2007 جىلعى قاراشادا يۋنەسكو ءوزى­نىڭ كەزەكتى سەسسياسىندا "قىز جىبەك" جى­رىن 2008 جىلدىڭ مەرەكەلىك كۇنتىزبەسىنە ەنگىزىپ، ونىڭ 500 جىلدىعىن اتاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

ال، ەندى نەگە 500 جىل دەگەن سۇراققا كەلەيىك. ونىڭ سىرى مىنادا. قازاق فول­كلورىنىڭ قۇرامىندا باسقا حالىقتارعا دا ءتان شىعارمالار بار. ماسەلەن، "الپامىس باتىر", "قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ", "قور­قىت اتا" "كورۇعلى" دەگەن سياقتى­لار. ولاردىڭ كەيبىرى - اۋىس-ءتۇيىستىڭ ناتيجەسى، ال ەندى بىرەۋلەرى - تۇركى حالىقتارىنىڭ تۋىستىعىنان كوبىسىنە ورتاق. سوندايلاردىڭ قاتارىنا "الپامىس باتىر" مەن "قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ" جىرلارى جاتادى. بۇل ەكەۋىنىڭ تۇپكى، ەڭ اۋەلگى سيۋجەتى سوناۋ ءVى-ءVىى عاسىرلاردا، ياعني تۇركى قاعاناتى كەزىندە، كوپتەگەن تۇركىلىك رۋ-تايپالاردىڭ ءبىر ەل بولىپ تۇرعان شاعىندا پايدا بولعان. كەيىنگى زامانداردا تۇركى قاعاناتى ىدىراپ، اعايىن تايپا-رۋلارعا ءبولىنىپ، ءوزدى-وزىنە كەتكەندە العاشقى سيۋجەتتى ارقايسىسى وزىمەن بىرگە الا كەتكەن دە، وزىنشە جىرلاپ بايانداعان. ءسويتىپ، ءبىر كەزدەگى ورتاق سيۋجەت ءارتۇرلى ۆەرسيا تۋعىزعان، بىراق باستاپقى وقيعا-سارىن ساقتالىپ قالعان. ەكىنشى سوزبەن ايتقاندا، "الماپىس" پەن "قوزى كورپەشتىڭ" ادەپكى سيۋجەتى وسىدان 1000-1500 جىل بۇرىن پايدا بولعان. بۇل عىلىمدا دالەلدەنىپ، مويىندالعان اقيقات.

ال، "قىز جىبەككە" كەلسەك، جاعداي باسقاشا. ەڭ الدىمەن ايتاتىن نارسە - بۇل جىر باسقا ەشبىر ەلدە جوق. دەمەك، بۇل جىر - تەك قازاق حالقىنىكى. ولاي بولسا، "قىز جىبەك" جىرى قازاق جۇرتىنىڭ جەكە مەملەكەت بولىپ، وڭاشا ءومىر سۇرگەن شاعىندا پايدا بولعان دەپ ايتۋعا نەگىز بار. باسقاشا ايتقاندا، "قىز جىبەك" جىرى قازاق حاندىعى تۇسىندا قالىپتاسقان دەپ ايتا الامىز. وسى ويىمىزعا قاتىستى اسا كوڭىل ءبولىپ ايتاتىن ءبىر جاعداي بار: اڭگىمە "قىز جىبەك" جىرىنىڭ بىزگە جەتكەن كوركەم ۇلگىسى جايىندا ەمەس، ەڭ باستاپقى سيۋجەتى تۋرالى جانە ول سيۋجەتتىڭ قاشان، قالاي ادەمى ەپوسقا اينالعانى حاقىندا بولىپ وتىر.

ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز، "قىز جىبەك" جىرى ەكى بولىمنەن تۇرادى. ءبىرىنشى بولىمىندە تولەگەننىڭ جىبەككە ۇيلەنۋى اڭگىمەلەنسە، ەكىنشى بولىمدە جىبەكتىڭ سانسىزبايمەن قوسىلعانى باياندالادى. ەكى ءبولىم - ەكى وقيعانى جىرلايدى، بىراق سيۋجەت بىرەۋ: جىگىتتىڭ ۇيلەنۋى.

وسى سيۋجەت وتە ەرتە زاماندا پايدا بولعان. ونى ەجەلگى ەرتەگىدەن دە، كونە ەپوستان دا كورەمىز. قاي حالىقتىڭ بايىرعى ەرتەگىسى مەن ەپوسىن الساق تا، اڭگىمە جىگىتتىڭ ۇيلەنۋى تۋرالى. راس، فولكلوردا جىگىتتىڭ ۇيلەنۋى ەكى ءتۇرلى جولمەن بولادى. بىرىندە ول ەرلىك جاساپ، قاھارماندىقپەن ۇيلەنەدى، ەكىنشىسىندە - عاشىقتىق دەرتىنە ۇشىراپ، ازاپ شەگىپ، سۇيىسپەنشىلىكپەن ۇيلەنەدى. وسىنىڭ العاشقىسى - ەڭ ەسكى دەپ سانالادى دا، سوڭعىسى - كەيىنگى زامانداردىڭ جەمىسى دەپ ەسەپتەلەدى. قاھارماندىقپەن ۇيلەنۋ سيۋجەتى - باتىرلار جىرىندا ايتىلادى، ال ىڭكارلىكپەن ۇيلەنۋ سيۋجەتى - عاشىقتىق جىردا اڭگىمەلەنەدى.

"قىز جىبەك" ەپوسىندا ايتىلمىش ەكى سيۋجەت قاتار پايدالانىلعان: تولەگەن مەن جىبەكتىڭ قوسىلۋى - عاشىقتىق جىردا ايتىلاتىن سۇيىسپەنشىلىكپەن ۇيلەنۋ بولسا، جىبەك پەن سانسىزبايدىڭ قوسىلۋى - باتىرلىق جىرعا سايكەس قاھارماندىقپەن ۇيلەنۋ. دەمەك، ءبىر جىردا ءار داۋىردە پايدا بولعان، وزىنشە جەكە جىرلانعان ەكى سيۋجەت بىرىككەن. وسى بىرىگۋ قاي كەزدە جۇزەگە اسقان؟ بىزدىڭشە، قازاق حاندىعى تۇسىندا جۇزەگە اسقان سياقتى. راس، ءدال پالەن جىلى دەپ كەسىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس. ايتەۋىر، قازاق حاندىعى پايدا بولىپ، قازاق ەلى جەكە ءومىر ءسۇرىپ، وزىندىك مادەنيەت جاساعان زاماندا ەكەنى انىق. بۇل - حV, بولماسا ءحVى عاسىر. ەگەر قازاقتىڭ ءوز مەملەكەتى حV عاسىردىڭ ورتاسىندا قۇرىلعان بولسا، "قىز جىبەك" جىرىنىڭ تۇتاس ءتۇرى سول عاسىردىڭ سوڭىندا نەمەسە ءحVى عاسىردا شىققان دەپ قورىتۋعا بولادى. مىنە، ءبىزدىڭ بىرنەشە جىل بويى جازىپ، دالەلدەگەنىمىزدى يۋنەسكو قابىلداپ، "قىز جىبەك" جىرىنىڭ شىققان ۋاقىتى 1508 جىل دەپ شەشكەن سەبەبى - وسى. ارينە، بۇل دا بەلگىلى دارەجەدە شارتتى، سەبەبى جىردىڭ ءبىرتۇتاس شىعارماعا اينالعان مەزگىلى ۇزاق بولعان، ول بىردەن ۇلكەن ەپوسقا اينالماعان.

