2025 جىلى قازاق حالقى ءوزىنىڭ داڭقتى ۇلى، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، اكادەميك، ادەبيەتتانۋشى، قوعام قايراتكەرى مالىك عابدۋلليننىڭ تۋعانىنا 110 جىل تولۋىن اتاپ وتۋدە.

بۇل مەرەيتوي – تەك ءبىر تۇلعانىڭ ءومىر جولىن ەسكە الۋ ەمەس، سونىمەن قاتار ەل تاريحىنداعى كۇردەلى كەزەڭدەردى، ۇلتتىڭ رۋحاني تىرەگىن ايقىنداعان وقيعالاردى سارالاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ۇلكەن مادەني-عىلىمي وقيعا.

مالىك عابدۋلليننىڭ تاعدىرى – حح عاسىرداعى قازاق حالقىنىڭ تاعدىرىمەن ساباقتاس. ول مايداندا ەرلىك كورسەتىپ، بەيبىت زاماندا عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوستى.

مالىك عابدۋللين 1915 جىلى 2 قاراشادا كوكشەتاۋ وبلىسى، زەرەندى اۋدانىنا قاراستى قويسالعان اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاستايىنان بىلىمگە قۇشتار، زەرەك بالا رەتىندە تانىلىپ، اۋىل مەكتەبىندە وقىدى. كەيىن قىزىلورداداعى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا ءتۇسىپ، ۇلاعاتتى ۇستاز ءسابيت مۇقانوۆ پەن مالىككە قامقور بولعان اكادەميك ساكەن سەيفۋللين سىندى قايراتكەرلەردىڭ ءتالىمىن الدى. وسى كەزەڭدە ول ادەبيەت پەن مادەنيەتكە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، العاشقى عىلىمي ىزدەنىستەرىنە كىرىستى.

ۇلى وتان سوعىسى باستالعاندا مالىك عابدۋللين 316-شى اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا سوعىسقا اتتانادى. گەنەرال-مايور يۆان پانفيلوۆ باسقارعان بۇل قۇرام قورعانىس شەبىندە ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى. مالىك بولىمشە كومانديرى رەتىندە جاۋىنگەرلەردى جىگەرلەندىرىپ، وتانسۇيگىشتىكتىڭ ۇلگىسىن تانىتتى. ماسكەۋ تۇبىندەگى شايقاستا ونىڭ باتىلدىعى مەن تاكتيكالىق شەبەرلىگى ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. 1943 جىلى وعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.

سوعىستان كەيىن جازعان «مايدان وچەركتەرى» ەڭبەگى – سول كەزەڭنىڭ تاريحي دەرەگىنە، ۇرپاققا ۇلگى بولارلىق اسكەري ەستەلىككە اينالدى. سوعىستان كەيىن مالىك عابدۋللين عىلىمعا بەت بۇردى. ول قازاق اۋىز ادەبيەتى مەن فولكلورتانۋ سالاسىندا تىڭ زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى. اسىرەسە باتىرلار جىرىنىڭ يدەيالىق مازمۇنىن، حالىق تاربيەسىندەگى ورنىن اشىپ كورسەتتى. 1950–1970 جىلدارى قازاق مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ رەكتورى قىزمەتىن اتقارىپ، ەلىمىزدىڭ پەداگوگيكالىق كادرلارىن دايارلاۋعا ايرىقشا ۇلەس قوستى. ونىڭ جەتەكشىلىگىمەن كوپتەگەن جاس عالىمدار عىلىمعا كەلدى.

مالىك عابدۋلليننىڭ ەڭبەكتەرى – ۇلتتىق پەداگوگيكا، حالىق اۋىز ادەبيەتى، پاتريوتتىق تاربيە ماسەلەلەرىن تەرەڭ قاراستىرعان عىلىمي مۇرا. عالىم ءارى ۇستاز بولۋمەن قاتار، مالىك عابدۋللين قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا بەلسەنە اتسالىستى. ول ءتۇرلى عىلىمي كونفەرەنتسيالار مەن ادەبي جيىندارعا قاتىسىپ، ۇلتتىق يدەيانى ناسيحاتتاۋعا كۇش سالدى. جازۋشى رەتىندە ونىڭ ەڭبەكتەرى جاستارعا وتانسۇيگىشتىك، ەرلىك، ادىلدىك قاسيەتتەرىن دارىپتەدى. ول زامانداستارى – باۋىرجان مومىشۇلى، تولەگەن توقتاروۆ، ءاليا مەن مانشۇك سياقتى قاھارمانداردىڭ بەينەسىن بيىككە كوتەرىپ، ولاردىڭ ەرلىگىن حالىق جادىندا ساقتاۋعا ات سالىستى. ونىڭ «حالىققا ادال قىزمەت ەتۋ – ەڭ بيىك پارىز» دەگەن ۇستانىمى بۇگىنگى كۇندە دە ءوز ماڭىزىن جويعان جوق.

مالىك عابدۋللين – جاۋىنگەر ەرلىگى مەن عالىمدىق ىزدەنىستى ۇشتاستىرا بىلگەن سيرەك تۇلعا. مالىك عابدۋلليننىڭ 110 جىلدىق مەرەيتويى – حالقىمىزدىڭ تاريحىنا، رۋحاني قۇندىلىقتارىنا قايتا ورالىپ، وتكەننەن تاعىلىم الۋعا شاقىراتىن ماڭىزدى بەلەس. ول – تەك سوعىستىڭ باتىرى ەمەس، بەيبىت ءومىردىڭ دە باتىر تۇلعاسى. عىلىمعا قوسقان ۇلەسى، جاستارعا قالدىرعان ونەگەسى – بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن ماڭگىلىك قازىنا.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz