەك، تەحنيكالىق قۇرال-جابدىق، ت.ب. ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ رەسمي قولدانىسىنا قاجەتتى زاتتار بار» دەلىنسە، قابىلداۋشى تاراپ سول ءتىزىمدى تەكسەرىپ قانا سوڭىنا «قابىل الىندى» دەپ قويادى. سىرتىندا «Expedition officielle» دەگەن رەسمي بەلگىسى بار الگى پاكەت، شابادان، قاپتاردى ەشكىمنىڭ دە اشىپ كورۋىنە رۇقسات ەتىلمەيدى. لاڭكەستەر ديپلوماتيالىق پوشتانىڭ وسى ءبىر ارتىقشىلىعىن ءوز ماقساتىنا ءتيىمدى پايدالانعان. دەمەك، ليۆيا باسشىلىعى (بۇل دا – اراب ەلى) بۇل قۇپيا جوسپاردان حاباردار بولعان.

ميۋنحەن وليمپياداسى باستالاردان ءۇش اپتا بۇرىن گەرمانيا ۇكىمەتىنە ليۆانداعى (ليۆيا ەمەس) ءبىر تىڭشىدان «لاڭكەستەر ويىندار كەزىندە توسىننان توپالاڭ سالماق» دەگەن حابار كەلگەن ەكەن. بىراق، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ەل بيلىگى بۇل اقپاراتقا سەنبەگەن. ءسويتىپ، قاپى قالعان.

سۋرەت: ۆيكيپەديادان الىندى

لاڭكەستەرگە... كانادالىقتار كومەكتەسكەن

قىركۇيەكتىڭ 4-ىنەن 5-ىنە قاراعان ءتۇنى «اديداس» سپورت فورماسىن كيگەن، يىقتارىنا قارۋ-جاراق تولى سپورت سومكەسىن ىلگەن 8 لاڭكەس وليمپيالىق قالاشىقتىڭ توركوز دۋالىنىڭ تۇبىنە كەلەدى. سپورتشىلار وزدەرى تۇراتىن وسى مەكەنگە ۇنەمى تەكسەرۋ پۋنكتى بار باس قاقپا ارقىلى كىرە بەرمەگەن ەكەن، ونى كەيىن كوپشىلىگى مويىنداعان. شىنىندا دا، سوناۋ جاقپەن اينالىپ ءجۇرۋدىڭ قاجەتى قانشا دەپ، اركىم ءوز كورپۋسىنىڭ تۇسىنداعى توركوز دۋالدان ورمەلەپ-اق اسىپ تۇسە بەرگەن.

تاپ سول ءتۇنى لاڭكەستەرگە دۋال تۇبىندە كانادالىق ۆاتەرپولشىلار كەزدەسىپ قالعان. سول كۇندەرى كسرو – كانادا حوككەيشىلەرىنىڭ بىرنەشە ماتچتان تۇراتىن سۋپەرسەرياسى ءوتىپ جاتقان ەدى (وليمپياداعا قاتىسى جوق). الگى كانادالىقتار سول سەريانىڭ كەزەكتى ويىنىن مەدياورتالىقتاعى تەلەديداردان تاماشالاپ، ءوز حوككەيشىلەرىنىڭ 4:1 ەسەبىمەن جەڭگەنىنە قۋانىپ، ەندى باپكەرلەرىنە كورىنبەي جاتار ورىندارىنا جەتىپ الۋعا اسىعىپ كەلەدى ەكەن. ولار لاڭكەستەردى دە وزدەرى سەكىلدى وليمپياشىلار دەپ ويلاپ (كيگەندەرى دە، يىعىنا اسىنعاندارى دا – سپورتتىق كيىم، سپورتتىق سومكە), دۋالدان اسىپ تۇسۋگە بىرىنە ءبىرى كومەكتەسىپ، وليمپيالىق قالاشىق ىشىنە كىرگەن سوڭ، ارقايسىسى ءوز كورپۋستارىنا قاراي كەتە بارعان. بۇل كەزدە تاڭعى ساعات 04.20 ەدى.