فولكلورتانۋ عىلىمىنىڭ دالەلدەۋى بويىنشا، ەجەلگى ەرتەگى مەن كونە ەپوسقا نەگىز بولعان جىگىتتىڭ قاھارماندىقپەن ۇيلەنۋ سيۋجەتى - ەستە جوق ەسكى زاماندا، رۋلىق ىلكى كەزەڭدە پايدا بولعان، ال عاشىقتىقپەن ۇيلەنۋ سيۋجەتى - رۋلىق قاۋىمنىڭ فەودالدىق قوعامعا كوشكەن تۇسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ەندەشە، جىبەككە قاھارماندىقپەن ۇيلەنگەن سانسىزباي تۋرالى سيۋجەت - بايىرعى دا، تولەگەن مەن جىبەكتىڭ عاشىقتىعى - كەيىنگى داۋىردە تۋعان. بۇل ەكەۋىنىڭ ورنى اۋىسىپ كەلۋى - فولكلور پوەتيكاسىنا جانە قوعام تالابىنا سايكەس قۇرىلعان كومپوزيتسيا. مۇنداي وزگەرىس بەرتىنگى زاماندا بولعان، ياعني ءحVىى-ءحVىىى عاسىردىڭ جىرشىلارى وزدەرىنەن بۇرىنعى ۋاقىتتا بىرىككەن ەكى سيۋجەتتى جۇيەلەپ، بىركەلكى ەتىپ تۇزگەن، شيراتقان، كوركەمدەگەن. سونىڭ ارقاسىندا "قىز جىبەك" جىرىنىڭ بىزگە جەتكەن نۇسقاسى جاسالعان، ال بۇل ءحVىىى-ءحىح عاسىردا بولعان پروتسەسس ەدى. ءسويتىپ، وتە ەرتە زاماندا پايدا بولعان جىگىتتىڭ ۇيلەنۋى تۋرالى سيۋجەت ۇزاق ۋاقىت دامۋ جولىنان ءوتىپ، ءحVى عاسىردا "قىز جىبەك" جىرىنىڭ العاشقى نۇسقاسىنا نەگىز بولعان. كەيىنگى عاسىرلاردا بۇل جىر وتە كوركەم ەپوسقا اينالىپ، جىرشىدان جىرشىعا كوشىپ، كوركەمدەلىپ، ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن.

"قىز جىبەك" ەپوسىن ماحاببات گيمنى دەۋدىڭ ابدەن ءجونى بار. ونىڭ ناعىز كوركەم تۋىندىعا اينالۋ پروتسەسى ءجۇرىپ جاتقان كەزدە، ياعني ءحVى-ءحVىىى عاسىرلارداعى قازاق قوعامىندا جەكە باستىڭ، سەزىمنىڭ بوستاندىعى، ماحاببات ەركىندىگى تۋرالى ماسەلە مۇنداي دەڭگەيدە اشىق ايتىلا بەرمەگەن، ەسكى رۋلىق زاماننىڭ نەكە مەن وتباسىنا قاتىستى ەجەقابىل، قالىڭمال، كوپ ايەل الۋ، امەڭگەرلىك سياقتى سالتتارى ۇستەم بولعان. سولاي بولا تۇرسا دا، "قىز جىبەك" جىرىنىڭ شىعۋى سول ءداۋىردىڭ وزىندە-اق حالىقتىڭ يدەال تۋرالى ەستەتيكالىق پايىم-تۇسىنىگىندە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە وزگەرىس بولعانىن ايعاقتايدى. تولەگەننىڭ دە، جىبەكتىڭ دە وزىنە لايىق جار ىزدەۋى، سۇيىسپەنشىلىكپەن ۇيلەنۋدى كوزدەۋى - سول كەزەڭدەگى جاستاردىڭ ويىندا، كوكىرەگىندە جۇرگەن ارمانىن، مۇڭىن، تىلەگىن اڭعارتادى. جىردىڭ ەل اراسىندا كەڭ تاراعانىنىڭ ءبىر سەبەبى وسىندا بولسا كەرەك.

تولەگەن - قازاق ەپوسى، ءتىپتى بۇكىل قازاق فولكلورى ءۇشىن جاڭا كەيىپكەر. ول قوزى كورپەش­تەن دە وزگەشە. قوزى­نىڭ بەينەسىندە با­تىرلىق قاسيەت كوپ. ال تولەگەن - ناعىز ليريكالىق كەيىپكەر. ول باي بولۋدى، با­تىر بولۋدى كوكسە­مەيدى. ونىڭ ارمانى - وزىنە لايىقتى سۇلۋدى ءسۇيۋ، سونى وزىنە ومىرلىك جار ەتۋ. جىرشى دا وسىنى ايتادى: "باتىرلىق، بايلىق كىمدە جوق، عاشىقتىق ءجونى ءبىر باسقا". دەمەك، سول كەزدىڭ قوعامىندا وسىنداي وي-پىكىر بولعان، ياعني ەل ىشىندە ماحابباتتى - وتە تازا، بارىنەن ەرەكشە، بيىك سەزىم، ونى كەز كەلگەن ادام بىلە بەرمەيدى دەگەن ۇعىم قالىپتاسقان. ناق وسىنداي ەرەكشە سەزىم تولەگەندى اكەسىنىڭ باتا بەرمەگەنىنە قاراماستان الىس جولعا جالعىز اتتاندىرادى. تولەگەن ءۇشىن ءومىردىڭ ءمانى دە، ءسانى دە - ماحاببات، ماحاببات ءۇشىن كۇرەسىپ، ءومىر ءسۇرۋ، سۇيگەنىڭە ۇيلەنۋ. سوندىقتان دا بولۋ كەرەك، ونىڭ مىنەزى دە، ىستەرى دە ادەتكى ەپوستاعىداي ەمەس. ول اڭ دا اۋلامايدى، مال دا باقپايدى، جاستايىنان ەرلىك مىنەز دە تانىتپايدى، باتىرلىق ونەردى دە ۇيرەنبەيدى. "پەرىشتە سيپاتتى ۇل" بوپ تۋىنىڭ ءوزى - ونىڭ ەرەكشە سۇلۋ بولاتىنىن بىلدىرەدى. دەمەك، ول باتىر بولمايدى: تولەگەن كادىمگى باتىرلارشا "ساعات سايىن" وسپەيدى، بوزبالا كەزىندە ەشبىر ەرلىك ءىس-ارەكەت جاسامايدى. ەسەسىنە ون ەكى جاسىندا وزىنە پارا-پار سۇلۋ قىز ىزدەي باستايدى. ون التى جاسقا تولعاندا ات تۇياعى جەتەتىن جەردى تۇگەل شارلاپ شىعادى. قىز جىبەك تۋرالى ەستي سالا ول ەش ويلانباستان جولعا شىعادى.

