جۋىردا قازاقستان جازۋشىلار جانە جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، اقىن ەرعازى ماناپۇلىنىڭ «نايزاتاپقان» اتتى جىر جيناعى باسپادان جارىق كوردى.  بىز بۇگىن Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارىنا اقىن ەرعازى ماناپۇلىنىڭ ولەڭدەرىنەن توپتاما ۇسىنعاندى ءجون كوردىك...

---

جاركەنت مەشىتى

اي ارتىنان اي تۋار قياقتانىپ،
دۇنيە دۇبىرلەيدى كۇي اقتارىپ.
اسقاقتايدى جاركەنت-مەشىت مۇناراسى،
تاريحتىڭ قولتاڭباسى سياقتانىپ.

بارىنە كۋا مىناۋ اسپان-اينا،
ادامنان قاي ۋاقىتتا اسقان ايلا.
حون پيكتىڭ ونەرىنە تامساناسىڭ،
قۇرمەت قىپ قول سوعىپ ۋالىبايعا.

ءيىلىپ ىزگىلىكتىڭ مىڭ بۇتاعى،
ۇلى ونەر دوڭگەلەگىن جىلجىتادى.
شەگەسىز شەگەندەلگەن كوركەمدىكتىڭ،
جانعا جىلۋ دارىتار سۇلۋ سازى.

قيۋىندا ءار اعاشتىڭ سىر بۇققانداي،
سىرلارىن ساعات سايىن سىرعىتقانداي.
جاركەنت جادىگەرىن اتى ءمالىم،
جازامىن بۇدان ارتىق جىر عىپ قانداي.

ءۋالىباي دا ەمەس ەكەن ساراڭ ادام،
بارلىعىن بەزبەنگە ساپ سارالاعان.
جادىگەردى ءبىز-داعى قادىرلەيمىز،
اتاعى التى الاشتى ارالاعان.

ساۋلەتتىڭ بۇل جۇزىگى جارقىراعان،
سان زاۋالدان  اپ شىققان باسىن امان.
وتكەننىڭ كۇننىڭ ءدۇربىسى- مەشىت-مۇرا،
بولاشاققا  ساۋلەسى شاشىراعان.

قۇلاگەر - ۋاقىت

سار جەلدىرىپ ۋاقىت قۇلگەرىن،
قۇلاق كۇيىن ارماننىڭ بۇراپ ەدىم.
مىڭ سايرام ماقامعا ساپ اۋەنىمدى،
جالت ەتىپ جانارىڭا شىعا كەلدىم.

سەزدىڭ بە تۋعان دالام- تىنىس-باعىم،
ىرىسىڭنان  ارمانسىز ۋىستادىم.
ايازىڭنان ۇيرەندىم بەكەمدىكتى،
داۋىلىڭنان كۇش الدىم قۇنىسپادىم.

باركورنەۋگە تىرەپ اپ ارقامدى كەڭ،
اردا ۇلىڭداي الشاڭداپ شالقاق جۇرەم.
وربۇلاق موينىمداعى بويتۇمارىم،
ارقاس تاۋ قولىمداعى قالقان بىلەم.

بەيبىت كۇندە بەس قارۋ اسىنبايمىن،
بەرەكەممەن كوز تارتار اسىلدايمىن.
مەن ويتكەنى قازان كول سەكىلدىمىن،
بولماشىعا تەپسىنىپ تاسىنبايمىن.

جاقسىلىق تىلەر بولسام توسىلمايمىن،
وندايدا ابىلايدىڭ قوسىندايمىن.
نايزا جونعان بابالار ءبىر كەزدەرى،
اقتاستىنىڭ الماستى تاسىندايمىن.

كۇنگە قولىن سوزاتىن قاراعايمىن،
كوك ءبورى بوپ ءتورىڭدى ارالايمىن،
قاتپارى قالىڭ تاريح قۇپياڭمىن،
تاڭدانۋى تاۋسىلماس بالادايمىن.

سار جەلدىرىپ ۋاقىت قۇلاگەرىن،
قۇلاق كۇيىن ارماننىڭ  بۇراپ ەدىم.
كەۋدەمە سىيماعان سوڭ ورامدى ويىم،
جالت ەتىپ جانارىڭا شىعا كەلدىم.
بەۋ، دۇنيە!

ءومىر الىپپەسى

تىرلىك زاڭىن سان جاتتاپ،
تۇسىنبەي-اق قويعانىم.
جۇرگەنىممەن قالباقتاپ،
ال ءبىر باسقا ويلارىم.

قارعا بىتكەن قارقىلداپ،
قىرانبىز دەپ شۋلايدى.
ءوزىن-ءوزى القىمعا اپ،
جۇرەك قۇرعىر تۋلايدى.

قارا جەردى باسامىن،
وكشەم بولسا ءسۇپ-ءسۇيىر.
ءوز جولىمدى قاشادىم،
شىڭ باسىنا تىك تە ءيىر.

پاديشاسى كوڭىلدىڭ،
مەن، مەن، مەن ەدىم.
الىپپەسىن ءومىردىڭ،
تاۋىسا الماي كەلەمىن.

كۇندەرىم اعادى العا

توقتاتار شارا بار ما،
كۇندەرىم اعادى العا.
بارلىعىن ەسەپكە الىپ،
شۋلاپ ءجۇر الا قارعا.

شىندىقتى شىمشىپ الىپ،
بولىپ ءجىر شىمشىق – الىپ.
اداسىپ وي-ورماندا،
ءبىز عانا تىنشىمادىق.

ءبىر قۇداي جازالاعىر،
مۇندار بار ازا-قابىر.
كەڭسەگە ءسىڭىپ الىپ،
مىڭداردى مازالاپ ءجۇر.

