ەگەر قازىرگى قازاق ەلىندە تۇرىپ جاتقان 18 جاسقا تولعان كەز كەلگەن ازاماتقا «ال پاتريوتيزم دەگەنىمىز نە؟» دەگەن ساۋالدى توتەسىنەن قويار بولساق، باسىم كوپشىلىگى كوپ كىدىمەستەن «پاتريوتيزم - بۇل ءوز ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، وتانعا دەگەن ماقتانىش جانە مەملەكەتكە دەگەن قۇرمەت...!» دەپ جاۋاپ بەرەتىنى انىق.

ءيا، پاتريوتيزم - بۇل ءوز وتباسىن ءسۇيۋ دەگەندى بىلدىرەدى... وتباسىن سۇيە بىلگەن جان ءوزى مەكەن ەتىپ تۇرىپ جاتقان ەلدى قۇرمەتتەپ جانە ارينە ءوزى ازاماتى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتىڭ زاڭدارىن بۇزباۋعا بارىن سالادى دەسەك اقيقاتتان ەش الشاق كەتپەيمىز.

بارلىق ۋاقىتتا پاتريوتيزم حالىقتىڭ رۋحاني ومىرىندە عانا ەمەس، ەكونوميكالىق، ساياسي، الەۋمەتتىك جانە مادەني تۇرعىدا دا ەرەكشە ءرول اتقاردى. پاتريوتيزم قانداي دا ءبىر ماعىنادا مەملەكەتتىلىكتىڭ ىرگەتاسى، الەۋمەتتىك جانە مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ بارلىق جۇيەسىنىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋىنىڭ كەپىلى بولىپ تابىلادى. وسى ورايدا «پاتريوتيزم دەگەنىمىز نە جانە ول قازاقستاندىق قوعام ءۇشىن قانداي ءرول اتقارادى؟» دەگەن سۇراق تۋىندايتىنى انىق ءارى ورىندى. ەندى وسىعان رەت-رەتىمەن جاۋاپ بەرەتىن بولساق. قازىرگى ۋاقىتتا پاتريوتيزم وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ءوز مۇددەلەرىن مەملەكەت مۇددەسىنە باعىندىرۋعا دايىندىقتى بىلدىرەتىن ادامگەرشىلىك جانە ساياسي قاعيدات رەتىندە قازاق قوعامىندا اشىق كورىنىس تابادى. پاتريوتيزم ءوز ەلىنىڭ جەتىستىكتەرى ءۇشىن ماقتانىش سەزىمىنەن، ونىڭ مادەني ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاۋ نيەتىنەن، سونداي-اق وتان پەن ءوز حالقىنىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋعا ۇمتىلۋدان كوزگە ۇرىپ كورىنىپ تۇرادى.

الايدا، قازىرگى كەزدەگى شىندىقتا، كوپدياسپورالى ەلىمىزدە ءپاتريوتيزمنىڭ جەتكىلىكتى تۇردە كۇشتى ەموتسيالىق قۇرامداس بولىگىنە قاراماستان، «الاشوفوبيا»، «انتيپاتريوتيزم»، «جالعان پاتريوتيزم» سياقتى قۇبىلىستاردششى دا ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. بۇل نەمەن بايلانىستى جانە قارسى ارەكەت ەتۋدىڭ قانداي ادىستەرى بار؟ وسى جانە باسقا دا ماسەلەلەر كوپشىلىگىمىزدىڭ كوڭىلىمىزدى كۇپتى ەتىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن وتاندىق باق وزەكتى تاقىرىبىنا اينالىپ ۇلگەردى.

قازىرگى ۋاقىتتا جاھاندانۋ ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتىر، بۇل قازاقستاندىق قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق جىكتەرىنە جانە سالالارىنا، ەڭ الدىمەن جاستارعا سولتۇستىكتەگى كورشىلەرىمىزدىڭ ۇلگىلەرى مەن قۇندىلىقتارىن وتىرعىزۋ مەن تاڭۋعا رف تاراپىنان اقپاراتتىق قىسىمىنىڭ كۇشەيۋىنە الىپ كەلدى.

تەلەديداردان، ينتەرنەت جەلىسىنەن قازاقستانعا قارسى ايتىلعان پىكرىلەر مەن ماقالالاردى ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. وتاندىق كەيبىر گازەتتەر مەن جۋرنالداردا ءھاي ينتەرنەتارنالاردا «ترەند»، «لايفحاك»، «فەشن»، «حايپ» جانە ت.ب. سياقتى سوزدەر اياسىندا پاتريوتيزم تاربيەسىنە كەرەعار كەلەتىن ماقالالار ۇنەمى شىعىپ تۇرادى دەي المايمىز. بىراق، قر مەملەكەتتىگىنە، ەلدىڭ تۇتاستىعىنا قارسى ءھام تيتۋلدى ۇلتتىڭ ءتىلى - قاراپايىم ۇعىمداردى ءبىلدىرۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس دامىماعان ءتىل سياقتى دەگەن جالعان يدەيامەن ۋلانعاندار ارا-تۇرا قوعامدا دۇربەلەڭ تۋعىزىپ، قازاقستاندىق پاتيروتيزم ءالى قالىپتاسپاعان سياقتى پىكىردى دە تۋعىزىپ وتىراتىنىن وسى ورايدا العا تارتا وتىرىپ، ايتا كەتكەنىمىزدە ءجون.

بۇل ورايدا مەكتەپتەگى تاربيە پروتسەسى ءپاتريوتيزمنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى. پاتريوتتىق تاربيە عاسىر بويى ەلدەگى قولدانىستاعى يدەولوگيانىڭ ىقپالىمەن بەلسەندى دەفورماتسياعا ۇشىرادى، سوندىقتان كەڭەستىك كەزەڭدە رەۆوليۋتسياعا دەيىنگى بارلىق ىستەن باس تارتۋعا تىرىستى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا وتكەنگە توپىراق شاشىلدى. ال قازىر كەڭەستىك وتكەندى بەلسەندى تۇردە سىناپ جاتىرمىز، بۇل قازىرگى قازاقستاندا ءپاتريوتيزمنىڭ قالىپتاسۋىنا زور ىقپال ەتپەتىن فاكتور بولىپ تابىلادى. جانە بۇل تۇسىنىكتى، 20 ميلليون ادامنىڭ كەي بولىگى كەدەيشىلىك شەگىندە تۇرىپ جاتىر. كەدەيلەر مەن بايلار تابىسىنداعى الشاقتىق ءبىرشاما تەرەڭدەي تۇسۋدە، جانە مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ جاساعان كەڭشىلىگى مەن قولداۋى ارقاسىندا قول جەتكىزگەن ءوز اكتيۆتەرىن باتىستىڭ ەمەس، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دامۋىنا سالۋعا اسىقپاي وتىرعان بيزنەس وكىلدەرى دە جەتىپ ارتىلادى. وتانىمىزدىڭ مۇددەسى ءۇشىن ءوز ومىرلەرىن ارناعىسى كەلەتىن مۇنداي بايشىكەشتەر كوپ ەمەس.
ارينە، مۇنداي ءۇردىس 90-شى جىلدارداعى ساياساتتىڭ تىكەلەي سالدارى دەپ ايتۋعا بولادى، كەڭەستىك الەۋمەتتىك جۇيەنىڭ بۇزىلۋى مەن سوڭعى جيىرما جىل بويى قازاقستان ەكونوميكاسىندا كەڭىنەن قولدانىلعان «شوك تەراپياسىمەن» بايلانىستى نارىقتىق قاتىناستاردىڭ، داعدارىستىق ۇدەرىستەردىڭ دامۋىنان ەلىمىز ەندى-ەندى ايىقتى. بيزنەس ءتول قۇندىلىقتارىمىزدى پاتيروتتىقپەن دامىتا باستادى.

قورىتىندىلاي كەلە، جاھاندانۋ مەن ەۋروپالاندىرۋ ءداۋىرى قازاقستاندا الەۋمەتتىك-مادەني دەگراداتسياعا ۇشىراتا المادى. ءبىر كەزدەردەگى ۇلتتىق ءپاتريوتيزمنىڭ جوقتىعىنا جانە وزگە ۇلت ازاماتتارىنىڭ ءوز ەلىنىڭ بولاشاعىنا تولىقتاي ەنجارلىقپەن قاراۋىنا يتەرمەلەيتىنىن فاكتورلاردان تولىقتاي ارىلدىق دەپ ايتا الامىز. بۇنىڭ ءبارى، بىرىنشىدەن، بۇل 90-شى جىلدارداعى قۇندىلىقتار باعدارىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى. ءوز وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى، وتان الدىنداعى بورىشىن سەزىنۋ، ءوز ەلىنە وتەۋسىز قىزمەت ەتۋ سياقتى تاريحي قالىپتاسقان قۇندىلىقتار قازاقستان ازاماتتارى ءۇشىن نەگىز قالاۋشى بولماي، پوستكەڭەستىك يدەولوگيادان تۋىنداعان ماتەريالدىق يگىلىكتەر ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى.

ماتەريالدىق ءال-اۋقات رۋحاني بايلىقتىڭ ۇستەمدىگىنە اينالدى. اسىرەسە، مۇنى جاس ۇرپاقتىڭ قۇندىلىق باعدارىنان بايقاۋعا بولادى. ويتكەنى، ۇجىمشىلدىقتىڭ ورنىنا دارالىلىق كەلدى، جاناشىرلىق يدەياسى ەگوتسەنتريزمگە جول بەردى. ماحاببات، وتباسى، بالا تاربيەسى سياقتى مىزعىماس الەۋمەتتىك قۇندىلىقتاردى جىنىستىق قاتىناس، جىنىستىق دەۆياتسيا، ءبىر جىنىستى نەكەلەر ىعىستىرىپ شىعارماقشى دا بولدى. تۇتىنۋشى رەتىندە ءومىر ءسۇرۋ ءساندى بولدى، ويتكەنى ءبارىن ساتىپ الۋعا بولادى - ماحاببات، دوستىق، وتان، - وندا نەگە سول وتانىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن ءوزىڭدى قۇرباندىققا شالاسىڭ؟! پاتريوتيزم يدەيالارى، اتا-بابا مۇراسى، ءتول تاريحى رەسەيشىل باتىستىققا اۋىستىرىلا جازدادى.

بۇگىندە ازشىلىقتاعى كەيبىرەۋلەر كەڭەس داۋىرىندەگى پاتريوتتىق تاربيە تاجىريبەسىنە جۇگىنۋ كەرەك دەپ سانايدى. باسقالارى، ياعني، باسىم كوپشىلىك بۇگىندە كەڭەس زامانىنداعى پاتريوتتىق تاربيە تاجىريبەسىنە جۇگىنۋدىڭ قاجەتى جوق. كەرىسىنشە قازاقي ءتالىم-تاربيە اياسىنا ءبارىن شوعىرلاندىرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz