«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى ۇيىمداستىرعان ساۋالناماعا بەرىلگەن جاۋاپتاردىڭ جالپى قورتىندىسىن ءبىر اۋىز سوزبەن وسىلاي دەۋگە بولادى (http://egemen.kz/?p=19423).

ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ كەزەكتى رەت قۇنسىزدانۋىنا بايلانىستى كوپشىلىك نارازىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ ماسەلەنىڭ تاعى ءبىر مانىسىنە كوز جۇگىرتۋ ءۇشىن تومەندەگى پىكىرلەردى قاز-قالپىندا بەرۋدى ءجون كوردىك. سەبەبى، قالاي دەسەكتە بولار ءىس بولدى، ەندى دەۆالۆاتسيانىڭ پايدالى جاعىن ءسوز ەتىپ جاتقانداردى تىڭداپ بايقايىق.

Abai.kz

1. ءسىز تەڭگە باعامىنىڭ وزگەرۋىن قالاي باعالايسىز؟

2. ونىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا قانشالىقتى وڭ سيپاتى بولماق؟

رومين مادينوۆ، ءماجىلىستىڭ اگرارلىق ماسەلەلەر جونىندەگى كوميتەتىنىڭ توراعاسى:

– تەڭگە باعامى وزگەرۋىنىڭ وڭ ءرول وينايتىنىنا مەنىڭ سەنىمىم مول، ويتكەنى، ءبىز ۇن ەكسپورتتاۋدا الەمدە ءبىرىنشى ورىن الامىز جانە جان باسىنا شاققاندا بيداي ەكسپورتتاۋدا دا ءدال وسىنداي ءبىرىنشى ورىندا تۇرمىز. ال بيداي ۆاليۋتالىق تاۋار بولىپ تابىلاتىندىقتان، ءبىزدىڭ ودان ۇتىسقا شىعاتىنىمىز تۇسىنىكتى. ياعني ۆاليۋتا كوبىرەك كەلەدى، بىلايشا ايتقاندا، ۆاليۋتا تەڭگە تۇرعىسىنان العاندا كوبىرەك بولادى.

«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى ۇيىمداستىرعان ساۋالناماعا بەرىلگەن جاۋاپتاردىڭ جالپى قورتىندىسىن ءبىر اۋىز سوزبەن وسىلاي دەۋگە بولادى (http://egemen.kz/?p=19423).

ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ كەزەكتى رەت قۇنسىزدانۋىنا بايلانىستى كوپشىلىك نارازىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ ماسەلەنىڭ تاعى ءبىر مانىسىنە كوز جۇگىرتۋ ءۇشىن تومەندەگى پىكىرلەردى قاز-قالپىندا بەرۋدى ءجون كوردىك. سەبەبى، قالاي دەسەكتە بولار ءىس بولدى، ەندى دەۆالۆاتسيانىڭ پايدالى جاعىن ءسوز ەتىپ جاتقانداردى تىڭداپ بايقايىق.

Abai.kz

1. ءسىز تەڭگە باعامىنىڭ وزگەرۋىن قالاي باعالايسىز؟

2. ونىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا قانشالىقتى وڭ سيپاتى بولماق؟

رومين مادينوۆ، ءماجىلىستىڭ اگرارلىق ماسەلەلەر جونىندەگى كوميتەتىنىڭ توراعاسى:

– تەڭگە باعامى وزگەرۋىنىڭ وڭ ءرول وينايتىنىنا مەنىڭ سەنىمىم مول، ويتكەنى، ءبىز ۇن ەكسپورتتاۋدا الەمدە ءبىرىنشى ورىن الامىز جانە جان باسىنا شاققاندا بيداي ەكسپورتتاۋدا دا ءدال وسىنداي ءبىرىنشى ورىندا تۇرمىز. ال بيداي ۆاليۋتالىق تاۋار بولىپ تابىلاتىندىقتان، ءبىزدىڭ ودان ۇتىسقا شىعاتىنىمىز تۇسىنىكتى. ياعني ۆاليۋتا كوبىرەك كەلەدى، بىلايشا ايتقاندا، ۆاليۋتا تەڭگە تۇرعىسىنان العاندا كوبىرەك بولادى.

