رەداكتسيادان:  بۇگىن رەداكتسيامىزدىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا بەلگىلى ت.ع.ك.، ياساۋيتانۋشى زىكىريا جانداربەك اعانىڭ تاعى ءبىر ءدىن عالىمى، ياساۋيتانۋشى دوساي كەنجەتاي مىرزانىڭ اتىنا قاراتا جولداعان ءۇشبۋ حاتى كەلىپ ءتۇستى. ءبىز اتالعان ماقالانى قاز-قالپىندا پورتال وقىرماندارىنىڭ تالقىسىنا ۇسىندىق.

Abai.kz ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋعا قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى قۇقىلى. ماقالا اۆتورىنىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى جانە ماقالادا اتى اتالعان جەكەلەگەن تۇلعالار جاۋاپ بەرەمىن دەسە، پورتال بەتىندە جاريالايتىن بولامىز!

دوساي مىرزا اق پەن قارانى اجىراتاتىن ءادىل قازى ما؟ الدە...

كەشە ويلاماعان جەردەن Facebook جەلىسىنە كىرىپ، اياق استىنان دوساي كەنجەتاي مىرزانىڭ «ساداق. مەديا» سايتىنا سۇحبات بەرگەنىن ەسىتىپ، YouTube-تى اقتارىپ وتىرىپ، ول جىگىتتىڭ نە ايتقانىنا كوڭىل اۋدارۋعا تۋرا كەلدى.

سەبەبى، كەزىندە وي-پىكىرىمىز ءبىر بولىپ، ۋاححابيلىك-سالافيلىك باعىتقا قارسى بىرلەسىپ كۇرەسكەن باۋىرىمنىڭ سوڭعى جىلدارى «يمام ءماحديدى» ايتاسىڭ، «اللاترا-نى» قولدايسىڭ دەپ، مەنىڭ سوڭىما ءتۇسىپ، جۇمىستان شىعارتىپ، قولىنان كەلگەن قاسكويلىگىنە سابىر ساقتاپ، تاعدىردىڭ ماڭدايعا جازعانى وسى شىعار دەپ ءۇنىمدى شىعارماي جۇرگەنمىن. ەندى تىپتەن، «بۇل ماحدي دەپ جۇرگەندەر مەن «اللاترا-نى» قولداۋشىلاردى قوعامنان وقشاۋلاۋ كەرەك، (تۇرمەگە جابۋ كەرەك دەگەن ءسوزى عوي) بولماسا، بۇلار دۇنيەنى بۇلدىرەدى دەگەن سوزدەردى ايتىپتى. سوندا دوساي مىرزا، جالپى قازاق قوعامى يسماتۋللا قاريدان، ساياتتان، سۆەتقاليدان، مەنەن نە زيان كورىپ جۇرگەنىن نەگە ايتپايدى. بار قوياتىن كىناسى «رەسەيدى، ءپۋتيندى قولدايدى. رەسەي پرەزيدەنتىن ماحدي سانايدى. ەگەردە بۇلاردى بۇگىن توقتاتپاسا، ەرتەڭگى كۇنى ەلدە بۇلىك شىعارادى. ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قاۋىپ توندىرەدى» دەپ بايبالام سالادى. ەگەردە وسى ادامداردى قوعامنان وقشاۋلاپ، تۇرمەگەن وتىرعىزسا، حالىق تۋرا جولعا ءتۇسىپ، بار  قوعامدىق پروبلەمالاردان ارىلاتىن سياقتى. الايدا، سول يسماتۋللا قاري مەن ساياتتىڭ، سۆەتقالي مەن زىكىريانىڭ «نە دەپ؟» شىرىلداپ جۇرگەنىنەن باس اۋىرتقىسى كەلمەيدى. مىنا حالىققا نە ءۇشىن ماحدي كەرەك؟ ءماحديدىڭ ادامزات بالاسىنا اقىردىڭ ۋاقتىندا كەلۋىنىڭ استارىندا نە بار؟ - دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ، باس اۋىرتقىسى جوق. قازىرگى قوعامداعى باستى پروبلەمانىڭ تۋىنداپ وتىرۋ سەبەپتەرىن بىلگىسى دە كەلمەيدى. ونىڭ نەگىزگى ماقساتى وسى جوعارىدا اتتارى اتالعان جانداردى تۇرمەگە وتىرعىزسا، بار ارمان-مۇراتى ورىندالادى. دوسايعا بۇل سوزدەردى ايتقىزىپ وتىرعان، قالايدا بۇل جانداردىڭ كوزىن قۇرتسا، قازاقتىڭ رۋحانياتىن قورعايتىن ادام قالمايتىنىن، قازاق رۋحاني نەگىزىنەن تولىق اجىراپ، بيوروبوقا اينالاتىنىن بىلەتىن بەلگىلى توپتار بار. بيوروبوقا اينالعان توبىردى باسقارۋ وڭاي. دوسايدىڭ بۇل ارەكەتى سول توپقا «ادال قىزمەتىن» كورسەتىپ جۇرگەنىنىڭ بەلگىسى جانە دوساي مىرزانىڭ شىندىندا كىم ەكەندىگىن تانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ول بارى-جوعى شايتان پارتياسىنىڭ قاتارداعى قىزمەتشىسى عانا. ايتپەسە، سونداي اتاق دارەجەسىمەن يمام ءماحديدىڭ كىم ەكەنىن تۇسىنبەۋى مۇمكىن ەمەس. بۇل ونىڭ رۋحانيات دەيتىن قۇدىرەتتەن ماقۇرىم ەكەندىگىن كورسەتەدى. دوساي مىرزا ءوزىنىڭ ءومىر بويى قوجا احمەت ءياساۋيدى زەرتتەپ كەلە جاتقانىن ايتىپ، ماقتانادى. الايدا سول قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ نەلىكتەن «ەكىنشى احمەت» اتاندى، نەلىكتەن «دۇنيەنىڭ تىرەگى» اتاندى؟ – دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەگەن جان ەمەس. ەڭ باستىسى قوجا احمەت ياساۋي بابامىزدىڭ يسلام ءدىنىن شاريعات دەڭگەيىنەن تاريقات دەڭگەيىنە كوتەرۋى ادامزات بالاسىنا نە بەرگەنىنەن تۇسىنىگى جوق. ەگەردە ياساۋي بابامىز ءدىندى تاريقات دەڭگەيىنە كوتەرىپ، ادام بالاسىنىڭ رۋحىن رۋحاني الەممەن قايتا بايلانىستىرماعاندا، ادامزاتتىڭ وسى كۇنگە دەيىن ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەستىگىن دە تۇسىنە بەرمەيدى. سەبەبى، دوساي مىرزانىڭ رۋحانيات، رۋحاني الەم تۋرالى تۇسىنىگى ءوزىنىڭ فيزيكالىق بولمىسىنان ارتپايدى. ونىڭ بۇل ۇستانىمى دوسايدى ياساۋي ءىلىمىنىڭ بىلگىرى سانايتىن قاناشاما ادامنىڭ ياساۋي بابامىزدىڭ تاريحتاعى ءرولىنىڭ ادامزات بالاسى ءۇشىن قانشالىقتى شەشۋشى مانگە يە بولعانىن سەزىنۋىنە مۇمكىندىك بەرمەي ءجۇر. دەمەك، بۇل دوساي مىرزانىڭ ياساۋي بابامىزدى قانشا زەرتتەسە دە، ونىڭ رۋحانياتىنان ءنار الماعاندىعىن كورسەتەدى. دەمەك، ونىڭ يمام ءماحديدىڭ ادامزات ءۇشىن نە ءۇشىن قاجەت ەكەندىگىن ءتۇسىنۋى مۇمكىن ەمەس. دەمەك وندا رۋح جوق. ايتپەسە، قازىرگى قازاق قوعامىنداعى بولىپ جاتقان ازعىندىقتىڭ قايدان كەلىپ جاتقانىن، قازىرگى حالىقتىڭ ءوزىنىڭ رۋحاني بولمىسىنان اجىراپ، تەك ماتەريالدىق بولمىس جەتەگىندە كەتىپ، ءوزىنىڭ حايۋاني ءناپسىسىنىڭ جەتەگىندە كەتىپ بارا جاتقانىن جاتقانىن كورمەۋى مۇمكىن ەمەس. دوساي مىرزا ءۇشىن ولارمەن كۇرەسۋ قاجەت ەمەس، سول ازعىندىقتىڭ جولىن كەسىپ، ادام بالاسىن قايتادان رۋحانياتقا قاراي باستايتىن يمام ماحدي باستى دۇشپان. ول «يمام ماحدي تۋرالى قوجا احمەت ياساۋي ەشنارسە ايتقان ەمەس» دەپ كوكيدى. زامانىندا ادامزات بالاسىنا قوجا احمەت ياساۋي سىندى تۇلعا كەلىپ، ادامزاتتىڭ رۋحىن قايتادان رۋحاني الەممەن بايلانىستىرماعاندا ادام بالاسىنىڭ وسى كۇنگە دەيىن ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن بە ەدى؟ جوق. اقىرزامان سول 12-13 عاسىرلاردا ادامزات باسىنا كەلىپ قويعان بولار ەدى. سەبەبى، رۋحاني الەم مەن ادام رۋحى اراسىنداعى بايلانىس ۇزىلەتىن بولسا، ادامزات ازعىندىققا ۇشىراپ، ءناپسىنىڭ قۇلىنا اينالادى، ادامي بولمىستان اجىرايدى. زامانداستارىنىڭ سونداي دارەجەگە تۇسكەنىن كەزىندە ياساۋي بابامىز ايتىپ كەتكەن بولاتىن. ول كىسى بىلاي دەيدى:

