2025 жылы қазақ халқы өзінің даңқты ұлы, Кеңес Одағының Батыры, академик, әдебиеттанушы, қоғам қайраткері Мәлік Ғабдуллиннің туғанына 110 жыл толуын атап өтуде.

Бұл мерейтой – тек бір тұлғаның өмір жолын еске алу емес, сонымен қатар ел тарихындағы күрделі кезеңдерді, ұлттың рухани тірегін айқындаған оқиғаларды саралауға мүмкіндік беретін үлкен мәдени-ғылыми оқиға.

Мәлік Ғабдуллиннің тағдыры – ХХ ғасырдағы қазақ халқының тағдырымен сабақтас. Ол майданда ерлік көрсетіп, бейбіт заманда ғылым мен білімнің дамуына өлшеусіз үлес қосты.

Мәлік Ғабдуллин 1915 жылы 2 қарашада Көкшетау облысы, Зеренді ауданына қарасты Қойсалған ауылында дүниеге келген. Жастайынан білімге құштар, зерек бала ретінде танылып, ауыл мектебінде оқыды. Кейін Қызылордадағы Қазақ педагогикалық институтына түсіп, ұлағатты ұстаз Сәбит Мұқанов пен Мәлікке қамқор болған академик Сәкен Сейфуллин сынды қайраткерлердің тәлімін алды. Осы кезеңде ол әдебиет пен мәдениетке қызығушылық танытып, алғашқы ғылыми ізденістеріне кірісті.

Ұлы Отан соғысы басталғанда Мәлік Ғабдуллин 316-шы атқыштар дивизиясының құрамында соғысқа аттанады. Генерал-майор Иван Панфилов басқарған бұл құрам Қорғаныс шебінде ерліктің үлгісін көрсетті. Мәлік бөлімше командирі ретінде жауынгерлерді жігерлендіріп, отансүйгіштіктің үлгісін танытты. Мәскеу түбіндегі шайқаста оның батылдығы мен тактикалық шеберлігі ерекше көзге түсті. 1943 жылы оған Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

Соғыстан кейін жазған «Майдан очерктері» еңбегі – сол кезеңнің тарихи дерегіне, ұрпаққа үлгі боларлық әскери естелікке айналды. Соғыстан кейін Мәлік Ғабдуллин ғылымға бет бұрды. Ол қазақ ауыз әдебиеті мен фольклортану саласында тың зерттеулер жүргізді. Әсіресе батырлар жырының идеялық мазмұнын, халық тәрбиесіндегі орнын ашып көрсетті. 1950–1970 жылдары Қазақ мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры қызметін атқарып, еліміздің педагогикалық кадрларын даярлауға айрықша үлес қосты. Оның жетекшілігімен көптеген жас ғалымдар ғылымға келді.

Мәлік Ғабдуллиннің еңбектері – ұлттық педагогика, халық ауыз әдебиеті, патриоттық тәрбие мәселелерін терең қарастырған ғылыми мұра. Ғалым әрі ұстаз болумен қатар, Мәлік Ғабдуллин қазақ мәдениеті мен әдебиетінің дамуына белсене атсалысты. Ол түрлі ғылыми конференциялар мен әдеби жиындарға қатысып, ұлттық идеяны насихаттауға күш салды. Жазушы ретінде оның еңбектері жастарға отансүйгіштік, ерлік, әділдік қасиеттерін дәріптеді. Ол замандастары – Бауыржан Момышұлы, Төлеген Тоқтаров, Әлия мен Мәншүк сияқты қаһармандардың бейнесін биікке көтеріп, олардың ерлігін халық жадында сақтауға ат салысты. Оның «халыққа адал қызмет ету – ең биік парыз» деген ұстанымы бүгінгі күнде де өз маңызын жойған жоқ.

Мәлік Ғабдуллин – жауынгер ерлігі мен ғалымдық ізденісті ұштастыра білген сирек тұлға. Мәлік Ғабдуллиннің 110 жылдық мерейтойы – халқымыздың тарихына, рухани құндылықтарына қайта оралып, өткеннен тағылым алуға шақыратын маңызды белес. Ол – тек соғыстың батыры емес, бейбіт өмірдің де батыр тұлғасы. Ғылымға қосқан үлесі, жастарға қалдырған өнегесі – болашақ ұрпақ үшін мәңгілік қазына.

Бағлан Ташимов

Abai.kz