سپورتقا العاشقى قادامىن مەكتەپ قابىرعاسىندا باستاعان انكە ساار جەرىنىڭ چەمپيونى اتانىپ، يادرو لاقتىرۋدا ايماقتىق رەكورد ورناتتى. 1996 جىلى 17 تامىزدا ول سناريادتى 16,03 مەترگە لاقتىرىپ، ساار تاريحىنداعى ەڭ ۇزدىك ناتيجەنىڭ يەسى اتاندى. بۇل رەكورد ءالى كۇنگە دەيىن جاڭارماعان. بۇدان بۇرىن، 1995 جىلى 23 قىركۇيەكتە ول ديسك لاقتىرۋدا دا جاستار اراسىنداعى ساار رەكوردىن تىركەدى – 49,18 مەتر. بۇل كورسەتكىشتەر تەك سپورتتىق جەتىستىك ەمەس، ونىڭ تارتىپكە، جاتتىعۋعا، ماقسات قويۋعا جانە ءوزىن-ءوزى دامىتۋعا دەگەن بيىك تالپىنىسىن كورسەتەدى.

قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلگەن گەرمانيا بۋندەسراتىنىڭ پرەزيدەنتى انكە رەلينگەر قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆپەن كەزدەسۋ وتكىزدى.  كەزدەسۋ بارىسىندا انكە رەلينگەر قازاقستان باسشىسىنا ءوز ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ تەرەڭدەۋى جولىندا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە دايىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى:

«وي-پىكىر الماسۋعا ۋاقىت بولگەنىڭىز ءۇشىن كوپ راقمەت. ءسىزدىڭ ىستىق ىقىلاسىڭىزدى فەدەرالدىق پرەزيدەنت شتاينمايەرگە جەتكىزەمىن. ول – قازاقستان مەن ورتالىق ازيانىڭ شىنايى دوسى. قازاقستان ورتا دەرجاۆا رەتىندە ءبىزدىڭ وسى وڭىردەگى نەگىزگى سەرىكتەسىمىز»، – دەدى انكە رەلينگەر.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى جاھاندىق تۋربۋلەنتتىلىك جاعدايىندا قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى سەنىمدى ديالوگ پەن ءوزارا قولداۋعا نەگىزدەلگەن ارىپتەستىك ەرەكشە ماڭىزعا يە. گەرمانيا قازاقستانمەن جاسىل ەنەرگەتيكا، لوگيستيكا، كاسىپكەرلىك جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىندا بايلانىستاردى كەڭەيتۋگە نيەتتى.

 

ساۋدا، ينۆەستيتسيا جانە جاسىل ەنەرگەتيكا: سەنىمدى ارىپتەستىك

قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى قارىم-قاتىناس جاڭا سەرپىن الىپ وتىر. بۇل – تەك ديپلوماتيالىق قادام ەمەس، ناقتى ەكونوميكالىق جانە ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە باعىتتالعان ۇتىمدى ديالوگ.

بۇگىندە قازاقستان گەرمانيا ءۇشىن ورتالىق ازياداعى باستى ەكونوميكالىق سەرىكتەسكە اينالدى: ايماقتاعى گەرمانيامەن جاسالاتىن ساۋدانىڭ 81%-ى قازاقستانعا تيەسىلى. 2023 جىلعى ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى $4 ملرد-قا جەتىپ، 5,9% ءوسىم كورسەتتى. اسىرەسە، قازاقستاندىق ونىمدەردىڭ ەكسپورتى $1,2 ملرد-قا جەتىپ، 56,8%-عا ارتتى. بۇل – قازاقستان ءۇشىن ساۋدا قۇرىلىمىن ءارتاراپتاندىرۋ مەن ىشكى ءوندىرىستى ىلگەرىلەتۋ جولىندا ماڭىزدى كورسەتكىش.

ينۆەستيتسيا سالاسىندا دا ايقىن العا جىلجۋ بايقالادى. 2005 جىلدان بەرى گەرمانيا قازاقستان ەكونوميكاسىنا $7,2 ملرد تىكەلەي ينۆەستيتسيا سالعان. مۇنىڭ 90%-ى شيكىزاتتىق ەمەس سەكتورلارعا: وڭدەۋ ونەركاسىبى، حيميا ءوندىرىسى، قۇرىلىس ماتەريالدارى، ترانسپورت جانە اگروونەركاسىپ كەشەنىنە باعىتتالعان. بۇل ترەند – قازاقستاننىڭ يندۋستريالاندىرۋ جانە تەحنولوگيالىق جاڭعىرۋ جولىنداعى سەنىمدى باعىتىن بىلدىرەدى.

