ەلوردادا تاۋەلسىزدىك سارايىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قاتىسۋىمەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXXIV سەسسياسى ءوتتى. كەڭەيتىلگەن وتىرىستا  پرەزيدەنت ەلىمىزدەگى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ ايناسى سانالاتىن اسسامبلەيانىڭ رولىنە ەرەكشە توقتالدى.

 «بۇل – بۇكىل قازاقستان ءۇشىن ايتۋلى وقيعا. وسى ۋاقىت ىشىندە اسسامبلەيا قوعامداعى تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمدى نىعايتۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوستى. ەلىمىزدەگى بىرلىك پەن تەڭدىكتىڭ، تۇراقتىلىق پەن تىنىشتىقتىڭ سيمۆولىنا اينالدى. ەتنوسارالىق قاتىناس سالاسىنداعى تەڭدەسسىز قوعامدىق ينستيتۋت رەتىندە تانىلدى. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ قايتالانباس ۇلگىسى قالىپتاستى»، - دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

سەسسيا بارىسىندا پرەزيدەنت اسسامبلەيانىڭ ەل دامۋىنداعى ستراتەگيالىق ءرولىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ تەك كورىنىپ تۇرعان باستامالارمەن عانا ەمەس، كوزگە كورىنبەيتىن، بىراق تەرەڭ ءمانى بار جۇيەلى جۇمىستارىمەن اينالىساتىنىن ايتتى.

«وتكەن جىلدىڭ وزىندە اسسامبلەيا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە 15 مىڭنان استام ءىس-شارا ۇيىمداستىردى. وعان 1 ميلليونعا جۋىق ادام قاتىستى. بۇل – اۋقىمدى قوعامدىق كۇش پەن حالىقتىڭ بەلسەندىلىگىنىڭ ايعاعى»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى جالپى، ەل بىرلىگىن نىعايتۋ ءىسىنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزى ەرەكشە ەكەنىن ايتتى.

«سونىڭ ايقىن دالەلى رەتىندە اسسامبلەيانىڭ «ەل بىرلىگى» وردەنى اتتى جاڭا مەملەكەتتىك ناگرادا تاعايىندالدى. «بىرلىك» ۇعىمى قازىرگى دۇنيە جۇزىندەگى تۇراقسىز جاعدايدا اسا ماڭىزدى. الەمدە، اسىرەسە، ءبىزدىڭ اينالامىزداعى كەيبىر ەلدەردە نە بولىپ جاتقانىنا ءبارىمىز كۋا بولىپ وتىرمىز. سوندىقتان شىن مانىندە، «بىرلىك بار جەردە عانا تىرلىك بار». بۇل – اقيقات»، - دەدى پرەزيدەنت.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

اسسامبلەيا–ازاماتتىق بىرەگەيلىك پەن كەلىسىمنىڭ وزەگى

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى راسۋل احمەتوۆ  2025 جىلدى ەلىمىز ءۇشىن ەرەكشە بەلەس دەپ اتاپ ءوتتى.

«قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 30 جىلدىعى – جاي عانا مەرەيتوي ەمەس، بۇل – ورتاق تاريحىمىزدىڭ، ءوزارا سەنىم مەن تۇسىنىستىكتىڭ سيمۆولى. اسسامبلەيا – وسى جىلدار بويى ەلىمىزدىڭ تۇراقتىلىعى مەن تاتۋلىعىنىڭ تەمىرقازىعىنا اينالعان بىرەگەي قۇرىلىم»، - دەدى راسۋل احمەتوۆ.

1995 جىلى قۇرىلعان اسسامبلەيا الەمدە تەڭدەسى جوق ساياسي ينستيتۋت رەتىندە قالىپتاستى. ءۇش ونجىلدىق ىشىندە ول ەلىمىزدەگى ازاماتتىق كەلىسىم مەن ۇلتارالىق بىرلىكتىڭ كەپىلى بولدى. بۇگىنگى تاڭدا اسسامبلەيا – ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ جيىنى عانا ەمەس، قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلانىپ، ناقتى شەشىمدەر قابىلداناتىن، ءتۇرلى باستامالار مەن جوبالار جۇزەگە اسىرىلاتىن اشىق ديالوگ الاڭى. ول ەل ومىرىندەگى ماڭىزدى رەفورمالار مەن وزگەرىستەرگە بەلسەنە اتسالىسىپ كەلەدى.

«قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالعان جاس كوشباسشى رەتىندە، بۇل – ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىك. ازامات جانە قوعام بەلسەندىسى رەتىندە قالىپتاسۋىم رەسپۋبليكالىق «جاراسىم» جاستار ۇيىمىنىڭ قۇرىلۋىنا قاتىسۋدان باستالدى. ۇيىمنىڭ باستى ماقساتى – ۇلتارالىق تاتۋلىق پەن ءوزارا قۇرمەت مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، جاستاردىڭ ەل بولاشاعىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ. «احىسكا» تۇرىك ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ وكىلى رەتىندە مەن مادەني بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ مەن ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋدىڭ ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنەمىن. بۇگىنگى قازاقستان – ءاربىر ەتنوس وكىلى ءوزىن ءبىرتۇتاس ۇلتتىڭ مۇشەسى رەتىندە سەزىنەتىن مەملەكە»، - دەدى راسۋل احمەتوۆ.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلتارالىق كەلىسىم ماسەلەسىن ءاردايىم مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باستى باعىتى رەتىندە اتاپ وتەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىققا جولداۋلارىندا اسسامبلەيانىڭ جاستارمەن جۇمىستى جانداندىرۋ، تسيفرلاندىرۋ ۇدەرىسىن جەتىلدىرۋ، قازاق ءتىلىن ناسيحاتتاۋ باعىتتارىندا جاڭعىرۋ درايۆەرىنە اينالۋى قاجەتتىگىنە ەرەكشە ءمان بەرىلدى. پرەزيدەنت باستاماسىمەن ىسكە اسىرىلىپ جاتقان الەۋمەتتىك جوبالاردا قحا ازاماتتىق بىرەگەيلىكتى قالىپتاستىرۋدا، ەلىمىزدەگى بارلىق ەتنوستاردىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنە قۇرمەتپەن قاراۋدى ناسيحاتتاۋدا ۇيلەستىرۋشى ءرول اتقارۋدا.

«بۇگىندە اسسامبلەيا جاڭا كەزەڭگە قادام باسۋدا. جاستارمەن جۇمىس كۇشەيتىلىپ، «اسسامبلەيا جاستارى»، «جاڭا تولقىن» جوبالارى، ەرىكتىلەر قوزعالىستارى، مادەني فەستيۆالدەر مەن اعارتۋشىلىق مارافوندار ارقىلى جاس قازاقستاندىقتاردىڭ ءوزىن-ءوزى دامىتۋىنا ۇلكەن مۇمكىندىكتەر بەرىلۋدە. جاستار مەملەكەتتىك قۇرىلىسقا بەلسەندى قاتىسۋى ءتيىس. قاحاقستان حالقى اسسامبلەياسى جاستاردىڭ باستامالارىن قولداپ، ولاردى حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعۋعا، فورۋمدار مەن عىلىمي جوبالارعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك جاساۋدا. ءبىزدىڭ باعىتىمىز – تەك ۇلتارالىق تاتۋلىقتى ساقتاۋ عانا ەمەس، سونداي-اق الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك، ينكليۋزيا جانە ورنىقتى دامۋ قاعيدالارىن ىلگەرىلەتۋ. اسسامبلەيا «جاسىل قازاقستان»، تسيفرلىق ترانسفورماتسيا، تۇراقتى دامۋ يدەيالارىن ناسيحاتتاۋشى بولۋعا ءازىر. جۇمىسىمىزدىڭ وزەگىندە – ءاربىر ادام تۇرۋى ءتيىس. اسسامبلەيا ەتنوستىق تەگىنە، جاسىنا نەمەسە الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاراماستان، ءاربىر ازاماتتىڭ قوعام ومىرىنە بەلسەندى قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى»، - دەدى راسۋل احمەتوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 30 جىلدىق تاريحى – بۇل جەتىستىكتەر تاريحى، سەنىمگە جول سالۋ مەن كوپۇلتتى قازاقستان تابىسىنىڭ ايعاعى.

«ءبىز بۇگىندە جاڭا كەزەڭنىڭ تابالدىرىعىندا تۇرمىز. وتكەننەن ساباق الا وتىرىپ، بولاشاققا سەنىممەن قادام باسىپ كەلەمىز. الدا – ۇلكەن ىستەر كۇتىپ تۇر. ءبىز ءبارىمىز بىرىگىپ، ءاربىر ازاماتى ءوز ەلىن ماقتان تۇتاتىن، ءوز ورنىن تابا الاتىن، قازاقستاننىڭ گۇلدەنۋىنە ۇلەس قوساتىن مەملەكەت قۇرۋىمىز كەرەك»، - دەدى راسۋل احمەتوۆ.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

اسسامبلەيا – ەتنوسارالىق تاتۋلىقتىڭ كەپىلى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «دۋستليك» وزبەك ەتنومادەني بىرلەستىكتەرى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى يكرام حاشيمجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويى – ەلىمىزدەگى 130-دان استام ەتنوس وكىلدەرى ءۇشىن ماڭىزدى تاريحي بەلەس. بۇگىنگى تاڭدا وزبەك ەتنوسى – ۇلتتىق بىرلىك پەن تاتۋلىقتىڭ تۋىن بيىك ۇستاپ، مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن ساقتاپ، ەل ومىرىنە بەلسەندى ارالاسىپ كەلە جاتقان قاۋىمداستىقتاردىڭ ءبىرى.