ەگەر قوزى كورپەش قالىڭدىعىنىڭ اۋىلىنا جالعىز اتتانىپ، كوپ قيىندىق كورىپ، ۇزاق ءجۇرىپ جەتسە، تولەگەن قاسىنا بىرنەشە نوكەر ەرتىپ، "جىلقىدان ەكى ءجۇز ەلۋ جورعا الىپ، بىرنەشە كۇن جول ءجۇرىپ، شەكتى دەگەن ەلگە كەلىپ، شاتىردى تىگىپ، جورعالارىن جايىپ سالىپ، جۇرتقا جار سالادى". باي­قاي­تىنىمىز - تولەگەن الىس ەلگە شارشاماي-تالماي، ەش قينال­ماي، از-اق كۇندە جەتەدى. ونىڭ قىزدى تاڭداۋى دا وزگەشە. قىزىن كورسەتكەن ءاربىر ادامعا ءبىر جورعادان بەرەدى. ءتىپتى، تولەگەننىڭ ءوزى جىبەككە قۇدا تۇسەدى. بۇل دا - ونىڭ ەر­ەكشەلىگى. ونىڭ قۇدا ءتۇسۋ ءادىسى دە ايرىق­شا. الدىمەن جۇرتقا جورعا تاراتىپ، شەك­تى ەلىنە "مىرزا­لىق­پەن" تانىلادى دا، قارشىعا ارقىلى جىبەكتى كورۋگە ءمۇم­كىندىك الادى. بۇل جەردە تولەگەن تاعى ءبىر مىنەز كورسەتەدى. ول قارشىعانىڭ سوزىنە سەنىپ قانا جىبەككە ىڭكار بول­ماي­دى، ماقتاۋلى قىزدى ءوز كوزىمەن كورگىسى كەلەدى. ياعني، تولەگەن قىزعا سىرت­تاي عاشىق بولعىسى كەلمەيدى، قىزدى ءوزى سىناپ، ءوزى تىلدەسىپ قانا باعالاماق. مىنە، جاستايىنان وزىنە تەڭ قىزدى ىزدەگەن تولە­گەن مۇندا دا سول ادەتىنەن تايمايدى.

كوركەم شىعارما بولعاندىقتان جىردا تولەگەن مەن جىبەكتىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن ءسۇي­ىسپەنشىلىگى بىردەن اشىلمايدى. جىبەك­كە دەگەن تولەگەننىڭ ىن­تىقتىعى ساتى­لانىپ كورسەتىلەدى. ەڭ العاش جىبەك تۋرالى ول ءوز ەلىندە جۇرگەندە ەستىپ، سۇلۋدى ىزدەپ شىعادى. سودان سوڭ جىبەك جايىندا قار­شىعادان قانىعىپ، ونى كورۋگە اسىعادى. ءسويتىپ، قارشىعاعا ىلەسىپ، كوشتىڭ سوڭىنا تۇسەدى. كوش ۇلكەن، اياعىنان باسىنا دەيىن بارۋعا تۋرا كەلەدى. جول بويى بىرىنەن ءبىرى ادەمى ون ءۇش قىزدى كورەدى. ارقايسىسىن جىبەك ەكەن دەپ جاقىنداعاندا، قارشىعا "جىبەك ەمەس" دەيدى.

كوش الدىنا قاراسا،

ءبىر قىز كەتىپ بارادى،

جاناسالاي سۇلۋدىڭ

قاسىنا جەتىپ كەلەدى،

تولەگەن مىرزا كورەدى،

كوش الدىندا سۇلۋدىڭ

ون قىز نوكەر قاسىندا،

ءوزى ون بەس جاسىندا.

اق ماڭدايى جالتىلداپ،

تاناداي كوزى جارقىلداپ،

التىن شاشباۋ شاشىندا.

قىرىق نارعا جۇك ارتتىرىپ،

قىمقاپ زەرلى كىلەمدى

جۇك ۇستىنە جاپتىرعان.

قازىنالى قىرىق نارعا

جىبەكتەن ارقان تارتتىرعان.

اسەمدىكتىڭ ءبارىن دە

بۇل جيھاننان ارتتىرعان.

ءدۇريا بەشپەنت بەل سالىپ

بۇل دۇنيەنى كەڭ سالىپ،

التىندى قامشى قولعا الىپ،

ابجىلانداي تولعانىپ،

بۇرالىپ كەتىپ بارادى،

جىن سوققانداي تەڭسەلىپ،

وسى ەكەن، دەپ قىز جىبەك،

جەتىپ كەلدى قاسىنا،

بازاربايدىڭ تولەگەن.

ارتىنان كەلدى قارشىعا:

"جىبەك ەمەس" دەگەن سوڭ،

ونان دا ءوتىپ جونەگەن.

تاۋ باسىندا قاراعاي،

تولەگەننىڭ مىنەزى

بولىپ كەتتى بالاداي.

وسىنداي بولىپ ءار جەردەن

ون ءبىر قىز ءوتتى ساۋلەتپەن

ءبارى دە قالدى جاراماي.

