بولعان زاماندا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەت قۇرا الامىز با؟

استانادا ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىندا سالىنىپ جاتقان جاڭا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرىلىس الاڭىنا جۋىقتا قالا اكىمى مەن مۇرتتى پرەمەر مينيستر ەكەۋى بارىپ، جۇمىستى كوزبەن كورىپ قايتتى. ايتا كەتۋ كەرەك، قۇرىلىس قارقىنى ەكپىندى. جازدى كۇن شىلدە بولعاندا اياقتالىپ، ستۋدەنتتەرىن كۇزدە قابىلداپ قالاتىن ءتۇرى بار. وعان مەنىڭ دە ەش كۇمانىم جوق. پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ اتىن العان وقۋ ورداسىن ول كىسىنىڭ جەتپىس جىلدىق مەرەيتويى بولعالى جاتقاندا وسى مارتەبەلى داتاعا وراي بىتىرمەي كورسىن. نە بولادى ەكەن؟ قۇرىلىس بىتەدى، اشىلۋ سالتاناتى دا وتەدى، الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ. وعان دا ەشكىمنىڭ كۇمانى جوق، ءتىپتى بولماسىن دا.

بولعان زاماندا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەت قۇرا الامىز با؟

استانادا ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىندا سالىنىپ جاتقان جاڭا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرىلىس الاڭىنا جۋىقتا قالا اكىمى مەن مۇرتتى پرەمەر مينيستر ەكەۋى بارىپ، جۇمىستى كوزبەن كورىپ قايتتى. ايتا كەتۋ كەرەك، قۇرىلىس قارقىنى ەكپىندى. جازدى كۇن شىلدە بولعاندا اياقتالىپ، ستۋدەنتتەرىن كۇزدە قابىلداپ قالاتىن ءتۇرى بار. وعان مەنىڭ دە ەش كۇمانىم جوق. پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ اتىن العان وقۋ ورداسىن ول كىسىنىڭ جەتپىس جىلدىق مەرەيتويى بولعالى جاتقاندا وسى مارتەبەلى داتاعا وراي بىتىرمەي كورسىن. نە بولادى ەكەن؟ قۇرىلىس بىتەدى، اشىلۋ سالتاناتى دا وتەدى، الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ. وعان دا ەشكىمنىڭ كۇمانى جوق، ءتىپتى بولماسىن دا.

الايدا، سول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ اتى حالىقارالىق بولا جاتار-اۋ، بىراق، زاتى قالاي بولار ەكەن؟.. ولاي كۇمان كەلتىرۋىمنىڭ ءوز سەبەپتەرى بار. نەگە دەسەڭىز، بىزدە بۇدان بۇرىن ونداي ۋنيۆەرسيتەتتەر اتى دارداي بولىپ اشىلىپ، ارتىنان جۇرتقا كۇلكى بولىپ قالعان جايلارى بار. مىسالى، الماتىداعى قازاق-بريتان ۋنيۆەرسيتەتى (سۋرەتتە). وندا وقيتىن ستۋدەنتتەردىڭ ايتۋىنشا، اتالعان وقۋ ورنىندا نە قازاق، نە اعىلشىن تىلىندە ءدارىس وقىلمايدى. تەك قانا ورىس تىلىندە ساباق جۇرەدى. ارينە، انگليادان كەلىپ ەشكىمنىڭ ورىسشا لەكتسيا وقىمايتىنى بەلگىلى. ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارى شەتەلدەن عالىمداردى شاقىرامىز دەيدى دە رەسەيلىك تانىس پروفەسسورلارىن اكەلە سالادى. ونىڭ وزىندە قاي ءبىر مىقتىلارى دەيسىڭ. ايتەۋىر قالتانىڭ قامىن ويلاعان بىرەۋلەرى كەلەدى دە سوۆەت زامانىنداعى بىردەمەلەرىن مىلجىڭداپ ايتقان بولادى ەكەن. حوش، مۇنى ءبىر دەلىك.

ال، تاعى ءبىر وقۋ ورنى گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتى (سۋرەتتە). ونى دا العاش اشقان كەزدە حالىقارالىق دەڭگەيدە ءبىلىم بەرەدى دەپ جاتىپ كەپ شۋلاعانبىز. ونىڭ قازىرگى جاعدايى سىن كوتەرمەيتىنىن ايتىپ، مارقۇم تۇركىشىل عالىم لەۆ نيكولايۇلىنىڭ قۇلاعىن شۋلاتپاي-اق قويالىق. باسقاسىن ايتپاعاننىڭ وزىندە ەلباسىنىڭ ءوزى ەسكەرتتى ەمەس پە. جاڭا ۋنيۆەرسيتەتكە ءوز اتىن بەرەمىن دەدى، بىراق، ەكىنشى ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىن جاساپ بىلىقتىرىپ جۇرمەۋلەرىن قاداپ تۇرىپ ايتتى. ونى باسشىلار ۇمىتسا دا حالىقتىڭ ەسىندە شىعار دەپ ويلايمىن.

سونىمەن ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، اينالىپ كەلگەندە الەمنىڭ ەشبىر ەلى ءبىزدىڭ ەلدىڭ ديپلومدارىن ءالى مويىنداي قويعان جوق. «ەنۋ-ءدى» قىپ-قىزىل ديپلوممەن ەكى رەت ءبىتىرىپ بارساڭ دا سەنى ەشبىر حالىقارالىق ۇيىم نەمەسە ەۋروپانىڭ، باتىستىڭ وركەنيەتتى مەكەمەسى قىزمەتكە الۋ بىلاي تۇرسىن، ەسىگىنەن دە قاراتپايدى. ءتىپتى، ونى ايتاسىڭ قازاقستانىمىزدىڭ وزىندە الماتى مەن قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتتەرىن بىتىرگەن تۇلەكتەر ۇلكەن سۇرانىسقا يە. ال، قالعاندارىنا وتاندىق جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ءوزى كۇدىكپەن قارايتىن بولىپ كەتكەن.