تۇسىمە ءتۇرپى ەنەدى،
ويانام قورقىپ جاتىپ.
جانىمنىڭ جىلىنشىگىن
سورادى سولقىلداتىپ.

بەيادەپ، سايقال قوعام،
اشىلعان ومىراۋى.
ازاندى ەستىرتپەيدى،
حرامدار قوڭىراۋى.

شاما مەن شارا بار ما،
قارانى قارالارعا.
ەسىرتكى ەمىزىگى،
ەسسىز كۇن اعادى العا.
سالماعى سانالارعا...

قامشى

دىراۋ قامشى بۇزاۋ ءتىس،
بەس قارۋدىڭ ءبىرى ەدى.
دويىرلارعا دىراۋ-كۇش،
كەڭ دالانىڭ جۇرەگى.

وڭىندا دا، سولىندا،
ەر جىگىتتىڭ ءپىرى ەدى.
جايشىلىقتا قولىندا،
ساندىك ءۇشىن جۇرەدى،
قايشىلىقتا تىرەگى.

تىرلىگىنەن مىڭ كۇنگى،
بەلگىسى ەدى پارىقتىڭ.
بۇلىنگەننەن بۇلدىرگى،
المايتۇعىن حالىقتىڭ.

وسى قامشى ەسى ەدى،
وسى قامشى سەسى ەدى.
باعى دا وسى بەس ەلى،
قايتقان جاۋدىڭ مەسەلى.

قانشا مىقتى اڭىز بار،
پايىمداساق، پىسىقتاپ،
ەل باسقارعان ابىزدار،
قامشىمەنەن ۇشىقتاپ.

تەنتەكتىڭ دە ۇرشىعىن،
تەزگە سالعان دەسەدى.
ەر جىگىتتىڭ قىرسىعىن،
ءبىر تارتقاننان كەسەدى.

بي داۋىنا كونبەگەن،
ايتىلماسا جان سىرى.
حان الدىنا كولدەنەڭ،
كەسە تاستاپ قامشىنى.

دات سۇراعان ءۋاجدى،
اقيقاتتى العا ساپ.
وسى يگى ءداستۇردى،
جاقسىلىقپەن جالعاساق.

جىنى بۋعان باقسىلار،
جەتكەن كەزدە ۋاعى.
قولىنا الىپ قامشىنى،
سايتانداردى قۋادى.

تاسىعاندا نەسىبەڭ،
ماڭداي تەر بوپ تامشىلار.
ال بۇگىندە سەسىنەن،
ايىرىلعان قامشىلار.

ءجوندى-ءجونسىز شاتىلىپ،
ءمانسىز بولىپ مۇرادى.
سۋۆەنير بوپ ساتىلىپ،
دۇكەندەردە تۇرادى.

مايعا سالسا ەرىگەن،
قامشىنىڭ دا جانى بار.
ءتۇپ اتاسى تەرىدەن،
توبىلعىدان سابى بار.

قاسيەتىن قامشىنىڭ،
بىلەتۇعىن ەل كەرەك.
باباسىنىڭ جان-سىرىن،
جازا الماعان زەردەلەپ،
مەنىڭ داعى جوتامنان،
تارتىپ جىبەر كەرمەلەپ
ۋا، ارۋاق...

التىن تۇعىر

ارمىسىڭ تۋعان ەلىم، تۋعان دالام،
مەن دە ءبىر بەلىن بەكەم بۋعان بالاڭ.
تىنىشتىقتىڭ بەسىگىن سەن تەربەتسەڭ،
جۇرەيىن امان-ەسەن جىلعاڭدا امان.

قولتىعىمنان دەمەيسىڭ قۋعاندا ارمان،
وتكىزىپ وتكەل بەرمەس قورعانداردان.
كەڭ توسىڭدە دۋمانداتىپ مەن جۇرەيىن،
باي ۇلىنداي باقىتتان بۇلعاڭداعان.

ەڭبەكتەن وزگەگە ويى بۇرىلماعان،
ويىڭ دا امان بولسىنشى قىرىڭ دا امان.
قويناۋى قۇت-بەرەكە تۋعان اۋىل،
شەگىرتكەسى شاتتىقتان شىرىلداعان.

اۋىلىم قيالىما كەپىل بەرگەن،
بيىك قويمان قاشاندا ەركىمدى ەلدەن.
كۇن تۇرسىن توبەمىزدە شۋاق شاشىپ،
اجەمنىڭ تابا نانى سەكىلدەنگەن.

ءورىسى مالعا تولعان جونى مايلى،
اۋىلىمدى بەۋ، كىمدەر تانىمايدى.
ىرىسىن ۇلپىلدەتىپ، شۇلپىلدەتىپ،
جىلداردى جىلجىتادى جونىپ ايدى.

بالالىقتىڭ تەل ەمىپ ءتاتتى ءدامىن،
شىبىقتى ات قىپ ءمىنىپ شاپقىلادىم.
دەم بەرىپ جەلپىندىرگەن، جەتەلەگەن،
اۋىلىم – التىن تۇعىر، باق تۇراعىم.

بولمايدى ۇلدارى ىنجىق، قىز قاپالى،
يماندى، يناباتتى، كىل باتالى.
قۋانسا اسپانعا اتام بوركىمدى ەلمەن،
مۇڭايسا  اۋىل جۇرەككە مۇز قاتادى.

جەرىم  امان دەيتۇعىن جۇرتىم امان،
ابىزداردان قانشاما سىر تىڭداعام.
قاريالار امان بولسىن، بۋىندارى،
ەسىكتىڭ توپشىسىنداي سىقىرلاعان.

تىرلىكتىڭ وسى ەمەس پە سان ىرعاعى،
قۋانىشتىڭ ءتۇيىرى قانىڭداعى.
ماڭدايىمنان سيپايتىن سياقتى ما،
اجەمنىڭ قولتاڭباسى قامىرداعى.

