پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭبەككەرلەرىنىڭ ءبىرىنشى فورۋمىندا ءسوز سويلەدى. بۇل فورۋم ەلىمىزدە تىڭ يگەرۋ ناۋقانى باستالعانىنا 70 جىل تولۋىنا تۇسپا-تۇس كەلىپ وتىر.

قازاقستان استىقتى مەملەكەت. ەلىمىز ەگىس القابى مەن جايىلىمدىلىق جەر كولەمى جونىنەن الەمدە 6-ورىندا. قازاقستان بيداي ەكسپورتتاۋدان الەمدى 10 ءىرى مەملەكەتتىڭ ءبىرى سانالادى.

ءبىز Abai.kz پورتالى وقىرماندارىنا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ اتالعان جيىندا جاساعان بايانداماسىن ۇسىنامىز...

پرەزيدەنت:

«بارشاڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭبەككەرلەرىنىڭ ءبىرىنشى فورۋمىنىڭ اشىلۋىمەن قۇتتىقتايمىن! القالى جيىن اۋىل شارۋاشىلىعى، تاماق جانە وڭدەۋ ونەركاسىبى قىزمەتكەرلەرى كۇنى قارساڭىندا ءوتىپ جاتىر. كاسىبي مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن!

سونداي-اق بۇل فورۋم ەلىمىزدە تىڭ يگەرۋ ناۋقانى باستالعانىنا 70 جىل تولۋىنا تۇسپا-تۇس كەلىپ وتىر. سول ناۋقاننىڭ ءتۇرلى سالدارى بولعانىن بىلەسىزدەر. سوعان قاراماستان اۋىل شارۋاشىلىعىندا كوپتەگەن وڭ وزگەرىس جاسالدى. قازاقستان از ۋاقىت ىشىندە الەمدەگى ەڭ استىقتى ەلدىڭ بىرىنە اينالدى. الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم جاقساردى، ەلدى مەكەندەر سالىندى. مەن بۇگىن العاشقى تىڭگەرلەردىڭ جانە ولاردىڭ ءىزىن باسقان ديقاندارىمىزدىڭ ەڭبەگىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى.

جاڭا عانا ارنايى كورمەنى ارالادىق. وتاندىق ونىمدەرىمىزدىڭ ساپاسى جوعارى، كوبى ەكسپورتقا شىعارىلىپ جاتىر. بۇل – زور جەتىستىك. قازاقستان ەگىس القابى جانە جايىلىمدىق جەر كولەمى جاعىنان الەمدە 6-ورىن الادى. ءبىز بيداي ەكسپورتتايتىن 10 ءىرى مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرەمىز. ۇن ەكسپورتى بويىنشا كوش باسىنداعى ەلدىڭ ءبىرىمىز.

بيىل ءتۇرلى قيىندىققا قاراماستان، قامبامىز استىققا تولدى. كۇزگى جيىن-تەرىندە 26,7 ميلليون توننا داقىل جينالدى. بۇل – سوڭعى ون جىلداعى رەكوردتىق كورسەتكىش. شىن مانىندە ديقاندارىمىز تاماشا ناتيجەگە جەتىپ وتىر. قۇتتىقتايمىن جانە بارشاڭىزعا شىنايى ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن!»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«قازاقتا «ەڭبەگىنە قاراي – ونبەگى» دەگەن ءسوز بار. مۇنى، ەڭ الدىمەن، اۋىل حالقىنىڭ ەرەن ەڭبەگىنىڭ جەمىسى دەۋگە بولادى. مەملەكەت تاراپىنان دا ءتيىستى جۇمىس جۇرگىزىلدى، قاجەتتى كومەك بەرىلدى. قازىر ەلىمىزدە جاڭا ەكونوميكالىق باعدار اياسىندا ناقتى شارالار قولعا الىنىپ جاتىر.

جۇيەلى جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە ينفلياتسيا دەڭگەيى تومەندەدى (بيىلعى قازان ايىندا جىلدىق ينفلياتسيا 8,5 پايىزدى قۇرادى), سونداي-اق ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ءوسىمى 2024 جىلدىڭ قاڭتار-قازان ايلارىندا 4 پايىزدان اسىپ، جاقسى قارقىن الدى. مۇنايدان تىس سالالاردى دامىتۋ ارقىلى وڭ ديناميكا بايقالادى. بۇل – ماڭىزدى ۇدەرىس. ىشكى جالپى ءونىم ءوسىمىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنەن استامى ساۋدا، وڭدەۋ ونەركاسىبى، قۇرىلىس پەن اۋىل شارۋاشىلىعىنا تيەسىلى. وسى باعىتتاعى بەلسەندى جۇمىستى جالعاستىرۋ كەرەك.

قازاقستان شەت ەلدەردەن تىكەلەي ينۆەستيتسيا تارتۋ بويىنشا ورتالىق ازيادا كوش باستاپ تۇر.

بيىل جەتەكشى حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى قازاقستاننىڭ قازىرگى نەسيە رەيتينگى ينۆەستيتسيالىق سەنىمدىلىك دەڭگەيىندە تۇرعانىن راستادى. قىركۇيەكتە Moody’s اگەنتتىگى قازاقستاننىڭ ۇزاقمەرزىمدى رەيتينگىن «تۇراقتى» دەڭگەيىنە كوتەردى. بۇل – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى ەڭ ۇزدىك ناتيجە»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ينۆەستيتسيا ەكونوميكانىڭ كەن وندىرۋدەن تىس سالالارىنا كوبىرەك تارتىلدى. وڭدەۋ سەكتورى كولەمى جاعىنان قازىردىڭ وزىندە كەن ءوندىرۋدى باسىپ وزدى ءارى ۇزدىكسىز ءوسىپ كەلەدى (ونەركاسىپ قۇرىلىمىندا وڭدەۋ سەكتورىنىڭ ۇلەسى 47 پايىزدى قۇرايدى). بۇل سالادا بۇگىندە 630 مىڭ ازامات جەمىستى ەڭبەك ەتەدى.

جىل سوڭىندا جالپى قۇنى 1,2 تريلليون تەڭگەنى قۇرايتىن 180 يندۋستريالدى جوبا ىسكە اسىرىلماق. اتاپ ايتقاندا، كاتودتى مىس (قاراعاندى وبلىسى), فەرروقورىتپا (پاۆلودار وبلىسى), جۇك كولىكتەرىنىڭ بولشەكتەرى (قوستاناي وبلىسى), تسەمەنت، باعالى مەتالل وڭدەۋ ءوندىرىسى (جامبىل وبلىسى) سەكىلدى ءىرى زاۋىتتار جۇمىس ىستەي باستايدى. قازىرگى ۋاقىتتا ۆولفرام كەنىن قايتا وڭدەۋ (الماتى وبلىسى), Chevrolet Onix اۆتوكولىك ماركاسىن قۇراستىرۋ (قوستاناي وبلىسى), مىس كونتسەنتراتى (جامبىل وبلىسى), جىلۋ وقشاۋلاعىش ماتەريالدارى (الماتى وبلىسى) جانە قىش تاقتالارى (شىمكەنت قالاسى) وندىرىستەرى پايدالانۋعا بەرىلدى. اتىراۋ وبلىسىندا پوليپروپيلەن شىعاراتىن زاۋىتتىڭ اشىلۋى مۇناي-گاز حيمياسى سالاسىنىڭ تولىقتاي قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى. الداعى ۋاقىتتا پوليەتيلەن مەن بۋتاديەن ءوندىرۋ جوسپارلانعان. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ەۋروپالىق كونسورتسيۋمنىڭ قاتىسۋىمەن «جاسىل» سۋتەگى ءوندىرىسى جوباسى جۇزەگە اسىرىلادى. وسىلايشا ەلىمىزدە وزىق حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي جانە سىرتقى نارىقتا سۇرانىسقا يە ءونىم وندىرەتىن جاڭا كاسىپورىندار قۇرىلىپ جاتىر.

الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان ازاماتتاردىڭ تۇرعىن ۇيگە قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. وسى ماقساتتا «وتاۋ»، «ناۋرىز» جانە «اسىل مەكەن» جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكالىق باعدارلامالارى اشىلدى. سونداي-اق كوكتەمگى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن 17 مىڭنان استام وتباسىنىڭ باسپانا ماسەلەسى شەشىمىن تاپتى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«اگروونەركاسىپ كەشەنىنە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلۋدە. نەگىزگى ماقساتىمىز – اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرۋ.

بۇگىندە جاھاندىق ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى يندەكسىندەگى ەلىمىزدىڭ كورسەتكىشتەرى جاقسارىپ كەلەدى. 2022 جىلى وسى رەيتينگتە 32-ءشى ورىنعا شىقتىق. قازاقستان تمد ەلدەرى ىشىندە كوش باستاپ تۇر. بىراق جايباراقات وتىرۋعا بولمايدى.

اۋىل شارۋاشىلىعى باسەكەگە قابىلەتتى وزىق سالا بولۋى كەرەك. اگروونەركاسىپ كەشەنى ەكونوميكاداعى باستى قوزعاۋشى كۇشتىڭ بىرىنە اينالۋعا ءتيىس. بيزنەس تە، مەملەكەت تە وسىعان مۇددەلى. بۇل، ەڭ الدىمەن، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان ماڭىزدى. اۋىلداعى اعايىننىڭ تۇرمىسى دا وسى سالاعا تىكەلەي بايلانىستى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ەندى الداعى جۇمىستىڭ نەگىزگى باعىتتارىنا توقتالايىن.

ءبىرىنشى. اگروونەركاسىپ كەشەنىن قارجىلاندىرۋدى جۇيەلى جۇرگىزۋ قاجەت.

اگروونەركاسىپ كەشەنىن قارجىلاندىرۋ اقساپ تۇرعان سالانىڭ ءبىرى ەدى. بيىل مەملەكەت بۇل ماسەلەنى شەشىپ، بولىنەتىن قارجى كولەمىن ايتارلىقتاي ارتتىردى. ءبىز پايىزدىق مولشەرلەمەمەن سۋبسيديالاۋ ارقىلى نەسيەلەۋدىڭ كۇردەلى ءارى كولەڭكەلى جۇيەسىنەن باس تارتتىق. ديقاندار ەندى كوكتەمگى ەگىن ەگۋ جانە جيىن-تەرىن جۇمىستارىنا 5 پايىز مولشەرلەمەمەن تىكەلەي جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الادى. مۇنداي نەسيەلەۋ كولەمى العاش رەت جارتى تريلليون تەڭگەدەن استى (580 ميلليارد تەڭگە، بۇعان دەيىن 180 ميللليارد تەڭگە بولعان), الداعى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىش ءبىر جارىم تريلليون تەڭگەگە دەيىن جەتكىزىلەدى.

ءداندى داقىلدار ءتۇسىمى بيىل گەكتارىنا 16 تسەنتنەردى قۇرادى. بۇل كوپجىلدىق ورتاشا كورسەتكىشتەردەن الدەقايدا جوعارى. كەيبىر القاپتان گەكتارىنا 40 تسەنتنەردەن نەمەسە ودان دا كوپ ءونىم جينالدى. بيداي ساپاسى مەن بالاۋىزىنىڭ دەڭگەيى (32 پايىز) جوعارى. بۇعان زاماناۋي اگروتەحنولوگيالاردى، جوعارى ساپالى تۇقىمدى، تىڭايتقىش پەن پەستيتسيدتەردى پايدالانۋ، سونداي-اق اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكالارىن جاڭارتۋ ارقىلى قول جەتكىزدىك.

ەندى ءبىزدىڭ الدىمىزدا جينالعان ءونىمدى ساقتاۋ جانە ونىڭ باعاسىن قۇلدىراتۋعا جول بەرمەۋ مىندەتى تۇر. ۇكىمەتكە ازىق-تۇلىك كورپوراتسياسى ارقىلى شارۋالاردان استىق ساتىپ الۋدى تاپسىرامىن. بۇل نارىقتاعى باعانى ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن كەرەك. استىقتى وڭىرلەردەگى قويمالاردى بوساتۋ ماقساتىندا اۋىل شارۋاشىلىعى جانە كولىك مينيسترلىكتەرى بيدايدى باسقا وبلىستارعا تاسىمالداۋدى جەدەل قامتاماسىز ەتۋى قاجەت. بۇل ىستە وبلىس اكىمدەرىنىڭ ۇيلەسىمدى جۇمىس ىستەگەنى ماڭىزدى.

كوكتەمگى ەگىس پەن كۇزگى جيىن-تەرىن جۇمىستارىن دەر كەزىندە قارجىلاندىرۋ – مول استىق جيناۋدىڭ كەپىلى. جىل سايىن تولەمدەردى كەشىكتىرۋ سالدارىنان شارۋالار ەگىن ەگۋ بارىسىندا كوپ قيىندىقتى باستان وتكەرەدى.

سوندىقتان مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا كوكتەمگى ەگىس جۇمىستارىنا بولىنەتىن جەڭىلدەتىلگەن نەسيە بيىلعى جەلتوقسان ايىنان باستاپ بەرىلەتىن بولادى. سونىڭ ناتيجەسىندە ديقاندار جانار-جاعارمايدى، قوسالقى بولشەكتەردى، باسقا دا قاجەتتى تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ۋاقىتىندا ساتىپ الا الادى.

قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىمدا اتالعان سالاعا جەكە ينۆەستيتسيالار تارتۋ كەرەك ەكەنىن ايتقان ەدىم. اگروونەركاسىپ كەشەنىن مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديالاۋدى بىرتىندەپ قىسقارتىپ، ونىڭ ورنىنا بانكتەردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا جەڭىلدەتىلگەن نەسيە بەرۋىن ىنتالاندىرعان ءجون. وتاندىق قارجى ينستيتۋتتارى اگروكاسىپورىندارعا ۇزاقمەرزىمدى ءارى قولجەتىمدى قاراجات ۇسىنۋعا ءتيىس»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«بۇگىن – ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى. ءتول ۆاليۋتامىز – تاۋەلسىزدىكتىڭ سيمۆولى. تەڭگەنىڭ تۇراقتىلىعى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى دامۋىنا ىقپال ەتەدى. مەملەكەتتىڭ قارجى ساياساتى ءبىرىنشى كەزەكتە ناقتى سەكتوردىڭ وركەندەۋىنە باعىتتالعانى دۇرىس. بۇل سالادا مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ اۋقىمدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، ەسەپتەۋ مەن قاداعالاۋدىڭ تيىمدىلىگىن جولعا قويۋ قاجەت.

مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ستاتيستيكانى بۇرمالاۋ، جالعان قۇجات تولتىرۋ، كوزبوياۋشىلىق فاكتىلەرىن ءتۇپ-تامىرىمەن جويۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. وسىنىڭ ناتيجەسىندە ءبىز سالانىڭ ناقتى جاعدايىن باعامداي الامىز، ەكونوميكالىق شىعىنعا سوقتىراتىن ءتيىمسىز شەشىم قابىلدامايمىز.

ەكىنشى. اگروونەركاسىپ كەشەنىن يندۋستريالاندىرۋدى بەلسەندى تۇردە جالعاستىرۋ قاجەت.

بىلتىرعى جولداۋدا ءۇش جىلدىڭ ىشىندە اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى قايتا وڭدەلگەن ءونىمنىڭ ۇلەسىن 70 پايىزعا دەيىن ارتتىرۋ مىندەتىن قويدىم. ءبىز نەگىزگى ازىق-تۇلىك تاۋارلارى بويىنشا يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا باعىتتالعان بىرقاتار جوبانى جۇزەگە اسىرا باستادىق. اتاپ ايتقاندا، تاياۋ جىلدارى ءسۇت ءوندىرۋ كولەمىن 600 مىڭ تونناعا كوبەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن 116 زاماناۋي تاۋارلى ءسۇت فەرماسى سالىنادى.

جالپى قۋاتى جىلىنا 220 مىڭ توننا قۇس ەتىن وندىرەتىن 29 فابريكانى، سونداي-اق قۋاتى جىلىنا 850 ميلليون جۇمىرتقا وندىرەتىن 11 قۇس فابريكاسىن پايدالانۋعا بەرۋ كوزدەلگەن.

100 مىڭعا جۋىق ءىرى قاراعا ارنالعان 6 بورداقىلاۋ الاڭىن، سونداي-اق 50 مىڭ باس ۋاق مالعا ارنالعان بورداقىلاۋ كەشەنىن ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر.

سونىمەن قاتار ۇكىمەت العاشقى مامانداندىرىلعان بيرجا اشۋدى قولعا الدى. بۇل كەشەندە مال ساۋداسىنىڭ زاماناۋي ەرەجەلەرى ساقتالىپ، فەرمەرلەر مەن تۇتىنۋشىلار اراسىندا باسى ارتىق دەلدالدار بولمايدى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ءۇشىنشى. اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمىن وركەندەتۋ اسا ماڭىزدى.

قازىر جاھاندىق ازىق-تۇلىك نارىعىندا باسەكە كۇشەيىپ كەلەدى. وعان توتەپ بەرۋ ءۇشىن عىلىمدى دامىتۋعا باسا ءمان بەرۋ كەرەك. سونىڭ ىشىندە تۇقىم شارۋاشىلىعىن جانداندىرۋ – ستراتەگيالىق مىندەتتىڭ ءبىرى.

كارتوپ پەن قانت قىزىلشاسى بويىنشا وتاندىق تۇقىمنىڭ ۇلەسى 10 پايىزعا دا جەتپەيدى. وسىنداي ماسەلەلەردى شۇعىل شەشۋ قاجەت. بيىل ءداندى-داقىلدار سەلەكتسياسى مەن تۇقىم شارۋاشىلىعىن دامىتۋ تۋرالى كەشەندى جوسپار قابىلداندى. ناقتى مىندەتتەر قويىلدى. ۇكىمەتكە ديقانداردى ەلىمىزدە وندىرىلگەن تۇقىممەن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن. بۇل كورسەتكىشتى 2028 جىلى 80 پايىزعا جەتكىزۋ قاجەت. ال جوعارى ساپالى (ياعني، ەليتالىق) تۇقىمنىڭ ۇلەسى كەمىندە 15 پايىز بولۋى كەرەك. ول ءۇشىن شەتەلدىڭ وزىق تاجىريبەسىن زەرتتەگەن ءجون. مەن جاقىندا فرانتسۋز كاسىپكەرلەرىن وسى سالاداعى ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى بىرگە جۇزەگە اسىرۋعا شاقىردىم.

سونداي-اق جۋىردا موڭعولياعا مەملەكەتتىك ساپارمەن بارعانىمدى بىلەسىزدەر. ول جاقتا دا وتە ماڭىزدى كەلىسسوزدەر بولدى. موڭعوليا باسشىسىمەن بىرگە كوپتەگەن ماسەلەنى تالقىلادىق. ەكى كوشپەندى حالىقتىڭ ۇرپاعى رەتىندە جىلقى تۋرالى دا ايتتىق. موڭعول جىلقىلارى الاسا بولعانىمەن، وتە ءتوزىمدى ءارى ۇزاققا شابادى ەكەن.

ءبىز «تەگىمىز – تۇركى، تۇلىگىمىز – جىلقى» دەپ، ارعىماقتى ايرىقشا قادىرلەگەن ەلمىز. تۇتاس تاريحىمىز تۇلپاردىڭ تۇياعىمەن جازىلعان. جالپى، قازاقتىڭ مىنەر كولىگى دە، ىشەر اسى دا جىلقىمەن تىعىز بايلانىستى. ساۋمال مەن قىمىزدىڭ سان ءتۇرلى دەرتكە شيپا ەكەنى بارشاعا ءمالىم»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«قازىر ەلىمىزدە جىلقى سانى ۇزدىكسىز ءوسىپ كەلەدى. بۇل – جاقسى ءۇردىس. دەگەنمەن اسىل تۇقىمدى جىلقىنىڭ ۇلەسى ءبىر پايىزعا دا جەتپەيدى، ياعني 4,2 ميلليون جىلقىنىڭ 40 مىڭى عانا اسىل تۇقىمدى. سوندىقتان مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ جۇمىسىنا باسا ءمان بەرگەن ءجون.

قازاقستاندا جىلقىنىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. ونىڭ ىشىندە قازاقپەن بىرگە جاساپ كەلە جاتقان جابىنىڭ ورنى ەرەكشە. كەيىن وعان قوستاناي، كوشىم جانە مۇعالجار تۇقىمدارى قوسىلدى. ارقايسىسىنىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار.

مەن بۇعان دەيىن اداي جىلقىسى ماڭعىستاۋدىڭ باعا جەتپەس قازىناسى ەكەنىن ايتتىم. ونى الەمگە تانىتۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداۋدى تاپسىردىم. قازىر اداي جىلقىسى رەسمي تۇردە بولەك تۇقىم رەتىندە تىركەلدى. بۇل ارعىماقتار ۇلى دالا جورىعىندا، باسقا دا الامان بايگەلەردە توپ جارىپ ءجۇر. قوستاناي جىلقىسى دا مىقتى ەكەنى بەلگىلى، الايدا، جوعالىپ كەتۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر، نەبارى 280 باس قالدى. سوندىقتان جىلقىنىڭ سانىمەن قاتار، ساپاسىن ارتتىرۋ – ماڭىزدى مىندەت.

بيىل قازاق جىلقىسىنىڭ تۇقىمىن ساقتاۋ جانە كوبەيتۋ ءۇشىن ارنايى زاڭ قابىلدادىق. ەندى بۇل باعىتتا تاعى ءبىر ماڭىزدى قادام جاسايمىز. مەن ۇكىمەتكە جىلقى شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىن قۇرۋدى تاپسىرامىن. بىلىكتى ماماندار مۇنى كوپتەن بەرى ايتىپ ءجۇر. قۇزىرلى ورگاندار قىسقا مەرزىم ىشىندە وسى ماسەلەنى پىسىقتاپ، قارجى كوزدەرىن ناقتىلاۋى كەرەك»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ءتورتىنشى. اۋىل شارۋاشىلىعىنا جاڭا تەحنولوگيالاردى بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋ قاجەت.

بىزدە مينەرالدى تىڭايتقىشتار از قولدانىلادى. بۇل – وتاندىق اگروسەكتورداعى وزەكتى ماسەلە. بيىل ەگىس القاپتارىنا بۇرىنعىدان ەكى ەسە كوپ تىڭايتقىش سەبىلدى. بۇل – عىلىمي تۇرعىدان قاجەت تىڭايتقىشتىڭ 41 پايىزى دەگەن ءسوز. جالپى جۇمىس قارقىنى جامان ەمەس. بىراق ءبىز اگروتەحنولوگياسى دامىعان وزىق ەلدەردىڭ دەڭگەيىنە ۇمتىلۋىمىز قاجەت. سوندىقتان يمپورتقا تاۋەلدى بولۋدى ازايتۋ كەرەك. وزىمىزدە شىعارىلاتىن تىڭايتقىشتار اۋىل شارۋاشىلىعىن تولىق قامتاماسىز ەتپەيدى، سۇرانىستىڭ جارتىسىن عانا وتەيدى.

قازىر ەلىمىزدە قۇنى 4 ميلليارد دوللار بولاتىن اۋقىمدى ينۆەستيتسيالىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. سونىڭ ارقاسىندا 7 ميلليون توننا مينەرالدى تىڭايتقىش وندىرىلمەك. وسىلايشا ءبىز ىشكى نارىقتى تولىق قامتاماسىز ەتەمىز، ال ارتىعىن ەكسپورتقا شىعارۋعا مۇمكىندىك تۋادى.

بۇدان بولەك ورگانيكالىق تىڭايتقىش ءوندىرىسىن دامىتۋ ماڭىزدى. حالىقارالىق تاجىريبەگە قاراساق، قويدىڭ ءجۇنىن سۋارمالى جەرگە تىڭايتقىش رەتىندە ءتيىمدى پايدالانۋعا بولادى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«اگروونەركاسىپ كەشەنىن ودان ءارى تسيفرلاندىرۋ مەن اۆتوماتتاندىرۋ ماسەلەسى ۇدايى نازاردا بولۋعا ءتيىس. بۇل باعىتتا جاقسى ناتيجەلەر بار. كەيىنگى بەس جىلدا ەلىمىزدەگى تسيفرلى فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتار سانى التى ەسەگە جۋىق ءوسىپ، بۇگىندە 200-دەن استى. بۇل – شىن مانىندەگى بولاشاقتىڭ كاسىپورىندارى. وندا وزىق تەحنولوگيالار جاپپاي ەنگىزىلەدى. بىراق بۇعان توقمەيىلسۋگە بولمايدى.

اتالعان سالاداعى قىزمەتتەر مەن پروتسەستەردى تولىعىمەن ەلەكتروندى فورماتقا كوشىرۋدى جەدەلدەتۋ قاجەت. سۋبسيديا الۋ مەن جەڭىلدىكتەردى پايدالانۋ الگوريتمدەرى فەرمەرلەر ءۇشىن بارىنشا قاراپايىم جانە تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك. بۇل تۋرالى اقپاراتتاردىڭ فورمالارى مەن مازمۇنى بارىنشا قولجەتىمدى بولعانى ءجون. جاساندى ينتەللەكت پەن «ۇلكەن دەرەكتەردى» پايدالانۋ ارقىلى عانا ءوندىرىستىڭ بارلىق كەزەڭىندە ءدال ەسەپتەۋ، باقىلاۋ مەن بولجاۋ مۇمكىن بولماق.

جالپى جان-جاقتى تسيفرلاندىرۋ اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ باسەكەگە قابىلەتىن ارتتىرادى، كولەڭكەلى سەكتوردىڭ ۇلەسىن ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى جانە سالاداعى مەملەكەتتىك باسقارۋدى ودان ءارى جەتىلدىرۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورىنا اينالادى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«بەسىنشى. اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىنىڭ قولجەتىمدىلىگى ماڭىزدى.

مەن اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جاڭارتۋ دەڭگەيىن جىلىنا 8-10 پايىزعا دەيىن جەتكىزۋ جونىندە مىندەت قويدىم. بۇل ماقساتقا 120 ميلليارد تەڭگە ءبولىنىپ، وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن جىلىنا 5 پايىزبەن جەڭىلدەتىلگەن ليزينگكە بەرۋ باعدارلاماسى باستالدى.

قازاقستاندا 8 ءىرى بىرلەسكەن كاسىپورىن، سونىڭ ىشىندە «كلااس» نەمىس كونتسەرنى مەن رەسەيلىك «روستسەلماش» كومپانياسى تابىستى جۇمىس جاتىر. بيىل شامامەن 160 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجىعا 4,5 مىڭنان استام تراكتور مەن استىق جينايتىن 815 كومباين (ونىڭ 107-ءسى «كلااس» كومپانياسىنا تيەسىلى) شىعارىلدى. ۇكىمەت ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، يمپورتتالاتىن قوسالقى بولشەكتەردى لوكاليزاتسيالاپ، ۇساق بولشەكتەردەن قۇراستىرىلاتىن ءوندىرىستى قولداۋعا جانە تۇراقتى جۇمىس ورىندارىن اشۋعا باسا ءمان بەرۋى كەرەك»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«التىنشى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن كۇشەيتۋ قاجەت.

مۇندا كولىك-لوگيستيكا مۇمكىندىكتەرىنىڭ شەكتەۋلى بولۋى كەدەرگى كەلتىرەدى.

مىسالى، ەلىمىزدەگى لوگيستيكا مەن ساقتاۋ جۇيەلەرىنىڭ جەتكىلىكتى بولماۋىنان اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەر زور شىعىنعا ۇشىراپ وتىر. سوندىقتان ساقتاۋ ينفراقۇرىلىمىن، سونىڭ ىشىندە ەلەۆاتورلار، كوكونىس جانە جەمىس-جيدەك ساقتاۋ قويمالارىن دامىتۋ ماڭىزدى باعىت بولۋعا ءتيىس. سىيىمدىلىعى 700 مىڭ توننا بولاتىن قويمالار سالۋ مەن جاڭعىرتۋدىڭ كەشەندى جوسپارى قابىلداندى. بۇل جۇمىستى ۇدايى باقىلاۋدا ۇستاۋ كەرەك. ءبىز ءداستۇرلى وتكىزۋ نارىقتارىن ساقتاپ قانا قويماي، ءتۇرلى ەلدەردىڭ تالاپتارىنا بەيىمدەلگەن يكەمدى جەتكىزۋ جۇيەسىن قۇرا وتىرىپ، ەكسپورتتى ارتاراپتاندىرعانىمىز ءجون.

وزبەكستان، ازەربايجان، تۇرىكمەنستان، قىرعىزستان جانە اۋعانستانعا جوسپارلى تۇردە استىق تاسىمالداۋ جۇمىسى باستالدى. يران نارىعىنا كىرۋگە رۇقسات الىپ، 250 مىڭ توننا ارپا جونەلتتىك. سونداي-اق قىتايعا، ەۋروپا وداعى ەلدەرىنە جانە سولتۇستىك افريكاعا استىق جەتكىزىلەدى.

تەڭىزبەن تاسىمالداۋدى ارتتىرۋ ءۇشىن قۇرىق پورتىندا جاڭا استىق تەرمينالى ىسكە قوسىلدى.

جاڭا نارىقتاردىڭ ازىق-تۇلىككە سۇرانىس كولەمى ۇلعايىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، سولتۇستىك – وڭتۇستىك جانە ترانسكاسپي باعىتى سياقتى حالىقارالىق دالىزدەردىڭ ءرولى ارتا تۇسەدى

قازاقستاندى ەۋرازيانىڭ نەگىزگى كولىك-لوگيستيكالىق ورتالىعى رەتىندە قۇرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق مىندەت – مەنىڭ كەيىنگى جىلدارداعى حالىقارالىق دەڭگەيدە جۇرگىزىپ جاتقان كەلىسسوزدەرىمنىڭ باستى تاقىرىبىنا اينالدى.

بۇل ماسەلەدە اتالعان دالىزدەرگە ىڭعايلى جول تابۋ جانە ىشكى لوگيستيكانى جاقسارتۋ وتە ماڭىزدى. سوندىقتان الداعى التى جىلدا (2030 جىلعا دەيىن) ءبىز تەمىرجول جەلىسىن اۋقىمدى تۇردە جاڭعىرتۋدى كوزدەپ وتىرمىز. ون ءبىر مىڭ شاقىرىم تەمىر جولدى جوندەپ، بەس مىڭ شاقىرىمنان استام جاڭا تەمىر جول سالۋ جوسپارلانۋدا.

قازىردىڭ وزىندە «داربازا – ماقتاارال»، «دوستىق – مويىنتى»، «باقتى – اياگوز» جانە «الماتى قالاسىنىڭ اينالما جولى» سياقتى ءىرى جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل ورتالىق ازيا مەن قىتاي باعىتىنداعى جۇك تاسىمالىنىڭ ارتۋىنا جول اشادى. اۆتوكولىك جولدارىنىڭ جەلىسىن دامىتۋ باعىتىندا اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلۋدا.

ماسەلەن، جىل سوڭىنا دەيىن «استانا – بالقاش – الماتى»، «تالدىقورعان – وسكەمەن»، «اقتوبە – قاندىاعاش» جانە «اتىراۋ – استراحان» اۆتوموبيل جولدارىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالادى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«بيىل قازاقستاننىڭ ەكسپورتقا 12 ميلليون توننا استىق شىعارۋعا مۇمكىندىگى بار. بۇل – وتە كوپ ءونىم جانە زور جاۋاپكەرشىلىك. ديقانداردىڭ ءونىمىن سىرتقى نارىققا شىعارۋعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋ – ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتى. ەكسپورتتىق الەۋەتىمىزدى ارتتىرا ءتۇسۋ ءۇشىن الەمدىك نارىقتا سۇرانىسقا يە باعالى داقىلداردى كوبىرەك ءوسىرۋ قاجەت.

سونىمەن بىرگە ىشكى نارىققا وتكىزۋدىڭ ۇتىمدى جولدارىن بارىنشا پايدالانۋ كەرەك. الماتى، استانا، شىمكەنت قالالارىمەن ىرگەلەس ايماقتارداعى ديقانداردىڭ مول مۇمكىندىگى بار. وسى ورايدا اقمولا وبلىسىن ۇلگى رەتىندە ايتۋعا بولادى. بۇل ايماق ەلوردانىڭ «ازىق-تۇلىك بەلدەۋى» دەگەن اتقا لايىق ەكەنىن دالەلدەدى.

بيىل وبلىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى جالپى ءونىمى ەكى ەسە وسكەن. بۇل – وتە جاقسى ناتيجە. سوندىقتان اۋقىمدى ىشكى نارىعى بار قالالارمەن شەكتەسەتىن باسقا دا ايماقتار وسى باعىتتا بەلسەندى جۇمىس ىستەۋى كەرەك.

قازاقستاندا سان ءتۇرلى ازىق-تۇلىك ءونىمى شىعارىلادى. جۇرت ءوز ونىمدەرىمىزدى كوبىرەك ساتىپ الۋ ءۇشىن ونى ەلگە تانىتىپ، كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ كەرەك»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«حالقىمىزدىڭ 40 پايىزى اۋىلدا تۇراتىنىن بىلەسىزدەر. اگروونەركاسىپ كەشەنى بۇكىل ەلدىڭ، اسىرەسە، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىس ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سول سەبەپتى مەن اۋىلدى وركەندەتۋ ىسىنە ايرىقشا ءمان بەرەمىن. بۇعان سايلاۋ الدىنداعى تۇعىرنامادا ەرەكشە نازار اۋداردىم. پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن العاشقى جارلىعىم اۋىلدى دامىتۋعا ارنالدى.

مەنىڭ تاپسىرماممەن ۇكىمەت بەس جىلدى قامتيتىن تۇجىرىمداما قابىلدادى. «اۋىل – ەل بەسىگى» باعدارلاماسى ازىرلەنىپ، جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە ناقتى ناتيجە بار. بيىل 200-گە جۋىق اۋىلعا سۋ قۇبىرىن تارتۋ ءۇشىن قارجى ءبولىندى. جىل سوڭىنا دەيىن اۋىل حالقىنىڭ 95 پايىزدان استامى تازا سۋمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.

اۋىلداعى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن ارنايى جوبا قولعا الىندى. بۇگىنگە دەيىن 140-تان استام نىسان سالىندى. «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا بيىل 13 اۋىل مەكتەبى پايدالانۋعا بەرىلدى. سوڭعى بەس جىلدا جەرگىلىكتى ماڭىزى بار 38 مىڭ شاقىرىم جول جوندەلدى.

ماڭىزدى مىندەتتىڭ ءبىرى – اۋىل حالقىنىڭ تابىسىن ارتتىرۋ. «اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى ارقىلى جىلدىق ءوسىمى 2,5 پايىز بولاتىن شاعىن نەسيە بەرىلە باستادى. سونىڭ ناتيجەسىندە اۋىلدا 16 مىڭعا جۋىق جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى. وسىنداي اۋقىمدى جۇمىس جالعاسىن تابادى. سەبەبى اۋىلدى كوركەيتۋ – ستراتەگيالىق مىندەت.