جىردا قىزداردىڭ كەلبەتى وتە شەبەر سۋرەتتەلگەن، ولاردى كورگەن تولەگەن ەندى تەزىرەك جىبەكتى كورۋگە ىنتىعادى. قارشى­عادان وزىپ، جىبەكتىڭ كۇيمەسىنە بۇرىن جە­تەدى. بىراق جىبەك ونىمەن "سويلەسۋگە نامىستانادى". تەك قارشىعانىڭ ۇگىتىنەن كەيىن عانا جىبەك "بە­­تىن ءبىر اشىپ، جارق ەتىپ كورىنىپ، امانداس­تى دا، قاي­تا­دان بەتىن جاۋىپ، ءپاۋ­ەسكەنىڭ قاقپاعىن تۇيمەلەپ، جاتىپ قال­دى", - دەيدى جى­ر­شى. جىبەك­تىڭ عا­جايىپ كوركىن كورگەن تولەگەن: "جي­ھاندا بۇل سيپاتتى ايەل كور­گەنىم جوق ەدى، ەندى مۇنى الاي­ىن!" - دەپ شەشەدى. وسى ساتتەن باستاپ ءتو­لەگەن ەندى بەلسەندىلىك كورسەتەدى.

بۇل جىردىڭ كور­كەمدىگىنە ءتىل جەتپەيدى دەۋدىڭ ەش ارتىقتىعى جوق. قىز جىبەكتىڭ كوركىنە قاراڭىزشى.

قىز جىبەكتىڭ قۇرمەتى،

جيھاننان اسقان ساۋلەتى،

ءلايلى-ءماجنۇن بولماسا،

وزگەدەن ارتىق كەلبەتى.

ءۇش قىزى بار قاسىندا-اي،

ءوزى ون ءتورت جاسىندا-اي،

كەبىسىنىڭ وكشەسى

بۇحاردىڭ گاۋھار تاسىندا-اي،

اق ماڭدايى جالتىلداپ،

تاناداي كوزى جارقىلداپ،

التىن شاشباۋ شاشىندا-اي.

قىز جىبەكتىڭ ديدارى -

قوعالى كولدىڭ كۇراعى،

كوز سيپاتىن قاراساڭ -

نۇر قىزىنىڭ شىراعى،

ءدۇري گاۋھار سىرعاسىن،

كوتەرە الماي تۇر قۇلاعى،

بوي نۇسقاسىن قاراساڭ

بەكتەر مىنگەن پىراعى.

قىز جىبەكتىڭ اقتىعى

ناۋرىزدىڭ اقشا قارىنداي،

اق بەتىنىڭ قىزىلى

اق تاۋىقتىڭ قانىنداي،

ەكى بەتتىڭ اجارى

جازعى تۇسكەن ساعىمداي،

بىلەگىنىڭ شىرايى

ايبالتانىڭ سابىنداي.

توسىندە بار قوس انار

نار بۋرانىڭ سانىنداي،

ويماق اۋىز، قۇمار كوز

ىزدەگەن ەرگە تابىلدى-اي.

وتكىرلىگىن بايقاساڭ

ۇستالار سوققان كەتپەندەي.

نۇر تۇقىمىن ەككەندەي،

ەكى اۋىز ءسوز سويلەسكەن

مۇراتىنا جەتكەندەي.

ءتىرىسى تۇگىل جىبەكتىڭ

ولىگىنە ادام قايىرىلىپ

بەتىنەن كەلىپ وپكەندەي.

قىز جىبەكتى تولەگەن

اقىلمەنەن تانىپ تۇر،

كوز مەيىرى قانىپ تۇر،

بەيىشتەن جانعان شامشىراق،

كوزى جايناپ جانىپ تۇر،

بەلى نازىك تالىپ تۇر.

تارتقان سىمنان جىڭىشكە

ءۇزىلىپ كەتپەي نەعىپ تۇر؟

وسىنداي جاۋھار جىر جاراتا الاتىن جۇرتىڭنان قالاي عانا اينالماسسىڭ، اعايىن!

جالپى، تولەگەن عاشىقتىق ەپوستىڭ داستۇرىنە سايكەس، وزىنە ءتيىستى سىناقتاردىڭ بارىنەن سۇرىنبەي وتەدى: قالاعان جارى ءۇشىن ول ءوز ەلىن، اتا-اناسىن تاستاپ، جالعىز ءوزى قاۋىپتى ساپارعا شىعادى; ماحابباتقا ادالدىق تانىتىپ، جارىق دۇنيەمەن قوشتاسادى. مۇنداي جاعداي روماندىق ەپوس كەيىپكەرىنىڭ ءبارىنىڭ باسىنان وتەدى، تولەگەن دە وسىنى باستان كەشىرەدى.

تۋمىسىنان ەرەكشە جارالعان تولەگەننىڭ مىنەزى جىبەككە دەگەن عاشىقتىق سەزىمى پايدا بولعاننان كەيىن بۇرىنعىدان گورى جۇمسارىپ، ونىڭ بولمىسىن بايىتا، نۇرلاندىرا تۇسەدى. ول وتە سەزىمتال، نازىك جاندى بولىپ كورىنەدى. بۇل قاسيەتى، اسىرەسە، تولەگەننىڭ سانسىز­بايمەن قوشتاسقان ساتىندە جانە اۋەلەپ جۇرگەن التى قازعا قاراتا زارىن ايتقان كەزدە بارىنشا كەڭ اشىلادى. اسىرەسە، سوڭعى مونولوگتا تولەگەننىڭ ىشكى سەزىمى وتە ليريكالىق، تەبىرەنىستى رۋحتا اشىلادى.

جىبەك تە - ءوز تەڭىن ىزدەگەن ارۋ. ونىڭ ارمانى - ءوزىن قۇلاي سۇيگەن، ماحابباتقا ادال ادامعا قوسىلۋ. جىبەكتىڭ يدەالى - باي دا، باتىر دا ەمەس. وعان كەرەگى - ءوزىنىڭ جۇرەگىن جالىنداتا الاتىن، ءوزى سياقتى جانى تازا، اقىلدى ءارى كورىكتى جىگىت. ياعني، جىبەكتىڭ ءوزى قالاي سۇيسە، جىگىت تە ونى سولاي ءسۇيۋى كەرەك. مىنە، تولەگەن وسىنداي ادام. ونى جىبەك ال­عاشقى كەزدەسۋدە-اق سى­ناپ، بايقاعان. "جال­­عىز اتتى" ادام­سىڭ دەي وتىرىپ، تولەگەننىڭ سوزىنەن، ءوزىن قالاي ۇستايتىن مىنەزىنەن ونىڭ بەكزات جان ەكەنىن اڭعارعان.