«اپىر-اي، ولار بىزبەن بىرگە كىرىپتى-اۋ. ءبىز ولاردى باسقا ءبىر ەلدىڭ سپورتشىلارى ەكەن دەپ ويلادىق. وليمپيالىق قالاشىق دەگەن ىعى-جىعى مەكەن عوي، نە كوپ – ەل كوپ، نە كوپ – سپورتشى كوپ. ون مينۋتتان سوڭ تارس-تارس اتىلعان قارۋ دىبىسىنا ۇقساس داۋىستار ەستىدىك. سوندا دا قاۋىپ ويلاماپپىز – الدەكىمدەر ءوز چەمپيوندىعىن اتاپ ءوتىپ، وتشاشۋ اتىپ جاتىر ەكەن دەپپىز» دەپ ەسكە الادى كەيىن سۋ دوبىنان كانادا قۇراماسىنىڭ ويىنشىسى روبەرت تومپسون.

لاڭكەستەردىڭ كورشى كورپۋستاعى يزرايل سپورتشىلارىن كەپىلدىككە العانىن ولار ەرتەڭىنە ءبىر-اق ەستىپتى.

تۇنگى شابۋىل

يزرايل سپورتشىلارى بۇل كەزدە شىرت ۇيقىدا جاتىر ەدى. ولار الگىندە «شاتىرداعى سكريپكاشى» اتتى سپەكتاكلدى كورىپ، سوسىن سول قويىلىمدا ويناعان بەلگىلى اكتەرمەن كەشكى اس ءىشىپ، سوڭىرا تۇنگى ميۋنحەن كوشەلەرىنىڭ كورىنىسىن تاماشالاپ كەپ، توسەككە قيسايعان-دى. ولار №31-كورپۋستىڭ ءبىرىنشى قاباتىنىڭ بەس بولمەسىنە جايعاسقان بولاتىن. الايدا يزرايل وليمپياشىلارىنىڭ ءبارى بىردەي بۇل جەردە جاتپايتىن. جەڭىل اتلەت ەستەر شاحاماروۆ پەن جۇزگىش شلوميت نير وليمپيالىق قالاشىقتىڭ باسقا شەتىندەگى كورپۋستا، ال ءۇش ياحتاشى جەلكەندى جارىستار وتكىزىلەتىن كيل قالاشىعىندا ەدى.

سۋرەت: ۆيكيپەديادان الىندى

لاڭكەستەر وليمپيالىق قالاشىقتى بەسكە بىلەدى ەكەن. ويتكەنى بىرنەشە اپتا بويى جاقسىلاپ باقىلاپ، زەرتتەپتى، ال ەكى لاڭكەس ءتىپتى سوندا قارا جۇمىسشى بوپ كىرىپ تە العان ەكەن! دۋال مەن كورپۋس اراسىنداعى 70 مەتر قاشىقتىقتى كوزگە تۇسپەي لەزدە جۇگىرىپ وتكەن ولار يزرايلدىكتەر جاتقان ۇيگە جەتىپ، باپكەرلەر مەن تورەشىلەر جاتقان 1-بولمەنىڭ ەسىگىن ءوز كىلتتەرىمەن اشۋعا كىرىسىپتى («قارا جۇمىسشىنىڭ» ءبىرى سول كۇنى وسى عيماراتتى جيناستىرعان ەكەن، كىلت كوشىرمەسىن جاساتىپ ۇلگەرىپتى).

كىلت سۇعاتىن تەسىكتىڭ تىسىرىنان بالۋاندار باپكەرى يوسەف گۋتفرويند ويانىپ كەتىپ، دەرەۋ ءسال اشىلا باستاعان ەسىككە ۇمتىلعان. سالماعى اۋىر، دەنەسى زور ول بەتتەرىنە قارا ماسكا كيگەن قارۋلى توپتى ىشكە كىرگىزبەي، ەسىكتى تولىق اشقىزباي، ەداۋىر قارسىلاسقان. ولاردىڭ ىشقىنعان داۋسىنان ويانعان اۋىر اتلەتيكا باپكەرى تۋۆيا سوكولوۆسكي اتىپ تۇرىپ تەرەزەنى باسپەن سوعا قيراتىپ، قاشا جونەلگەن. بولمەدەگى قالعان التى ادام تۇتقىنعا تۇسكەن.