عاليا اكىمبەكوۆا، «اوك ەكونوميكاسى جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ ازعزي» جشس، اوك كووپەراتسيا جانە ينتەگراتسيا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى:

– بۇل ماسەلەنىڭ وڭ دا، سول دا جاقتارى بار. ول اسىرەسە، كەدەن وداعى مەن بەك جاعدايىندا ەلدىڭ ەكسپورتتىق شيكىزات ەكونوميكاسىنا وڭ اسەر ەتەدى. ءبىزدىڭ جاعدايدا ول ۇن مەن استىق وندىرۋشىلەر. ولار ءۇشىن ءتيىمدى بولماق. سونىمەن بىرگە، اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋار وندىرۋشىلەرى ءۇشىن باعانىڭ ءوسۋ ەسەبىنەن يمپورتتىق ءونىمدى الماستىرۋعا قوسىمشا مۇمكىندىك تۋادى. ول ءۇشىن مەملەكەتتىڭ قولداۋى قاجەت. وڭدەۋ كاسىپورىندارى ءۇشىن كۇردەلىرەك بولماق. ولار بۇگىندە ءبارىن سىرتتان تاسىمالداۋدا. سوندىقتان ولاردىڭ تەحنولوگيالىق جابدىقتار ساتىپ الۋ شىعىندارىن وتەۋ قاجەت بولادى. ال ۇن مەن استىق ەكسپورتتاۋشىلار ءۇشىن بۇل جاعداي وتە ءتيىمدى بولماق.

ءرازيا جاتاقپاەۆا، «الەل اگرو» اق-تىڭ باسقارما ءتورايىمى:

– قۇس شارۋاشىلىعى كو شەڭبەرىندە جاقسى دامىعان. مەنىڭ ويىمشا، رەسەي مەن بەلورۋسسيادا قۇس ەتى جەتىپ ارتىلادى. رۋبل باعامىنىڭ تومەندەۋى بىزگە تەرىس اسەر ەتتى. ويتكەنى، ەنگىزىلەتىن ەت باعاسى ارزاندادى. ال بىزدەرگە، وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە تاۋار­ ءوندىرۋ مۇمكىن بولماي قالدى. باعانى رەسەي قۇس ەتىنىڭ باعاسىنا قاراپ قالىپتاستىرعاندىقتان ءبىز بارلىق ۋاقىتتار بويى قايتا ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋمەن بولدىق، سوندىقتان ورىن العان جاعداي ءبىز ءۇشىن وڭ اسەرىن تيگىزدى. ەندى يمپورت ازايا تۇسەدى. ويتكەنى، باسەكەلەستىكتە وتاندىق ءوندىرىسشى باسىمدىققا يە بولماق.

داريعاش شايمەردەنوۆا، «اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەۋ قازعزي» ديرەكتورى:

– تەڭگە باعامىنىڭ وزگەرۋى بارلىق ونىمدەردەگى قازاقستاندىق مازمۇننىڭ ارتۋىنا جاعداي جاساۋى ءتيىس. دوللارعا تانىلعان يمپورتتىق ءونىمنىڭ باعاسى وسەتىن بولادى. ال بىزگە ءوزىمىزدىڭ وتاندىق ساتىپ الۋ ءتيىمدى بولماق. ەگەر قازاقستاندىق پەن يمپورتتىق شيكىزات اراسىندا تاڭداۋ تۋىندار بولسا، قازاقستاندىق شيكىزاتتى ساتىپ الۋ تيىمدىرەك. مەن تەڭگە باعامى وزگەرۋىنىڭ پايدالى جاعى دا وسىندا دەپ بىلەمىن.

نۇرلان ساعىنالين، «اكتەپ» جشس بورداقىلاۋ الاڭىنىڭ قوجايىنى:

– بورداقىلاۋ الاڭىنىڭ قوجايىنى رەتىندە تەڭگە باعامىنىڭ وزگەرۋىن وڭ باعالايمىن. رۋبل باعامىنىڭ قۇلدىراۋى سالدارىنان ءبىزدىڭ تاۋار باعا تۇرعىسىندا باسەكەگە قابىلەتسىز بولىپ قالدى. ءرۋبلدىڭ ارزانداۋىنا بايلانىستى رەسەيلىك جەكە كاسىپكەرلەر ەتتەرىن بىزگە اكەلە باستادى. ەندى بىزدەگى جاعداي نەعۇرلىم تيىمدىرەك. ورىن العان وزگەرىسكە بايلانىستى ءبىز كەدەيشىلىككە ۇرىنۋدان قۇتىلاتىن بولامىز. ىشكى رىنوكتا دا، ەكسپورتقا شىعارۋدا دا باعا ءتيىمدى بولماق. «قازاگرو» اق نەسيەلەردى تەڭگەمەن بەرەدى، سالىقتاردى، ەڭبەكاقىنى تەڭگەمەن تولەيمىز. سوندىقتان ءبىز ءۇشىن نەسيەلەر قىمباتتاعان جوق.

