ءتۋنيستىڭ قۋ شاڭقانىنداعى تاۋىسكوز كوبەلەكتىڭ قاناتقاعىسىنان تىنىق مۇحيتىندا تايفۋن كوتەرىلسە، تاڭدانباڭىز... مۇمكىن ەمەس دەرسىز، بىراق مۇمكىن. قالاي دەسەك تە، وسى تەوريانى قۇنداقتاعان ەدۆارد لورەنتستىڭ لوگيكاسىنا سالساق، قىم-قيعاش الەمدەگى قۇيتاقانداي كەمشىلىك، يا وزگەرىس باسقا جەردە، باسقا ۋاقىتتا ءسىز كۇتپەگەن «سيۋرپريز» جاسايدى. سونداي «ءسيۋرپريزدىڭ» ءبىرىن قازىر ينتەللەكتۋالدى قاۋىمنىڭ ورتاسىندا توپالاڭ تۋعىزعان «قازاقستاننىڭ ەل بىرلىگى» دوكتريناسى جاساۋى مۇمكىن-مىس. بۇل، ارينە، ۇلتشىل-پاتريوتتار مەن وپپوزيتسيالىق پيعىلداعى ورتانىڭ تانىپ وتىرعان تۇسىنىگى دەسەك تە، وسىناۋ داۋدىڭ جەل بۋعان قارىنشا ۇرلەنە باستاعانى دا ۇركىتەدى.

ءتۋنيستىڭ قۋ شاڭقانىنداعى تاۋىسكوز كوبەلەكتىڭ قاناتقاعىسىنان تىنىق مۇحيتىندا تايفۋن كوتەرىلسە، تاڭدانباڭىز... مۇمكىن ەمەس دەرسىز، بىراق مۇمكىن. قالاي دەسەك تە، وسى تەوريانى قۇنداقتاعان ەدۆارد لورەنتستىڭ لوگيكاسىنا سالساق، قىم-قيعاش الەمدەگى قۇيتاقانداي كەمشىلىك، يا وزگەرىس باسقا جەردە، باسقا ۋاقىتتا ءسىز كۇتپەگەن «سيۋرپريز» جاسايدى. سونداي «ءسيۋرپريزدىڭ» ءبىرىن قازىر ينتەللەكتۋالدى قاۋىمنىڭ ورتاسىندا توپالاڭ تۋعىزعان «قازاقستاننىڭ ەل بىرلىگى» دوكتريناسى جاساۋى مۇمكىن-مىس. بۇل، ارينە، ۇلتشىل-پاتريوتتار مەن وپپوزيتسيالىق پيعىلداعى ورتانىڭ تانىپ وتىرعان تۇسىنىگى دەسەك تە، وسىناۋ داۋدىڭ جەل بۋعان قارىنشا ۇرلەنە باستاعانى دا ۇركىتەدى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، ەلباسىمىز قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسىنىڭ XV سەسسياسىندا اتالمىش جوبا جايلى العاش ءمالىم ەتتى. ايتا كەتەرلىگى، بۇل دوكترينانىڭ تولعاعى ءساتتى بولسا، پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ ىشىندە العاش رەت جانە 2020 جىلعا دەيىنگى ەتنيكالىق، مۋلتيمادەني باعدارىمىزدى انىقتايتىن بولادى. «ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنىڭ تىرەگى دە بارلىعىمىزدى ءبىر يادروعا بىرىكتىرەتىن قۇندىلىقتاردىڭ ورتاقتىعى نەگىزىندە ىسكە اسسا كەرەك. الايدا، ۇسىنىس ايتىلىپ، تاياق تاستالىسىمەن كوتەرىلگەن پىكىرتالاس قۇيىنى «ءپاللياتيۆتى، جارتىكەش» جوبانى سالىمعا سالعان سەركەشە جۇلىمداپ، جىلىكتەپ، ارتىق-كەم تۇستارىن انىقتاپ بەرگەندەي. اسسامبلەيا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىردىڭ وزىندە بۇل جوباعا قاتىستى جەر-جەردەن 300-دەي پىكىر تۇسسە، ونىڭ 200-دەيى ناقتى ۇسىنىس-تىلەك بولىپ تۇر ەكەن. ارتىق