اسپاننان جۇلدىز تۇندە ءجيى اقتى ما،
سونىڭ ءوزى جاراسىمدى  سياقتى ما.
گۇلىڭنەن كۇندە يسكەيىن و، تۋعان جەر،
مەكەن  بولعان تۇراقسىز، تۇراقتىعا.

تاستاعى تاريح

زار زامان كوڭىلىڭدى قاتايتادى،
قارت تاريح قالاي عانا قاتە ايتادى.
قالماق قىرعان، اڭىراقاي، وربۇلاعى،
شەجىرەسىن  ءار توبەنىڭ  اتى ايتادى.

كول ايتادى جۇمباعىن  سان كۇبىرلەپ،
جەل ايتادى  زاماندى زار عىپ ۇرلەپ.
كەشەگى ساق پەن عۇننىڭ ءىزى جاتىر،
تۋعان جەر تاريحىندا ماڭگى بۇرلەپ.

باسىڭدى قاسيەتىنە يگەن كەزدە،
توپىراعىن  تاعزىم سۇيگەن كەزدە.
تاريحىن  تەڭبىل –تەڭبىل  تاس ايتادى،
جەتىسۋعا  تابانىڭ تيگەن كەزدە.

تامشىبۇلاق

تامشىبۇلاق دەگەندە تامشىبۇلاق،
ءمانىڭدى ۇعا الا ما جان سىعالاپ.
ىڭىرشاقتى ىردۋان دۇنيەگە،
ءاي، تامشى ءسىز دە قوناق، ءبىز دە قوناق.

توگىلىپ تامشى ۇستىنە تامشى قۇلار،
بۇرالعان ءبيشى بۇلار، ءانشى بۇلار.
دۇرەگەي دۇنيەڭىز دوڭگەلەنگەن،
اجەدەي قۇرتقا تولى جانشىعى ۇنار.

«قاراشا شىداماسا ەكپىنگە كەي،
قايىرىل قويقاڭداماي بەكپىن دەمەي».
ءتامسىل ايتىپ تۇرعانداي تامشى بىتكەن،
تاسىماي، ورەكپىمەي، ەكپىندەمەي.

ۇعاتىن شىركىن سونى قۇلىق بولسا،
ماقتانعا، ءپاس پاڭدىققا قۇلىپ بولسا.
تىرشىلىك  ىرعاعىنان جاڭىلماس ەد(ى),
پەندە بىتكەن تامشىداي تۇنىق بولسا.

تامشىبۇلاق، اينالدىم ايىلىڭنان،
قاناعات، ىنساپ پەنەن قايىرىڭنان.
زامانا زارىن ايتىپ تۇرعاندايسىز،
ءزابىر كورگەن جانداي بوپ باي ۇلىنان.

تامشىبۇلاق دەگەندە تامشىبۇلاق،
ورمەك ورگەن تامشىعا تامشى قۇراپ.
كوزى قۇرعاق بولعانمەن بۇل قوعامنىڭ،
كوكىرەگىنە جاتىر عوي تامشى قۇلاپ.

ايعاي قۇم

«قۇمىنىڭ دا  بۋاتىن وزەگىن ءان،
تابيعاتتىڭ ءبىز دە دەپ كوركەمى ءنان».
جايراڭداپ   اق  پەيىلمەن كۇتىپ الدى،
مەكتەپتىڭ ديرەكتورى ەركەبۇلان.

ءشايىنا قانىپ الىپ ليۋدميلانىڭ،
«ايعاي قۇم قايداسىڭ» دەپ قۇلديلادىم.
قۇم مىنەزىن تاماشالاپ  تالايلار ءجۇر،
سۋرەت قىپ جاتقان، تۇرعان ىلعي  ءبارىن.

وڭكەي قۇمنان جيىلعان تاۋدى كوردىم،
بارا سالا اڭسارىم اۋدى مەنىڭ.
اشىنا ما ءبىر سىردى ايتقىسى كەپ،
تىرناعان ماڭگى باقي جان-جۇرەگىن.

قۇم جىلاي ما، كۇلە مە، ۋىلدەي مە،
راكەتا سەكىلدى گۇرىلدەي مە.
جارقىلداپ قارسى الادى،  ءان سالادى،
جانى بارداي قۇمداردىڭ ءتىرى بەينە.

قالعان قۇم  با بويىنا قىزىر دارىپ،
ۇشىرمايدى دولى  جەل مۇنى ناعىپ.
مىڭجىلدىقتىڭ ءبىر سىرىن ايتا ما دەپ،
ءار دىبىسىن تىڭدايمىن قۇشىرلانىپ.

ءانشى قۇم

مىناۋ ءبىر عاجايىپ قوي  الابوتەن،
ايعىر جال قۇم كىمدەرگە پانا، مەكەن.
«قۇم جيىلىپ تاس بولماس» دەۋشى ەدى عوي،
قۇم جيىلسا تاۋ بولا الادى ەكەن.

ءانشى قۇم، سۋسىلداق قۇم، جىلتىراق قۇم،
تابانىمدى مەنىڭ دە جىلتىپ اقتىڭ.
توتەپ تۇر عوي داۋىلعا، جاۋىنعا دا،
كورسەتىپ ءور ۇلگىسىن ىنتىماقتىڭ.

سان ادام سەنى كەلىپ قىزىقتايدى،
اۋناپ، كەشىپ قولىنا ۋىستايدى.
وسى قۇمداي بولا بىلسەك  ىنتىماقتى،
بىزگە دە ەش جاماندىق جۋىسپايدى.

«كىمگە وپا جەڭىلدىك، جايداق بولماق،
ەسەرلەر ەز ەتپەي مە بايلاپ،  تورلاپ.
ءبىر-ءبىرىڭدى ەتەكتەن تارتا بەرمەي،
كەرىسىنشە جۇرسەڭدەر قورعاپ، قولداپ.

