ءساۋiردiڭ 13-iندە «ازات» جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ كەڭسەسiندە وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى سارىاعاش اۋدانى اق­توبە اۋىلدىق وكرۋگiنiڭ تۇرعىندارى ءباسپاسوز وكiلدەرiمەن كەزدەستi. ەكi جىل بۇرىن، ياعني 2008 جىلى 20-21 اقپانداعى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن سارىاعاشتىقتاردىڭ تاۋقىمەتi كۇنi بۇگiنگi كۇنگە دەيiن تاۋسىلماپتى.

تۇرعىنداردىڭ جۋرناليستەرمەن كەزدەسۋiن ۇيىمداستىرۋعا باس-كوز بولعان «ازات» پارتياسى تورالقاسىنىڭ ءمۇ­شە­­سi مارجان اسپاندياروۆانىڭ ايتۋىنشا، وڭتۇستiكتەن كەلگەندەردiڭ بارار جەر، باسار تاۋى قالماعان سوڭ، جاردەم سۇراپ دەموكراتيالىق پارتيا كەڭسەسiنە كەلگەن. سەبەبi, سۋ باسقان سارىاعاشتاعى جاعداي «ازاتتىڭ» نازارىنان تىس قالماعان. وسى ماسليحاتقا كۇنi كەشە عانا كەلەتiندەرiن ايتىپ، حابارلاسقان قىزىلاعاش پەن ەگiنسۋ ەلدi مەكەندەرiنiڭ تۇرعىندارىن ورتا جولدان اكiم-قارالار ۇستاپ الىپ، جiبەرمەي قويعان. «وپپوزيتسيالىق پارتياعا بارىپ شاعىمدانبايسىڭدار، بارلىق ماتەريالدىق ماسەلە­لەرiڭدi شەشەمiز»، - دەپ، ۋادە بەرگەن كورiنەدi.

ءساۋiردiڭ 13-iندە «ازات» جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ كەڭسەسiندە وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى سارىاعاش اۋدانى اق­توبە اۋىلدىق وكرۋگiنiڭ تۇرعىندارى ءباسپاسوز وكiلدەرiمەن كەزدەستi. ەكi جىل بۇرىن، ياعني 2008 جىلى 20-21 اقپانداعى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن سارىاعاشتىقتاردىڭ تاۋقىمەتi كۇنi بۇگiنگi كۇنگە دەيiن تاۋسىلماپتى.

تۇرعىنداردىڭ جۋرناليستەرمەن كەزدەسۋiن ۇيىمداستىرۋعا باس-كوز بولعان «ازات» پارتياسى تورالقاسىنىڭ ءمۇ­شە­­سi مارجان اسپاندياروۆانىڭ ايتۋىنشا، وڭتۇستiكتەن كەلگەندەردiڭ بارار جەر، باسار تاۋى قالماعان سوڭ، جاردەم سۇراپ دەموكراتيالىق پارتيا كەڭسەسiنە كەلگەن. سەبەبi, سۋ باسقان سارىاعاشتاعى جاعداي «ازاتتىڭ» نازارىنان تىس قالماعان. وسى ماسليحاتقا كۇنi كەشە عانا كەلەتiندەرiن ايتىپ، حابارلاسقان قىزىلاعاش پەن ەگiنسۋ ەلدi مەكەندەرiنiڭ تۇرعىندارىن ورتا جولدان اكiم-قارالار ۇستاپ الىپ، جiبەرمەي قويعان. «وپپوزيتسيالىق پارتياعا بارىپ شاعىمدانبايسىڭدار، بارلىق ماتەريالدىق ماسەلە­لەرiڭدi شەشەمiز»، - دەپ، ۋادە بەرگەن كورiنەدi.

ەكi جىل بۇرىنعى توپان سۋدىڭ وتiندە قالعان وڭتۇستiك وڭiردەگi «اقتوبە»، «بiرلەسۋ»، «جۇزiمدiك»، عاني مۇراتباەۆ اتىنداعى جانە «قوشقاراتا» اۋىلدىق وكرۋگتەرiندە بەس جۇزدەن اسا تۇرعىن ۇيلەرi زاقىمدانعاندار تيiستi ورىندار­عا شاعىمدانىپ، استاناعا ەكi رەت بارعان، سۋ تاسقىنى سالدارىنان كەيiنگi جەرگiلiكتi كوميسسيانىڭ شىعارعان ادiلەتسiز شەشiمiن قايتا قاراۋدى تالاپ ەتiپ، وبلىستىق پروكۋراتۋراعا ارىز جازعان. پروكۋراتۋرا 2009 جىلى 13 قاراشا كۇنi 7/324-شi نومiرمەن بەرگەن جاۋابىندا وبلىستىق اكiمدiك قايتادان كوميسسيا تاعايىنداپ، سۋ تاسقىنىنان تۇرعىن ۇيلەرگە كەلگەن زالالدى انىقتاۋعا قوسىمشا شارالار قولدانۋعا ۇسىنىس بەر­گەنiن ايتقان.

سۋ تاسقىنىنىڭ سالدارىن جويۋ جونiندە ۇكiمەت 2008 جىلى 21 ناۋرىزدا ارنايى قاۋلى قابىلداپ، الەۋمەتتiك ماقساتتاعى نىسانداردى جانە تۇرعىن ۇيلەردi قالپىنا كەلتiرۋ iس-شارالارىن بەكiتكەن. سول قاۋلى بويىنشا زارداپ شەككەن تۇرعىنداردىڭ وتباسىنا 295 مىڭ تەڭگە ءبولiنۋi دە قاراستىرعان. الايدا جەرگi­لiكتi تەكسەرۋ كوميسسياسى ءار ءۇيدi ارالاپ، زالالداردى كوزبەن مولشەرلەپ بەلگiلەگەن. سۋدىڭ ورتاسىندا قالعان وتباسىلار بەلگiلەنگەن سومانىڭ 25 پايىزى مولشەرiندە عانا اقشا السا، اكiمدiكتە تانىس-تامىرلارى بارلار ءجۇز پايىزعا دەيiنگi قارجىنى يەلەنگەن. بۇل وڭiردە تۇرعىن ۇيلەر كوبiنەسە سامان كiرپiشتەن سالىنعاندىقتان، توپان سۋعا توتەپ بەرە الماعان.

زارداپ شەگۋشi گۇلنار جۇماباەۆانىڭ ايتۋىنشا، سۋ تاسقىنىنا اكiمدiك كوڭiل بولمەگەن. «بارماعان جەرiمiز، باسپاعان تاۋىمىز جوق، - دەي­دi گۇلنار. - قۇزىرلى مەكەمەلەرگە، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ وبلىستىق بولiمشەسiنە دە ارىزداندىق. وتكەن جىلعى 2009 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان باستاپ، «ازات» پارتياسىنىڭ وبلىستىق فيليالىنا بارىپ ارىزدانىپ، كومەك سۇرادىق. سول ۋاقىتتان بەرi «ازات» پارتياسىنىڭ زاڭگەرi كەلiپ، كەڭەس بەرiپ، تالاي بىلىقتىڭ باسىن اشىپ كورسەتتi. وسى پارتيادان باسقا ەشكiم بiزدiڭ جاعدايىمىزعا كوڭiل بولمەيدi. سارىاعاشتىقتاردىڭ تارتىپ وتىرعان تاۋقىمەتiن وسى پارتيا ارقىلى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيگە كوتەرiپ، جوعارى بيلiكتە وتىرعاندارعا ەسكەرتۋ جاساۋ ءۇشiن كەلدiك».

ال تاعى بiر زارداپ شە­گۋشi ورالاي ءاجiحانوۆا: «بiز وكرۋگتەگi 500 وتباسىنىڭ اتىنان كەلiپ وتىرمىز. ەگەر قۇزىرلى مەكەمەلەر بiزدiڭ تالابىمىزعا قۇلاق اسپاسا، اۋداندىق جانە وبلىستىق اكiمدiكتiڭ الدىندا قارسىلىق شاراسىن ءوت­كiزiپ، ەل-جۇرتتى كوتەرەمiز»، - دەيدi.

ونىڭ ءسوزiن نۇرلان شاحاباەۆ قوستادى: «سۋ تاسقىنىنان كەيiنگi بiزدiڭ كورگەن ازابىمىز قىزىلاعاشتا دا قايتالانباۋى ءۇشiن ارنايى كەلiپ وتىرمىز. جەرگiلiكتi جەردە قۇرىلعان كوميسسيا ەشقانداي ماسەلەنi شەشە المايدى، بۇل جاعداي ۇكiمەت تاراپىنان باقىلانۋعا تيiس».

سارىاعاشتان كەلگەن­دەردiڭ ءسوزiنiڭ جانى بار، جەرگiلiكتi جەردە قۇرىلعان كوميسسيانىڭ قۇرامىندا ارنايى قۇرىلىس ماماندارى جوقتىڭ قاسى، سۋ تاسقىنىنىڭ زاردابىن ساراپتاپ-ەسەپتەۋ ءۇشiن دە كاسiبي بiلiكتiلiك قاجەت. سول سەبەپتi دە سۋ تاسقىنىنان كەيiن قالقيىپ، سۋ سورعان سامان ءۇيدiڭ قابىرعاسىنىڭ سىلاعى ءتۇسiپ، iرگەتاسى وتىرىپ، ءجون­دەۋ­گە كەلمەيدi. كوميسسيا جاردەم اقشانى ءۇيدiڭ ۋاقىتشا قالقيعان كەيپiن سىرتتاي قاراپ باعالاپ، شىعارىپسالما شەشiم شىعارا سالعان. وسىنداي ساۋاتسىز، بiلiگi جوق كوميسسيانىڭ تۇجىرىمى بويىنشا جاسالعان ارەكەتتiڭ كەسiرiنەن 500-دەن اسا تۇرعىننىڭ باسپاناسى قاۋiپتi جاعدايدا تۇرعان كورiنەدi.

مەملەكەتتiك الەۋمەتتiك شيەلەنiستەردi قاراستىرۋ جانە شەشۋ جونiندەگi قوعامدىق كەڭەستiڭ توراعاسى نۇرلان نىعماتۋللينگە جازعان ءوتiنiش­تەرiندە بۇدان بۇرىن دا «نۇر وتان» پارتياسىنا ارىزدان­عاندارىن، بiراق ەش ناتيجە بولماعانىن اتاپ وتكەن. وسى وڭiردەگi 500-دەي وتباسىنىڭ جاعدايىن شەشۋدi, ءارi وكرۋگتە كوشپەلi وتىرىس وتكiزۋدi تالاپ ەتكەن. وسى وتiنiشتەن كەيiن ناتيجە بولماسا، جاعداي ۋشىعىپ كەتپەۋi ءۇشiن الدارىنا سوڭعى رەت كەلiپ وتىرعاندارىن ەسكەرتكەن.

ەگIنسۋلىقتار ەڭIرەپ ءجۇر

وسى ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا «ازاتتىڭ» تورالقا مۇشەسi مارجان اسپاندياروۆا ەگiنسۋ اۋىلىنىڭ 400-دەن استام تۇرعىنى قول قويعان ءوتiنiش-حاتتى الماتى وبلىسىنىڭ اكiمi سەرiك ۇمبەتوۆكە دە، ءباسپاسوز وكiلدەرiنە دە تاپسىردى. ءوتiنiشتi وقىرمان نازارىنا ىقشامداپ ۇسىنىپ وتىرمىز: «قىزىلاعاش سۋ قويماسىنان زارداپ شەككەن ەگiنسۋ اۋىلى تۋرالى نەگە مەملەكەتتiك دەڭگەيدە ايتىلمايدى؟ بۇكiل بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ناۋرىزدىڭ 13-iنەن باستاپ كورسەتiلiپ، باسىلىپ جاتقان سۋرەتتەر: شاتىرىنا دەيiن سۋ باتىپ تۇرعان ۇيلەر، سۋدا قالعان كولiكتەر، توتەنشە جاعداي مينيسترلiگiنiڭ تiكۇشاقپەن حالىقتى كوشiرiپ جات­قان تەلەارنالارداعى كورسەتiلiپ جاتقان بەينەكورiنiستەر - ەگiنسۋدا بولعان جاعداي. تيترد­ە: «قىزىلاعاشقا كومەك بەرiڭiزدەر»، - دەپ جازادى. مۇنداي كوزبوياۋشىلىق كiمگە قاجەت؟ قىزىلاعاشتى توپان سۋ بiر ءتۇننiڭ iشiندە شايىپ ءوتiپ، تاڭعى ساعات 9-دا ەگiنسۋدى سۋعا باتىردى. بiزگە كومەك قاشان كەلەدi? ارينە، قىزىلاعاشتاعى قىرعىنمەن ەگiنسۋدى سالىستىرۋعا كەلمەيدi, وندا ادامدار ءولiمi ورىن الدى. ولاردىڭ اراسىندا بiز سياقتى امان قالعاندار بار عوي، بiزدi ءبولiپ-جارماي، بارiمiزگە بiردەي كومەك كورسەتiلۋگە تيiس. وسى سۋ قويماسىنىڭ كەسiرiن بiز دە تارتىپ وتىرمىز. ءسوزiمiزدi ەشكiم ەستiمەيدi, وبلىستىق «جەتiسۋ» ارناسىنىڭ جۋرناليستەرi: «بiزگە ناقتى تاپسىرما بەرiلگەن، تەك قانا قىزىل­اعاشتى تۇسiرەمiز. تۇسiرگەندە دە، وبلىس اكiمi س.ۇمبەتوۆكە العىس ايتىلۋعا تيiس، «نەگاتيۆ» كەرەك ەمەس»، - دەيدi.

ال 20-25 كۇن سۋدا قالعان ۇيدە قالاي تۇرامىز؟ ورتاسىنان قاق بولiنگەن ساراي، مونشا تۋرالى ايتپاي-اق قويالىق. عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنان كەلگەن ماماندار: «ەگiنسۋداعى ۇيلەردi قايتادان سالۋ كەرەك»، - دەگەن قورىتىندى جاسادى. ال اۋدان، وبلىستان نەشە رەت كەلگەن كوميسسيا شەشiمدەرiن بiرنەشە رەت وزگەرتتi. تۇرعىن ۇيلەردiڭ جارتىسىن «قازاقستان تەمiرجولى» سالىپ بەرەتiن بولدى دەسە، ال ولاردىڭ ەسەبiنە كiرمەگەن 72 ءۇي بويىنشا شىعارىلعان شەشiم كۇندە وزگەرiپ جاتىر. باسىندا 25 ءۇيدiڭ بۇزىلىپ، قايتا سالىناتىنى ايتىلىپ ەدi, ەندi ول ۇيلەر سانى 16-عا كەمiدi. جەرگiلiكتi بيلiك اقسۋ اۋدانىنداعى بانكتiڭ ەسەپشوتىنا تۇسكەن قارجى تەك قىزىلاعاشقا جۇمسالاتىنىن ايتادى. ەگiنسۋلىقتارعا كiم قول ۇشىن بەرەدi? مiنە، بۇگiن وسىنداي ازاپقا شىداماي، بiر ادام اسىلىپ ءولدi, ءبارiمiزدiڭ ولگەنiمiزدi كۇتiپ وتىرسىزدار ما؟ بوس ۋادە، قۇر سوزدەن شارشادىق».

(ەگiنسۋ اۋىلىنىڭ 400 تۇرعىنى قول قويعان).

باقىتگۇل ماكIمباي،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 15 (52) وت 14 اپرەليا 2010 گ.