«اۋليەلەر ايتقانى كەلدى بىلەم،
قيامەتتىڭ كۇنى جۋىق بولدى دوستار.
ەستى قۇلدار بولعانىن ءبىلدى بىلەم،
ەل-جۇرتتان مەيىر-شاپاعات كەتتى، دوستار.

ۇلكەن-كىشى جارانداردان ادەپ كەتتى،
قىز-كەلىنشەك، نازىك جاننان ۇيات كەتتى.
«ال-حاياۋ مين ال-يماني» دەپ راسۋل ايتتى،
ارسىز قاۋىم، عاجايىپتار بولدى كورگىن.

مىنە، وسىنداي تىعىرىقتان ادامزاتتى قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ ادام رۋحىن رۋحاني الەممەن قايتا بايلانىستىرۋى عانا الىپ شىققان بولاتىن. دەمەك، سول زاماندا ياساۋي بابامىز يمام ءماحديدىڭ ءرولىن اتقاردى. ونىڭ بۇل ەڭبەگى ادامزات بالاسىنا 800 جىلدان اسا ءومىر سىيلادى. رۋحاني الەممەن ادام رۋحى اراسىنداعى بايلانىستى ۇنەمى ۇزبەي جالعاستىرىپ تۇراتىن اۋليەلەر مەكتەبىن قالىپتاستىرى. سونىڭ ارقاسىندا ءبىز وسى كۇنگە دەيىن ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىك الدىق. قازىرگى كۇنى تاعى دا رۋحاني الەم مەن ادام رۋحى اراسىنداعى بايلانىس ءۇزىلدى. ادامزات قوعامى قايتادان ماتەريالدىق دۇنيەنىڭ سوڭىنان كەتتى، ادامي بولمىسى السىرەپ، بيوروبوتقا اينالدى. ازعىندىق پەن حايۋاندىق قازىرگى ادامزات بالاسى ءۇشىن مارتەبەگە اينالدى. ازعىندىق پەن حايۋاني اركەت اقش سياقتى مەملەكەتتەر تاراپىنان كۇشتەپ تاڭىلاتىن دارەجەگەن جەتتى. بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدە تايراڭداپ، حالىقتى ازدىرىپ جۇرگەن لبگت سياقتى ازعىنداردىڭ ارتىندا  سول كۇشتەر تۇرعانى جاسىرىن ەمەس. ولارعا مەملەكەت تاراپىنان قوي دەپ ايتۋعا شامامىز جوق. سەبەبى، اقش پەن ەۆروپا ەلدەرىنىڭ قىرىنا ىلىگىپ قالۋىمىز مۇمكىن. ال، وسى ازعىنداعان قوعامدى قايتادان ساباسىنا ءتۇسىرىپ، رۋحاني الەممەن بايلانىستىراتىن يمام ماحدي بولۋى ءتيىس ەدى. وكىنىشكە وراي، ونداي تۇلعا بىزگە ءالى كۇنگە كەلگەن جوق. مۇمكىن مۇلدە كەلمەس تە. جانە بۇل ازعىندىقتىڭ كۇشەيىپ، شەگىنە جەتۋىنىڭ استارىندا ءتاڭىر تاعالانىڭ نۇح پايعامباردان تاراعان ۇرپاققا بەرىلگەن ۋاقىتتىڭ سوڭىنا جەتۋى دە سەبەپ بولىپ وتىر. نۇح پايعامباردىڭ ۇرپاقتارىنا بەرىلگەن 12000 جىلدىق مەرزىمنىڭ اياقتالۋىنا ساناۋلى كۇندەر عانا قالدى. ودان ارى قاراي نە بولاتىنىن ءبىر ون سەگىز مىڭ عالامنىڭ يەسى جاراتۋشى قۇدىرەت قانا بىلەدى.

