تاياۋدا، 22.09.2024 كۇنى، سەمەي قالاسىندا قازاقستاننىڭ جانە كەڭەس وداعىنىڭ حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، اباي وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، ءانشى بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ 95 جىلدىعى اتاپ ءوتىلدى. «قالا كۇنى» مەرەكەسى دە اتالعان سول كۇنى، ءتۇس اۋا انسۇيەر قاۋىم اباي تەاترىنا قاراي اعىلا باستادى. اسىرەسە، بالا كەزىنەن بيبىگۇلدىڭ اندەرى، راديودان، مەيلى، تەلەديداردان ەستىسىن، قۇلاعىندا جۇرەتىن، «اپامىزدى ءبىر كورىپ قالايىق» دەگەن ەگدە ادامدار كوپ، تەاتر الدى قاراقۇرىم حالىققا تولى. كەشتىڭ باستالۋىنان ءبىر ساعات بۇرىن كەلىپ «ارتىق بيلەتتەرىڭىز بار ما؟» دەپ سۇراپ جۇرگەندەردىڭ كۋاسى بولدىق. 

ساعات تۋرا 17-00-دە قالامىزدىڭ «بيبىگۇل» حالىق اسپاپتارى وركەسترى، بەلگىلى تەلەجۇرگىزۋشى دانا نۇرجىگىتقىزى جانە وسى كەشتىڭ باستى كەيىپكەرى بيبىگۇل تولەگەنقىزى كەرەمەت بەزەندىرىلگەن تەاتر ساحناسى تورىنە جايعاستى. دانا حانىم  1929 جىلى 16 جەلتوقساندا سەمەي قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن ايگىلى ءانشىنىڭ قىسقاشا ومىردەرەگىن جەتكىزدى، سونداي-اق، وپەرا ءانشىسى رەتىندە الەم ەلدەرىنە تۋرنەسى تۇسىرىلگەن دەرەكتى كينولەنتالار كورسەتىلدى.

ءان كەشىندە وتاندىق جانە شەتەلدىك كومپوزيتورلاردىڭ وپەرالارىنان اريالار، حالىق اندەرى، رومانستار، وركەسترلىك شىعارمالار ورىندالدى. اتاپ ايتقاندا، مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى نۇربەك ومىربەكوۆ، رەسپۋبليكالىق كونكۋرستاردىڭ لاۋرەاتتارى ايگەرىم توقتىباەۆا مەن  ايگەرىم ءاشىروۆا ونەر كورسەتتى. سونداي-اق، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرلەرى مايرا يلياسوۆا، تولقىن زابيروۆا، ازامات جىلتىركوزوۆ، جۇپار عابدۋللينا، نۇرجان باجەكەنوۆ سىندى ونەر ساڭلاقتارى ءان شىرقادى. سەزىمدى، ساعىنىشقا تولى اسەم اندەر، وعان قوسا، كوزگە جاس ۇيىرەتىن ەستى ەستەلىكتەردەن مەيىرىم، ماحاببات بۇلاقتاي اقتى. اباي: «ءاندى سۇيسەڭ، مەنشە ءسۇي» دەمەكشى، زالداعى ءان سۇيەر جۇرتشىلىق ۇنەمى دۋ قول شاپالاقتاپ، قولداپ وتىردى. ەندى اسەرلى كەشتىڭ ەگجەي-تەگجەيىنە اۋىسىپ، كەيبىر تۇستارىنا وقىرمان نازارىن اۋدارماقپىن.

سۋرەت اباي وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنەن الىندى.

قازاقتىڭ بۇلبۇلى اتانعان ءانشىنىڭ سالتاناتتى كەشىن وبلىس اكىمى نۇرلان ۇرانحاەۆ اشتى. «بۇگىن رۋحانياتتىڭ ورداسى سەمەي قالاسىندا ەرەكشە كۇن. قازاقتىڭ شوق جۇلدىزى، الەمگە ايگىلى سوپرانو داۋىسىنىڭ يەسى بيبىگۇل احمەتقىزى تولەگەنوۆانىڭ مەرەيتويىنا ارنالعان مەرەكەلىك كونتسەرتكە جينالىپ وتىرمىز. اسا قادىرلى بيبىگۇل احمەتقىزى عاجايىپ داۋسىڭىزبەن قازاق ءان ونەرىن بيىككە كوتەرىپ، ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ اسىل مۇراسىن الەمگە تانىتۋدا قوسقان ۇلەسىڭىز ەلدەن ەرەن. سىزگە مىقتى دەنساۋلىق، باياندى عۇمىر تىلەيمىز»، - دەدى وبلىس اكىمى. ايماق باسشىسى ءسوزدىڭ مايىن تامىزىپ، شىنى سول، ءتۇبىن ءتۇسىردى. قاراپايىم دا شىنايى جىلى لەبىزدەرىمەن زالدا وتىرعان جۇرتتىڭ جۇرەك ءدۇرسىلىن ءدوپ باستى. اپامىزعا وقالى شاپان جاۋىپ، گۇل شوعىن تابىستادى.

