الماتىنىڭ اۋماعىن كىشى الماتى، ەسەنتاي، ۇلكەن الماتى سەكىلدى تاۋ وزەندەرى باسىپ وتەدى. الاتاۋسىلەمدەرىندەگى بيىلعى قاردىڭ دەڭگەيى جىلداعىدان اناعۇرلىم كوپ. اياقاستىنان كۇن جىلىنىپ، بەتكەيدەگى قارەرىسە كوكتەمگى جاڭبىرمەن ارالاسىپ، وزەندەردىڭ ارناسىنان اسۋى مۇمكىن. ەلدىمەكەندەردى تاسقىن شايۋ قاۋپى بار. مۇنداي جاعدايدا قالانىڭ تومەنگى بولىگى كوپ زارداپ شەگەدى.

(«قازگيدرومەت» ورتالىعىنىڭ مالىمەتى)

سوڭعى جىلدارى دۇنيەجۇزىندەگى كليماتتىڭ تۇرلىشە قۇبىلۋى جان بىتكەندى تۇرشىكتىرىپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە اۋا رايى كۇرت وزگەرۋدە. اسىرەسە، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك وڭىرلەردە جاعداي وتە قيىن. اتالعان ايماقتاردا ءۇش جىلدىڭ كولەمىندەگى جاۋىن-شاشىن ءبىر-اق ايدا ءتۇسىپ، ۇيلەردى قار مەن سۋ باسىپ قالدى. ەگەر اياقاستىنان كۇن جىلىنىپ كەتسە، بۇل وڭىرلەردە دە سۋ تاسقىنى بولۋى ابدەن مۇمكىن.  مۇنداي قاۋىپ الماتى وبلىسىندا قازىردىڭ وزىندە دە بىلىنە باستادى. الاتاۋ بۇرىن-سوڭدى بولماعان قار جامىلىپ جاتىر. كۇن كۇرت جىلىنسا ايتپاي كەلەتىن اپاتتى اۋىزدىقتاۋ قيىنعا تۇسەتىن ءتارىزدى.

الماتىنىڭ اۋماعىن كىشى الماتى، ەسەنتاي، ۇلكەن الماتى سەكىلدى تاۋ وزەندەرى باسىپ وتەدى. الاتاۋسىلەمدەرىندەگى بيىلعى قاردىڭ دەڭگەيى جىلداعىدان اناعۇرلىم كوپ. اياقاستىنان كۇن جىلىنىپ، بەتكەيدەگى قارەرىسە كوكتەمگى جاڭبىرمەن ارالاسىپ، وزەندەردىڭ ارناسىنان اسۋى مۇمكىن. ەلدىمەكەندەردى تاسقىن شايۋ قاۋپى بار. مۇنداي جاعدايدا قالانىڭ تومەنگى بولىگى كوپ زارداپ شەگەدى.

(«قازگيدرومەت» ورتالىعىنىڭ مالىمەتى)

سوڭعى جىلدارى دۇنيەجۇزىندەگى كليماتتىڭ تۇرلىشە قۇبىلۋى جان بىتكەندى تۇرشىكتىرىپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە اۋا رايى كۇرت وزگەرۋدە. اسىرەسە، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك وڭىرلەردە جاعداي وتە قيىن. اتالعان ايماقتاردا ءۇش جىلدىڭ كولەمىندەگى جاۋىن-شاشىن ءبىر-اق ايدا ءتۇسىپ، ۇيلەردى قار مەن سۋ باسىپ قالدى. ەگەر اياقاستىنان كۇن جىلىنىپ كەتسە، بۇل وڭىرلەردە دە سۋ تاسقىنى بولۋى ابدەن مۇمكىن.  مۇنداي قاۋىپ الماتى وبلىسىندا قازىردىڭ وزىندە دە بىلىنە باستادى. الاتاۋ بۇرىن-سوڭدى بولماعان قار جامىلىپ جاتىر. كۇن كۇرت جىلىنسا ايتپاي كەلەتىن اپاتتى اۋىزدىقتاۋ قيىنعا تۇسەتىن ءتارىزدى.