دوساي مىرزا تاعى دا يمام ماحدي تۋرالى قازاق اراسىندا ءسوز بولعان ەمەس دەپ دالەلدەگىسى كەلەدى. الايدا، قازاقتىڭ اۋليەلەرى مەن اقىن-جىراۋلارى شىعارمالارىندا يمام ماحدي تۋرالى ايتىلاتىنىن جوققا شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدە اقساقالدار «يمام ءمادى» دەپ اتايتىن. يمام ءمادى تۋرالى اڭگىمەنى مەن جاسىمنان ەسىتىپ ءوستىم. سوندىقتان مەن وعان ەشقاشان كۇماندانعان ەمەسپىن. ال، دوساي مىرزا ونى تانىماسا ول زاڭدى دا. سەبەبى، ول بۇكىل بولمىسقا راتسيونالدىق تۇرعىدان باعا بەرەدى. ال، رۋح ماسەلەسىن راتسيونالدىق تۇرعىدان تانۋ مۇمكىن بە؟ جوق! رۋحتى، تەك، يرراتسيونالدىق تۇرعىدان تانۋ مۇمكىن. ول تانىم دوسايدا جوق. سوندىقتان دوسايدىڭ رۋحانياتتان دا، ياساۋي بابامىزدىڭ رۋحاني الەمىنەن دە حابارى جوق. سول سەبەپتى، دوسايدىڭ يسماتۋللا قاريدىڭ دا، ساياتتىڭ دا، سۆەتقاليدىڭ دا، مەنىڭ تاراپىمنان جاسالىپ جاتقان ءىس-ارەكەتكە باعا بەرۋگە ورەسى جەتپەيدى. رۋحاني الەم ول – مۇلدە بولەك الەم. ول ادامنىڭ ولمەيتىن ماڭگىلىك بولمىسىن تانۋى، ءوزىن-ءوزى تانۋى. مۇحاممەد (ساس) پايعامباردىڭ «مان ارافا نافساحۋ، فا قاد ارافا رابباحۋ» دەگەن ءحاديسىنىڭ ماعىناسى دا وسى. رۋحتىڭ قۇدىرەتىن تانىماي، ەشقاشاندا ءوزىڭدى تانۋىڭ مۇمكىن ەمەس. سەبەبى، ادام ءوزىنىڭ ۋاقىتشا بولمىسى مەن ماڭگىلىك بولمىسىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى سەزىنبەيىنشە تولىق ادام بولا المايدى. اتامىز ابايدىڭ:

«اقىل مەن جان مەن ءوزىم، ءتان مەنىكى،
مەن مەنەن مەنىكىنىڭ ماعىناسى ەكى،
مەن ولمەككە تاعدىر جوق اۋەل باستان،
مەنىكى ولسە ءولسىن وعان بەكى دەگەن» دەگەن ولەڭىنىڭ ءمان-ماعىناسىن تۇسىنبەگەن جاندار رۋحانياتقا قارسى سوزدەر ايتادى. ارى قاراي اباي اتامىز ءوز ويىن بىلاي جالعاستىرادى:

«تابيعات ولسە ولەر، ادام ولمەس،
بىراق قايتا كەلىپ، ويناپ كۇلمەس،
مەن مەنەن مەنىكىنىڭ ايرىلعانىن،
ءولدى دەپ ات قويىپتى وڭشەڭ بىلمەس». دەمەك، ادام بالاسىنىڭ ءتانى ولگەنىمەن رۋحى ءومىرىن باسقا فورمادا جالعاستىرادى. وسىنى سەزىنگەندە عانا ادام بالاسى ءوزىن ادام ساناي الادى. ەگەردە مۇنى سەزىنبەگەن ادام اباي اتامىز ايتقانداي «بۇل ادام بوق كوتەرگەن بوقتىڭ قابى» عانا. ال، دوساي مىرزانىڭ يسماتۋللا قاريدان باستاپ، ساياتتى، سۆەتقاليدى، مەنى ءبارىمىزدى «قوعامنان وقشاۋلاۋ كەرەك» - دەپ اتوي ساپ وتىرعان وتىرعان جاندارىنىڭ بارلىعىنىڭ باستى ماقساتى سول «اللانىڭ ادامعا بەرگەن اماناتىن تانۋ، ونىڭ ماڭىگىلىك سيپاتىنا قىزمەت قىلۋ» تۇسىنەتىن جاندار. سوندىقتان ولار دوسايعا قاراعاندا قازىرگى كەزەڭ پروبلەماسىن تەرەڭىرەك تۇسىنەدى. وسىعان بايلانىستى رەسەيدى، ءپۋتيندى قولدايدى. قازىرگى رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىستىڭ تۇپكى سەبەبىن جۇرەكتەرىمەن سەزىنەدى. ارينە، ولاردىڭ بۇل ارەكەتتەرىن كوپشىلىكتىڭ تۇسىنە قويۋى ەكى تالاي. بىراق شىندىق سولار جاعىندا ەكەنى ەرتەلى-كەش مويىندالادى. ارينە، وعان قانداي دالەلدەرىڭ بار دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. ەندىگى كەزەكتە سول دالەلدەرگە كەزەك بەرىپ كورەلىك.