ەنەرگەتيكا سالاسى – قوس ەل ىنتىماقتاستىعىنىڭ ستراتەگيالىق وزەگى. 2023 جىلى گەرمانيا 10,6 ملن توننا قازاقستاندىق مۇناي يمپورتتاپ، قازاقستاندى بۇل سالادا ماڭىزدى سەرىكتەس رەتىندە بەكىتتى. الايدا، بولاشاق ەنەرگيا باعىتىندا دا ناقتى باستامالار بار. ەكى ەل سۋ سۋتەگى جانە «جاسىل ەنەرگەتيكا» سالاسىندا بىرلەسكەن جوبالاردى دامىتۋعا مۇددەلى. بۇل باستامالار كليماتتىق مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ مەن يننوۆاتسيالىق ءوندىرىستى دامىتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.

 

گەوساياسي لوگيستيكا جانە ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا

قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى قىرى – لوگيستيكا جانە ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا. گەرمانيا ەۋروپا ءۇشىن قازاقستاندى سەنىمدى ترانزيتتىك حاب رەتىندە قاراستىرادى. 2023 جىلى ورتا ءدالىز (Middle Corridor) ارقىلى 4,5 ملن توننا جۇك تاسىمالدانعان. بۇل قىتايدان ەۋروپاعا رەسەي مەن يراندى اينالىپ وتەتىن بالاما دالىزگە دەگەن سۇرانىستىڭ ارتقانىن كورسەتەدى. ورتا ءدالىزدىڭ دامۋى – تەك قازاقستان ەمەس، ەۋروپالىق وداق مۇددەسىنە دە ساي.

ونەركاسىپ سالاسىندا ەكى ەل بىرلەسكەن يندۋستريالىق كلاستەرلەر قۇرۋدى كوزدەپ وتىر. ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتار (سەز) بازاسىندا قۇرىلاتىن زاماناۋي كلاستەرلەر – شەتەلدىك كومپانيالار ءۇشىن وندىرىستىك ينفراقۇرىلىمى دامىعان، سالىقتىق ارتىقشىلىقتارعا يە ورتا قالىپتاستىرادى. بۇل – نەمىس كاسىپكەرلەرى ءۇشىن قازاقستاندى تەحنولوگيالىق ءوندىرىس پەن ەكسپورتتىڭ جاڭا نۇكتەسىنە اينالدىرا الادى.

سونداي-اق، گەولوگيا جانە پايدالى قازبالاردى يگەرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق – گەرمانيا ءۇشىن اسا وزەكتى.ونەركاسىپتىك ونىمدەردىڭ ماڭىزدى كومپونەنتتەرى سانالاتىن سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار مەن شيكىزات كوزدەرىن بىرلەسىپ يگەرۋ – جاھاندىق باسەكەلەستىككە دايىن بولۋدىڭ امالى.

 

گەرمانيا – قازاقستان ەكونوميكاسىنا $6,7 ملرد ينۆەستيتسيا قۇيعان سەنىمدى ارىپتەس

قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى ەكونوميكالىق ارىپتەستىك جىلدان-جىلعا نىعايىپ كەلەدى. 2005 جىلدان بەرى قازاقستاندا 740-تان استام نەمىس كومپانياسى مەن 400-گە جۋىق بىرلەسكەن كاسىپورىن تابىستى جۇمىس ىستەۋدە.
رەسمي مالىمەتكە سايكەس، وسى كەزەڭدە نەمىس بيزنەسىنىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنا قۇيعان تىكەلەي ينۆەستيتسيا كولەمى $6,7 ميللياردقا جەتكەن. اسىرەسە، 2023 جىلى ايرىقشا سەرپىن بايقالدى – ءبىر جىلدا تارتىلعان تىكەلەي ينۆەستيتسيا كولەمى $770,2 ميلليون دوللاردى قۇرادى.

 

الماتىعا ساپارى

الماتى قالاسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدى گەرمانيا بۋندەسراتىنىڭ پرەزيدەنتى، ساار فەدەرالدى جەرىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى انكە رەلينگەرمەن كەزدەسۋ وتكىزدى.

كەزدەسۋ بارىسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستارعا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. بۇگىندە الماتىدا نەمىس كاپيتالىنىڭ قاتىسۋىمەن 370-تەن استام كاسىپورىن جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ قاتارىندا Siemens, Volkswagen, Metro Cash & Carry, Bayer, Knauf سەكىلدى الەمگە تانىمال كومپانيالار بار. بۇل – گەرمانيانىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنا دەگەن سەنىمىنىڭ جانە الماتىنىڭ ىسكەرلىك الەۋەتىنىڭ ايعاعى.

مەديتسينا سالاسىنداعى ارىپتەستىك تە ماڭىزدى باعىت رەتىندە اتاپ ءوتىلدى. قازاقستاندىق دارىگەرلەرگە گەرمانيانىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتىك كلينيكالارىندا تاعىلىمدامادان ءوتۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، نەمىس تاجىريبەسى نەگىزىندە ەلىمىزدە رەابيليتاتسيالىق مەديتسينانى دامىتۋ جوسپارلانۋدا.