بيىل الماتىدا اۋا رايى قىرىق قۇبىلىپ وزگەرىپ، قىستىڭ ورتاسىندا جاۋىن تولاسسىز جاۋدى. مىنە، كوكتەم باستالماي جاتىپ تاعى دا جاڭبىر سەبەلەپ، جۇرتتى ابىگەرگە سالدى. وسىدان 1-2 جىل بۇرىن الماتى ايماعىندا cۋ تاسقىنى بولىپ، شەت ايماقتاردى سەل شايىپ كەتكەن بولاتىن. جىلداعىمەن سالىستىرعاندا مول جاۋعان جاڭبىر مەن تاۋ بوكتەرىندەگى قالىڭ قار الماتىلىقتاردى ابىرجىتىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى، ءبىز الماتى قالالىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى، «قازاقسەلدەنقورعاۋ» قوعامى، الماتى قالاسى اكىمشىلىگىنىڭ تابيعي اپاتتاردىڭ الدىن الۋ جانە سالدارىن جويۋ جونىندەگى دەپارتامەنتىنە حابارلاستىق. وكىنىشكە وراي، بۇل مەكەمەلەر الماتىنى توپان سۋ باسسا دا بىلق ەتپەيتىن سىڭايلى. «الدىن الۋ شارالارى جۇرگىزىلىپ جاتىر ما؟» دەگەن ساۋالىمىزعا جاۋاپ بەرمەي، بىرىنە-ءبىرى سىلتەپ ءوزىمىزدى ابىگەرگە سالدى. ءتىپتى، بۇل جاعدايعا ولاردىڭ ەشبىر قاتىسى جوق سەكىلدى. اسىرەسە، الماتى قالالىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى مەن «قازاقسەلدەنقورعاۋ» قوعامىنان مالىمەت الۋ مۇمكىن ەمەس. تەلەفون تۇتقاسىن العان ارعى شەتتەگى ادام مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەي بە، اۋزىمىزدى اشپاي جاتىپ باسقا نومەردى بەرىپ شىعارىپ سالادى. ال، ولار سىلتەگەن ادام ءىسساپاردا جۇرەدى. قۇددى، وسى مەكەمەلەردەگى تۇگەل قىزمەتكەر ءبىر مەزەتتە ىسساپارعا كەتكەن سەكىلدى. الدە ولار ءبارى جابىلىپ الماتىنىڭ ماڭىنداعى سۋ شايىپ جاتقان اۋىلداردى تاسقىننان اراشالاپ ءجۇر مە؟ ولاي دەيتىنىمىز، الماتى وبلىسىنداعى بەس بىردەي اۋداندا 80-گە جۋىق تۇرعىن ءۇي ەرىگەن قار سۋىنىڭ استىندا قالدى. الماتى وبلىسىنا قاراستى كوكسۋ اۋدانىنىڭ  مامبەت، مۇسابەك، العاباس، ىلە اۋدانىنىڭ  اقشي، ەسكەلدى اۋدانىنىڭ  باقتىباي، قارابۇلاق، ۇيعىر اۋدانىنىڭ  ۇزىنتام، پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ ورتالىعى  جاركەنت قالاسىنىڭ ماڭىنداعى كوكتال، ءۇشارال، كىشى شىعان اۋىلدارىن قازىلى سۋ باسىپ قالعان. الماتى وبلىسىنداعى سۋ تاسقىنىنىڭ تولاستايتىن ءتۇرى جوق، ءتىپتى  مۇز بەن قاردىڭ ەرۋى مەن جاۋىن-شاشىن سالدارىنان سۋ استىندا قالعان ۇيلەردىڭ سانى 130-دان اسىپ وتىر. ايتىپ كەلمەگەن اپاتپەن مىڭنان استام ادام ارپالىسىپ،  جۇزگە تارتا تەحنيكا جۇمىس ىستەپ جاتىر. سونىڭ وزىندە اپاتقا قارسى تۇرۋعا توتەنشە جاعداي ماماندارىنىڭ كۇشى جەتپەي، ولارعا كەي اۋدانداردا جەرگىلىكتى اسكەري بولىمدەگى جاۋىنگەرلەر مەن قاراپايىم تۇرعىندار دا كومەكتەسۋدە. ال، تاياۋدا الماتى-بىشكەك تاس جولىنىڭ بويىنداعى تارعاپ اۋىلىنا تاسقىننان تونگەن قاۋىپتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اسكەريلەر كەلىپ جەتكەن. ءتۇن ىشىندە تۇرعىندار ۇدەرە كوشىرىلدى. «كەتپەيمىز» دەگەندەر قولحات بەرىپتى. اسكەريلەر تاسقىننىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتقان كورىنەدى. تەك ءبىر قىزىعى، وسىنداي اقپاراتتىڭ ءبارىن توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى مەكەمەلەر تىسقا شىعارماي جاسىرىپ وتىر. ولاي ىستەۋ كىمگە، نە ءۇشىن كەرەك؟ تابيعاتتىڭ توسىن مىنەزى وسىمەن توقتاپ قالماس. قازىر كۇن ءالى سالقىن، قار تولىق ەرىگەن جوق. الاتاۋدىڭ ساي-سالاسىندا تالاي تەكشەمەتر سۋ مۇز بولىپ جاتىر. كۇن جىلىنسا وسىنىڭ ءبارى تومەنگە، ىلديعا قاراي اقپاي ما؟ سوندا ەكى كۇن جاڭبىر جاۋعاندا سۋ استىندا قالعان ەتەكتەگى اتاقتى «شاڭىراق» ماڭىنداعى حالىق قايتەر ەكەن؟!

وسىنداي ساتتە قاۋىپتىڭ الدىن الۋعا مىندەتتى مەكەمەلەر قايدا قاراپ وتىر؟ توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ قۇتقارۋشىلارى، «قازاقسەلدەنقورعاۋ» قوعامى قۇرال-سايماندارىن سايلاپ، جۇرتتى سەل بولۋ قاۋپى جايلى قۇلاعدار ەتىپ، اپاتتىڭ الدىن الۋعا كىرىسۋى كەرەك ەدى عوي. بىراق، كەز كەلگەن اپاتقا ساقاداي-ساي تۇرادى دەپ سەنىم بىلدىرگەن مەكەمەلەردەن تىم بولماسا جاۋاپ الا الماعان سوڭ «سەنگەن قويىم سەن بولساڭ…» دەگەننەن باسقا ايتارىمىز قالمادى. اۋا رايىنىڭ جاھاندىق وزگەرۋى وسى قالىپپەن ۇدەپ وتىرسا، الداعى تاۋلىكتەردە الماتى وبلىسىنىڭ تاۋلى اۋداندارىندا سۋ تاسقىنى بولۋى ابدەن ىقتيمال. كونەكوزدەر مەن كوپتى كورگەندەر «ساقتىقتى قازىردەن باستاپ قولعا الۋ كەرەك» دەسەدى. ال، اتالعان مەكەمەلەر قالىڭ ۇيقىدان ويانا الماي جاتىر. ەرتەڭ قامسىز حالىق اپاتتىڭ ارانىندا كەتسە كىم جاۋاپ بەرەدى؟

www.zan.zanmedia.kz

Cۋرەتتەر http://www.azattyq.org  سايتىنان الىندى.