«مەنى وياتقان گۋتفرويندتىڭ ايعايى بولدى. توسەكتەن اتىپ تۇردىم، قاراسام، ەندى ءسال كەشىكسەم مۇزداي قارۋلانعان قورقىنىشتى توپ بولمەگە باسىپ كىرگەلى تۇر ەكەن. سول سەكۋندتا-اق سەزدىم: قاشپاسام – قۇريمىن! تەرەزەنى سىندىردىم دا، سەكىرىپ ءتۇسىپ ء(بىرىنشى قابات قوي), كورشى كورپۋسقا قاراي بەزدىم. لاڭكەستەر سوڭىمنان وق جاۋدىردى، كەيبىرى تۋرا قۇلاعىمنىڭ تۇبىنەن ىسىلداپ ءوتىپ جاتتى. ايتەۋىر امان قۇتىلدىم» دەپ ەسكە الىپتى سوكولوۆسكي كەيىن.

1-بولمەنى باسىپ العان لاڭكەستەر ەندى قولعا تۇسكەندەردەن باسقا يزرايلدىكتەر جاتقان بولمەلەردى كورسەتۋىن تالاپ ەتەدى. باستاپقى قاربالاس ساتتە-اق شەكەسى جارىلىپ، جارالانىپ قالعان كۇرەس جاتتىقتىرۋشىسى موشە ۆاينبەرگ ولاردى سەمسەرلەسۋشىلەر، جەلاياقتار جانە اتقىشتار جاتقان 2-بولمەنىڭ جانىنان ەرتىپ ءوتىپ، التى بىردەي الىپ بالۋان اتلەت جايعاسقان 3-بولمەگە الىپ بارادى – شاماسى، سولاردىڭ كۇشى مەن قارسىلىعىنان ۇمىتتەنسە كەرەك. الايدا شىرت ۇيقىدا جاتقان ولار دا ەش قارسىلاسا الماي قالادى.

ءسويتىپ، كەپىلگە الىنعاندار سانى 12-گە جەتەدى. لاڭكەستەر بۇلارمەن اۋرە بوپ جاتقاندا، وزگە يزرايلدىكتەر باسقا كورپۋستارعا قاشىپ ۇلگەرەدى.

موشە ۆاينبەرگ پەن اۋىر اتلەت يوسەف رومانو تەررورلىق اكتتىڭ العاشقى قۇربانى بولدى. 1-بولمەگە قايتىپ كەلە جاتقاندا ول ەكەۋى لاڭكەستەرگە باس سالعان. وسى ءساتتى ءتيىمدى پايدالانعان ەڭ جەڭىل سالماقتاعى بالۋان گادي تسوباري جەرتولەگە زىپ بەرىپ، عيمارات استىنداعى كولىك قوياتىن اۆتوتۇراق ارقىلى قاشىپ شىققان. ىزالانعان لاڭكەستەر ۆاينبەرگتى تابان استىندا اتىپ ولتىرەدى دە، رومانونى اۋىر جارالاپ، ونى (وزگە تۇتقىنداردى ۇنەمى ۇرەيدە ۇستاۋ ءۇشىن) ءالسىن-ءالى ازاپتاپ وتىرادى.

تەررورشى توپتىڭ تالابى مىناداي ەكەن: يزرايل مەن باتىس ەۋروپا تۇرمەلەرىندە جاتقان ەكى جۇزدەن استام پالەستينالىقتى بوساتىپ، ەگيپەت اۋماعىنا جەتكىزۋ. يزرايل بۇعان ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى شىقتى. «لاڭكەستەرمەن كەلىسسوز جۇرگىزىلمەيدى» دەستى ولار. يزرايل بيلىگى كەپىلگە الىنعان سپورتشىلاردى قۇتقارۋ وپەراتسياسىن وسىنداي قىسىلتاياڭ جاعدايلار ءۇشىن ارنايى ازىرلەنگەن ءوز ساربازدارىنىڭ كومەگىمەن جۇرگىزۋدى ۇسىندى. ارنايى دايىندىقتان وتكەن ساقا ساربازدار تەل-اۆيۆتەن ميۋنحەنگە ۇشۋعا ءازىر ەدى، بىراق گەرمانيا باس تارتتى: وزگە مەملەكەتتىڭ اسكەرى بۇل ەل تەرريتورياسىندا ەشقانداي ارەكەت جاساۋعا حاقىلى ەمەس ەكەن.

