جاڭادان ازىرلەنگەن ءبىلىم ستاندارتى، وقۋ باعدارلامالارى مەن جوسپارلارىنا پىكىر بىلدىرمەكپىز.

اتالمىش قۇجات كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىمەن كەلىسىم بويىنشا ازىرلەنگەن بولسا، بىرنەشە كەمىستىكتەرىن اتاپ ءوتۋ قاجەت:

ا) قاي ەلدىڭ ءبىلىم جۇيەسى بولسا دا، سونداعى تۇرعىلىقتى (جەرگىلىكتى) حالىقتىڭ مۇددەسىنە وراي ۇيىمداستىرىلادى ياعني ۇلتتىق ەرەكشەلىك، ادامگەرشىلىك تاربيەسى، ەلجاندىلىق تۇتاسا كەلىپ، كەز-كەلگەن مەملكەتتە باسەكەلەستىككە ءتۇسىپ، جۇمىس ىستەي الاتىن ۇدەرىسكە العىشارتتار جاسايدى.

ۇلىبريتانيا – دامىعان ەل. ونىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتىن وقىتۋ جولعا قويىلعانى ءوز الدىنا، اعىلشىن ءتىلى سول ەلدىڭ عانا ەمەس، الەمدەگى حالىقارالىق ءتىل بولىپ، تابىلادى. ال، ءوز تاۋەلسىزدىگىن العانىنا بيىل 23 جىل تولاتىن قازاقستاندى انگليامەن سالىستىرۋ قيسىنسىز. ۇلتتىق ءتىلى مەن ادەبيەتى، تاريحى مەن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى تاۋەلسىزدىك جىلدارى كەشەگى توتاليتارلىق جۇيە زاردابىنان ەندى عانا وڭالىپ، كەلە جاتقاندا، ءتىل مەن ادەبيەتى ءپانىن بىرىكتىرۋ، ولاردىڭ ساعات سانىن قىسقارتۋ وڭالماس قاتەلىكتەرگە ۇرىندىرادى. باسقا تىلدەردى، اسىرەسە، اعىلشىن، ورىس تىلدەرىن ۇيرەنگەن دۇرىس. بۇل تۋرالى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتا وتە دۇرىس ايتتى. الايدا پرەزيدەنت وسى ءۇش ءتىلدى وقىتۋ بالاباقشادان، 1-سىنىپتان باستالسىن دەگەن تالاپ قويعان جوق. بىزدە قازىر وسىنداي سوراقىلىقتار ياعني پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق ءىلىم تۇرعىسىنان ۇلكەن كەمشىلىكتەر ورىن الۋدى.

جاڭادان ازىرلەنگەن ءبىلىم ستاندارتى، وقۋ باعدارلامالارى مەن جوسپارلارىنا پىكىر بىلدىرمەكپىز.

اتالمىش قۇجات كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىمەن كەلىسىم بويىنشا ازىرلەنگەن بولسا، بىرنەشە كەمىستىكتەرىن اتاپ ءوتۋ قاجەت:

ا) قاي ەلدىڭ ءبىلىم جۇيەسى بولسا دا، سونداعى تۇرعىلىقتى (جەرگىلىكتى) حالىقتىڭ مۇددەسىنە وراي ۇيىمداستىرىلادى ياعني ۇلتتىق ەرەكشەلىك، ادامگەرشىلىك تاربيەسى، ەلجاندىلىق تۇتاسا كەلىپ، كەز-كەلگەن مەملكەتتە باسەكەلەستىككە ءتۇسىپ، جۇمىس ىستەي الاتىن ۇدەرىسكە العىشارتتار جاسايدى.