«اسسامبلەيا قۇرىلعان ساتتەن باستاپ ەتنوستاردىڭ بيلىكپەن اشىق ديالوگ جۇرگىزۋىنە، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ساقتاپ، دامىتۋعا زور مۇمكىندىك بەرىپ كەلەدى. وسى ورايدا ءبىز «وتىز جىل دوستىق كەرۋەنىندە» اتتى كىتاپتى جارىققا شىعارۋعا دايىندالىپ جاتىرمىز. بۇل كىتاپتا ەتنوستاردىڭ قازاقستانداعى بەيبىت ءومىرى مەن قوعامدىق بىرلىككە قوسقان ۇلەسى باياندالماق»، - دەدى يكرام حاشيمجانوۆ .

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان وزبەكتەرى «دۋستليك» قاۋىمداستىعى جىل سايىن ءتۇرلى مادەني-گۋمانيتارلىق ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىپ كەلەدى. سولاردىڭ ىشىندە حاكىم ابايدىڭ ۇستازى سانالاتىن ۇلى اقىن، ويشىل، جازۋشى الىشەر ناۋاي شىعارماشىلىعىنا ارنالعان بايقاۋ ەرەكشە ورىن الادى. بۇل بايقاۋ – ۇلى تۇلعالار اراسىنداعى رۋحاني ساباقتاستىقتىڭ دالەلى.

«2025 جىلى اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 180 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ دە ءبىزدىڭ باستى ءىس-شارامىزدىڭ ءبىرى بولماق. سونىمەن قاتار، «مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ – پارىزىم»، «مەملەكەتتىك ءتىل – دوستىقتىڭ دانەكەرى» اتتى جوبالار ارقىلى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە ۇلەس قوسىپ كەلەمىز. قازاقستان وزبەكتەرى «دۋستليك»قاۋىمداستىقتىڭ ەڭ كەڭ اۋقىمدى شارالارىنىڭ ءبىرى – حالىقارالىق دەڭگەيدە وتكىزىلەتىن «دوستىق داستارحانى» بايقاۋى. مۇندا 40-45 قازان پالاۋ دايىندالىپ، قوناقتارعا ۇسىنىلادى. قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستاننان ارنايى اسپازدار شاقىرىلىپ، قازاق جاستارى دا بەلسەندى قاتىسادى. بۇل – حالىقتار اراسىنداعى ءوزارا قۇرمەت پەن دوستىقتىڭ ايقىن كورىنىسى»، - دەدى قاۋىمداستىق توراعاسى.

يكرام حاشيمجانوۆتىڭ سوزىنشە، جاستارمەن جۇمىس – كەز كەلگەن ەتنوستىق قاۋىمداستىقتىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى.

«قۇس ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەمەكشى، ۇرپاق تاربيەسى وتباسىنان باستالادى. ءبىز بالالارعا ۇلت پەن ۇلىسقا بولىنبەي، بىرلىك پەن تاتۋلىقتى دارىپتەپ ۇيرەتەمىز. بۇل باعىتتا قازاقستان وزبەكتەرى «دۋستليك» قاۋىمداستىعى جانىنداعى انالار كەڭەسى، اقساقالدار كەڭەسى جانە جاستار قاناتى ۇلكەن جۇمىستار اتقارۋدا. ماسەلەن، انالار كەڭەسى – وتباسىلار اراسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىكتەردى شەشۋگە، اجىراسۋعا بەت العان ەرلى-زايىپتىلاردى جاراستىرۋعا كۇش سالىپ كەلەدى. بالالار اتا-انا مەيىرىمىنەن ايىرىلماسىن دەگەن ماقسات – ولاردىڭ باستى ۇستانىمى»، - دەدى يكرام حاشيمجانوۆ.

قحا جانىنداعى انالار كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى شاناي ءنازيپا ىدىرىسقىزى شىمكەنت قالاسىندا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە كەڭ اۋقىمدى فورۋم ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. قازاقستان وزبەكتەرى «دۋستليك» قاۋىمداستىعى دا انالار كەڭەسىنىڭ ۇلكەن رەسپۋبليكالىق فورۋمىن وتكىزۋدى كوزدەپ وتىر. بۇل فورۋمدا وتباسى، تاربيە، سالت-ءداستۇر جانە ۇلتتار اراسىنداعى ورتاق قۇندىلىقتار قوزعالادى. قازاق جانە وزبەك حالىقتارىنىڭ سالت-داستۇرلەرى – بەسىك تويدان باستاپ، تۇساۋكەسەر، سۇندەت توي، بەتاشارعا دەيىن ۇقساس. وسى ۇقساستىقتار ۇلتتار اراسىنداعى جاقىندىقتى ارتتىرىپ وتىر.