سوندا اينالىپ كەلگەندە، بار ءۇمىتىمىز ەلباسىنىڭ اتىمەن اتالماق جاڭا ۋنيۆەرسيتەتتە عانا بولىپ تۇر عوي. سولاي دەيىك. بىراق، ولارعا دا كۇدىكتەنە باستادىم. جۋىقتا سول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جاڭا باسقارۋشىلارى استاناداعى مەكتەپتەرگە بارىپ دارىندى بالالارمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. ادامدى بۇرىننان تانىماساڭ دا ءبىر ەكى اۋىز سوزىنەن بايقاپ بىلۋگە بولادى عوي. الگى قاراقتاردىڭ اڭگىمەلەرىن ەستىگەندە «قوياننىڭ ءتۇرىن كورىپ قالجاسىنان ءتۇڭىلۋدىڭ» كەرى كەلدى. الايدا، بۇل جەردە مەكتەپ ارالاعانداردىڭ سىرتقى پىشىندەرىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن. ءبارى دە كورسە كوز توياتىن قازاقتىڭ ازاماتتارى مەن وقىماستىلارى عوي. بىراق، سوزدەرىنەن وزدەرىن بىردەن تانىتىپ تۇرعانداي. ىشتەرىندە قازاقشا دۇرىستاپ سويلەيتىن بىرەۋى دە جوق. سۇراقتى اعىلشىنشا، قازاقشا قويىپ كور، بەزپولەزنو! تەك قانا ورىسشا جاۋاپ بەرەدى. ءتىپتى، تەلەسيۋجەتكە قازاق تىلىندە سينحرون بەرەتىن ءبىر ادام شىقپادى. اعىلشىنشا سوزگە تارتىپ كورىپ ەدىم، ورتا جاستاعى ءبىر ايەل كۇلىمسىرەپ بەتىمە قارادى دا جاۋاپ قاتپادى.

سوسىن، اۋىر ويعا قالدىم. ءبىزدى قويشى، نە كورمەدىك. بارىنەن دە ەلباسى نۇرەكەڭە وبال بولدى. مىنالار قىرۋار قارجى شاشىپ ۋنيۆەرسيتەت اشتىرىپ الماقشى دا ساباقتىڭ ءبارىن تەك ورىسشا وتكىزىپ، پرەزيدەنتتى الداپ وتىرا بەرمەكشى. شەتەلدەن پروفەسسور شاقىرامىز دەيدى دە، تاعى دا رەسەيدەن الدەكىمدەردى سۇيرەپ كەلمەك. ونىڭ وزىندە ماسكەۋ مەن پەتەربوردان بولسا جىلاپ كورىسەرسىڭ. مىنا تۇرعان ومبى مەن بارناۋلدان اكەلە سالادى عوي.

ال، وزىمىزدەگى جاعداي شە؟ اللاعا ءتاۋبا، عىلىمي دارەجەسى بارلار ماگيستردەن باستاپ عىلىم دوكتورىنا شەيىن جىرتىلىپ ايىرىلادى دەگەڭىز كەلەتىن شىعار. ونىڭىز راس، بارشىلىق. الايدا، عىلىم دوكتورلارىنىڭ كوبى مەملەكەتتىك قىزمەتتە «بيزنەس جاساپ» وتىر. ولارعا جاڭا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ اي سايىن بەرىلەتىن 4500-5000 اقش دوللارى كولەمىندەگى جالاقىسى ازدىق ەتەدى. ال، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا وزىمىزدە دايىندالعان عىلىمي كادرلارعا ءۇمىت ارتپاي-اق قويعان ءجون. نەگە؟! سەبەبى، بۇگىنگە دەيىن ماگيستراتۋرا حالتۋراعا، دوكتورانتۋرا دالباساعا اينالعانىن مينيستر تۇيمەباەۆتىڭ ءوزى جاقسى بىلەدى. كانديدات پەن دوكتورلاردى ينكۋباتوردىڭ بالاپانداي ءوندىرىپ جاتقان ەلدەگى عىلىمي كەڭەستىڭ جايىن مەن ايتپايىن، ءسىز بىلمەي-اق قويىڭىز.

سوندا ءبىز قاشان ءوزىمىزدىڭ گارۆاردىمىزدى، كەمبريدجىمىزدى، وكسفوردىمىزدى قالىپتاستىرامىز؟ الەمدىك ستاندارتتا ءبىلىم بەرەتىن، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ۋنيۆەرسيتەتتى قاشان، قاي ەلدىڭ ۇكىمەتى قۇرىپتى؟ ءبارى جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارى ەمەس پە. سوندا ءبىزدىڭ مۇنىمىز قاي ساسقانىمىز؟  جوو ارالارىندا شىنايى باسەكە تۋدىرىپ، جوعارى ءبىلىم بەرۋدى دەموكراتيالاندىرساق، اتىنا زاتى ساي ۋنيۆەرسيتەتتەر وزدەرى-اق ىرىكتەلىپ شىعا كەلەر ەدى دە. ال، ءسىز بۇعان نە دەيسىز؟

شاراپات استىقباەۆ،

تاۋەلسىز ساراپشى.