تۇسى، حالىقتار بىرلىگىن توبەسىنەن بيىك قوياتىن تاۋەلسىز ەلىمىزدە مۇنداي رەتتەۋشى قۇجات كەرەك-اق. يدەيا ىزگى، «تۇراقتىلىق بەسىگىندە تەربەلۋشى» ەلىمىزدىڭ تابىسىن ەسەلەپ تۇرۋ ءۇشىن دە مۇددە مەن ماقسات بىرلىگىن ۇشتاستىرىپ وتىرماسا، بولمايدى. كەم تۇسى... قالاي بولعاندا دا، كوڭىلگە قاياۋ سالعان كەيبىر «تۇيىرلەردى» تىزبەلەپ ايتپاسا، تاماققا تىرەلەدى ەكەن. ايتالىق، دوكترينا نۇسقاسىنداعى «... ناتيجەسىندە 140 ەتنوس پەن 40 كونفەسسيا وكىلەرى قازاقتارمەن قويان-قولتىق بەيبىت ءومىر سۇرەتىندەي جاعداي قالىپتاستى» دەگەن سىپايى سويلەم. قايبىر ۇلتتان ون وتباسى بولسا دا، قوسىپ-قوسىپ، «130 ۇلت پەن ۇلىس» دەگەن تەڭەمەگە ابدەن قۇلاعىمىزدى ۇيرەتكەن كەزدە، بۇل قانداي كورسەتكىش؟ اسىعىپ-اپتىققان ءماتىن تەرۋشىنىڭ «اعاتتىعى» ما، الدە بۇل الليۋزيا ما؟ بۇل ءبىرىنشى دە بولۋى كەرەك پە ەدى، جالپى «دوكترينا» دەگەن اتاۋ قۇجاتتىڭ سيپاتىمەن ءدال ۇيلەسپەيدى-اق. سەبەبى، جالپاق جۇرتقا ءار ءسوزدىڭ استىن سىزىپ، ديففينيتسياسىن كەلتىرىپ بەرمەي تۇرىپ، «ايتسا، ورىندالۋى ءتيىس» اسكەري جارلىقپەن استارلاس دوكترينا ءسوزىنىڭ ءوزى تالايدىڭ تەرىسىن تىتىركەنتتى. تۇجىرىمداما، بولماسا كونتسەپتسيا دەسە دە، قۇجاتتىڭ بۇدان قىلشىعى قيسايماس ەدى. تاعى ءبىر تەرىس «ترەند» - دوكترينانىڭ ءون بويىندا ورىلگەن وي-مازمۇننان «قازاقتاردىڭ تاريحي مەكەنىندە» باسقا ۇلت-ۇلىستاردىڭ بەيبىت-باقۋات ءومىر سۇرگەنى ايتىلادى دا، تەك ... قازاق جايلى از، تىپتەن ۇمىتىلىپ كەتەدى. جىلقى مىنەزدى حالقىمىزدىڭ اۋزىنان جىرىپ، قارالى كۇندەرى كىشى ۇلىستارعا قامقور بولعان تاريحي ميسسياسى ءبىر تارام دا، تاۋەلسىزدىكتەن سوڭعى پاراللەلدەگى ونىڭ تۇراقتىلىقتى ساقتاۋداعى رولىنە تەرەڭ توقتالمايدى. سيپاپ-سىلاپ وتەدى. «ەل بىرلىگى» ەرەن وي دەيىك، بىراق «حالىقتار زەرتحاناسى»، «ينتەرناتسيوناليزم» دەگەن جالعان جاپسىرمالاردان ساناسى سارسىعان حالىققا «سۋپەربىرۇلت» بولۋ سۇيكىمدى مە؟ مۇمكىن، دۇرىسى قازاق ۇلتىنىڭ توڭىرەگىنە ۇيىسۋ يدەياسى ويعا ورالىمدى شىعار. وتكەن مەن كەلەشەكتى ءوبىستىرۋ، ياكي دۋاليزم يدەياسىن دا وسى قۇجاتتا اشا ءتۇسۋ كەرەك پە ەدى؟ «ۇلتتىق يدەنتيفيكاتسيا» دەگەن ۇعىم قايدا قالعان؟ ەڭ بولماسا، دومينانت ۇلتقا (ۇلتىمىز 67 پايىزدىق ۇلەستەن اسىپ-جىعىلعان سوڭ وسىلاي اتاماسقا امال جوق، مەملەكەت تە مونوۇلتتى) اينالعان قازاقتىڭ كوزكورەر كەڭىستىكتەگى كەلەشەگى، ۇلتتىق سيپاتىنىڭ دامۋى، ەتنوسارالىق وربيتاداعى ورنى سەكىلدى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلسە، ءجون بولار ەدى. ءجون... ءتىل تۋرالى جازىلادى. «قازاق ءتىلى - قازاقستاندىقتاردى بىرىكتىرۋشى ءتىل» دەپ ايتىلعانىمەن، وسى سوزگە ءسول بەرەتىن، سۇيەۋ بولاتىن تىرەكتەر تاعى كورسەتىلمەگەن. ال، قازاق ءتىلىن قاجەتتى ءتىل ەتۋدىڭ ناقتى كونستراكتى - ارنايى زاڭ قابىلداۋ ەكەندىگى ايتىلۋداي ايتىلىپ كەلە جاتىر. بۇدان ءارى «قازاقستاندىق قوعام»... الدىمەن قوعامدىق تالقىعا تۇسكەن قۇجاتقا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، وسىناۋ تىركەستەردى دوكترينادان الىپ تاستاۋ تۋرالى ەلباسىنا اشىق حات جازىپ، تەگى بولماسا اشتىق جاريالاۋعا ءازىر ەكەندىگىن جاريالاعان مۇحتار شاحانوۆ ەدى. بۇل باستاماعا ەى قولىن كوتەرىپ، قولداۋ كورسەتكەندەردىڭ قاتارىندا ءاسانالى ءاشىموۆ، بولات اتاباەۆ سەكىلدى ۇلت زيالىلارىنان باستاپ، مۇحتار اعامىزدىڭ ءوزى «تاماعىمەن عانا جۇمىس ىستەيتىندەر» دەپ ايىپتايتىن ءانشى-سازگەرلەر توبى قوسىلىپ وتىر. بيلىككە قويىلىپ وتىرعان باس ۋلتيماتۋم - دوكتريناعا توقتاۋ سالۋ، بولماسا 17 جەلتوقساننان كەيىن اشتىق جاريالاۋ. ا-ا، ايتپاقشى، «ازات»  جسدپ-ىسى دا بۇل ۋ-شۋدان سىرت قالماي،  راديكالدى سىڭايدا مالىمدەمە تاراتىپ ۇلگەردى. سونداعىسى، بۇل قۇجات قازاقستان ازاماتتارىن ۇيىستىراتىنداي قابىلەتتەن جۇرداي، سودان بۇنى تالقىلاۋدى كۇن تارتىبىنەن الىپ تاستاۋ كەرەك. «ازاتتىقتاردىڭ» بۇل ارەكەتىن «ۇلتتىق ماسەلەدەن ۇرتىن مايلاۋ» دەپ باعالاۋشىلار بولىپ جاتقانىمەن، وندا نەگە باسقا پارتيالار بۇل «باتپانقۇيرىقتان» تىس قالادى؟

ءيا، بۇل قۇجات بۇگىن-ەرتەڭ قابىلدانبايدى. سىن تەزىنە سالىنىپ، ۇسىنىستار تالدانادى. بىراق، قازىرگى قالپىنان قانشالىقتى اينيدى ەكەن،ا؟ قىزىعى وسى... قۇجات رەسمي تۇرعىدا ەشكىمدى رەنجىتپەسە دە، بىرىكتىرۋشى فاكتورلار تولىق قامتىلماعان. قانشا جەردەن تاريحىمىز، جەرىمىز، اۋا-سۋىمىز ورتاق دەسەك تە، ۇلىستاردىڭ ودان ارعى ورتاق ماقساتى، ورتاق مۇمكىندىكتەرى بولاتىندىعىن ەستەن شىعارۋعا بولماس. كەزىندە حاوس تەورياسىنىڭ حاس اۆتورى انري پۋانكارە «باستاپقى شارتتاعى بولماشى ايىرمالار اقىرعى قۇبىلىستا الاپات وزگەرىستەر تۋعىزادى.... بولجاۋ مۇمكىن بولمايدى» دەگەن-ءدى. باستى سىنا دا، سىن دا - الداعى ون-ون بەس جىلدا ۇلتتىق يدەولوگيانى ايقىندار قۇجاتتا قازاق ۇلتىنىڭ ءرولى كورسەتىلمەۋى بولىپ تۇر عوي، تۇسىنگەن جانعا. بۇلاي ەتسە، سەيداحمەت قۇتتىقادامنىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «قازاق قۇقىعىنىڭ تاپتالۋى» بولماق. دەمەك... ەمەۋرىن تۇسىنىكتى.