كەزدەسۋدە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستاردى نىعايتۋعا دا ءمان بەرىلدى. قازاقستان-نەمىس ۋنيۆەرسيتەتى، گيوتە ينستيتۋتى جانە «ۆوزروجدەنيە» نەمىس ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ باستامالارى ەكى حالىقتىڭ ءوزارا تۇسىنىستىگىن ارتتىرىپ، دوستىق كوپىرىن نىعايتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارۋدا.

 

قازاقستاندا قانشا نەمىس بار جانە قانشاسى كوشىپ كەتتى؟

2024 جىلعى دەرەكتەرگە سايكەس، قازاقستاندا 224 300 ەتنيكالىق نەمىس تۇرادى. بۇل ەل حالقىنىڭ شامامەن 1,12%-ىن قۇرايدى. كەڭەستىك كەزەڭدە قازاقستانعا كۇشتەپ قونىستاندىرىلعان نەمىس قاۋىمداستىعى بۇگىندە ەلدىڭ مادەني، ەكونوميكالىق جانە ءبىلىم سالالارىندا بەلسەندى ءرول اتقارىپ كەلەدى.

1990-جىلدارى نەمىستەردىڭ تاريحي وتانى – گەرمانياعا جاپپاي كوشۋى بايقالدى. ماسەلەن، 1994 جىلى عانا 120 مىڭعا جۋىق ەتنيكالىق نەمىس قازاقستاننان كوشىپ كەتكەن. 1989 جىلعى ساناقتا ولاردىڭ سانى 950 مىڭنان اسسا، 2009 جىلى بۇل كورسەتكىش 178 مىڭعا دەيىن قىسقاردى. بۇل – ەلىمىزدىڭ كوشى-قون تاريحىنداعى ەڭ اۋقىمدى ەتنيكالىق قوزعالىستاردىڭ ءبىرى.

قازىر كوشى-قون قارقىنى باسەڭدەگەنىمەن، توقتاعان جوق. 2024 جىلى گەرمانياعا قونىس اۋدارعان ەتنيكالىق نەمىستەردىڭ سانى شامامەن 2 000 ادامدى قۇرادى. دەگەنمەن سوڭعى جىلدارى گەرمانيادان كەرى كوشىپ كەلىپ جاتقان ەتنيكالىق نەمىستەردىڭ دە ۇلەسى ارتىپ كەلەدى.

2023 جىلى قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى تاۋار اينالىمى شامامەن 3,9 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرادى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 41%-عا ارتىق. بۇل ءوسىم ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستاردىڭ نىعايىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى.

 

ەكسپورت جانە يمپورت قۇرىلىمى

قازاقستاننان گەرمانياعا ەكسپورت كولەمى 742,3 ميلليون دوللاردى قۇرادى، بۇل 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 40%-عا جوعارى. نەگىزگى ەكسپورتتىق تاۋارلار قاتارىنا شيكى مۇناي، كومىر بريكەتتەرى جانە كۇمىس كىرەدى.

گەرمانيادان قازاقستانعا يمپورت كولەمى 3,15 ميلليارد دوللاردى قۇرادى، بۇل 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 41,2%-عا ارتىق. يمپورتتىڭ نەگىزگى بولىگىن ۇشاقتار، اۆتوموبيلدەر جانە ءدارى-دارمەكتەر قۇرايدى.

 

گەرمانيانىڭ قازاقستانداعى ينۆەستيتسيالىق قاتىسۋى

گەرمانيا قازاقستانداعى ەڭ ءىرى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. 2023 جىلى گەرمانيادان قازاقستانعا تىكەلەي ينۆەستيتسيالار كولەمى 64%-عا ءوسىپ، 183 ميلليون دوللاردان استى. بۇل ينۆەستيتسيالار نەگىزىنەن ساۋدا، ونەركاسىپ جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا سالالارىنا باعىتتالعان.

 

ساۋدا قاتىناستارىنىڭ بولاشاعى

قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى ساۋدا قاتىناستارىنىڭ نىعايۋى ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق ارىپتەستىكتىڭ تەرەڭدەۋىنە ىقپال ەتۋدە. گەرمانيانىڭ قازاقستانداعى ينۆەستيتسيالىق قاتىسۋى مەن ساۋدا اينالىمىنىڭ ءوسۋى ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ بولاشاعى زور ەكەنىن كورسەتەدى.

وسىلايشا، قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىنداعى ساۋدا قاتىناستارى 2023 جىلى ايتارلىقتاي نىعايىپ، ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستاردىڭ تەرەڭدەۋىنە جول اشتى.