جالپى، جىبەكتىڭ وبرازى ەپوستا يدەالدى بولىپ سۋرەتتەلەدى، ونىڭ بويىندا قازاق ايەلىنىڭ ەڭ اسىل قاسيەتتەرى جيناقتالعان. جىردا ول ەكى بەينەدە كورىنەدى: سۇلۋ قىز جانە ادال ايەل. جىردىڭ العاشقى ءبولىمىنىڭ ءبىراز جەرى - سول سۇلۋ قىزعا ارنالعان. ونىڭ سۇلۋلىعى الىس جەرلەرگە جەتەدى، تولەگەن دە، قالماق حانى قورەن دە ارۋ قىزدىڭ داڭقىن ەستىپ كەلەدى. جىبەكتىڭ ءوز ەلىندە دە تالاي جىگىت وعان عاشىق، بىراق جىبەككە جولاي المايدى، ويتكەنى، جىبەك ءتىرى جاندى مەنسىنبەيدى، بۇلا بوپ وسكەن ەركە ءارى ءور مىنەزدى.

جىبەكتىڭ سۇلۋلىعىنا اقىلى مەن اقىندىعى دا ساي. العاش كەزدەسكەن ساتتەگى تولەگەننىڭ سوزىنە بەرگەن جاۋابى وتە ۇتىمدى ءارى اسەرلى. ول ءوزىن ۇلكەن شەبەرلىكپەن تانىستىرادى جىگىتكە، ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن كانىگى اقىندارشا باياندايدى. ءوزىن حالىق قۇرمەتتەيتىنىن، جوعارى باعالاپ، سىيلايتىنىن ايتا كەلىپ، جىبەك تولەگەندى ادەيى كەمسىتە سويلەيدى، ءسويتىپ، ونىڭ جىگىتتىك نامىسىن سىنايدى. جىگىتتىڭ ايتقان جاۋابىنا، كوركى مەن ۇستامدىعىنا ريزا بولعان جىبەك ەندى ءوزى ىزدەگەن ادام - وسى تولەگەن ەكەنىنە كوزى جەتەدى دە، سوعان تۇرمىسقا شىعۋعا بەل بايلايدى. بىراق ول جىگىتتىڭ وزىنە ۇناعانىن سەزدىرمەيدى، ويىن اشىق ايتپايدى. ىشتەي جاقسى كورىپ قالسا دا، ءالىپتىڭ اياعىن باعادى، سەبەبى اكەسى قالاي قارايدى بۇل جىگىتكە، ءالى بەلگىسىز ەدى. اكەسىنىڭ باتاسىن العان سوڭ عانا جىبەك ءوزىنىڭ سەزىمىنە ەرىك بەرەدى، تولەگەننىڭ شاقىرۋىن جىلى قارسى الىپ، ونىڭ وتاۋىنا ءوزى بارادى.

وسى تۇستا جىردىڭ كوركەمدىگى دە ءبو­لەك­شە عاجاپ. العاشقى نەكە ءتۇنىنىڭ مۇن­دايلىق سۇلۋ، سىرلى، ءتاتتى سۋرەتىن الەم ادەبيەتىنىڭ جاھانعا ءمالىم جاۋھارلارىنان دا تابۋ قيىن.

ەكى عاشىق قوسىلىپ

اڭگىمە دۇكەن قۇرادى،

ەكەۋىنىڭ سۋرەتى

ءلايلى-ماجنۇندەي بولادى.

ەكى بەكزات قوسىلىپ

كۇندەي بالقىپ تولادى،

ەكەۋىنىڭ نۇرىنا

كورگەن جاننىڭ ءبارى دە

تاماشا قايران قالادى.

ويىن-كۇلكى ساۋلەتپەن،

جەزدەڭىزدىڭ قاسىندا،

كەش باتقانشا وتىردى،

كەش باتكان سوڭ اپاڭىز

كۇيەۋگە توسەك سالادى،

توسەكتى جايلاپ سالعان سوڭ،

جاتار مەزگىل بولعان سوڭ،

جەزدەڭىزدىڭ موينىنا

اسىلا بارىپ قۇلادى...

ەندىگى ءسوزدىڭ قىسقاسى،

ايتۋشى ەردىڭ ۇستاسى،

ءبىز دە سونى ايتامىز

بۇرىنعىلاردىڭ نۇسقاسى.

سىعالاپ جاتقان اق بەرەن

قالاعان جەردەن ۇرادى،

قارشىعا ىلگەن ۇيرەكتەي

جۇمارلاپ موينىن بۇرادى.

تەبەتەيىن سىندىرىپ،

كوڭىلدەرى تىنادى...

مىنە، وسىدان باستاپ جىبەك - كۇيەۋىنە وتە ادال ءارى قامقور ايەل رەتىندە كورىنەدى. تولەگەنگە دەگەن تەرەڭ دە ءمولدىر سەزىمىن، شەكسىز بەرىلگەندىگىن ول، اسىرەسە، جامان ءتۇس كورگەنىن جەڭگەسىنە ايتىپ، تولەگەننىڭ ساپارعا شىقپاۋىن ءوتىنۋ ارقىلى بىلدىرەدى. وسى ەپيزودتا جىبەك - سۇيىكتى جار عانا ەمەس، الداعىنى بولجاي الاتىن كورەگەن ايەل بولىپ بەينەلەنەدى. كورگەن ءتۇسىن ءوزى جورىپ، جىبەك جەڭگەسىن تولەگەنگە جۇمسايدى، تولەگەن جولعا شىقپاسىن دەگەن تىلەك بىلدىرەدى. ەكىنشى سوزبەن ايتقاندا، جىبەك تولەگەنگە تىيىم سالادى. بۇل - جىردا ەكىنشى تىيىم: اكەسى تولەگەنگە الىستاعى شەكتى ەلىنە، جىبەككە بارۋعا كەلىسىمىن دە، باتاسىن دا بەرمەگەن-ءدى. فولكلوردىڭ پوەتيكاسى بويىنشا تىيىمدى بۇزعان كىسى ءبىر قاسىرەتكە تاپ بولادى. ال، قازاقتىڭ ەتيكاسى بويىنشا اكە باتاسىن الماعان بالانىڭ جولى بولمايدى. ەندەشە، تولەگەننىڭ مەرت بولۋىنىڭ تۇپكى سەبەبى - وسى ەكى تىيىمدى بۇزعانى دەيدى جىر.