2008 جىلى جارىق كورگەن گاري كاح اتتى اۆتوردىڭ «گلوباليزاتسيا نا پۋتي ك ۆسەميرنومۋ زاۆوەۆانيۋ» اتتى كىتابى بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. بۇل كىتاپتا  الەمدىك وكىمەتتىڭ قىزمەتىنىڭ بار سالاسى تۇگەلىمەن قامتىلعان. سونىڭ ىشىندە ادامزات بالاسىن ازعىنداتۋدىڭ ءتۇرلى جولدارى دا قاراستىرىلادى. 1997 جىلى قاراشا ايىنىڭ 04-نەن 11-دەيىنگى ارالىقتا سان-فرانتسيسكودا بولعان فورۋمدا بۇكىل الەمدىك گلوبالدى ەتيكانى قالىپتاستىرۋ جوسپارى تالقىلانادى جانە بارلىق دىندەردى قامتۋى ءتيىس بولدى. بۇل كىتاپتا «گلوبالنايا  دۋحوۆنوست» دەگەن بولىمدە بەرىلگەن. سول فورۋمنىڭ قابىلدانعان شەشىم ناتيجەسى تۇرىك تىلىندە «بىلگى كىتابى» دەگەن اتپەن جاريالاندى. (وسى جىلدىڭ باس جاعىندا سول كىتاپتىڭ قازاق تىلىنە دە اۋدارىلىپ جاتقان تۋرالى ەسىتىپ ەدىم.) وسى جيىننىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى رۋحاني كۇشتەر بولعانىن باسا ايتادى. (رۋحاني كۇشتەر دەپ وتىرعانى سيقىرشىلار، (چەرنايا ماگيا) ت.ب. ءتۇرلى وسىنداي باعىتتاعى مامانداردى جيناپ، حالىقتىڭ وزدەرىنە نازارىن اۋدارۋ ماسەلەسىن ىسكە اسىرۋ جولدارىن قاراستىرادى. وسىلاردى كورگەن اۆتور بىلاي دەيدى: «نەكوتورىە يز ەتيح ۆيدەني پۋگايۋت، پريچينيايا بول ي ۆىزىۆايا چۋۆستۆا ستراحا.تاكايا «ەنەرگيا» موجەت بىت دوستاتوچنو رەالنوي – ساموە ناستوياشەە پريسۋتستۆيە دەمونيچەسكيح سيل». جانە بۇل جيىنعا كەلگەن وكىلدەردىڭ بارلىعى جاراتۋشى جىبەرگەن دىندەرگە قارسى ەكەندىكتەرىن وزدەرىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرىمەن دالەلدەيدى. دەمەك، قازىرگى وسى گولباليزاتسيا-جاھاندانۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعان اقش-تىڭ قازىرگى كۇنگى شايتاني كۇشتەردىڭ توپتاسقان ورتالىعى ەكەندىگىن، تۇپكى ماقساتى بۇكىل ادامزات بالاسىن شايتاننىڭ جەتەگىنە ەرتىپ، كىرىپتار ەتۋ ەكەندىگىن تۇسىنۋگە بولادى. بۇل كەشە دوساي مىرزا مازاق ەتىپ وتىرعان قۇدايلىق كۇشتەر مەن شايتاني كۇشتەر اراسىنداعى قاقتىعىستىڭ شىندىق ەكەندىگىن مويىنداۋىنا تۋرا كەلەدى. سەبەبى، ۋكراينانىڭ ارتىندا اقش پەن ونىڭ ساياساتىن قولدايتىن باتىس ەلدەرى تۇر. ولاردىڭ ارتىندا «ميروۆوە پراۆيتەلستۆو» اتتى قۇبىجىق تۇر. ونىڭ ىقپالى قازىرگى كۇنى الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنە جۇرەدى. ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ەلىمىز دە بار. لبگت سياقتى ۇيىمداردىڭ تايراڭداپ ءجۇرۋىنىڭ استارىندا وسىنداي سىر بار. دەمەك، يسماتۋللا قاريدىڭ رەسەيدى، پۋتيندى قولداۋى جايدان جاي ەمەس، رۋحاني الەمنەن كەلگەن ءيلاھي حابار دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ەگەردە وسى ماسەلەنى ءدال قازىر تۇسىنبەسە، ەرتەڭگى كۇنى شايتاننىڭ جەتەگىنە كەتىپ اداساتىنى ايدان انىق. ول دەگەن جاراتۋشى قۇدىرەتتىڭ قاھارىنا ۇشىراۋ.