التىنبەك مولداشەۆ، اگروونەركاسىپ كەشەنى ەكونوميكاسى جانە اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى:

– ءبىز شەتەلگە شىعاراتىن تاۋاردىڭ باعاسىنا قاراساق ءبىزدىڭ تاۋار وندىرۋشىلەرگە بۇل پايدالى. ەگەر ءبىزدىڭ تاۋارلارىمىز بۇرىن 15500 تەڭگەدەن شىعارىلىپ تۇرسا، قازىر 18500 تەڭگەگە شىعارۋعا بولادى. سوندا ءبىزدىڭ تاۋار ءوندىرۋشى 3000 مىڭ تەڭگە پايدا تابادى. دەسەك تە، مۇنداي تاۋار وندىرۋشىلەر بىزدە از. اسىرەسە،  مەملەكەتتەن تىس جەرلەرگە شىعاراتىن استىق كومپانيالارىنا بۇل پايدالى. سوندا بۇلاردىڭ تاۋارى دا 3 مىڭ تەڭگەگە وسەيىن دەپ تۇر. سوندىقتان باعامنىڭ وزگەرۋى ەكسپورتتى جانە يمپورتتى وپەراتسياعا وتە پايدالى بولادى. ەندى ءبىزدىڭ تاۋار باسەكەگە قابىلەتتى بولادى. بىراق، ءار  زاتتىڭ وزىندىك قۇنى بولادى عوي، مىسالى، مينەرالدى تىڭايتقىشتار، بەنزين قىمباتتاسا، وندا ءبىزدىڭ وتاندىق تاۋارلار ءوسىپ كەتەدى. بۇل بۇرىنعى دەڭگەيگە قايتىپ كەلەمىز دەگەن ءسوز. سول سەبەپتەن قازىردەن باستاپ اكىمشىلىك رەسۋرستى پايدالانىپ، باعانى وسىرمەۋ كەرەك. سول كەزدە ءبىزدىڭ تاۋارلارىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى جوعارى بولادى.

مۇرات تاعاەۆ، «ورداباسى قۇس» جشس قۇس فابريكاسىنىڭ ديرەكتورى:

– جاقىندا قاڭتار ايىندا اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ، «قازاگرو» اق قولداۋىمەن ماسكەۋدە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋعا قاتىستى ۇلكەن بيزنەس-فورۋمى وتكەن. سول جەردە رەسەيلىك ارىپتەستەرىمىز ءبىزدىڭ ءونىمنىڭ باعاسى ولاردىڭ نارىعىنان قىمبات، باسەكەلەستىككە قيىنداۋ دەگەن اڭگىمە كوتەرىلگەن. مەنىڭ ويىمشا، وسى ماسەلەنىڭ مىنا جاعدايدا شەشىمى تابىلۋدا. بۇگىنگى كۇنى ءبىزدىڭ ءونىم باسەكەدە رەسەيدىڭ ىشكى ونىمىنەن اسىپ كەتكەن سياقتى بولىپ تۇر. قۇس سالاسىنا كەلەر بولسام، بىلتىرلارى شەتەلدىك قۇس ەتى قاپتاپ كەتىپ، وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە قيىن جاعداي بولعان. قويمالاردا مىڭ توننالاپ ەت جابىلعان بولاتىن. سول ماسەلەگە دە بۇل وڭ ىقپالىن تيگىزەتىن بولار. ءبىزدىڭ تاۋارىمىز باسەكەگە قابىلەتتى، ەكسپورتتاۋعا تولىق مۇمكىندىك بار. مەنىڭ ويىمشا، تەڭگە كۋرسى وزگەرۋىنىڭ پايداسى بولماسا زيانى جوق  ءتارىزدى.

جەكسەنباي قاسقىرباەۆ، «ا.ي.باراەۆ اتىنداعى استىق شارۋاشىلىعى عىلىمي  وندىرىستىك ورتالىعى» جشس-ءنىڭ باس ديرەكتورى:

– مەن مۇنى پليۋس دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى، ءبىز استىق، ۇن ەكسپورتىمەن اينالىسامىز. ونىڭ ۇستىنە مايلى داقىلدار ەكسپورتى ارتتى، دەمەك، مۇمكىندىك ودان بەتەر جاقسارا تۇسپەك.

سوڭعى ۋاقىتتارى كوكونىس باعدارلاماسى جاقسى قولداۋ تابۋدا. بىزدە كوكونىس داقىلدارى ەكسپورتقا شىعارىلا باستادى.

قازاقستاندىق ەت ەكسپورتى ءۇشىن دە ءتيىمدى بولماق. بۇتىندەي العاندا، بۇل قازاقستانعا ءوندىرىس قۇرىلىمىن وزگەرتىپ، ەكسپورتتىق داقىلدار ۇلەسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بىلايشا ايتقاندا، وزىندىك سەرپىلىس تۋعىزادى.