«كورىپ تۇرىپ، كورمەگەن بولدىق»

بۇل كەزدە وليمپيادا توقتاعان جوق ەدى، سايىستار مەن ويىندار وتە بەردى. تەك 5 قىركۇيەك كۇنى جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا ساعات 16 شاماسىندا لاڭكەستەر تاعى ەكى تۇتقىندى اتىپ ولتىرگەن سوڭ عانا ۇيىمداستىرۋشىلار جارىس بارىسىن توقتاتا تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى. بىراق وليمپيالىق قالاشىقتا تىرشىلىك قايناپ جاتتى – باسقا كورپۋستاعى سپورتشىلار ءوز بالكوندارىنان لاڭكەستەر باسىپ العان عيماراتتاعى احۋالدى باقىلاۋمەن بولدى، رەسمي ادامدار مەن كەلىسسوز جۇرگىزۋشىلەر ارى-بەرى شاپقىلاپ ءجۇردى، جۋرناليستەر تىنىم تاپپاي، اۋديو-ۆيدەو-رەپورتاجدار جاساپ، اركىم ءوز ەلىنىڭ گازەتتەرىنە شۇعىل اقپارات جولداپ، تەلەتايپ، تەلەفاكس، تەلەفون قۇلاعىنا جارماسىپ جاتتى.

«ءبىز تاپ جانىمىزدا نەندەي سۇمدىق بولىپ جاتقانىن كورە تۇرىپ، كورسەتە المادىق، – دەپ ەسكە العان ەكەن كەزىندە باسكەتبولدان كسرو قۇراماسى ساپىندا الەم چەمپيونى بولعان، كەيىن جانىنا ميكروفوندى سەرىك ەتكەن بەلگىلى سپورت كوممەنتاتورى نينا ەرەمينا. – بارلىق جۋرناليستەر وليمپيالىق قالاشىقتان تىكەلەي ەفيردە حابار تاراتىپ جاتتى. ال ءبىز كامەرامىزدى ءوشىرىپ قويىپ، وتىرىك تۇسىرگەن بولدىق. ويتكەنى مۇنداي اقپاراتتى كسرو تەلەۆيدەنيەسى ەشقاشان كورسەتپەيتىن. تۇسىرۋگە تىيىم سالاتىن. امال جوق، ءۇنسىز قالدىق. بىراق قالاشىقتاعى احۋال وتە قورقىنىشتى ەدى. قارۋ اسىنعان لاڭكەستەردىڭ بالكوندا ارى-بەرى تەڭسەلىپ جۇرگەنى، تەرەزەدەن سىرتقا، ءبىز جاققا تەسىلە قاراعانى زارە-قۇتىڭدى الادى. «بۇيتكەن وليمپياداسى قۇرىسىن» دەپ، قاشان ەلگە قايتقانشا اسىقتىم».

قۇتقارۋ امالى نەگە جۇزەگە اسپادى؟

5 قىركۇيەك كۇنى كەشكە تامان لاڭكەستەر جاڭا تالاپ قويدى: گەرمانيا وكىمەتى بۇلارعا تەز ارادا دايىن ەكيپاجى بار ارنايى ۇشاق بەرۋى قاجەت، ول ۇشاق لاڭكەستەر مەن ولار كەپىلگە العان تۇتقىنداردى كايرگە اپارۋعا ءتيىس. وليمپيالىق قالاشىقتان بۇلاردى اۋەجايعا ەكى تىكۇشاق جەتكىزۋى كەرەك، ال عيماراتتان قونىپ تۇرعان تىكۇشاققا دەيىن ەكى اۆتوبۋسپەن جەتىپ الۋى كەرەك.

بيلىك لاڭكەستەردىڭ تالابىن ورىنداۋعا ءماجبۇر بولدى.

«ءبىز تەرەزەدەن قاراپ تۇردىق: الدىمەن ەكى اۆتوبۋس كەلدى. بىرىنشىسىنەن كوزدەرى تاڭىلعان، قولدارى ارتقا قايىرا بايلانعان ءتورت سپورتشىنى الىپ شىقتى دا، ءبىرىنشى تىكۇشاققا وتىرعىزدى. سوسىن تاعى بەس تۇتقىندى ەكىنشى اۆتوبۋستان ءتۇسىرىپ، ەكىنشى تىكۇشاققا مىنگىزدى. بۇل – ءبىزدىڭ ولاردى سوڭعى رەت كورۋىمىز ەكەن» دەپ ەسكە الادى سول كەزدە نەبارى 19 جاستا بولعان، باسقا كورپۋستا جاتقان يزرايلدىك جۇزگىش قىز شلوميت نير (بىلتىر 70 جاسقا تولىپتى).