جىبەك تولەگەنگە عانا ادال ەمەس، ونىڭ ەلىنە، رۋىنا ادال. سۇيگەن جارىنا عانا ەمەس، ونىڭ ەل-جۇرتىنا دەگەن ماحابباتىن جىبەك تولەگەندى سەگىز جىل بويى كۇتۋ مەن ول كەلمەگەن سوڭ ونىڭ ەلىنەن بىرەۋ كەلۋىن توسۋ ارقىلى دا بىلدىرەدى. كۇيەۋىنىڭ ەلىن جىبەك - ءوزىنىڭ قورعانى دەپ بىلەدى. قال­ماق­تىڭ قورەن حانى كۇش كورسەتىپ، ءجى­بەكتى زورلىقپەن الماقشى بولعاندا، ول ءتو­لە­گەننىڭ رۋىن ەسىنە الىپ، سانسىز­بايدىڭ نەعىپ كەلمەي جات­قانىنا تاڭ بولادى. زا­رىعا كۇتكەن سانسىزبايى كەلگەندە جىبەك ەش وي­لانباستان قاينىسىمەن بىرگە قاشۋعا بەل بايلاي­دى. ويتكەنى، ول، ءبىرىنشى­دەن، تولە­گەن­نىڭ ء"ولىپ كەتسەم، ارتىمدا ەش جا­مان­عا قور قىلماس سان­سىز­باي اتتى ءىنىم بار" دەگەن وسيەتىن ورىنداۋى كەرەك. ەكىنشىدەن، جىبەك، ءوز زامانىنىڭ سالتى بويىنشا، ءوزىن جاعالباي­لىنىڭ جەسىرىمىن دەپ ەسەپ­تەيدى دە، امەڭگەرىنىڭ كەلۋىن كۇتەدى. ۇشىنشىدەن، سانسىزباي تولەگەننەن اۋمايدى، سوندىقتان ءجى­بەك ونى "تولەگەننىڭ ءوزى" دەپ قابىلدايدى. "سان­سىزبايدى كورگەن سوڭ، جىبەكتىڭ كوڭىلى تويادى", - دەيدى جىرشى. دەمەك، جىبەك ەندى ءوزى ءسۇيىپ قالادى سانسىز­باي­دى. ياعني، جىبەك مارقۇم بولعان جارىنىڭ وسيەتى مەن اتا سالتىن ورىنداۋ ءۇشىن عانا تيمەيدى سان­سىز­بايعا. ول ءوزى عاشىق بولادى، ءسويتىپ، ونىڭ تولەگەنگە دەگەن ىڭكارلىگى سانسىزبايعا اۋىسادى.

سانسىزباي بولسا ءوزىن ناعىز باتىر، ەلىنىڭ تايانىشى، جىبەكتى ءوزى سياقتى سۇيە بىلگەن ەر ازامات رەتىندە كورسەتەدى. ول تولەگەن سەكىلدى ەمەس. ەرتە جاسىنان ەرلىككە دايارلانىپ، اعاسى دايىن­داپ كەتكەن توعىز قابات ساۋىتتى، دۋلىعانى كيى­نىپ، نايزاسى مەن ساداعىن اسىنىپ، تۇلپار اتقا ءمى­نىپ، كادىمگى باتىرلارشا جولعا شىعادى. ونىڭ بۇل ساپارى، ءبىر جاعىنان، بۇرىنعى باتىرلاردىڭ قالىڭدىق ىزدەپ، ساپار شەگۋىن ەسكە تۇسىرسە، ەكىنشى جاعىنان، باتىردىڭ جاۋ قولىنا تۇسكەن ايەلىن (ياكي قالىڭدىعىن) تۇتقىننان ازات ەتۋ ءۇشىن كۇرەسكە اتتاناتىنىن قايتالاسا، ءۇشىنشى جاعىنان، بولاشاق باتىردىڭ العاشقى ەرلىگىن ويعا ورالتادى. ال، مۇنىڭ ءبارى كلاسسيكالىق باتىرلىق ەپوسقا ءتان. دەمەك، "قىز جىبەك" جىرىنىڭ ەكىنشى ءبولىمى - كونە زاماننان كەلە جاتقان "جىگىتتىڭ ەرلىكپەن ۇيلەنۋى" تۋرالى سيۋجەت بولىپ تابىلادى. بۇل سيۋجەت، اسىرەسە، باتىرلىق ەرتەگى مەن كونە ەپوستا ءجيى كەزدەسەدى. وسى ەجەلگى سيۋجەتتى جىرشىلار ادەمى پايدالانىپ، جىرعا شەبەرلىكپەن ەنگىزگەن، ءسويتىپ، ەكى سيۋجەتتەن تۇراتىن وتە كوركەم عاشىقتىق جىر تۋدىرعان.

ەپوستا سانسىزباي ەكى سيپاتتا كورىنەدى: اعاسىن جانىنداي جاقسى كورەتىن باۋىرى جانە ونىڭ ءىسىن جالعاستىرۋشى ءىنىسى. ءبىرىنشى سيپاتتاعى سانسىزباي - ءالى ءجاسوسپىرىم، سوندىقتان ونى بەينەلەۋدە جىر ليريكالىق پسيحولوگيزمگە ورىن بەرگەن. قايىن جۇرتىنا كەتىپ بارا جاتقان اعاسىمەن قوشتاسقان ساتتەگى سانسىز­بايدىڭ مىنەزى، اعاسىنا ايتقان ءسوزى - ونىڭ تەرەڭ ويلى، اتا-اناسى تۋرالى قام جەيتىن، كەلەشەگىن ويلايتىن بالا جىگىت ەكەنىن دالەلدەيدى. مۇڭلى بولعان سانسىزبايدىڭ قايعىرا­تىنى: اعاسى اكەسىنەن باتا الا الماي جانە جالعىز اتتانىپ بارا جاتقانى، ول كەتكەن سوڭ اتا-اناسىنىڭ، ەل-جۇرتتىڭ ءحالى نە بولاتىنى، ءوزىنىڭ تىم جاس ەكەندىگى، سول سەبەپتى اكە-شەشەسىن باعىپ-قاعۋعا ءالى جارامايتىنى... وسىنىڭ ءوزى-اق سانسىزباي­دىڭ ەرەكشە جان ەكەنىن كورسەتىپ، ونىڭ كە­لەشەكتە ناعىز ازامات بولاتىنىن اڭعارتادى. اعايىندى ەكەۋىنىڭ قوشتاسۋ سوزدەرىنەن سانسىز­بايدى الدا ۇلكەن دە قاتەرلى سىناق كۇتىپ تۇرعانى سەزىلەدى. ونى تولەگەن دە بولجاپ، ىنىسىنە قاجەتتى باتىردىڭ ساۋىت-سايمانىن دايىنداپ قويعانىن ايتادى جانە ءوزى مەرت بولسا، جىبەكتى ىزدەپ تابۋدى، ەشكىمگە قور قىلماي، جار ەتىپ الۋدى تاپسىرادى. مىنە، وسىلاي جىردىڭ ەپيلوگى ىسپەتتى كورىنەتىن سانسىزباي مەن جىبەك جايىنداعى قوسىم­شانىڭ پايدا بولۋى اقتالادى دا، بۇكىل جىر ءبىرتۇتاس كوركەم دۇنيەگە اينالعان.

جىرداعى وسى ەكىنشى سيۋجەت ەپوسقا مەيلىنشە قاز­ا­قى سيپات دارىتقان. حالقى­مىز­دىڭ عاسىرلار بويى قا­لىپ­تاسقان سالت-ءداستۇرى، ادەت-عۇرپى ەكىنشى بولىكتە كوبىرەك ءارى جارقىن كورىنەدى.

ەگەر ءبىرىنشى بولىمدە تولەگەن قىز جىبەكتى الۋ ءۇشىن ەكى ءجۇز ەلۋ جىلقى ساتىپ الىپ، قالىڭمال بەرگەن ءداستۇر كورىنسە، ەكىنشى بولىمدە قانداي دا ءبىر ءىستى باستار الدىندا ۇلكەندەردىڭ باتاسىن الۋ عۇرپىنا ۇلكەن ءمان بەرىلەدى. "اتا قارعىسى - وق" دەپ تۇسىنگەن حالىق تولەگەننىڭ مەرت بولعانىنا ايانىشپەن قاراسا دا تاڭدانباعان، قايتا ونى زاڭدىلىق دەپ قابىلداعان. ال، "باتالى ۇل ارىماس" دەگەن ۇعىمدى ۇستانعان جىرشى دا، تىڭدارمان دا سانسىزبايدىڭ اقجولتاي بولعانى - اكەسىنىڭ وڭ باتاسىن العاندىقتان دەگەن وي ۇسىنادى. سونداي-اق جىبەكتىڭ امەڭگەرلىك سالتىمەن سانسىزبايعا قوسىلۋى دا - ەل ءۇشىن ەش وعاش ەمەس، كەرى­سىن­شە، ونى ورىندى دەپ بىلگەن.

سونىمەن سانسىزباي ءجى­بەكتى الادى، بىراق ول تەك امەڭگەرلىك جولىمەن عانا المايدى. سانسىزباي، كادىمگى قاھارماندىق ەپوستاعى باتىر­لارشا، ەرلىك جاساپ الادى. ول بۇل جەردە - جىبەكتى قۇتقارۋ­شى، تۇپتەپ كەلگەندە، ادىلەت­تىلىك ورناتۋشى، سوندىقتان دا ونىڭ ءىس-ارەكەتى تولىعىمەن قۇپتالادى. ونىڭ وبرازى بىرجاقتى ەمەس. سانسىزباي - ەڭ اۋەلى باتىر.

بىزگە جەتكەن "قىز جىبەك" جىرى - تازا ءسوز ونەرىنىڭ دۇنيەسى، سوندىقتان ول كوركەم شىعارما دەپ تۇسىنىلەدى. ولاي بولسا، مۇندا جۇيەلى كومپوزيتسيا، قىزعىلىقتى سيۋجەت، بىتىسپەيتىن تارتىس، كەستەلى ءتىل، ياعني كوركەم شىعارماعا نە كەرەك، سونىڭ ءبارى بولۋعا ءتيىس جانە ولار جىردا ايتارلىقتاي كورىنىس تاپقان. ارينە، بۇل ءالى جازبا ادەبيەتتىڭ ۇلگىسى ەمەس، مۇندا كوپقاتپارلى ءىس-ارەكەت جوق، شىتىرمان وقيعا باياندالمايدى، كەيىپكەرلەردىڭ مىنەز-قۇلقى، پسيحولوگياسى، حاراكتەرى ديناميكالىق تۇردە دامىمايدى. دەي تۇرعانمەن، "قىز جىبەك" جىرىندا باستى قاھارماندارمەن قاتار باسقا دا كەي­ىپكەرلەر وقيعالارعا ارالاسىپ، شىعارمانى مازمۇن جاعىنان بايىتا تۇسكەن. ولار ەكى توپقا بولىنەدى. ءبىرى - باستى قاھارمان­داردىڭ جاناشىر دوستارى بولسا، ەكىنشىسى - ولاردىڭ قارسىلاستارى. دوستارى جىبەك پەن تولەگەننىڭ، سودان سوڭ جىبەك پەن سانسىز­بايدىڭ ماحابباتىن قوشتاپ، ولارعا ءار­دايىم جاردەم ەتىپ جۇرەدى. بۇلاردىڭ اراسىنان قارشىعا مەن شەگەنى ەرەكشە ءبولىپ الۋعا بولادى.

جالپى، قارشىعا مەن شەگەنىڭ وبراز­دارى كونە ەپوستاعى ەجەلگى كومەكشىلەردىڭ عاشىقتىق جىردا وزگەرگەنىن كورسەتەدى. مۇنىڭ باستى سەبەبى - "قىز جىبەك" تۇتاس ەپوسقا، ياعني كوركەم جىرعا اينالعان زاماندا (حV-ءحVى ع.ع.) جانە ودان كەيىنگى داۋىرلەردە دە ء(حVىىى-ءحىح ع.ع.) ەر ادام تۋرالى قوعامدىق يدەالدىڭ اۋىسقانى. ول - تەك قانا قارا كۇشتىڭ يەسى ەمەس، ونى-مۇنىدان حابارى بار، شەجىرەشى، اقىلدى ءارى سوزگە ۇستا ادام. باس قاھارماننىڭ ءوزى سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى بولعاندىقتان، ونىڭ كومەكشى دوستارى دا سونداي بولۋعا ءتيىس.

جىرعا ۇلكەن سەرپىن بەرىپ، وعان كوركەم شىعارماعا قاجەتتى قاسيەتتەردى دارىتىپ تۇرعان نارسە - كەيىپكەرلەردىڭ بىتىسپەس تارتىسى. ونى كۇشەيتىپ، شيرىقتىرۋدا باس قاھارماندارعا قارسى قيمىل جاساپ جۇرگەن بەكەجان مەن ونىڭ جولداستارى جانە قالماقتاردىڭ حانى - قورەن. الايدا، بەكەجان مەن قورەن ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن دۇشپاندار. بەكەجان - روماندىق ەپوستاعى ءداستۇرلى كەيىپكەر، ياعني ەكى عاشىقتىڭ ورتاسىندا جۇرگەن قاستانگەر (جىگىت - قىز - قاستانشى).