ۇلىبريتانيا – دامىعان ەل. ونىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتىن وقىتۋ جولعا قويىلعانى ءوز الدىنا، اعىلشىن ءتىلى سول ەلدىڭ عانا ەمەس، الەمدەگى حالىقارالىق ءتىل بولىپ، تابىلادى. ال، ءوز تاۋەلسىزدىگىن العانىنا بيىل 23 جىل تولاتىن قازاقستاندى انگليامەن سالىستىرۋ قيسىنسىز. ۇلتتىق ءتىلى مەن ادەبيەتى، تاريحى مەن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى تاۋەلسىزدىك جىلدارى كەشەگى توتاليتارلىق جۇيە زاردابىنان ەندى عانا وڭالىپ، كەلە جاتقاندا، ءتىل مەن ادەبيەتى ءپانىن بىرىكتىرۋ، ولاردىڭ ساعات سانىن قىسقارتۋ وڭالماس قاتەلىكتەرگە ۇرىندىرادى. باسقا تىلدەردى، اسىرەسە، اعىلشىن، ورىس تىلدەرىن ۇيرەنگەن دۇرىس. بۇل تۋرالى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتا وتە دۇرىس ايتتى. الايدا پرەزيدەنت وسى ءۇش ءتىلدى وقىتۋ بالاباقشادان، 1-سىنىپتان باستالسىن دەگەن تالاپ قويعان جوق. بىزدە قازىر وسىنداي سوراقىلىقتار ياعني پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق ءىلىم تۇرعىسىنان ۇلكەن كەمشىلىكتەر ورىن الۋدى.

ءا) ەلباسى – ۇلت كوشباسشىسى ن.ءا.نازارباەۆ «قازاقستان جولى – 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە ءبىر بولاشاق» اتتى رەسپۋبليكا حالقىنا جولداۋىندا «قازاق ەلى»، «ماڭگىلىك ەل» اتتى تاكتيكالىق جانە ستراتەگيالىق ماقساتتاردى ۇسىنىپ، ەل اراسىندا ۇلكەن ورلەۋ، سەنىم، ءوپتيميزمدى وياتتى. الەم ەلدەرى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتىلى مەن ادەبيەتى جانە تاريحىنا ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا ەگەر بۇلاردى مەكتەپتە قالىپتاستىرماساق، نە بولعانىمىز؟ مەملەكەت باسشىسى «ماڭگىلىك ەل» بولۋدىڭ العىشارتى ەل بولاشاعى – قازاق تىلىندە، رەسپۋبليكاداعى بارلىق ەتنوس وكىلدەرى ءۇشىن قازاق ءتىلى ۇيىمداستىرۋشى كۇش ءرولىن اتقارۋى كەرەك دەگەندى بەكەر ايتقان جوق قوي. ال، مىنا جوبادا قىرۋار كەمىستىكتەر بار.

دالەلدەر كەلتىرەيىك:

1. نەگە وقۋ باعدارلاماسى «قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى» دەلىنگەن؟ دۇرىسى «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى».
2. قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى 2-5 سىنىپتاردا نەگە 5 ساعات؟ بىزدىڭشە 6 ساعات بولۋى كەرەك.
3. «قازاق ءتىلى ەكىنشى ءتىل رەتىندە وقۋ باعدارلاماسى» (ت2) نەگە قازاق ءتىلىن 1-3 سىنىپتاردا 3 ساعات، 4-5 سىنىپتاردا 4 ساعات دەپ الىنعان؟ قازاق ءتىلى ەكىنشى ءتىل رەتىندە ەمەس، مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە وقىتىلۋى كەرەك، ءار سىنىپتاعى ساعات  سانى 6 ساعات بولۋى كەرەك.
4. نەگە ت2 وقۋ باعدارلاماسىندا تەك قانا قازاق ءتىلى وقىتۋ كوزدەلگەن؟ قازاق ادەبيەتىن وقىتپاۋ كەرەك پە؟ وقۋشى ورىندايتىن تاپسىرمالار، مىسالدار ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرگە نەگىزدەلۋى كەرەك ەمەس پە؟

الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تۇرىپ جاتقان باسقا ەتنوس وكىلدەرى سول ەلدىڭ ۇلتتىق سيپاتتاعى مەكتەبىنەن ءبىلىم الادى. ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەلدە باسقا ۇلت وكىلدەرىن مىندەتتى تۇردە قازاق مەكتەبىندە وقيسىن دەپ ەشكىم ماجبۇرلەپ جاتقان جوق. ورىس، ۇيعىر تاعى باسقا ۇلت مەكتەپتەرى بار. بىراق ولار قازاقستان ازاماتى بولعاندىقتان، مىندەتتى تۇردە سول مەكتەپتەردە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى جانە تاريحىن مەڭگەرۋى قاجەت دەگەن پىكىردەمىز.

قاراعاندى وبلىستىق «قازاق ءتىلى» قوعامى جانە وڭىردەگى ءتىل مەن ادەبيەت جاناشىرلارى.

Abai.kz