سۋرەت اباي وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنەن الىندى.

ايتايىن دەگەنىم بۇل ەمەس، تۇگەلى دەرلىك قازاقتار وتىرسا دا «ەندى بارشاعا تۇسىنىكتى تىلدە ءبىر-ەكى اۋىز ءسوز قوسايىن» دەپ سىزىلا قالاتىن قانعا سىڭگەن ماشىعىمىز عوي.  سونىڭ سەڭى سوگىلدى. ياعني انا ءتىلىمىزدى مەنسىنبەيتىن جەلوكپە شىركىندەر مەن ەكى تىلدە سويلەمەسە اتىنان ءتۇسىپ قالاتىنداي زارە-قۇتى قالمايتىن شەنەۋنىكتەر جاقسى ساباق الدى. ويتكەنى، نۇرلان تەلمانۇلى تەك قانا قازاقشا سويلەدى. قاسقايىپ تۇرىپ.  وسى ءبىر ينەنىڭ جاسۋىنداي عانا ۋاقيعاعا «وي، ازاماتىم-اي، تۋساڭ تۋ، بۇل كۇنگە دە جەتتىك-اۋ» دەدىك، ىشتەي تىندىق، قۋاندىق.

ەندى كونتسەرتكە كەلەيىك. ونىڭ ءبىرىنشى بولىگى بيبىگۇل 1960-شى، 1970-ءشى جىلدارى شىرقاعان اندەردىڭ حيت-پارادى سياقتاندى. «بۇلبۇل»، «گاككۋ»، «ماحاببات ءۆالسى»، «الماتى كوكتەمى»، «احاۋ، سەمەي»، «تۋعان جەر»، «قۇسني-قورلان»، «قازاق ءۆالسى» سياقتى ەسكىرمەيتىن رەترو اندەر حالىقارالىق بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازى بولعان جاس انشىلەردىڭ ورىنداۋىندا قۇلاقتىڭ قۇرىشىن قاندىردى. كەشتىڭ ەكىنشى بولىگىنە بيبىگۇل اپامىزدىڭ ۇستازدىق قىزمەتى وزەك بولدى. ارىپتەس ءسىڭلىسى مايرا ءىلياسوۆا جانە ازامات جىلتىركوزوۆ پەن تولقىن زابيروۆا باستاتقان جەتى شاكىرتى كەز-كەزىمەن ساحناعا شىقتى.

كونتسەرتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى – ءانشىنىڭ ءبىر سۇيىكتى ءانىن ورىنداپ بولعان شاكىرتتىڭ ۇستازىمەن سۇحباتتاسۋى بولدى.  كاسىبي تەلەجۋرناليست، پروديۋسەر دانا ونىڭ ويقاستاپ وزعان جۇيرىگى ەكەنى بەلگىلى. اڭگىمە كورىگى قىزعان سايىن جۇرتشىلىق بيبىگۇل تولەگەنقىزىنىڭ قيلى تاعدىرى مەن ادامدىق كەلبەتىنە قانىعا ءتۇستى. مىسالعا انشىلىك قارىم-قابىلەت ماعان اكەم احمەتتەن دارىعان، نوعاي قىزى، شەشەم ماينۇر دا قۇرالاقان ەمەس، تاتار اندەرىن كەرەمەت سالاتىن دەدى. سەمەيدە پارتيا قىزمەتكەرى بولعان، 1937 جىلى الماتىداعى پارتشكولدى ۇزدىك بىتىرگەن وتە العىر، جىگەرلى احمەت كاتون-قاراعاي اۋدانىنا رايكومنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى سايلانعان. سول قىزمەتىندە «حالىق جاۋى» دەگەن جالامەن ۇستالىپ، 1938 جىلى الماتى قالاسىندا اتىلعان ەكەن. جەتى بالاسىمەن جەسىر قالعان ماينۇر جەڭگەمىز سەمەيگە ارەڭ جەتەدى. ەت كومبيناتىنا ءوزى، بالالار ىشىندەگى ەلگەزەگى بيبىگۇل دە جۇمىسقا ورنالاسادى. ءسويتىپ، 12 جاسىمنان 17 جاسقا شەكتى قارا جۇمىسشى بولدىم، مەنىڭ تاعدىرىمدى ەكى ادام وزگەرتتى دەدى ءانشى. ءبىرىنشىسى – سەمەيگە جەر اۋدارىلىپ كەلگەن ماركس پەن ەنگەلس تۋرالى كىتاپتىڭ اۆتورى گالينا سەرەبرياكوۆا، ەكىنشىسى – اتاقتى كومپوزيتور احمەت جۇبانوۆ ەكەن. كوپ جىلدار قۋعىن-سۇرگىندە جۇرگەن جازۋشى گالينا: «سەنىڭ داۋىسىڭ ەرەكشە، مەن سەنى ءبىر جىل دايىنداپ، ماسكەۋگە ارناۋ حات جازىپ، كونسەرۆاتورياعا تۇسۋگە كومەكتەسەم» دەگەن ەكەن. سول 1948 جىلى الماتىدا وتكەن جۇمىسشى جاستار بايقاۋىنا قاتىسقان عوي. ەۆرەي قىزى گالينانىڭ كومەگىمەن دايىنداعان وپەرا انىمەن جۇرتتى تاڭ-تاماشا قالدىرادى. كوميسسيا مۇشەسى احمەت جۇبانوۆ: «سەنى كونسەرۆاتورياعا تۇسىرەم، الماتىدا قال» دەپ قاتتى قولقالاسا دا، «جوق، مەن ماسكەۋگە بارام» دەپ كونبەدىم دەيدى ءانشى. سەمەيگە قايتىپ كەلسەم، ۇستازىم گالينا جوق، باسقا جاققا جەر اۋدارىپ جىبەرىپتى. ەگەر گالينا سەرەبرياكوۆانى «ءۇش ءارىپ» الىپ  كەتپەسە، مەن ماسكەۋدەن ءبىر-اق شىعىپ، سول جاققا ءسىڭىپ-اق كەتەر مە ەدىم، كىم ءبىلسىن دەپ كۇلدىرە وتىرىپ، مەنى ونەردىڭ قۇلى قىلعان تاعدىرىما مىڭ مارتە ريزامىن دەدى. مىنە، وسى ىستىق  ەستەلىكتەردى توگىلتە ايتقان، تىزەسىن باسا الماعانى بولماسا، جادى سول قالپىنداعى اپايدى سەرگەك، تىڭ ءالى دەمەي كور. كلاسسيكالىق انشىلىك بيىكتى باعىندىرعان شاكىرتتەرى «ەكىنشى انامىز بولدى» دەسىپ، العىستارىن جاۋدىردى. اپامىزدى اتاعى جەر جارعان ديماش قۇدايبەردى دە ءپىر تۇتادى ەكەن.

سۋرەت اباي وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنەن الىندى.

ديماش سياقتى جاقسى ءانشى بولۋعا نە كەرەك؟ جۇرگىزۋشى دانا قويعان وسى سۇراققا بيبىگۇل اپاي: «ءبىرىنشى - داۋىس، ەكىنشى - داۋىستى اشىپ، دامىتاتىن ۇستاز، ءۇشىنشى – ءانشىنىڭ ەڭبەكقورلىعى كەرەك» دەپ ويلانباستان جاۋاپ بەردى.

رۋحاني كەشتىڭ تارتىمدى، قىزعىلىقتى بولعانى سونشالىقتى ۋاقىتتىڭ قالاي وتكەنىن اڭعارا الماي قالدىق. كەش سوڭىندا مەرەيتوي يەسى «مەنەن قازىر ەل ءان كۇتپەيدى، باتا كۇتەدى» دەپ كۇلدىرىپ الىپ، ءمان-ماعىناسى كەلىسكەن انالىق باتاسىن بەردى. زالداعى جۇرت اياعىنان تىك تۇرىپ، قوشامەت كورسەتتى.

تەاتردەن شىققاندا كوردىك، ورتالىق الاڭدا ينە شانشار جەر جوق، حالىقتىڭ كوپتىگى سونداي، جينالعان جۇرت تەڭىزدىڭ تولقىنى سياقتاندى. ءبىز ءسوز ەتكەن تەاتر ىشىندەگى كونتسەرتتى سىرتتاعى جۇرتشىلىق ۇلكەن ەكراننان تاماشالاعان ەكەن. ءسويتىپ، تۋعان جەرىنىڭ شەكسىز ماحابباتى مەن ىستىق ىقىلاسىنا بولەنگەن بيبىگۇل احمەتقىزىنىڭ تويى سالتاناتىن قالا كۇنى مەرەكەسى اسقاقتاتىپ، جارقىراتا ءتۇستى. كونە سەمەي شاھارىندا جاقسى ويلاستىرىلعان رۋحاني شارانىڭ ءبىرى وسىلايشا ساتىمەن ءوتتى.

اسان وماروۆ

Abai.kz