فيۋرستەنفەلدبرۋك اەرودرومىندا لاڭكەستەردى «بوينگ-707» ۇشاعى كۇتىپ تۇردى. ۇشاقتىڭ «ەكيپاجى» – ۇشقىشتاردىڭ كيىمىن كيگەن نەمىس پوليتسياسى قىزمەتكەرلەرى ەدى. جوسپار بويىنشا ولار بورتتى ءبىر تەكسەرىپ شىعۋ ءۇشىن ۇشاققا كىرگەن ەكى لاڭكەستى جايراتۋعا ءتيىس-ءتىن، ال سىرتتاعى سودىرلاردى ارناۋلى ورىندارعا جايعاسقان مەرگەندەر كوزدەپ وتىرعان-دى. كەپىلگە الىنعان سپورتشىلاردى قۇتقارۋ وپەراتسياسىنا باۆاريا ولكەسىنىڭ ىشكى ىستەر ءمينيسترى برۋنو مەرك، گەرمانيا فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر ءمينيسترى گانس-ديتريح گەنشەر جانە ميۋنحەن پوليتسياسىنىڭ شەفى مانفرەد شرايبەر جەتەكشىلىك ەتتى.

وكىنىشكە قاراي، وپەراتسيا ويداعىداي وتپەدى. باستى سەبەپ – ول ءاۋ باستا مۇقيات ويلاستىرىلماعان ەدى، ەكىنشىدەن، ورىنداۋشىلاردىڭ ارەكەتى وتە ولاق تا سالاق بولدى;

1) ۇشقىش كيىمىن كيگەن پوليتسەيلەر ناعىز ارەكەت ەتەر شاقتا لاڭكەستەردەن قورقىپ، «وپەراتسياعا قاتىسپايمىز» دەپ، ۇشاقتان ءتۇسىپ، قاشىپ كەتتى;

2) لاڭكەستەردىڭ سانى ءتورت-بەسەۋ دەپ شامالانعان ەدى، شىن مانىندە ولار سەگىز بولىپ شىقتى;

3) جولداعى كولىك كەپتەلىسىنىڭ كەسىرىنەن برونەترانسپورتەرلار اۋەجايعا بەلگىلەنگەن مەرزىمنەن ءسال كەشىگىپ جەتتى;

4) اەرودرومداعى ۇشۋ الاڭىندا جارىق جەتكىلىكسىز بولدى;

5) بەس مەرگەننىڭ (شىن مانىندە بۇلار ءار دەمالىس سايىن تير اتىپ جۇرگەن پوليتسەيلەر ەكەن) قارۋى – وپتيكالىق كوزدەۋىشى وتە قاراپايىم ۆينتوۆكالار قاراڭعى تۇسە باستاعان ۋاقىتتا، ونىڭ ۇستىنە جارىعى از جەردە اسا ءتيىمدى بولا قويعان جوق;

6) مەرگەندەر مەن وپەراتسيا جەتەكشىلەرىنىڭ اراسىندا تۇراقتى بايلانىس بولمادى;

7) سونىڭ كەسىرىنەن لاڭكەستەرگە وق جاۋدىرۋ كەلىسىلگەن ۋاقىتتان ەرتە جانە بەيبەرەكەت باستالدى...

بوس قالعان ۇشاقتان شىعىپ كەلە جاتقان لاڭكەستەرگە اتىلعان العاشقى وقتان سوڭ لەزدە رەتسىز اتىس باستالىپ كەتتى، بىردەن گراناتالار جارىلىپ، تىكۇشاقتا قول-اياعى بايلاۋلى وتىرعان (كەپىلگە الىنعان) توعىز سپورتشى جانە ءبىر پوليتسەي قازا بولدى. سەگىز لاڭكەستىڭ بەسەۋى سول جەردە جەر جاستانىپ، ۇشەۋى قولعا ءتۇستى.