قاراماي داۋلەتىنە، كيىمىنە،
قادىرلەسەڭ تاعدىردىڭ سىيى مىنە.
قانداسىڭدى جاۋ كورمەي دوس ساناساڭ،
شىعاسىڭدار باقىتتىڭ بيىگىنە.»

دەگەن ءسوزدى ايتقىڭ كەپ ادامدارعا،
بولەسىڭ-اۋ ويىڭدى، ساناڭدى ونعا.
ءبىز جۇرەمىز «مىنا قۇم ءان سالدى» دەپ،
تامسانىپ، قايتا ءتۇسىپ تارام جولعا.

تىزەسىن بۇگەتىن اسقاقتىڭ

تىزەسىن بۇگەتىن اسقاقتىڭ،
دالانىڭ گۇلىندەي شۇعىنىق.
سيقىرلى سازىنداي اسپاپتىڭ،
قۋانتار، مۇڭايتار قۇبىلىپ.

ەي، مەنىڭ پەرىشتەم، كەلىسكەن،
جەر باسىپ ءجۇرسىڭ بە پەندەدەي.
كوزىنىڭ الدىندا تەرىسكەن،
رۋحاني جاعىنان ەڭ كەدەي.

بەيباق تا قارايدى تامسانىپ،
سىلەكەي سەزىمىن شۇبىرتىپ.
وندايدا الەمگە جار سالىپ،
سىرلى انگە باسامىن سىزىلتىپ...

ىزگىلىك نۇرىنان جارالعان،
جانىڭدى كىم ۇعار تەرەڭدەپ.
كۇندەردە كورمەسى ءار الۋان،
كورىنبەي قالساڭىز ەلەڭدەپ،

جۇرەمىن داۋرىشتەي دالدىرەپ،
جاندارعا جانارىم جاۋدىرەپ.
وزىڭمەن ءومىرىم ورنەكتى،
وزىڭمەن بۇل ءفاني ماندىرەك.

تەڭبىل كۇن

تەپەڭدەپ بارادى تەڭبىل كۇن،
ەكەن دەپ جەڭىسىم، جەڭدىردىم.
توبىقتان قاجاعان تاعدىر عوي،
ونى ەندى سەن ءبىلدىڭ، مەن ءبىلدىم.

اسپانعا جازاتىن ارمانىن،
قۇس-تىلەك لاقتىردى قارماعىن.
ناپسىگە قول بەرىپ جۇرىپتىك،
شىعارىپ بارادى بارماعىن.

وپالاپ جاسىرعان بەت-ءجۇزىن،
بەۋ، دۇنيە تەكتى دە تەكسىزىم.
قۋلانا قاراپ تۇر مىسقىلداپ،
كوزىنە ءتۇسىرىپ كەپكىسىن.

تاستاياق دوبىنداي دومالاپ،
بارادى ءتاتتى ءومىر وبال-اق.
شاتىرىن جەل جۇلعان كۇندەردىڭ،
قيسىنىن كەلتىرسەم جوبالاپ،
ءجون ەدى، قۇرسىنشى...
تۇرسىنشى...
توبەمنەن تاڭ نۇرى سورعالاپ.

نايزاتاپقان اراسانى

بۇل دا ءبىر قۇدىرەت  قوي ءساپ ساعانعا،
ءدارۋ بولعان شيپاسى  استە ادامعا.
الاقانداي الاڭدا توعىز باستاۋ،
ەم دەيدى اياق-قولى قاقساعانعا.

ەم دەيدى جۇرەك، باۋىر، وكپەگە دە،
سونان كەيىن ادامدار كوپ كەلە  مە.
نايزاتاپقان قاسيەتىڭنەن اينالايىن،
ارتىق كەتىپ، كەم سوقسام وكپەلەمە.

كوپ كەلەدى جانىنا  ەم ىزدەگەن،
سوقپاق بولعان سۇرلەۋى كونە ىزبەنەن.
نايزاتاپقان اراسانى بيىكتە تۇر،
سالىستىرساڭ دەڭگەيىن تەڭىزبەنەن.

يا، راس تاۋ ىشىندە ورنالاسقان،
الاڭقاي جوق بۇل جەردە ودان  اسقان.
توعىز باستاۋ ءدامى دە توعىز ءتۇرلى،
باتپاعى دا شيپالى قوردالاسقان.

داۋا تاۋىپ دەرتىنە ەم قونباعان،
جۇرەگى قانشا جاننىڭ جىلىپ كەتكەن.
تابيعات ءوزى تەگىن ەمدەپ جاتىر،
زاماندا دارىگەردەن قۇلىق كەتكەن.

نەعىلايىن شىندىقتى بۇرىپ كوپتەن،
قاسيەتتىڭ كوزى بۇل قۇرىپ كەتكەن.
سەنسەڭىز دە ەركىڭىز سەنبەسەڭىز،
«اربامەن كەلگەن ادام تۇرىپ كەتكەن».

جۇرت ايتادى وسىلاي  قاسيەتىن،
قۇدىرەت قوي شىنىندا باس يەتىن.
تامىرشىداي تاپ باسىپ ەمدەپ جاتىر،
زار يلەگەن قانشاما جاننىڭ دەرتىن.

ۋىسىنا ۇستاپ تۇرعان عالامداردى،
تابيعات ايالايدى ادامداردى.
«يەسى جىلان»  دەيدى بىلەتىن جۇرت،
كىرگىزبەيتىن نيەتى جامانداردى.

بولمايدى  مۇندا انشەيىن كەلە سالعان،
الدىن الا ءجون ەلدەن كەڭەس العان.
نايزاتاپقان – دالانىڭ ەمحاناسى،
تابيعاتتىڭ ءوزى ءيىپ بەرە سالعان.

كۇزگى اۋەن

جاۋرادىم جىلۋ كەرەك جانعا مىنا،
مىناۋ قايىڭ، اناۋ تال توڭبادى ما.
ءشوپ بىتكەن دىردەك قاعىپ پانا ىزدەيدى،
الاڭداپ، الاسۇرىپ جان-جاعىنا.

قۇيعىتادى ۋاقىتتىڭ كەر شولاعى،
بىردە ارتىق بىرەسە كەم سوعادى.
تايانىش تاباتىنداي سايانى ىزدەپ،
تۇمانى تۇرتىنەكتەپ جەر شولادى.

كۇزدىڭ ءسانى - قۇستاردىڭ سول ءبىر ءانى،
جانىڭدى جىلىلىققا تولتىرادى.
بۋسانىپ كوز تىگەمىن كوشكەن بۇلتقا،
ىستىق سۋعا ءتۇسىپ اپ شونجىداعى

مەرەيىمدى مەنىڭ دە اسپانداتقاي،
قىزىل سارى كۇيگە ەنىپ جاتقان باقتاي.
كۇزدىڭ دە كەربەزدەنەر ۋاعى وسى،
كەرەمەت دەپ كورسەتەر باس بارماقتاي.

بولەنىپ جۇرە بەرگىن قۇرمەتتەرگە،
پەيىل بىرگە اعايىن تىلەك بىرگە.
مەيىرىم جوعالماسا ادامداردان،
كۇزدىڭ سىزى وتپەيدى جۇرەكتەرگە.

قاراعايلار

قاراعايلار قايراتتى شاشى تاۋلاردىڭ،
تاۋلاردان تومەن بىرتىندەپ قانا اۋنار كۇن.
كۇنمەنەن بىرگە جارىسىپ ۇشىپ زاۋلارمىن،
زاۋلاپ تا ءجۇرىپ شۋاق نۇرىڭدى اۋلارمىن.
قاراعايلار قۇت ەمەس پە ەدى عاجايىپ،
قۇتىڭمەن بىرگە باراسىڭ سەن دە ازايىپ.
ەتەكتەن ورگە ەنتىگىپ كەلىپ توقتاعان،
ورلىگىڭدى سەنىڭ ادامزات بار ما جوقتاعان.
قاراعايلار – قارىنداشتاردىڭ باباسى،
تاكاپار، اسقاق، جوق بىراق ەشبىر تاباسى.
سۇلۋلىق پەنەن ەركىندىكتەردىڭ كىندىگى،
وزىڭنەن جاساپ جاۋعا دا شاپتىم سۇڭگىنى.
بالاعىنان ساۋلاعان بالا قاينار،
قاراعايلار قاسقايعان قاراعايلار،
قاراعايدى كەسەدى ال، اعايلار...

ونەگە

«بالا دەگەن ادامنىڭ جانى» –، دەيدى اكەسى،
«شىرقالاتىن اۋەلەپ ءانى» –، دەيدى اكەسى.
«باستى بايلىق بىلىمدە، قانشا بەستىك الدىڭدار،
كۇندەلىگىڭ كورەيىن كانى» –، دەيدى اكەسى.
«ادال ەڭبەك، قاناعات – قوس  قاناتى ادامنىڭ،
بۇل ءومىردىڭ ەرەكشە ءمانى»، –  دەيدى اكەسى.
«ىزىگىلىك پەن مەيىرىم بولسىن ءدايىم بويىڭدا،
ابىرويى ادامنىڭ – ارى»، – دەيدى اكەسى.
ەركەلەتىپ وتىرىپ ەركە، سۇلۋ قىزدارىن.
الاقانمەن ايالاپ ءبىر-ءبىر دارا شىڭدارىن
«يبالىق پەن ينابات –  قىزدىڭ باستى قارۋى،
ەستە ساقتاپ جۇرىڭدەر، ۇمىتپاڭدار، جاندارىم».
دەيدى اناسى اس ۇيدەن مەيىرلەنىپ، كۇلىمدەپ.
«بالاپانىم، ارداعىم قىردا وسكەن گۇلىم» دەپ.
شۋاق توگىپ ارايلى، مەيىرىمگە تولىپ اينالا،
شاڭىراعى شاتتىقتىڭ وسىندايدان بىلىنبەك.

اسىعامىن

اسىعامىن، اسىعامىن ۇيگە مەن،
اسىعامىن ۇل-قىزىمدى كورۋگە.
اسىعۋدى ۋاقىتتان ۇيرەنگەم،
كونبەتۇعىن توقتاۋعا، بولۋگە.

اسىعامىن ورنەكتى ولەڭ ەتۋگە،
ميلرىمدى كەرنەگەندە وي-مۇرات.
اسىعامىن ماقساتىما جەتۋگە،
كەدەرگىنىڭ قابىرعاسىن ويعىلاپ.

اسىعامىن جاڭالىقتار تىڭداۋعا،
اسىعامىن جاقسىلىقتى وقۋعا.
اسىعامىن اقىلىمدى شىڭداۋعا،
دانالاردىڭ دانالىعىن توقۋعا.

پىكىر ەركىن، اقىل ەركىن، وي ەركىن،
ەركىن بولسىن ەلدىگىم  دە ءاماندا،
اسىقپاۋعا جانە مەنىڭ جوق ەركىم،
زىمىرانمەن جاعالاسقان زاماندا.