ال، قورەن حان بولسا، ول بەكە­جاننان وزگەشە دۇشپان. قورەن - ەلدىڭ ىشىندەگى قاسكۇنەم ەمەس، سىرتتان كەلگەن جاۋ. جاۋ بولسا دا، ول - ناعىز باتىر. ءوز ويىن اشىق ايتادى، كۇشىنە سەنەدى. جىبەكتى كۇشپەن الاتىنىن دا جاسىرمايدى، سىرلىبايعا قىزىڭدى بەرمەسەڭ، ەلىڭدى شابام دەپ، بۇكىل اۋىلدى قاماپ، تۇتقىندا ۇستايدى. (البەتتە، ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان كەلگەندە، بۇل دا - زورلىق). سانسىز­بايمەن جەكپە-جەكتە ءوزىن ناعىز با­تىرشا كورسەتكەن قورەن جاي كۇندە ماق­تانشاق ءارى ءوز ايتقانىنان قايت­پايتىن، ەشنارسەنىڭ بايىبىنا بارمايتىن، تەك ءوزىنىڭ قارا كۇشىنە سەنەتىن دۇلەي بەينەسىندە كورىنەدى. ەپوس ونى، ءبىر جاعىنان، اسقان ەرجۇرەك باتىر ەتىپ بەينەلەسە، ەكىنشى جاعىنان، انايى اقىماق ەتىپ سۋرەتتەيدى.

ەگەر قورەن مەن بەكەجاندى سا­لىستىرا قاراساق، ەكەۋى دە - جاعىمسىز كەيىپكەر، بىراق ولار ءبىر-بىرىنە ۇقسامايدى. ەپوس ولاردى ءبىرى-بىرىنە قارسى قوياتىن سەكىلدى. قورەن - اشىق جاۋ، ول - قازاق ەلىنىڭ اتا جاۋىنىڭ وكىلى. ونىڭ بۇكىل ويى مەن ءىس-ارەكەتى - كۇللى ەل جاۋىنىڭ ادەتكى ءىسى. ياعني، ونىڭ ماقساتى - شاپقىنشىلىق جاساپ، شەكتى رۋىن جاۋلاپ الۋ، كۇش كورسەتىپ، مال-مۇلكىن تالاۋ، ەر­كەك­تەردى قىرىپ، ايەلدەردى - كۇڭ ەتۋ. قورەن ءجى­بەكتى سۇيگەندىكتەن الايىن دەمەيدى، ونى سالىق دەپ قارايدى. ومىردە دە، فولكلوردا دا سىرت­قى جاۋ قاشاندا جەڭگەن ەلىنەن الىم-سالىق تالاپ ەتەدى، مىنە، قورەن دە وسىلاي ىستەيدى.

بەكەجان بولسا - سىرتتان كەلگەن جاۋ ەمەس، ىشتەن شالعان قاسكۇنەم. بىلاي قا­راعاندا، بەكەجاننىڭ جىبەككە عاشىق بولۋىندا ەش سوكەتتىك جوق. ول دا جىگىت، ول دا سۇلۋ قىزدى الۋعا قۇقىلى. بىراق ەپوس پەن جىرشى ونى قىزدى ۇناتقانى ءۇشىن جەك كورمەيدى، كەرىسىنشە، ونى ءوز سەزىمىن قىزعا جەتكىزە الماعانى ءۇشىن، قىزدىڭ جۇرەگىنە جول تابا الماي، زۇلىمدىققا بارعانى ءۇشىن جەكسۇرىن ەتىپ كورسەتەدى. بەكەجان ءوز ماحابباتى ءۇشىن ادال كۇرەسپەي، جاۋىزدىق جولىن تاڭدايدى، ال بۇل جولدا ول ءوزىن ارام پيعىلدى ادام رەتىندە تانىتادى. سول سەبەپتى ول ءوزىنىڭ جىمىسقى تىرلىگىن جاسىرىن ىستەيدى، ويىن قۇپيا ۇستايدى. جىردا بەكەجاننىڭ قالاي ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەنى، بۇرىن كىم بولعانى ايتىلمايدى. ەپوس ونى تەك "قاراقشى" دەپ اتايدى. ال، قاراقشىنىڭ بولمىس-ءبىتىمى بەلگىلى. قورەنگە قاراعاندا، بەكەجان - ايلاكەر، قۋ، ءبارىن الدىن-الا ويلاستىرىپ قويادى، ءاربىر ارام ءىسىن زالىمدىقپەن جۇزەگە اسىرادى. سوندىقتان ول قورەننەن دە قاۋىپتى. سول سەبەپتى جىر دا، جىرشى دا، تىڭداۋشى دا قورەندى ەمەس، بەكەجاندى قارعايدى، ونى يت ولىمگە قيادى. بەكەجان - ادام تابيعاتىنداعى ەڭ جاعىمسىز قاسيەتتەردىڭ، زۇلىمدىقتىڭ، جاۋىزدىقتىڭ بەلگىلەرىن بويىنا جيناقتاعان، سولاردىڭ سيمۆولىنا اينالعان وبراز. مىنە، بىزگە جەتكەن "قىز جىبەك" جىرى - تازا كوركەم فولكلوردىڭ ايشىقتى ۇلگىسى ەكەنى وسىدان دا بايقالادى.

قورىتا ايتقاندا، قازاقتىڭ كلاس­سيكالىق تۇردەگى "قىز جىبەك" جىرى - ەجەلگى رۋلىق زاماندا پايدا بولعان "جىگىتتىڭ ۇيلەنۋى" تۋرالى تۇپكى سيۋجەت­تىڭ نەگىزىندە ورتا عاسىرلاردا ۇلكەن ەپوس بولىپ قالىپتاسقان ءتۇرى. بۇل سيۋجەت، اسىرەسە، قازاق حاندىعى تۇسىندا كوركەم فولكلوردىڭ تاماشا ۇلگىسىنە اينالعان. تالانتتى اقىندار مەن جىرشىلار "قىز جىبەك" جىرىن تاماشا روماندىق ەپوس ەتىپ جىرلاعان، سونىڭ ارقاسىندا ول ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتىپ وتىر. جەتىپ قانا قويعان جوق، قازىرگى مادەنيە­تىمىزدىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى. "قىز جىبەك" جىرى پروفەسسيونالدى وپەراعا، كوركەم فيلمگە نەگىز بولدى. ول بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاڭا استاناسىنىڭ ساحناسىندا جاڭاشا قويىلدى. مىنە، وسىلاي ەجەلگى مادە­نيەتىمىز ۇزىلمەي، جالعاسىن تابۋدا، بۇگىنگى قوعامعا قىزمەت ەتۋدە، ول كەيىنگى ۇرپاققا دا رۋحاني ازىق بولارى كۇمانسىز. ونىڭ ايعاعى - پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن جۇزەگە اسىپ جاتقان "مادەني مۇرا" باعدارلاماسى.

اۆتورى: سەيىت قاسقاباسوۆ، م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، اكادەميك.