حالىقارالىق ءباسپاسوز ينستيتۋتى (IPI) دۇيسەنبى، 17 ناۋرىزدا ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسى (اەر/ار) مەن باسقا دا امەريكالىق باق-تارعا قولداۋ ءبىلدىرىپ مالىمدەمە جاسادى. اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جەتى مەملەكەتتىك اگەنتتىكتىڭ قىزمەتىن قىسقارتۋ تۋرالى جارلىق شىعارعاننان كەيىن ول مەكەمەلەردىڭ جابىلۋ قاۋپى تونگەن. قىسقارتۋ ۇسىنىلعان مەكەمەلەر اراسىندا اەر/ار، "امەريكا داۋىسى", ازات ازيا راديوسى، كۋبا مەن لاتىن امەريكاسىنا حابار تاراتاتىن مارتي راديوسى، تاياۋ شىعىستاعى حابار تاراتۋ جەلىلەرى (MBN) جانە اشىق تەحنولوگيالار قورى سياقتى اقپارات تاراتۋشى ۇيىمدارعا جەتەكشىلىك جاسايتىن اقش-تىڭ عالامدىق مەديا جونىندەگى اگەنتتىگى (USAGM) دە بار.

ءىرى مالىمدەمەسى مەن تالابى

IPI ترامپ اكىمشىلىگىنىڭ شەشىمىن قاتتى سىنعا الدى. ينستيتۋت مالىمدەمەسىندە اتاپ كورسەتىلگەندەي، كەمىندە ءۇش باق – "امەريكا داۋىسى", ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسى جانە ازات ازيا راديوسى – اۆتوريتار رەجيمدەرى بار ەلدەر ءۇشىن اسا ماڭىزدى اقپارات كوزىنە جاتادى. بۇعان دەيىن سوۆەت وداعىنىڭ قولاستىندا بولعان حالىقتارعا، ال قازىر يران، قىتاي جانە سولتۇستىك كورەيا سياقتى ەلدەرگە ماڭىزدى اقپارات جەتكىزىپ وتىر دەگەن ءىرى.

ازات ازيا راديوسىنىڭ پرەزيدەنتى بەي فان ترامپتىڭ شەشىمىن "ديكتاتورلار مەن دەسپوتتارعا ارنالعان سىيلىق" دەپ اتادى. ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسى مەدياكورپوراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ءارى باس اتقارۋشى ديرەكتورى ستيۆەن كاپۋس ەگەر راديو جۇمىسىن توقتاتسا، وندا "يرانداعى اياتوللالار، قىتايلىق كوممۋنيستىك باسشىلار جانە ماسكەۋ مەن مينسكىدەگى اۆتوكراتتار 75 جىلدان كەيىن ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسىنىڭ تاراتىلعانىن تويلايتىن بولادى. قارسىلاستارىمىزدىڭ قولىنا جەڭىستى تاپسىرۋ ولاردى كۇشتى ەتىپ، امەريكانى السىرەتەدى" دەدى.

IPI اقش ۇكىمەتىنەن شەشىمىن وزگەرتۋىن جانە ءوز مەديا ۇيىمدارى مەن ولاردىڭ قىزمەتكەرلەرىن قورعاۋدى تالاپ ەتتى.

ەۋروپا ەلدەرى دە ازاتتىق راديوسىنا قولداۋ ءبىلدىردى

دۇيسەنبى، 17 ناۋرىزدا ەۋروپا وداعىنىڭ سىرتقى ساياسات جونىندەگى جوعارى وكىلى كايا كاللاس ەۋرووداق ءوز قارجى كوزدەرىنەن ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسىنىڭ قىزمەتىن قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرادى دەپ مالىمدەدى. الايدا ول ەۋروپا بۇل ماسەلەنى "اۆتوماتتى تۇردە" شەشەمىن دەپ ۋادە بەرە المايتىنىن دا ايتتى.

چەحيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى يان ليپاۆسكي جەكسەنبىدە جاساعان مالىمدەمەسىندە اەر/ار جانە "امەريكا داۋىسى" مەديالارى قىزمەتىنىڭ ماڭىزىن ايتا كەلە، ولاردى اۆتوريتاريزم جاعدايىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان حالىقتارعا "شامشىراق" ىسپەتتەس دەپ اتادى. ليپاۆسكي ەۋروپا ەلدەرىن اەر/ار-عا قىزمەتىن جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قارجى ىزدەپ تابۋعا ۇندەگەن.

پولشانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى رادەك سيكورسكي اەر/ار مەن باسقا دا باق-تى قارجىلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەۋروپانىڭ دەموكراتيا قورىنىڭ بيۋدجەتىن ۇلعايتقان ءجون بولار ەدى دەگەن وي ايتتى. "بۇلار – لايىقتى ينستيتۋتتار، ولاردىڭ ميسسياسى جالعاسۋى ءتيىس", – دەدى سيكورسكي.

جۋرناليستىك ۇيىمدار مەن حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ رەاكتسياسى

اەر/ار جانە "امەريكا داۋىسى" مەدياۇيىمدارىنا قولداۋ ءبىلدىرىپ جاتقاندار اراسىندا كوپتەگەن امەريكالىق جانە حالىقارالىق جۋرناليستىك ۇيىمدار، سونىڭ ىشىندە ۇلتتىق ءباسپاسوز كلۋبى، "شەكاراسىز تىلشىلەر" ۇيىمى، جۋرناليستەردى قورعاۋ كوميتەتى، ت.س.س. بار. بريۋسسەلدە ورنالاسقان شەتەلدىك تىلشىلەر اسسوتسياتسياسى (API-IPA) ءوز مالىمدەمەسىندە اەر/ار جۋرناليستەرىن "تولىق قولدايتىنىن" ايتىپ، ۇيىمدى قارجىلاندىرۋدان ايىرۋدى تاۋەلسىز جۋرناليستيكا مەن ءباسپاسوز ەركىندىگىنە جاسالعان سوققى دەپ باعالاعان.

سول سياقتى، اەر/ار حابار تاراتاتىن ايماقتاردى تۇراتىن جەكەلەگەن قۇقىق قورعاۋشىلار، ساياسي ساراپشىلار مەن جۋرناليستەر دە تسەنزۋرا ورناعان جانە ءسوز ەركىندىگى شەكتەلگەن ەلدەردەگى حالىقتار ءۇشىن ازاتتىق ماڭىزدى اقپارات كوزى ەكەنىن، ونىڭ قىزمەتىنىڭ توقتاسا، ورنى تولماس وكىنىش بولاتىنىن ايتىپ وتىر.

كرەملدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن شەتەلدەن جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر بولعان رەسەيلىك تاۋەلسىز مەديالار دا ازاتتىق راديوسىنا قولداۋ تانىتقان. "نوۆايا گازەتا – ەۆروپا" باسىلىمى ازاتتىق راديوسىن قولدايتىنىن جەتكىزىپ، "قازىرگى ۋاقىتتا بۇل رەسەي ايماقتارىنداعى وقيعالار تۋرالى تسەنزۋرادان ادا ماڭىزدى اقپارات كوزى، ول تەك رەسەي تۇرعىندارى ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە سوعىستىڭ اياقتالۋىن قالايتىن بۇكىل دەموكراتيالىق الەم ءۇشىن ماڭىزدى" دەپ جازعان.

ازات ەۋروپا/ازاتتىق راديوسى – اقش كونگرەسى بولگەن گرانت ەسەبىنەن USAGM ارقىلى قارجىلاندىرىلاتىن تاۋەلسىز مەدياكورپوراتسيا. ازاتتىق راديوسى جۇمىسىن 1953 جىلعى 1 ناۋرىزدا باستاعان. ورتالىق ازيا ەلدەرى تىلدەرىندە (اراسىندا قازاق ءتىلى دە بار) حابار تاراتاتىن تۇركىستان رەداكتسياسى 1953 جىلعى 18 ناۋرىزدا العاش رەت ەفيرگە شىققان ەدى.

USAGM – اپتا سايىن 360 ميلليوننان استام ادامعا 50-گە جۋىق تىلدە جاڭالىق حابار تاراتاتىن ۇيىمداردى قاداعالايتىن اقش-تىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتتىك اگەنتتىگى.

دەرەككوزى: ازاتتىق راديوسى

Abai.kz