جالاڭاش كۇن

وسى كۇنى ارمان وزگە كۇي بولەك،
اسىل ءۇمىت كەلەدى العا سۇيرەلەپ.
قالامىمدى ويعامالىپ جىر جازام،
جالاش كۇن ومىراۋىن تۇيمەلەپ.
باتەڭكەمنىڭ تاس كەمىرگەن وكشەسىن،
ولەڭ ەتسەم جىر قۇمار جۇرت سوكپەسىن.
قيالىمنىڭ قابىرعاسىن سوكتى ءومىر،
ۇشاقتارداي تىلگىلەگەن كوك ءتوسىن.
ۇستا، شەبەر قادىر تۇتار بالعاسىن،
ۇياڭ ويىم بالعا استىندا قالماسىن.
قۇراقتارداي اسىل اجەم كوكتەگەن،
ويلارىمدى سەزىم ءجىبى جالعاسىن.

اينا الدىندا

جۇمىستان قايتساڭشى دەپ ءسال ەرتەرەك،
شىعارىپ ساپ تۇرادى جار ەركەلەپ.
تاعدىر ماعان ۇسىنعان سىي-ۇلەستەن،
تاراتامىن اركىمگە تارەلكەلەپ.

جارقىراپ كورىنبەسەم بولەك ىستە،
بولىنگەنى سانام ءتورت، ورەم ۇشكە.
ىزگىلىككە ۇيىتىپ جۇرەم جۇرتتى،
جازىلماعان زاڭداردا، كودەكستە.

ىرىس پەن ىنتىماعىم قويىنداسىپ،
جاتادى جاماندىقپەن سويىلداسىپ.
قاراماي اعايىننىڭ كوڭىلىنە،
بىلدىرەمىن بۇكپەسىز ويىمدى اشىق.

يبالىق ەسىگىنەن قۇلىپ كەتەر،
جاڭعالاققا مازاقتاپ كۇلىپ بەكەر.
جاۋىزدارمەن الىسام جىلپوستارمەن،
توردە وترىپ تەكەمە ءتىلىپ كەتەر.

التىن بەسىك

اۋىلىم – التىن بەسىك تەربەتىلگەن،
ساياڭدا  اسىر سالىپ ەرجەتىپ ەم.
ادالدىقتىڭ ەسەدى اق سامالى،
اعايىن، تۋىس-باۋىر، كەلبەتىنەن.

ەڭبەكشىم – كوركىڭ اسىل جارقىراعان،
باۋىرىڭدا  وزەنى  سارقىراعان.
وسىرگەن باتىر ۇل مەن قايسار قىزدى،
ەلى دە مەيىرىمدى – التىن  ادام.

جازيرالى كەڭ ولكەم – سايران  دالام،
مەن سەنىڭ كەلبەتىڭە  قايران قالام.
دانەشتىڭ ءانى بولىپ قالىقتاعان،
ەربولدىڭ ەرلىگى بوپ ايبارلانعان.
ولەڭ ەدى ءومىرى، جانى – ىزگى ارمان،
حالىقتىڭ پەيىلىنەن تامىزعى العان.
اسىلاقىن ايتىستىڭ الداسپانى،
سوڭىندا ەل ايتاتىن اڭىز قالعان.

بوزتورعايى ءان سالعان تۇرىپ الىپ،
ەڭبەكپەن  كوزىن  اشقان ءىرى حالىق.
قۋانىش سۇلتانوۆتاي  سۇڭقار ۇلدى،
ۇشىرعان توماعاسىن سىرىپ الىپ.

اعايىن  اق  پەيىلدى سىر ىزدەگەن،
كوڭىلىنە كىر تۇزبەگەن، مۇڭ تۇزبەگەن.
جانپەيىسۇلى ەلەۋسىز – دارا تۇلعا،
مادەنيەتتىڭ ورنەگىن تىزگىندەگەن.

ۋاقىت ءوزى ولاردى دارالاعان،
جاندارىنا جىلىلىق پانالاعان.
ابدىرەشوۆ تۇرسىننىڭ ءجونى بولەك،
ءبىلىمنىڭ قاينار كوزىن سارالاعان.

دۇنيە بىردە ىلگەرى، كەيىن كەتكەن،
تۇبىنە دۇنيەنىڭ ۋايىم جەتكەن.
كىندىكپاەۆ زەينەلدىڭ  تاعدىر جولى،
قيىسقان ساكەن، ءىلياس، بەيىمبەتپەن.

جان ەدى كەشە باسشى جالىنداتقان،
كىم ەكەن ازاماتتى ارانداتقان.
حالىق جاۋى اتالىپ اسىل بوزداق،
تار  قاپاستا  جازاسىن وتەپ قايتقان.

جارالعان جىلىلىق  پەن جاراسىمنان،
ونەردىڭ ولكەسىندە باعى اشىلعان.
مۋكامانوۆ ماقامىن ەل بىلەدى،
ءان سالسا التى قىردان ارى اسىرعان.

ءبىر  كۇنى ارتىق، ءبىر كۇننەن كەي ىلگەرى،
تاۋسىلمايتىن قالجىڭى، سەيىلدەرى.
اۋىلداعى اعايىن – التىن اسىق،
سۋىنداي  تۇنىق،  تازا  پەيىلدەرى.

زىمىراندار

بارادى قانىم كەۋىپ، جانىم ءىسىپ،
جازا باسقان تاعدىر-اي جاڭىلىسىپ.
زۋلايدى توبەمىزدەن زىمىراندار،
ارلى-بەرلى اجالدى الىپ ۇشىپ.

دوڭگەلەيدى  قاڭباقتاي قۇمىرا-قۇت،
زىمىراندار ۇشقاندا ىڭىرانىپ.
جەر-انانىڭ جۇرەگى ءدىر ەتەدى،
قاباعىمەن جاتاتىن مۇنى باعىپ.

ءىبىلىستىڭ ىركىلدەپ ءىرىڭدى ءىشى،
كەلەدى تاعدىرىڭا ۇڭىلگىسى.
جۇلىنى ءجيدىپ كەتكەن مىنا قوعام،
جۇماقتان قۋىلعاننىڭ جۇعىندىسى.

دەمەسىڭە وسىلاي شارا بار ما؟
تۇلىمى جەلكىلدەگەن دالا بار ما؟
باقيدىڭ باقىراۋىق ءانىن ايتىپ،
جاردان جارعا ۇشادى الا قارعا

كەسەلدى وي كوڭىلىمدى كىلكىتەدى،
جۇيكەمنەن تالشىق ەتىپ ءجۇن تۇتەدى.
اسپان جاققا اسىققان ءتۇرپى بىتكەن،
پەرى بوپ پەرىشتەنى ۇركىتەدى

قان جىلايمىن قايتادان جۋىپ بەتتى،
مەيىرىم جۇرەكتەگى سۋىپ كەتتى.
بايقوڭىردان وت العان ءبىر زىمىران،
پەرىشتەنىڭ سوڭىنان قۋىپ كەتتى.

اۋىلىم

ارمىسىڭ تۋعان ەلىم، تۋعان دالام،
مەن دە ءبىر بەلىن بەكەم بۋعان بالاڭ.
تىنىشتىقتىڭ  بەسىگىن سەن  تەربەتسەڭ،
جۇرەيىن امان-ەسەن جىلعاڭدا امان

قولتىعىمنان دەمەيسىڭ قۋعاندا ارمان،
وتكىزىپ وتكەل بەرمەس قورعانداردان.
كەڭ توسىڭدە دۋمانداتىپ مەن جۇرەيىن،
باي ۇلىنداي باقىتتان بۇلعاڭداعان.

ەڭبەكتەن  وزەگەگە ويى  بۇرىلماعان،
ويىڭ دا امان بولسىنشى قىرىڭ دا امان.
قويناۋى قۇت -بەرەكە تۋعان ايماق،
شەگىرتكەسى شاتتىقتان شىرىلداعان.

وزىڭنەن ساف اسىلدىڭ كوركىن كورەم،
ەرلەردىڭ ەركىن جۇرگەن بوركىن كورەم.
كۇن تۇرسىن توبەمىزدە شۋاق شاشىپ،
اجەمنىڭ تابا نانى سەكىلدەنگەن.

ءورىسى مالعا تولعان جونى مايلى،
اۋىلىمدى، بەۋ، كىمدەر تانىمايدى.
جىگىتتەرى  باتىرى بەيبىت كۇننىڭ،
ارۋلارى القا قىلعان تاعىپ ايدى.

جەرىم دە امان دەيتۇعىن جۇرتىم دا امان،
ابىزداردان قانشاما سىر تىڭداعام.
قاريالار امان بولسىن، بۋىندارى،
ەسىكتىڭ توپشىسىنداي سىقىرلاعان.

ءبارى وسىنىڭ تىرلىكتىڭ  سان ىرعاعى،
ايتىلاتىن ءار ءتۇرلى جانرداعى.
ماڭدايىمنان سيپايتىن سياقتى ما،
اجەمنىڭ قولتاڭباسى قامىرداعى.

اسپاننان جۇلدىز تۇندە ءجيى اقتى ما،
سونىڭ ءوزى جاراسىمدى  سياقتى ما.
گۇلىڭنەن كۇندە يسكەيىن، و، تۋعان جەر،
مەكەن  بولعان تۇراقىز، تۇراقتىعا.

تاۋەلسىزدىك

قازىنامدى الىپتى-اۋ توناپ ابدەن،
وتارشىلدار قۇرساۋلاپ مول امالمەن.
جەلتوقسان كوزىندەگى قاندى جاستى،
تاۋەلسىزدىك سۇرتەدى ورامالمەن.

قۇزعىننىڭ قانعا تويعان قۇلقىندارى،
ەسىمە السام تۇرشىگەم سول كۇندى ءالى.
اق كەپتەر بوپ كەۋدەمدى جارىپ ۇشتى،
لىقسىپ تۇرعان تاريحتىڭ تولقىندارى.

سان قاسىرەت جيىلىپ جالعانداعى،
سان عاسىر ءۇمىت ءجىبى جالعانبادى.
سەمەي بولىپ جىرتىلعان جۇرەكتەردى،
ارال بولىپ سۋالعان ارمانداردى.

تاۋەلسىزدىك ەمدەيدى قانىمەنەن،
تاۋەلسىزدىك ەمدەيدى جانىمەنەن.
تامىرىمدا بەيبىت كۇن بۇرشىكتەرى،
تامىرلارىن تەرەڭگە جايعان ەرەن.

تاۋەلسىزدىك سيپايدى ماڭدايىمنان،
ءتاتتى جىرىم توگىلىپ تاڭدايىمنان.
ازاتتىقتىڭ ەستيمىن ەكپىندى ءۇنىن،
تاۋلارىمنان، بۇلاقتان، تال-قايىڭنان.

اي-حاي دالام، پاڭ دالام، قايران دالام،
ەستيمىسىڭ داۋسىمدى جايراڭداعان.
ەگەمەن ەلىمدى ەركىن قۇشاقتايىن،
ارماندا كەتىپ ەڭ –اۋ قايران بابام..
 
قاسىرەت

قۇپياسىن بىلەرمىز مۇنىڭ-داعى،
قاسىرەت قويۋلاندى قانىمداعى.
اقتوبەدە قىرىلدى اقبوكەندەر،
وزەگىنەن ءۇزىلىپ شىبىن جانى.

كوزىندە مولدىرەگەن دالا جاتتى،
دەمى بولەك دالاعا نالا جاتتى.
اق-قاراسىن انىقتار ساراپشىلار،
«قاۋىپ جوق» دەپ ەشقانداي بارا جاتتى.

الدەقايدان جوڭكىلىپ تۇمان كەلگەن،
تۇمانمەنەن ۋ-ى كوپ قۇرام كەلگەن.
توسىن تاجال تالماۋدان جالماپ قويدى،
تاعدىردى اسىر سالعان بۇراڭ بەلدەن.

دالامنىڭ كوركى دە ەركى دە ەدى،
قىرشىنىنان قيىلىپ جەر تىرەدى.
ادامنان كورگەنى ازداي بۇل دالانىڭ،
كەلىمسەك تۇمانى دا «جەم» تىلەدى.

بۇل دا ءبىر سىر دەيمىز عوي عايىپ، كەرىم،
ۋاقىت ءوزى جازالار ايىپكەرىن.
ۇكىمەت كومە سالعان اقبوكەننىڭ،
جۇرەگىمە جەرلەيمىن مايىتتەرىن.

قارا ولەڭ

جۇرگىزگەن جاساۋىنداي قىزدىڭ كورىم،
تاعدىردىڭ ساي سالاسىن، كەزدىڭ بە ءورىن.
ورنەگىن ولەڭىمنىڭ قيۋلايىن،
توبىلعى ساپ قامشىداي قىرعىز ءورىم.

جالىنان اساۋ ارمان ۇستاتقان با،
ءبىز تۇگىل مىنگىزبەيدى تىسقاققانعا.
ارۋداي اق بوز ۇيدەن قىلاڭ بەرگەن،
سەزىمدى سەلدەتەيىن قىسقى اق تاڭدا.

توگىلسە كوڭىل كولى ەرنەۋىنەن،
اعىتايىن تۇلپاردى بەلدەۋىنەن.
گۇل مايسا  كوك كويلەكتى تارتۋ ەتەم،
الدىرىپ ەتەك-جەڭى كەڭدەۋىنەن.

باسىندا كۇندە جيىن ءار توبەنىڭ،
بولسا دا بارماپ ەدىم، قارت ولەڭىم.
ات باسىن كوپتەن بەرى بۇرماپ ەدىڭ،
كەل، تورلەت، قارا ولەڭىم، مارتەبەلىم.

تارقاتشى تۇيىندەرىن تىرشىلىكتىڭ،
استىنا الىپ بارىندە ءبىر شىبىقتىڭ.
كەبەرسىپتى ەرىنى قيالىمنىڭ،
تۇمشالادى ال ونى مۇنشالىق كىم؟

ۋاي، كانە، ەندى بىزدەر دۋماندايىق،
اۋمالى دۇنيەدە ديدار عايىپ.
كەردەڭدەردىڭ كەرمەسىن كەسىپ ءوتىپ،
تارتۋدى تازا، ءمولدىر قىزعا ارنايىق.
بارىنە شىن قۋانىپ وتىرامىن،
شىرقاسىن ديحان ءانىن، شوپىر ءانىن.
كوكپاردى تارتسىن قۇمار قانعانىنشا،
تۋلاتىپ تۋعان جەردىڭ توپىراعىن.
قارا ولەڭ،
ءومىرىمنىڭ ءبارى دە ولەڭ،
ەتەنە  جاس بالامەن،  كارىمەنەن.
قوعامدى ءبىر سىلكىنشى قاتىگەزدەۋ،
جۇرەگى جۇرگەن ارەڭ دارىمەنەن.

جار باسى

قالباڭ-قۇلباڭ جاعالايمىز جار باسىن،
كوڭىلدەردىڭ كوككە ۇشىرىپ قارعاسىن.
تاريح اتتى تار سوقپاقپەن تاسىرلاپ،
ءومىر سۇيرەپ بارا جاتىر ارباسىن.

سىر ايتامىز سوڭىن ءدايىم ءۇتىر عىپ،
شىندىق دەسە ۇندەي الماي قۇتىلدىق.
ەڭ اياعى سالەمىڭ دە ساتۋلى،
ءار كەۋدەدە توي جاسايدى كۇپىرلىك.

ىزگىلىكتى ىرىمەگەن سان عاسىر،
وكشەسىمەن ەزگىلەيدى ماۋباس ۇل.
سوعان قاراپ قول سوعامىز ەندى ءبىز،
«ويپىر-اي دەپ سەندەي اسىل بار ما بۇل».

ىشتە - شەمەن، ايتامىزدا حاتقا سىر،
باق قۇسى ما ول دا شەت ەل جاقتا ءجۇر.
ىنىڭىزدە ىزەتتى ەمەس ەسەپشىل،
اعاڭىزدا جايلاۋ ەمەس جاپ-جاسىل.

جولىن اشىپ ارمانىمنىڭ ءجۇرشى ءۇمىت

بولماسام دا قالىڭ ەلگە ايگىلى،
سان دودادا بولىپ كەلەم بايگىلى.
كوڭىلىمنىڭ قاراۋىلى قاشاندا،
ماحاببات پەن ادالدىقتىڭ اي، كۇنى،

دارىندى ءھام  بولعانىممەن قارىمدى،
تىرشىلىگىم سول باياعى، كادىمگى.
الا ءجىبىن اتتاعام جوق ەشكىمنىڭ،
جىلپىڭ  جىلپوس قىنجىلتسا دا جانىمدى

قارا جەرگە ءشوپ شىققاندا كوكتەمدە،
قايىرىلىپ نە قىلامىن وتكەنگە.
بايشەگى ءبۇر جارادى شىندىقتىڭ،
جۇرەك دەيتىن جۇدىرىقتاي كوكبەلدە.

جاز-عۇمىردا قۇلپىرادى تىرشىلىك ،
قانات قاقسىن اق پەيىلدەر قۇلشىنىپ.
مەنىڭ-داعى نوقتالانباس ارمانىم،
جولىن اشىپ ارمانىمنىڭ ءجۇرشى ءۇمىت.

Abai.kz