«بيىل ءبىز قازاقستان وزبەكتەرى «دۋستليك» قاۋىمداستىعىنىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ وتەمىز. قىركۇيەكتىڭ 19-20 كۇندەرىنە بەلگىلەنگەن مەرەيتوي اياسىندا حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلادى. تاقىرىپ – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ حالىقارالىق تاتۋلىق پەن دوستىقتى نىعايتۋداعى ءرولى. ورتالىق ازيا حالىقتارىنىڭ بىرلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان بۇل كونفەرەنتسيا – تاتۋلىقتىڭ تاعى ءبىر ايعاعى بولماق. سونداي-اق، تاريحشى، اكادەميك مىراحمەت ءمىرحالداروۆتىڭ 90 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارا دا قحا تىزىمىنە ەنگىزىلگەن. بۇل ءىس-شارا 18 قازاندا وتەدى دەپ جوسپارلانۋدا»، - دەدى يكرام حاشيمجانوۆ.

ونىڭ سوزىنشە، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXXIV سەسسياسىندا پرەزيدەنتتىڭ اسسامبلەيا قىزمەتىن ايماقتاردا جانداندىرۋ، دوستىق ۇيلەرى جەلىسىن كەڭەيتۋ تۋرالى ۇسىنىسى – ەل ىشىندەگى قوعامدىق كەلىسىم ينفراقۇرىلىمىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى قادام. بۇل – اسىرەسە ەتنوسارالىق قاتىناس كۇردەلى بولىپ تابىلاتىن وڭىرلەر ءۇشىن وتە ورىندى ءارى ءتيىمدى شەشىم. ايماقتاردا حالىقتىڭ قاتىسۋىمەن جۇمىس ىستەيتىن ناقتى الاڭداردىڭ بولۋى قوعامدىق تاتۋلىقتى نىعايتادى.

«اقپاراتتىق كەڭىستىكتە بىرلىك پەن كەلىسىمدى دارىپتەۋ تۋرالى تاپسىرما دا اسا وزەكتى. قازىرگى اقپاراتتىق زاماندا قوعامدىق سانانى تاربيەلەۋ مەن ۇلتتار اراسىنداعى ءوزارا قۇرمەتتى قالىپتاستىرۋدا مەديا قۇرالدارىنىڭ ىقپالى زور. ەتنوسارالىق كەلىسىمدى ناسيحاتتايتىن جۋرناليستەر كلۋبىنىڭ جۇمىسىن جۇيەلەۋ وسى ماقساتقا جەتۋدىڭ ماڭىزدى تەتىگى بولماق. سونداي-اق مادەنيەت پەن ونەر ارقىلى «بىرلىگىمىز – ارالۋاندىقتا» قاعيداتىن جۇزەگە اسىرۋ ماسەلەسى – تەرەڭ ويلاستىرىلعان قادام. تەاترلار مەن مۋزەيلەردى تانىتۋ، ەتنومادەني فەستيۆالدەردى وتكىزۋ – بۇل تەك مادەني شارا ەمەس، ول ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋدىڭ زاماناۋي ءادىسى»،-دەدى قازاقستان وزبەكتەرى «دۋستليك» قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى.

يكرام حاشيمجانوۆتىڭ سوزىنشە، مەملەكەت باسشىسىنىڭ اسسامبلەيانى ستراتەگيالىق شتاب رەتىندە دامىتۋ تۋرالى ۇسىنىسى – ۇيىمنىڭ ەل دامۋىنا قوسار ۇلەسىن جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل اسسامبلەيانىڭ قازىرگى زامانعا بەيىمدەلۋىن، ونىڭ ەل ىشىندەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋداعى ءرولىن ارتتىرادى. قاسىم-جومارت توقاەۆ سەسسيا بارىسىندا ايتقان باستامالار – ەل بىرلىگىن ساقتاۋ مەن نىعايتۋدىڭ جۇيەلى ءارى سارالانعان باعدارلاماسى. ولار مەملەكەتتىڭ ەتنوسارالىق قاتىناس سالاسىنداعى تۇراقتى ءارى سىندارلى ساياساتىنىڭ كورىنىسى دەۋگە تولىق نەگىز بار.

جاننا جومارت

Abai.kz