ەندىگى كەزەكتە دوساي مىرزانىڭ مەن تۋرالى استىن سىزىپ ايتقان ماسەلەسى اللاترا بولاتىن. وسى ماسەلگە دە جاۋاپ بەرمەسەم، دوساي مىرزانىڭ كوڭىلى كۇپتى بولاتىنى انىق. اللاترا دانيلوۆ يگور ميحايلوۆيچ اتتى كىسىنىڭ  رۋحاني بىرلەستىك رەتىندە قۇرعان ۇيىمى. بۇل ۇيىمنىڭ تۇپكى ماقساتى حالىقتىڭ رۋحىن رۋحاني الەممەن بايلانىستىرۋ. قازىرگى ماتەريالدىق دۇنيە سوڭىنا كەتىپ اداسقان حالىقتى تۋرا جولعا سالىپ، رۋحانياتتىڭ ءمانىن حالىققا ءتۇسىندىرۋ. ماتەريالدىق بولمىستىڭ جەتەگىندە كەتىپ، سىرتى ادام بولعانىمەن ءىشى رۋحسىز حايۋانعا اينالعان جانداردىڭ بولاشاعى جوق. بۇل باعىت ادام بالاسىن اقىرزامانعا اپارادى. قازىرگى الەمدە ورىن الىپ جاتقان تابيعي اپاتتاردىڭ ءبىر عانا سەبەبى بار. ول – ادامزات بالاسىنىڭ ماتەريالدىق بولمىس جەتەگىندە كەتىپ، رۋحسىز بيوروبوتقا اينالۋى. ادام بالاسى ارى قاراي ءومىر ءسۇرۋىن جالعاستىرعىسى كەلەتىن بولسا، وندا ادام بالاسى رۋحانياتقا قاراي ۇمتىلۋى ءتيىس. بۇل ادامزات بالاسىن كەلە جاتقان اقىرزامان اپاتىنان قۇتقاراتىن جالعىز جول. مىنە، اللاترانىڭ حالىققا ايتاتىنى، ۋاعىزدايتىن وسى. مەن ولاردىڭ اراسىنا بارىپ قايتقانىم راس. مەن ونى جاسىرعان ەمەسپىن. مەن ولاردىڭ اراسىنا بارعاندا  كوڭىلگە كۇدىك كەلتىرەر زارەدەي جامانشىلىق كورگەنىم جوق. كۇنىنە سەگىز ساعات ساباق بولادى. سونىڭ ءتورت ساعاتى سوپىلىق جولدى تۇسىندىرۋگە ارنالعان. ال، تىڭداۋشىلارعا قاراساڭ بارلىق دىندەردىڭ وكىلدەرى بار. ماقساتتارى – قۇدايدى تانۋ، رۋحاني الەمگە ۇلاسۋ. اللاترا-نىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى «اللاترا» اتتى كىتاپتا باياندالعان. مەن ول كىتاپتى قوجا احمەت ياساۋي بابامىزدىڭ «ديۋاني حيكمەتىمەن» سالىستىرا وتىرىپ وقىدىم. ەكى كىتاپتىڭ دا ماقساتى ادامدى رۋحاني الەمگە ۇلاستىرۋ. سوندىقتان مەن ءوز باسىم ادام بالاسىنا جاقسىلىقتان باسقانى ايتپاي، جاماندىقتان ساقتاندىرىپ وتىرعان بۇل ۇيىمنان قازاققا زيان كەلەدى دەپ ويلامايمىن. الايدا، مەن ولاردىڭ سوڭىنا ەرىپ، سولاردىڭ ءبىرى بولىپ كەتكەنىم جوق. ولار جەتكەن جەتىستىككە قوجا احمەت ياساۋي ءىلىمىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە  بولاتىنىنا كوزىم جەتتى. بىراق ولارعا دەگەن ەشقانداي وكپە رەنىشىم جوق.  ال، دانيلوۆ يگور ميحايلوۆيچ 2015 جىلى ءوزىن ءماحديمىن دەپ جاريالادى. باسقا ءدىن وكىلدەرىن بىلمەيمىن، بىراق يسلام ءدىنىن ۇستانۋشىلار تاراپىنان مويىندالا قويعان جوق. سەبەبى، مۇسىلمان حالىقتارىندا «يمام ماحدي ارابتاردان، پايعامبار اۋلەتىنەن شىعۋ كەرەك» دەگەن تۇسىنىك بار. ول كىسى وسى تۇسىنىككە ساي كەلمەدى. بولماسا، ول كىسىنىڭ رۋحاني الەممەن بايلانىسى بار بولاتىن. مەن بىلەتىن رۋحانياتتا جۇرگەن تۇلعالار اراسىندا ول كىسىنىڭ دەڭگەيىندە ەشكىمدى كورگەنىم جوق. ءوزىنىڭ جەتىلگەن شاكىرتتەرىمەن تەلەپاتيا ارقىلى سويلەسە الاتىن، تەلەپورتاتسيا جاساۋ دا قولىنان كەلەتىن تۇلعا. ءبىر مەزگىلدى ءبىر ەمەس، بىرنەشە جەردە بولۋ سول كىسىنىڭ عانا قولىنان كەلەدى. وتە ءبىلىمپاز، جاڭالىققا جانى قۇمار جانە كوپ جاعدايدا عىلىمي جاڭالىقتاردى قاي باعىتتا جۇرگىزۋگە بولاتىنىن ايتىپ، ەسكەرتىپ وتىرادى. مىسالى، جاساندى ينتەلەكت تۋرالى ماسەلە كوتەرىپ، ونى التى اي ىشىندە شاكىرتتەرىمەن جاساپ شىققانىن اللاترا حابارلارىنان كوردىم. ول كەزدە جاساندى ينتەلەكت تۋرالى حالىق اراسىندا مۇلدە ايتىلمايتىن. مىنە، سوندىقتان ول كىسىدەن ادامزات بالاسىنا جاقسىلىقتان باسقا كەلەر زيان جوقتىعىنا مەن كۋالىك بەرە الامىن. ەڭ باستىسى ول كىسى ادام بالاسىن كەلە جاتقان اقىرزامان قاۋپىنەن ساقتاندىرىپ، تابيعي اپاتتاردىڭ قاي باعىتتا بولاتىنىن ەسكەرتۋمەن بولدى. ءالى دە ەسكەرتىپ كەلەدى. قازىرگى كۇنى ول كىسىنىڭ سوڭىنا ەرگەن قانشا كىسى بارلىعىن بىلمەيمىن. جاڭىلماسام، 2020 جىلى 20 ملن. شاماسىندا كىسى بولاتىن. وسىمەن دوساي مىرزانىڭ يسماتۋللا قاري مەن ساياتقا، سۆەتقاليعا، ماعان ارتقان كىنالارىنا تولىق جاۋاپ بەرگەن سياقتىمىن. مەنىڭ جازعان ۋاجدەرىمنىڭ دۇرىس-بۇرىسىن وزدەرىڭىز اقىلعا سالىپ كورەرسىزدەر. بۇل ماقالا ءبىر جاعىنان دوساي مىرزانىڭ قانداي جان ەكەندىگىن تانۋلارىڭىزعا مۇمكىندىك بەرەدى دەگەن ۇمىتتەمىن. ونىڭ اۋزىنان شىققان «مەن ولارعا ەشقانداي جامانشىلىق ويلامايمىن. بىراق ولاردى قوعامنان الاستاۋ كەرەك.» - دەگەن كولگىرسىگەن ءسوزىنىڭ ءوزى بۇل ادامنىڭ بەت-بەينەسىن تولىق كورسەتىپ تۇر دەپ ەسەپتەيمىن. دوساي مىرزانىڭ شىن بەت-بەينەسىن ياساۋي بابامىز انىق سيپاتتاپ بەرگەن ەكەن، سونى نازارلارىڭىزعا ۇسىنىنايىن:

قۋلىق قىلىپ، حالىقتى جولدان ۇردىڭ،
شايحتىق قىپ، كوزبويامەن ءومىر ءسۇردىڭ.
سايران ساپ، شايتانمەنەن داۋرەن ءسۇردىڭ
ديدارىنا سەنى نە دەپ لايىق قىلسىن.

بەيناماز بەن بەيتاعاتقا بەرمەس قۋات،
پىيعىلى ءالسىز، ءوزى مايىپقا بەرمەس مەدەت.
ريزىعى ارام، ءوزى ناقۇرىس كورمسس داۋلەت.
ول ءدىنسىزدىڭ ءدىلىن نە دەپ تازا قىلسىن.

ماقالانى وسى ياساۋي بابامىزدىڭ حيكمەت شۋماقتارىمەن اياقتاسام دا بولار ەدى. بىراق پارسىنىڭ ۇلى اقىنى ابىلقاسىم فەردوۋسيدىڭ كابۋلدىڭ شاھى ماحمۋد حانعا جازعان مىنا حاتىنان ءبىر اۋىز ءسوز قوسپاسام شالا بولاتىن سياقتى. ول كىسى بىلاي دەگەن ەكەن:

ۋ تۇقىمىن جەرگە ەگىپ،
ءدان بايلاسا سوگەرسە،
ودان ءتاتتى شىعار ما؟
بال سۋىنان سۋ بەرسە.
جاقسى اتاقتى زاتسىزدان
قايدان شىقپاق جاقسىلىق.
ول ءبىر ۋ-دىڭ تۇقىمى،
ارىلمايدى اششىلىق.

بۇل جولدار دوساي مىرزانىڭ تولىق بەت-بەينەسىن اشاتىن سياقتى. بۇل جولداردى تاپسىرلەپ، ىشكى ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ كەتۋگە دە بولار ەدى. الايدا، ول كەزدە ۇلكەن تاريحقا بارۋعا تۋرا كەلەتىن بولعاندىقتان وسىمنەن شەكتەلىپ وتىرمىن. وقىپ، دۇرىس-بۇرىسىن وزدەرىڭىز ايقىندارسىزدار دەگەن ۇمىتتەمىن.

زىكىريا جانداربەك

Abai.kz