سۋرەت: ۆيكيپەديادان الىندى

جيىرما جىلعا سوزىلعان كەك

ولگەن بەس لاڭكەستىڭ دەنەسىن گەرمانيا مۋامار كاددافي قايتا-قايتا تالاپ ەتىپ، سۇراپ قويماعان سوڭ ليۆياعا جونەلتىپتى. ولاردى 30 مىڭ ادامنىڭ قاتىسۋىمەن قارالى جيىن جاساپ قارسى الىپ، قاس باتىرلارشا جەرلەپتى. ءتىرى قالعان ءۇش لاڭكەستى يزرايل قانشا سۇراتسا دا، نەمىستەر بەرمەي، «ءوز زاڭىمىزبەن سوتتايمىز» دەپتى. الايدا، ارادا ەكى اي وتكەندە، Lufthansa نەمىس اۋە كومپانياسىنىڭ بەيرۋت – انكارا رەيسى بويىنشا ۇشقان ۇشاعىن كەپىلگە العان تەررورشىلاردىڭ تالابىنا («تۇرمەدەگى ءۇش لاڭكەستى بوساتىڭدار، ايتپەسە ۇشاقتى جارامىز» دەگەن) سايكەس بوساتۋعا ءماجبۇر بولىپتى. بوستاندىققا شىققان ءۇش لاڭكەستى دە ليۆيا قۋانا قارسى الىپ، پانالاتىپتى.

ءيزرايلدىڭ سول كەزدەگى ايەل پرەمەر-ءمينيسترى گولدا مەير «موسسادقا» («ەرەكشە ماقساتتاردى ورىنداۋ مەكەمەسى»، جالپاق تىلمەن ايتقاندا، اتالعان ەلدىڭ بارلاۋ باسقارماسى) «جاراتقاننىڭ جازاسى» اتتى قۇپيا وپەراتسيانى جوسپارلاۋدى تاپسىرادى. مۇنداعى ماقسات – ميۋنحەندەگى تەراكتقا تيتتەي دە قاتىسى بار ۇيىمداردىڭ جازاسىن بەرۋ، كەك قايتارۋ.

بۇل وپەراتسيا جيىرما جىلعا سوزىلدى. ناتيجەسىندە تەراكتتى ءوز موينىنا العان «قارا قىركۇيەك ۇيىمىنىڭ» 13 سودىرى الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە – ريمدە، پاريجدە، افينادا، ليللەحاممەردە ءولىم قۇشۋمەن بولدى.

الگى بوستاندىققا شىققان ءۇش لاڭكەستىڭ ءبىرى – جامال ءال-گاشي عانا قازىر ءتىرى ەكەن. جاسى 71-گە كەلىپتى. بىراق ونىڭ قايدا تۇراتىنىن ەشكىم بىلمەيدى. ايتەۋىر سولتۇستىك افريكانىڭ ءبىر ەلىندە ءجۇر دەسەدى. الجيردە مە، ليۆيادا ما، تۋنيستە مە؟ بەيمالىم. سوسىن سوڭىنا ءتۇسۋدى «موسسادتىڭ» ءوزى دە قويسا كەرەك.

«ميۋنحەندە جاساعان تىرلىگىمە تيتتەي دە وكىنبەيمىن، – دەپتى ءال-گاشي ليۆياعا امان-ەسەن ورالعان كۇنى-اق. – بۇعان دەيىن پالەستينا پروبلەماسىنا الەم ەش ءمان بەرمەيتىن. ال ەندى ءبىزدىڭ ازاتتىق ءۇشىن كۇرەسىمىزدەن بۇكىل جاھان حاباردار بولدى»...

1972 جىلدىڭ 6 قىركۇيەگى كۇنى (ياعني تەراكتتىڭ ەرتەڭىنە) ميۋنحەندەگى وليمپيالىق ستاديوندا قارالى ءراسىم ءوتتى. تريبۋنادان 80 مىڭ ادام تىك تۇرىپ تاماشالاعان بۇل راسىمگە 3 مىڭ سپورتشى قاتىستى. تەك ون اراب ەلى مەن كسرو عانا قاتىسپادى (كەڭەس وداعى ول كەزدە يزرايل مەملەكەتتىگىن مويىندامايتىن ەدى).

* * *

بىلتىرعى قازان ايىنان بەرى يزرايل مەن پالەستينا اراسى تىپتەن ۋشىعىپ كەتتى. لاڭكەستەر پاريج وليمپياداسىندا دا قاراپ قالمايدى دەسكەندەر دە از ەمەس-ءتى. تاپ قازىر فرانتسيا استاناسىنداعى سپورتشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى قالاي بولىپ جاتىر؟ بۇل جايىندا كەلەسى جولى اڭگىمەلەيمىز.

ساكەن سىبانباي

Abai.kz