بۇرىن جابىلىپ قالعان كەيبىر اۋداندار بىلتىر مەنىڭ تاپسىرماممەن قايتا قۇرىلدى. بۇل – اسىرەسە، شەتكەرى ورنالاسقان ەلدى مەكەندەرگە سەرپىن بەرەتىن قادام»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«قۋاتتى ايماقتار – قۋاتتى ەل» دەگەن ءسوز. ءبىز وسى قاعيداعا ساي جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. سەبەبى مىقتى مەملەكەت بولامىز دەسەك، اۋىلدى دامىتۋ اسا ماڭىزدى. وسى ورايدا مەن بارشاڭىزعا ۇندەۋ تاستاعىم كەلەدى.

اۋىل – ءبارىمىزدىڭ التىن بەسىگىمىز. قالادا تۋىپ، ءومىر بويى قالادا تۇرعان قازاقتىڭ دا تامىرى – اۋىلدا. حالقىمىزدىڭ سالت-ءداستۇرى، ءتىلى مەن ءدىلى، ءبارى دە اۋىلدا ساقتالعان. جاھاندانۋ داۋىرىندە قازاقتى ساقتاۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، اۋىلدى ساقتاۋىمىز كەرەك.

مەن تابىسقا جەتكەن ءار ادام تۋعان جەرىنە قامقور بولۋى قاجەت دەپ ۇنەمى ايتىپ ءجۇرمىن. بۇگىن ورتامىزدا «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» يۆان اداموۆيچ ساۋەر وتىر. ول جەتەكشىلىك ەتەتىن «رودينا» اگروفيرماسى اۋىل شارۋاشىلىعىندا بيزنەستى وڭتايلى جۇرگىزۋدىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتىپ كەلەدى. بۇل – استانانى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋگە جانە وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسىپ قانا قويماي، ءوزىنىڭ قىزمەتكەرلەرى مەن اۋىل تۇرعىندارىنىڭ قامىن ويلايتىن وزىق كاسىپورىن.

سىر بويىنداعى ناعي ءىلياسوۆ جانە تاڭ، ارقاداعى شاحتەرسكوە، قىزىلجار وڭىرىندەگى نوۆونيكولسكوە اۋىلدارى دا كوپكە ۇلگى. ءار ايماقتا وسىنداي گۇلدەنگەن ەلدى مەكەندەر بار. بىراق اۋىلدان شىققان مىقتى كاسىپكەرلەر ودان الدەقايدا كوپ. مەن ىسكەر ازاماتتاردى اۋىل-ايماقتى كوركەيتۋگە شاقىرامىن. ادال ەڭبەكپەن تابىسقا جەتكەن ازامات اۋىلىن دامىتۋعا ۇلەس قوسقانى ءجون دەپ ويلايمىن. بۇل ءبىز ۇنەمى ايتاتىن وتانشىلدىق، ەلگە جاناشىرلىق قاسيەتتەردىڭ ناقتى كورىنىسى بولارى ءسوزسىز.

«تازا قازاقستان» جالپىۇلتتىق اكتسياسى دا وسىنداي قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن. جوبا اياسىندا ەلدى مەكەندەرىمىز تازارىپ، جاڭاشا كەلبەتكە يە بولا باستادى. قورشاعان ورتاعا قامقورلىق قوعامدىق مادەنيەتتىڭ ارقاۋىنا اينالدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىس توقتامايدى. مەنىڭ تاپسىرماممەن ۇكىمەت ارنايى تۇجىرىمداما قابىلدادى. باستى ماقسات – حالىقتىڭ ەكولوگيالىق مادەنيەتىن ودان ءارى ارتتىرۋ»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ەڭبەكقورلىق پەن جاۋاپكەرشىلىك ۇلتىمىزدىڭ بىرەگەي بولمىسىنا اينالۋعا ءتيىس. بۇگىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە ادەمى ءومىر ءسۇرۋ مەن وڭاي ولجا تابۋ تۋرالى جارنامالار كوبەيىپ كەتتى. بۇل حالىقتىڭ ساناسىنا بارلىق جەتىستىككە قينالماي قول جەتكىزۋگە بولادى دەگەن بوس قيالدى سىڭىرەدى. جاستاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى سوعان سەنىپ، التىن ۋاقىتتارىن بوسقا سارپ ەتۋدە. كەز كەلگەن جەتىستىككە تىنىمسىز ەڭبەك قانا جەتكىزەتىنى داۋسىز. بۇرىنعىلار «ەڭبەك ءبارىن جەڭبەك» دەپ بەكەر ايتپاعان. ەلىمىزدەگى ءار ازاماتتىڭ ادال ءارى جاۋاپتى ەڭبەك ارقىلى تابىسقا جەتكەنىن قالايمىن. بۇل – ازاماتتارىمىزدىڭ ومىرلىك ماقساتىنا اينالۋعا ءتيىس. «ادال ادام – ادال ەڭبەك – ادال تابىس» قاعيداسىنىڭ ءمانى دە وسىندا جاتىر. مەن جاستارعا سەنەتىنىمدى ۇنەمى ايتىپ كەلەمىن. اۋىل شارۋاشىلىعى جاستاردىڭ ءوزىن تانىتۋىنا مول مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ويلايمىن. اۋىلعا مامان تارتۋدىڭ قانشالىقتى قيىن ەكەنىن جاقسى بىلەتىن شارۋاشىلىق باسشىلارى بۇل ىسكە ەرەكشە مۇددەلى.

مەملەكەت تاراپىنان اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ماماندار دايارلاۋعا ۇلكەن كوڭىل ءبولىنىپ كەلەدى. سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە جەتەكشى شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارى اشىلىپ جاتىر. ونىڭ تورتەۋى اگرونوم، مەليوراتور، بيوتەحنولوگ جانە ەكولوگ سياقتى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا سۇرانىسقا يە مامانداردى حالىقارالىق باعدارلامالار بويىنشا دايارلايدى.

جالپى، مەملەكەت پەن بيزنەس اۋىلداعى بارلىق ماسەلەنى بىرلەسىپ شەشۋى كەرەك. اگروونەركاسىپپەن اينالىسۋ ءۇشىن اۋىلعا كەلگەن جاس كاسىپكەرلەردى باعالايمىن. مەملەكەت تە سىزدەردىڭ ەڭبەكتەرىڭىزدى ۇمىت قالدىرمايدى.

جولداۋدا ۇكىمەت پەن بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار وتاندىق بيزنەسكە، شەتەلدىك ينۆەستورلارعا جول اشۋى كەرەك ەكەنىن تاپسىرعان بولاتىنمىن.

اۋىل تۇرعىندارىنا قول ۇشىن سوزىپ، ولاردىڭ تۇرمىس جاعدايىن جاقسارتۋعا اتسالىساتىن كاسىپكەرلەر مەن شارۋا قوجالىقتار  مەملەكەتتىڭ كومەگىنە جۇگىنە الادى. ولاردىڭ ينۆەستيتسيالىق جوبالارىنا قولداۋ كورسەتىپ، بيۋروكراتيالىق كەدەرگى كەلتىرمەۋ كەرەك. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، شارۋالارمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەۋ قاجەت. ۇكىمەت پەن اكىمدەر جەردى تابىس كوزىنە اينالدىرىپ، اۋىلداعى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە ءاتۇستى قارايتىندارعا توسقاۋىل قويۋعا ءتيىس.

جاۋاپكەرشىلىگى مول كاسىپكەرلەر مەن ينۆەستورلار عانا ەلدەگى وڭ وزگەرىستەردىڭ ناعىز كوشباسشىسى بولا الادى. سىزدەر ىنتىماق-بىرلىك پەن ناعىز ءپاتريوتيزمنىڭ وزىق ۇلگىسىن كورسەتىپ، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جاعدايىن جاقسارتا بەرەسىزدەر دەپ سەنەمىن. مەملەكەت سىزدەرگە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىپ، لايىقتى باعالايدى. مەملەكەت پەن اگروبيزنەس اراسىنداعى بايلانىستى جاقسارتۋ ءۇشىن بۇگىنگى فورۋمدى جىل سايىن وتكىزۋدى ۇسىنامىن»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ورايلى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ، كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەرگە قاتىستى ويىمدى جەتكىزگىم كەلەدى. جاڭا وقۋ جىلى باستالعان ساتتەن ەلىمىزدە ءبىلىم جۇيەسىنە بايلانىستى ماسەلەلەر ءجيى كوتەرىلەدى. ءبىلىم سالاسىندا ەلەۋسىز قالدىراتىن ماسەلە بولمايدى دەپ سانايمىن.

ماسەلەن، مەكتەپتەردە باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى مەن از قامتىلعان وتباسىلاردان شىققان بالالار مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتىلادى. الايدا مەكتەپ اسحانالارىنداعى تاماقتىڭ ساپاسىنا باسا ءمان بەرگەن ءجون. جاقىندا ماڭعىستاۋ وبلىسىندا بالالار استان ۋلاندى. بۇل وقيعانىڭ قوعامدا قىزۋ تالقىلانۋى ورىندى. مۇنداي جاعدايلاردىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋ كەرەك. سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق نورمالاردىڭ ساقتالۋىن قاتاڭ باقىلاۋ قاجەت. بىراق ماسەلەنىڭ ءمانى تىم تەرەڭدە جاتىر. وقۋشىلاردى ساپاسى كۇماندى ءارى ارزان ازىق-تۇلىكپەن تاماقتاندىرا المايمىز. بالالاردى تاماقتاندىرۋدىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارىنا ۇمتىلعانىمىز دۇرىس. اسحاناداعى تاعامدار ءوسىپ كەلە جاتقان اعزانى بارلىق قاجەتتى دارۋمەنمەن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. بۇل وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ دەنساۋلىعىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.

قۇزىرلى مەكەمەلەر مەكتەپ اسحانالارىنداعى ازىق-تۇلىكتىڭ ساپاسىن كوتەرۋ ماسەلەسىمەن مۇقيات اينالىسۋى قاجەت. مەكتەپتەردە دۇرىس تاماقتاندىرۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اگروونەركاسىپ كەشەنى ءبىلىم بەرۋ ورىندارىنىڭ سەرىكتەسىنە اينالعانى ءجون»،- دەدى.

پرەزيدەنت:

«جىلىتۋ ماۋسىمىن ءمىنسىز وتكىزۋ – وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل مەنىڭ ەرەكشە باقىلاۋىمدا. ساران قالاسى اۋا-رايىنىڭ سۋىتۋىنا دايىن بولماي شىقتى. مۇنداعى ۇيلەر جاقىندا عانا جىلۋ جۇيەسىنە قوسىلعان ەدى. كەمشىلىككە جول بەرگەن جاۋاپتى تۇلعالار ءتيىستى جازاسىن الدى. بۇل بارلىق اكىمگە ساباق بولۋى كەرەك. جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىن بولماۋ باسشىلاردىڭ ءوز قىزمەتىنە ساي كەلمەيتىنىن كورسەتەدى.

دەگەنمەن بيىل ەل اۋماعىندا ەنەرگيا كوزدەرى مەن جىلۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىن جوندەۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزىلدى. قويمالارداعى وتىن قورى جەتكىلىكتى. بىراق قامسىز وتىرۋعا بولمايدى. جاعدايدى ۇدايى باقىلاۋدا ۇستاۋ كەرەك.

مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا قازىر ناقتى مىندەتتەر مەن ەداۋىر سىن-قاتەر تۇر. وقىس وقيعالارعا دەر كەزىندە ءۇن قاتۋ، جاعدايدى ۋشىقتىرماۋ، ءدال بولجام جاساۋ، قوعامنىڭ تالاپ-تىلەگىنە قۇلاق اسۋ ماڭىزدى.

بارلىق مەملەكەتتىك ورگان، كوممۋنالدىق جانە باسقا دا قىزمەتتەر ۇيلەسىمدى ارەكەت ەتۋى كەرەك. الايدا، كۇندەلىكتى شارۋامەن اينالىسىپ ءجۇرىپ، ستراتەگيالىق ماقساتتاردى ۇمىت قالدىرماۋ قاجەت. العا قاراي ۇمتىلىپ، كەڭ اۋقىمدى پەرسپەكتيۆانى باعىت ەتكەنىمىز ءجون. پروبلەمانىڭ ۋاقىتشا شەشىمىن ىزدەمەي، ونىڭ تۇپكى سەبەپتەرىن جويۋىمىز قاجەت.

جولداۋدا بيۋدجەت قارجىسىن ءتيىمدى پايدالانۋعا باعىتتالعان شارالار قابىلداۋدى تاپسىرعانىمدى بىلەسىزدەر. البەتتە، بيۋدجەت ساياساتىندا پراگماتيزم قاعيداتى باستى ورىندا بولۋى كەرەك. بىراق الەۋمەتتىك شىعىنداردان، بيۋدجەتتىك مەكەمە قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىنان، زەينەتاقى مەن جاردەماقىدان ۇنەمدەۋگە بولمايدى. بۇل – مەنىڭ بەرىك ۇستانىمىم.

ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ جونىندەگى باسىم مىندەتتى ۇدايى نازاردا ۇستاعان دۇرىس. زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋدىڭ، ونى جەتىلدىرۋدىڭ تاسىلدەرىن تابۋ كەرەك. دەنى ساۋ، قاجىر-قايراتى مول زەينەتكەرلەردىڭ ەل دامۋىنا قوسىپ جۇرگەن ۇلەسىن ىنتالاندىرۋ ماڭىزدى.

ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ جاسىن بىرتىندەپ ۇلعايتۋ – مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك ساياساتىنىڭ باستى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى. بۇل كورسەتكىش قازىردىڭ وزىندە 75 جاستان استى. وسى تۇرعىدان العاندا اتالعان ماسەلە وزەكتى بولا تۇسەدى»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«سونىمەن قاتار جاقىندا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە سىياقى بەرۋگە تىيىم سالىناتىندىعى تۋرالى ماسەلە قىزۋ تالقىلاندى. قارجى مينيسترلىگى وعان تىيىم سالۋعا نەگىز جوق ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ بەردى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر – ەلدەگى جۇيەلى وزگەرىستەردىڭ باستى جولباسشىلارى. ولاردىڭ تابىسى ايتارلىقتاي كوپ ەمەس. كەي كەزدەرى تۇنىمەن جۇمىستا وتىرادى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ دە وتباسى مەن مىندەتى، قالا بەردى قاراپايىم ادام رەتىندەگى قالاۋى مەن جوسپارى بار.

مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن قاتارداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسى باسەكەگە قابىلەتتى بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. سىياقى اتالعان ماسەلەنى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. باسقا جولمەن مەملەكەتتىك قىزمەتكە بىلىكتى مامانداردى تارتىپ، كادر تۇراقسىزدىعى پروبلەماسىن شەشۋ قيىن.

ۇكىمەت ازاماتتارعا الەۋمەتتىك كومەك بەرۋ جۇيەسىن قايتا قاراۋى كەرەك. سوعان سايكەس ءتيىستى تاپسىرما بەرىلدى. مەملەكەتتەن بەرىلەتىن اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى شىن مانىندە مۇقتاج ازاماتتار الۋعا ءتيىس. الايدا كەيبىر اۋىلدىق جەردە ءبىر وتباسىدان بىرنەشە ادام اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىن جاعدايلار ءجيى كەزدەسەدى. وكىنىشكە قاراي ونداي ازاماتتارىمىز جۇمىس ىستەپ، ەڭبەك ەتۋگە دە قۇلىقسىز. سەبەبى مەملەكەتتەن تۇسەتىن جاردەمگە سەنەدى. بۇل، ارينە، دۇرىس ەمەس. تۇپتەپ كەلگەندە، مۇنداي ارەكەت الەۋمەتتىك ماسىلدىقتى تۋعىزىپ وتىر.

ءبىز ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىندا ناقتى قادامدار جاساپ جاتىرمىز. بارلىق سالاداعى جۇمىستىڭ اشىق بولۋىنا كوڭىل ءبولىپ وتىرمىز. وسى ورايدا ازاماتتارىمىزدىڭ تابىسىن جاپپاي دەكلاراتسيالاۋدىڭ ءمان-ماڭىزى زور. بۇل تالاپ 2021 جىلدان بەرى بىرتىندەپ ەنگىزىلىپ جاتىر. العاشقى ءۇش كەزەڭدە 4 ميلليوننان استام ادام دەكلاراتسيا تاپسىردى. ولاردىڭ قاتارىندا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورداعى باسشىلار، كاسىپكەرلەر جانە وسى ساناتقا كىرەتىن ازاماتتاردىڭ جۇبايلارى بار.

كەلەسى جىلى تاعى 8 ميلليونعا جۋىق ادام دەكلاراتسيا تاپسىرادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. الايدا ءبىر ماسەلەنى ەسكەرۋ قاجەت. جاپپاي دەكلاراتسيا تاپسىرۋ تۇجىرىمداماسى وسىدان 14 جىل بۇرىن قابىلدانعان. سودان بەرى ەلىمىزدە تسيفرلاندىرۋ ءىسى جانە فينتەح سالاسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتىر. ءتۇرلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە ورتاق مالىمەتتەر بازاسى پايدا بولدى. قارجى جانە سالىق باقىلاۋى كۇشەيدى. دەمەك وسىنداي اۋقىمدى وزگەرىستەردەن كەيىن ءتورتىنشى، ياعني، سوڭعى كەزەڭدە ازاماتتاردى دەكلاراتسيا تاپسىرۋعا مىندەتتەۋ قانشالىقتى ورىندى دەگەن سۇراق تۋادى. ۇكىمەت بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى پىسىقتاۋى قاجەت»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«ءبىز ءاربىر وزگەرىستى مۇقيات ويلاستىرا وتىرىپ جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك. باستامالاردىڭ اقىلعا قونىمدى جانە قازىرگى احۋالعا ساي بولعانى ماڭىزدى. بۇرىنعى جوسپاردىڭ ءبارىن قازىرگى كۇننىڭ تالابىنا لايىقتاپ، تۇزەتۋ قاجەت. مەن بۇعان دەيىن رەفورمالار توقتاپ قالمايتىنىن ناقتى ايتتىم. ويتكەنى ەلىمىزدى جان-جاقتى جاڭعىرتۋ ءىسى ۇزدىكسىز جالعاسا بەرۋگە ءتيىس.

الدىمىزدا اۋقىمدى جۇمىس تۇر. سوعان ساي جاڭا باستامالار مەن جوسپارلاردى جۇزەگە اسىرامىز. قازىر ونىڭ ءبارى مۇقيات زەردەلەنىپ جاتىر. كەلەسى جىلى حالىققا ۇسىناتىن بولامىن. كەيبىر باستامانى ادەتتەگىدەي ۇلتتىق قۇرىلتايدا جاريالايمىن. ونىڭ كەزەكتى وتىرىسى بۋرابايدا وتەدى. قالعانىن جولداۋدا ايتامىن.

ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىندا ءالى دە كوپ جۇمىس ىستەۋ قاجەت. ول ءۇشىن جالپىۇلتتىق بىرەگەيلىگىمىزدىڭ نەگىزىن ۇدايى نىعايتىپ، مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ، ەكونوميكانى دايەكتى تۇردە دامىتۋ كەرەك. ەلدىك ماقساتتارىمىزدىڭ كوكجيەگىن كورە ءبىلۋ ماڭىزدى. سوندا عانا الدىمىزعا قويعان ستراتەگيالىق مىندەتتەردىڭ باعىتىنان اۋىتقىمايمىز.

بوس اڭگىمەلەر مەن ونبەس داۋلاردى قۋماي، بولاشاققا سەنىممەن قادام باسۋىمىز كەرەك. باتىل باستامالارىمىزدى بىرگە جۇزەگە اسىراتىنىمىزعا سەنىمدىمىن»، - دەدى.

پرەزيدەنت:

«مەن جولداۋدا جۇمىسشى ماماندىق يەلەرىنە، ونەرتاپقىشتار مەن عالىمدارعا قۇرمەتتى اتاق بەرۋدى ۇسىندىم. مەملەكەتتىك ماراپاتتار جۇيەسىن 9 قۇرمەتتى اتاقپەن تولىقتىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونىڭ ىشىندە «قازاقستاننىڭ اگرارلىق سالاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» اتاعى بار. بۇل – ەلىمىزدى وركەندەتۋگە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭبەككەرلەرىنە شىنايى قۇرمەتتىڭ بەلگىسى. قازىر دەپۋتاتتار ءتيىستى زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزۋ ماسەلەسىن قاراستىرىپ جاتىر.

كەلەسى جىل – جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى. جىل بويى ءبىز ناعىز ەڭبەك ادامدارىن جوعارى دەڭگەيدە ۇلىقتايتىن بولامىز. بۇل قوعامدا ەڭبەكقورلىق پەن كاسىبيلىك قۇندىلىقتارىن دارىپتەۋ جىلى بولماق»، - دەدى.

Abai.kz