اتا-بابلارىمىزدىڭ مادەنيەتىمەن سوعان بەيىمدەلگەن ءھام باعدار ۇستانعان ۇلتتىق قاس سيپاتىمىزدى تانىتاتىن سالت-ءداستۇرى عاسىرلار بويى ءتۇزىلىپ، بۇگىنگە جەتكەن ءبىزدىڭ حالىقىمىزدىڭ ماڭگىلىك ءومىرىنىڭ اجىراماس ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى.

ونى رەسەي يمەرياسى تاراپىنان، كەيىن ستاليندىك ءھام «سوۆەت ادامى» دەگەن جالعان داڭعازاعا قۇرىلعان قىزىل رەجىم كەزىندەگى رۋحاني-ساياسي قۋدالاۋ جانە وتكەن تاريحقا تاس اتقىزۋ جىلدارى ءتول مادەنيەتىمزدى ەش جويا المادى. قازىرگى كەزدە ەگەمەن قازاقستاننىڭ مادەنيەتى الەم ەلدەرى اراسىندا ءوزىنىڭ لايىقتى ورىن تاۋىپ، ورتالىق ازياداعى باۋىرلاس ەلدەردەگى سياقى كەڭ قارقىندى دامىپ كەلەدى.

وسى ورايدا ءبىزدىڭ ويىمىزعا «قازاقستان مادەنيەتىن نە قۇرايدى؟» دەگەن زاڭدى سۇراق ورالادى. ەندى وسىعان رەت-رەتىمەن جاۋاپ بەرۋگە بەل شەشە كىرىسەتىن بولساق، الدىمىزدى ءتۇرلى فيلوسوفتار تاراپىنان تۇجىرىمدالعان  «ادامدار تىرشىلىك پروتسەسىندە جاسايتىن بارلىق ماتەريالدىق جانە رۋحاني قۇندىلىقتار قوعام مادەنيەتىن قۇرايدى» دەگەن كەسىكتى جاۋاپتى الا الامىز.

رەسەي يمەرياسى تاراپىنان، كەيىن ستاليندىك ءھام «سوۆەت ادامى» دەگەن جالعان داڭعازاعا قۇرىلعان قىزىل رەجىم كەزىندەگى رۋحاني-ساياسي قۋدالاۋ جانە وتكەن تاريحقا تاس اتقىزۋ جىلدارىن باستان بىرگە وتكىزگەن ورتالىق ازياداعى باۋىرلاس ۇلتتاردىڭ اراسىندا «قازاق مادەنيەتىنىڭ» وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار ەكەندىگىن اڭعارا الامىز. مىنە، وسى ءبىز جوعارىدا ءسوز ەتكەن «قازاق مادەنيەتىنىڭ» وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى رەسپۋبليكامىزداعى تيتۋلدى ۇلتتىڭ وزىندىك ءتولتۋما بىرەگەيلىگى بولىپ تابىلادى دەسەك، اسەت اقيقاتتىڭ اۋىلىنان ەش الشاق كەتپەيمىز.

ءار ۇلتتى ءبىر-بىرىنەن ايىراتىن تاپ وسىنداي سيپات  قازاقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىن الەم جۇرتشىلىعى الدىندا ايقارا ايقىنداپ بەرەدى. قازىر قازاق بىرىڭعاي كوشپەلى بولعان دەگەن عىلىمي تەزيس ءوزىنىڭ دۇرىس ەمەستىگىن تانىتتى. سەبەبى، ۇلتىمىز جەمىس-جيدەك، ءداندى-داقىلدار اتاۋىن ءوز انا تىلىندە اتاي الادى. مىنە، وسى اتاي الۋشىلىق قازاقتىڭ جارتىلاي كوشپەلى بولعان ەل ەكەندىگىن تانىتادى. قازاقتار ەۋروپالىقتار مەن ورىستار سياقتى ەگىنشىلىكپەن اينالىسقان جوق. قازاق سۋرىلمالى ەگىنشىلىكپەن اينالىستى. پاتشا وكىمەتى ءۇش عاسىر بويلى سۋارىلمالى ەگىستىككە جارامدى وڭىرلەردى ۇلتىمىزدان تارتىپ الىپ، قازاقتى ءداستۇرلى ەگىنشىلىك داستۇرىنەن ايىردى. جانە جوڭعكار شاپقىنشىلىعى كەزىندە بۇل ايماقتار قالماقتاردىڭ قولىندا قالدى. ءداستۇرلى قالا مادەنيەتى جويىلدى. ساۋدا-ساتتىق قۇلدىرادى. مىنە، وسى فاكتىلەردى ەسكەرگەن كەزدە عانا ۇلتىمىزدىڭ سان عاسىرلىق مادەنيەتىنىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلە الامىز.

پاتشا ۇكىمەتى جەرىنەن ايىرعان كوشپەلى حالىق ءومىر ءسۇرۋى جانە ءوسىپ-ءونۋى تىعىرىققا تىرەلگەنىمەن جاڭا ارالاس-قۇرالاستىق قازاق مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا وىزندىك ەرەكشەلىكتەرىن ەنگىزىپ،  ورتالىق ازياداعى باۋىرلاس ۇلتتاردىڭ اراسىندا ەۋروپالانعان ۇلت بولىپ قالىپتاسا باستاۋىنا ىقپال ەتتى. سولاي دەسەك تە، رۋحاني مادەنيەت كەيىنىرەك باسىمدىققا يە بولعان كوشپەلى ءومىردىڭ اسەرىمەن تابيعاتپەن تىعىز بايلانىستا دامىدى. قازىرگى مادەنيەت تە سول ءۇش عاسىر ارالىعىندا قالىپتاسىپ ۇلگەرگەن كوشپەلى حالىقتىڭ رۋحىنا تولى.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz