الەمدەگى بىرقاتار مەملەكەتتەردىڭ ورنىقتى دامۋىنا ەتنوستىق جانە ءدىني جانجالدار ايتارلىقتاي قاتەر ءتوندىرىپ وتىرعانى شىندىق. ەلىمىز ەتنوسارالىق تاتۋلىق پەن كەلىسىمنىڭ بىرەگەي ۇلگىسىن جاساي الدى.

بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ەتنوسى مەن نانىم-سەنىمىنە قاراماستان، تەڭ بولۋى جانە ءبىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتى، قوعامدىق كەلىسىمنىڭ نىعايۋى، حالىقتار دوستىعى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ باستى باسىمدىقتارى بولدى جانە سولاي بولا بەرمەك. دەگەنمەن مەملەكەتىمىزدىڭ شاڭىراعىن شايقالتۋ ماقساتىندا الەۋمەتتىك جەلى ياعني  «TikTok»، «Instagram»، «Telegram»، «YouTube» سياقتى مەسسەندجەرلەردە ەتنوسارلىق جانە كونفەسسياارلىق الاۋىزدىق تۋدىراتىن اقپاراتتار جاريالاپ حالقىمىزدىڭ بىرلىگىنە سىزات تۇسىرۋدە.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سايكەس ادامدار كۇنىنە 140-344 مارتە  تەلەفون قارايدى ەكەن. ياعني، ءار 5 مينۋت سايىن تەلەفون اقتارۋدى ادەتكە اينالدىرعان. كۇنىنە ورتا ەسەپپەن 2,5-4,5 ساعات ۋاقىتىن الەۋمەتتىك جەلىدە وتكىزەدى ەكەن. بىراق 16-24 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ كۇنىنە 8 ساعات الەۋمەتتىك جەلىدە وتكىزەتىنى تۋرالى مالىمەتتەر دە بار. ودان دا كوپ ۋاقىتىن ينتەرنەتتە وتكىزەتىندەر دە كەزدەسەدى.

بۇل دەگەنىمىز قازىرگى ۋاقىتتا دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمدار مەن ەكسترەميستىك، تەرروريستىك ۇيىمدار ءوز يدەولوگياسىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا الەۋمەتتىك جەلىنى ءتيىمدى پايدالانۋدا. ينتەرنەتتە ادامداردىڭ نازارى ءۇشىن اقپاراتتىق مايدان ءجۇرىپ جاتىر.  قازاقستان ازاماتتارىنىڭ رۋحاني قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا حالقىمىزعا سىني ويلاۋ ياعني كەز كەلگەن اقپاراتتى فيلتر ارقىلى وتكىزۋ داعدىلارىن ۇيرەتۋىمىز قاجەت.

ول ءۇشىن پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى اتىراۋ قالاسىندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ءۇشىنشى وتىرىسىندا «ءبىز بابالارىمىزدىڭ سان مىڭجىلدىق ءدىني ءىلىمى مەن رۋحاني باعدارىنا ارقا سۇيەۋىمىز كەرەك. ەلىمىزدىڭ رۋحاني دەربەستىگىن ساقتاپ، ونى نىعايتا تۇسەمىز دەسەك، تۇركى حالىقتارىنىڭ كوپشىلىگىنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى ءدىنى – سۋننيتتىك باعىتتاعى حانافي ءمازھابىنا دەن قويۋىمىز قاجەت. يسلام ءدىنىنىڭ ۇلى دالا تورىندە تارالىپ، تامىر جايۋىنا وراسان زور ۇلەس قوسقان، تۇركى الەمىندەگى سوپىلىق ءىلىمنىڭ نەگىزىن قالاعان قوجا احمەت ياساۋي مۇرالارىن تەرەڭ زەردەلەپ، دارىپتەۋگە دە ايرىقشا نازار اۋدارعان ءجون» دەپ ايتقان سوزىنە نەگىزدەلە وتىرىپ حالىققا اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن ءتيىمدى دەپ سانايمىن.

قازاق دالاسىنا يسلام ءدىنى قيسسالار، ريسالالار، شەجىرەلەر، ناسابنامالار، اۋىز ادەبيەتى، جىر داستاندار ارقىلى تارالعان بولاتىن. وعان دالەلى ب.مومىشۇلى  «ۇشقان ۇيا» كىتابىندا "ەرتەكسىز وسكەن بالا-رۋحاني مۇگەدەك ادام. ءبىزدىڭ قازىرگى بالالارىمىزعا اجەلەرى، نە شەشەلەرى ەرتەك ايتا بەرمەيدى. سودان قورقام. مەنىڭ قازىرگى كەلىندەرىم نەمەرەلەرىنە بەسىك جىرىن ايتا بىلمەيدى. بەسىكتە جاتقاندا قۇلاعىنا اناسىنىڭ ءالدي ءانى سىڭبەگەن بالانىڭ كوكىرەگى كەرەڭ بوپ قالماسا دەپ قورقامىن.

ال مەنىڭ كارى اپام قىزتۋماس ماعان ەرتەكتى كوپ ايتاتىن، ءالدي ءاندى كوپ ايتاتىن. ارادا نەشە زامان ءوتتى، قىزتۋماس اپامنىڭ سۇيەگى الدەقاشان قۋراپ كەتتى، ال ءالدي ءان ايتقان ءۇنى ءالى تۇر قۇلاعىمدا» دەپ قيسسا، ەرتەگىلەردە مورال، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارعا تولا ەكەنىن ايتىپ كەتكەن.

سونداي قيسسانىڭ ءبىرى قوجا احمەت ياساۋي بابامىزدىڭ كەسەنەسىنىڭ سالىنۋى تۋرالى وقيعاعا وي جىبەرسەك.

ارادا بىرنەشە عاسىر وتكەن سوڭ، ءامىر تەمىر قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ كۇمبەزدى كەسەنە سالماق بولادى. تۇركىستانعا كەلگەننەن كەيىن بۇل ءىستى قولعا الادى. بىراق كەشكە دەيىن قالاعان دۋال تاڭەرتەن بارسا، بۇزىلىپ جاتادى. ونى قۇلاتقان كىم ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن ءامىر تەمىردىڭ ءوزى تۇندە كەلىپ قاراۋىل بولادى. ءتۇننىڭ ءبىر ورتاسىندا ۇلكەن وگىز كەلىپ، دۋالدى ءسۇزىپ  قيراتادى. ءامىر تەمىر ويلانىپ قالادى. وعان تۇسىندە قوجا احمەت بابامىز ايان بەرىپ، بىلاي دەيدى:

-ول كوك وگىز ارىستان باپتىڭ ارۋاعى. سەن، الدىمەن، سونىڭ باسىنا كەسەنە تۇرعىز،-دەدى.

-مەن ونى قالاي تابامىن؟-دەگەندە،

-مەن ءوزىم جول كورسەتەمىن،-دەپ جاۋاپ بەرەدى. سونىمەن ول ەرتە تۇرىپ، وتىرارعا بەت الادى. ارىستان باپ جاتقان جەردى تاۋىپ، ءزاۋلىم كەسەنە سالادى. وسى كەزدەن بەرى قالىپتاسقان زيارات ءتارتىبى بويىنشا ادامدار، الدىمەن، ارىستان باپ كەسەنەسىندە تۇنەيتىن بولعان. ەرتەسىنە قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنە باراپ، قۇدايدان تىلەكتەرىن تىلەيدى ەكەن.

بۇل قيسسادان الاتىن مورال، قۇندىلىق ۇستازداردى قۇرمەتتەۋ، وقىعان ازاماتتار جارقىن بولاشاقتىڭ كەپىلى بولاتىنىن جانە وقىعان ءبىلىمدى ادامداردى پاتشالاردىڭ ءوزى قۇرمەت تۇتاتىنىن بايقاۋعا بولادى. وسى قيسسانى وقىعان جاستار ءبىلىم، عىلىم جولىن تاڭدارى ءسوزسىز.

سونىمەن قاتار، قوجا احمەت ياساۋي بابامىزدىڭ ءدىني تانىمى ءتورت قاعيداعا نەگىزدەلگەن. اتاپ ايتقاندا، ءبىرىنشى «زامان» زامانعا ساي ءومىر ءسۇرۋدى جانە جاڭا تەحنولوگيالارمەن، يننوۆاتسيالاردى يگەرۋدى دارىپتەگەن. ەكىنشى «ماكان» ياعني وتان دەپ تۋعان ەلىنە جەرىنە ايانباي ەڭبەك ەتىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ ءبىر عانا وتانى بارىن ءتۇسىنۋ. قازاقتا بۇل جايىندا جاقسى ماقال بار «ەر تۋعان جەرىندە، يت تويعان جەرىندە» دەگەن. ءۇشىنشى «يحۋان» ياعني باۋىرمالدىق دەپ ادامداردىڭ ۇلتىنا، ناسىلىنە، دىنىنە، تۇسىنە قاراماستان قۇرمەت كورسەتىپ باۋىر تۇتۋ. ءتورتىنشى «رابتا-سۇلتان» باسشىعا باعىنا وتىرىپ ادىلەتتىلىكتى تالاپ ەتۋ. بۇل قاعيدادان مەملەكەتىمىزدىڭ ۇستانىپ وتىرعان جالپى ساياساتىنا تولىق سايكەس كەلەتىنىن اڭعارۋعا بولادى.

جاقىپوۆ ەرزات جاسقانبايۇلى، 

جامبىل وبلىسى اكىمدىگىنىڭ «ءدىن پروبلەمالارىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ» ءبولىم باسشىسى، ءدىنتانۋشى گۋمانيتارلىق  عىلىمنىڭ ماگيسترى. ءدىن سالاسىنداعى رەسپۋبليكالىق اقپاراتتىق توپتىڭ مۇشەسى

Abai.kz