قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى مەگاپوليسى سانالاتىن الماتى – ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ شوعىرلانعان ورتالىعى. قالادا ميلليونداعان تۇرعىنمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جانە شەت مەملەكەتتەردەن كەلىپ ەڭبەك ەتەتىن ميگرانتتار دا كوپ. مۇنداي كوپقاباتتى الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ورتادا ەڭبەك ساياساتىنىڭ ءتيىمدى جۇرگىزىلۋى، جۇمىسشىلاردىڭ قۇقىقتارى مەن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ەڭبەك نارىعىن جاڭعىرتۋ – قالانىڭ عانا ەمەس، تۇتاس ەلدىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ مۇناي-گاز سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاۋ بارىسىندا قوعامداعى ەڭبەك ادامىنىڭ رولىنە ەرەكشە توقتالدى. «ەڭبەكقورلىق – ەڭ اسىل قاسيەتتىڭ ءبىرى. مەن ءار سوزىمدە وسى ماسەلەگە ەرەكشە ءمان بەرەمىن. ماڭداي تەرمەن كەلگەن ادال ەڭبەكتىڭ قادىرىن بىلەتىن جۇرت وزىق ويلى ۇلت بولادى. حالقىمىزدا «ەڭبەگىنە قاراي – قۇرمەتى» دەگەن جاقسى ءسوز بار. ەڭبەك ادامى – ەل ادامى. ەڭبەك ادامى، ەڭ الدىمەن، تۋعان ەلىنىڭ جارقىن كەلەشەگى ءۇشىن ايانباي جۇمىس ىستەيتىن ادام. سوندىقتان قازىر ءبىز ەلىمىزدە جۇمىسشى ماماندارىن كەڭىنەن دارىپتەپ، ولارعا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتىپ جاتىرمىز. مەن جىل باسىنان بەرى ەلىمىزدىڭ ءار سالاسىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ازاماتتاردى ارنايى شاقىرىپ، ماراپاتتاپ جاتىرمىن. مۇنى حالقىمىزدىڭ سىزدەرگە كورسەتكەن ىستىق ىقىلاسى، شىنايى قۇرمەتى مەن العىسى دەپ تۇسىنگەن ءجون»، دەيدى پرەزيدەنت.

قازاقستان سوڭعى جىلدارى ەڭبەك سالاسىنداعى ساياساتتى جاڭعىرتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىپ كەلەدى. ونىڭ بىرنەشە نەگىزگى باعىتى بار ەكەنى انىق.

مىسالى،  «ەڭبەك ادامى» بەينەسىن قوعامعا كەڭىنەن تانىتۋ بويىنشا بىرنەشە باعىتتار قاراستىرىلعان. بۇگىنگى تاڭدا جۇمىسشى ماماندىقتارىنا دەگەن كوزقاراس تۇبەگەيلى وزگەرىپ كەلەدى. ەلدىڭ يندۋستريالدى جانە تەحنولوگيالىق دامۋى شەبەر ماماندارعا دەگەن سۇرانىستى ارتتىردى. وسىعان بايلانىستى جۇمىسشى ماماندىقتارىن دارىپتەيتىن ارنايى اقپاراتتىق كامپانيالار وتكىزۋ، ەڭبەك ادامى تۋرالى وڭ الەۋمەتتىك يميدج قالىپتاستىرۋ، جاسوسپىرىمدەردى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك بىلىمگە باعىتتاۋ سياقتى باستامالار قولعا الىنۋدا.

پرەزيدەنت جىل باسىنان بەرى ءتۇرلى سالالاردا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ازاماتتاردى ارنايى شاقىرىپ، مەملەكەتتىك ناگرادالارمەن ماراپاتتاۋى – ەڭبەك ادامىن ۇلتتىق دەڭگەيدە مويىنداۋدىڭ جارقىن مىسالى. بۇل – قوعامعا ۇلگى بولاتىن، ەڭبەككە ىنتالاندىراتىن ماڭىزدى قادام.

سونىمەن بىرگە جۇمىسپەن قامتۋ جانە ەڭبەك نارىعىن جاڭعىرتۋ بويىنشا دا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. قازاقستان ەكونوميكاسى قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر كەزەڭىنەن ءوتىپ جاتىر. بۇل جاڭعىرۋ ەڭبەك نارىعىنا دا ىقپال ەتۋدە. جاڭا ماماندىقتار پايدا بولىپ، كەيبىر سالالار اۆتوماتتاندىرىلۋدا. وسىعان بايلانىستى ەڭبەك ساياساتى مىنا باعىتتارعا كۇشەيتىلۋدە. جۇمىسسىز ازاماتتاردى قايتا وقىتۋ، جاڭا داعدىلارمەن قامتاماسىز ەتۋ، جاستاردى ەڭبەك نارىعىنا ءتيىمدى كىرىكتىرۋ، وڭىرلەردەگى جۇمىسسىزدىقپەن كۇرەس جانە جۇمىس ورىندارىن ءارتاراپتاندىرۋ شارالارى جۇزەگە استى.

الماتى سەكىلدى ءىرى قالادا قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ، قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ، ءبىلىم بەرۋ مەن تسيفرلىق سەكتوردىڭ قارقىندى دامۋى ەڭبەك نارىعىن جىلدام وزگەرتىپ جاتىر. سول سەبەپتى جۇمىسپەن قامتۋ باعدارلامالارى ەڭبەك نارىعىنىڭ وزگەرىستەرىنە يكەمدى بولۋى ءتيىس.

بۇدان كەيىنگى كەزەكتە كوشى-قون ساياساتىن رەتتەۋ ساياساتى تۇر. الماتى – ىشكى جانە سىرتقى كوشى-قون تولقىندارىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. بۇل ءۇردىس قالانىڭ ەكونوميكالىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرعانىمەن، ەڭبەك نارىعىن رەتتەۋدى قيىنداتادى. وسى سالاداعى ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋ، كولەڭكەلى ەڭبەكپەن كۇرەس، شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن زاڭداستىرۋ جانە كۆوتالاۋ، ىشكى كوشى-قوندى وڭىرلىك دامۋ ستراتەگياسىمەن بايلانىستىرۋ سىقىلدى باسىمدىقتاردان تۇرادى. كوشى-قوندى دۇرىس باسقارۋ – الەۋمەتتىك شيەلەنىستىڭ الدىن الىپ، ەكونوميكالىق تيىمدىلىكتى ارتتىرۋدىڭ باستى شارتى.

ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسى – وندىرىستىك سالاسى دامىعان ەلدەر ءۇشىن اسا وزەكتى تاقىرىپ. قازاقستان دا بۇل باعىتقا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. ەڭبەك جاعدايىن جاقسارتۋ، جۇمىس ورىندارىندا جازاتايىم وقيعالاردى ازايتۋ، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ – مەملەكەتتىك باقىلاۋدىڭ نەگىزى. سونىمەن بىرگە الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ، ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ تسيفرلاندىرىلۋى، كاسىپوداقتار ءرولىن كۇشەيتۋ سياقتى شارالار الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەدى.

قوعامدىق سانا جانە ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ كەزەڭ كۇتتىرمەيتىن تاريبيەگە اينالدى. پرەزيدەنتتىڭ «ەڭبەگىنە قاراي – قۇرمەتى» دەگەن ءسوزى – تەك الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ ەمەس، ۇلتتىق تاربيەنىڭ دە وزەگى. جاستار اراسىندا ەڭبەككە قۇرمەتپەن قاراۋدى قالىپتاستىرۋ – ەلدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋىنىڭ ماڭىزدى بولىگى. بۇگىندە قوعامدا كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ بەدەلىن كوتەرۋ، دۋالدى وقىتۋدى دامىتۋ، ورتا مەكتەپتەردە ەڭبەك مادەنيەتى جونىندە پاندىك باعىتتاردى كۇشەيتۋ سياقتى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. وتباسى، مەكتەپ، باق جانە قوعام بىرلەسىپ ارەكەت ەتكەندە عانا ەڭبەكسۇيگىش ۇرپاق قالىپتاساتىنى انىق.

سونىمەن بىرگە 2029 جىلعا دەيىنگى حالىقتىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسى دا كۇن تارتىبىندە. ەڭبەك ساياساتىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى ەكونوميكالىق تىرەگى – حالىق تابىسىن ارتتىرۋ. بۇل باعىتتا قابىلدانعان باعدارلاما جالاقىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ، ءونىمدى ەڭبەككە ىنتالاندىرۋ، وڭىرلىك تابىس تەڭسىزدىگىن ازايتۋ سياقتى مىندەتتەردى قامتيدى. باعدارلاما ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، جۇمىسشىلاردىڭ داعدىلارىن جاڭارتۋعا، الەۋمەتتىك قولداۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان.

Abai.kz