ازاتتىق راديوسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۇرعان ەسىمدى قىرعىز قىزىنا دەگەن بالاڭ ماحابباتى جايلى بۇعان دەيىن كوپشىلىككە بەلگىسىز بولىپ كەلگەن سىردىڭ بەتىن اشتى. تۋرا كينوداعى ءتارىزدى، ەكى جاستىڭ ماحابباتىنا ءۇشىنشى بىرەۋ كيلىككەن.

ازاتتىق راديوسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۇرعان ەسىمدى قىرعىز قىزىنا دەگەن بالاڭ ماحابباتى جايلى بۇعان دەيىن كوپشىلىككە بەلگىسىز بولىپ كەلگەن سىردىڭ بەتىن اشتى. تۋرا كينوداعى ءتارىزدى، ەكى جاستىڭ ماحابباتىنا ءۇشىنشى بىرەۋ كيلىككەن.

قاراعاندىدان كەلگەن ۇشاق

1961 جىلعى قاراشا ايىنىڭ باسىندا بىشكەك (سول كەزدەگى فرۋنزە) قالاسىنىڭ اۋەجايىنا شاعىنداۋ ۇشاق كەلىپ قوندى. اق جەيدەگە قارا گالستۋك تاققان، كوستيۋمشەڭ، باسىندا قالپاعى بار سىمباتتى جىگىت ۇشاق باسپالداعىمەن جەڭىل باسىپ ءتۇسىپ كەلە جاتتى. بۇل - قازاقستاننىڭ بولاشاق پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بولاتىن. ول شاماسى بۇل جاققا بەيرەسمي، دوستىق ساپارمەن كەلگەن بولسا كەرەك. بۇل كەزدە ونىڭ جاسى نەبارى 21-دە عانا بولاتىن. دەگەنمەن بۇل ونىڭ پارتيالىق مانساپتى قىزمەت باسپالداعىنا اياعىن ەندى عانا باسقان كەزى ەدى.

بولات قورىتۋشىنىڭ بەدەلدى ماماندىعىن يگەرگەن جاس جىگىتتىڭ قالتاسىنا ءبىراز اقشا دا تۇسكەن. نۇرسۇلتان ءوزىنىڭ جاقىن دوسى ماراتتىڭ ۇيلەنۋ تويىنا كەلگەن ەدى. دارەتحاناسى دالادا تۇرعان شاعىن جەر ءۇيدىڭ ءبىر بولمەسى الداعى ون كۇنگە ونىڭ رەزيدەنتسياسى بولدى.

وسىناۋ كىشكەنە ۇيدە بولعان ۇيلەنۋ تويىنا قاتىسۋدان وزگە نۇرسۇلتاننىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى شارۋاسى بار ەدى. ول مەدينستيتۋتتا وقيتىن تۇرعان ەسىمدى جاس ستۋدەنت قىزدىڭ اتا-اناسىنان رۇقسات سۇراۋعا دا كەلگەن.

جاستار ءبىر-ءبىرىن 1958 جىلى شامالعان اۋىلىندا العاش رەت كورگەننەن بەرى حات الىسىپ تۇراتىن. بۇدان سوڭ نۇرسۇلتان ۋكرايناعا بولات قورىتۋشىنىڭ وقۋىنا كەتىپ، ول جاقتان 1960 جىلى تەمىرتاۋعا ديپلومدى جۇمىسشى بولىپ ورالعان. بۇل كەزدەرى نۇرسۇلتاننىڭ اناسى فرۋنزەدەگى جاس ستۋدەنت قىز تۇرعان ابدىكەرىموۆاعا الما مەن قۇرتتان سالەم-ساۋقات سالىپ تۇراتىن. تۇرعان ولاردىڭ كورشىلەس قىرعىز جايلاۋىنداعى بۇرىننان بەرى ارالاسىپ تۇراتىن دوستارىنىڭ جيەن قىزدارى ەدى.

ولارعا دانەكەر بولعان تاعى ءبىر ادام - تۇرعان قىزدىڭ اۋىلداسى جانە جاقىن تۋىسى مارات اقماتاەۆ بولاتىن. 1958 جىلى قازاقتارعا

قۇدا تۇسۋگە كەلگەن قىرعىزدار شامالعان اۋىلىنداعى نازارباەۆتاردىڭ شاعىن ۇيىنە توقتاپ، نۇرسۇلتان مەن تۇرعان وسى كەزدە تانىسقان ەدى. تۇرعان نۇرسۇلتاننىڭ اناسى ءالجان اپانىڭ وزىنە قانداي قامقورلىقپەن، مەيىرىممەن قاراعانىن ءالى كۇنگە دەيىن ۇمىتقان جوق. بولاشاق پرەزيدەنتتىڭ قاراپايىم شارۋا اكەسى ءابىش تە، ولاردىڭ وتباسىنداعى ەرەكشە ءبىر جىلىلىق تا ەسىندە.

مارات اقماتاەۆتىڭ اتا-اناسى دا نۇرسۇلتاندى ءوز ۇلدارىنداي جاقسى كوردى. كوپ ۇزاماي نۇرسۇلتان قۇرداس دوسى مارات اقماتاەۆتى الىستاعى بەيتانىس ۋكرايناعا وقۋعا بارۋعا كوندىرگەن. دنەپرودزەرجينسكىدەگى تەحنيكالىق ۋچيليششەدە ولار بىرگە وقىدى. نۇرسۇلتان مەن مارات ءالى كۇنگە دەيىن جاقسى دوستار.

نۇرسۇلتاننىڭ اتا-اناسىنا قاراعاندا ماراتتىڭ اكە-شەشەسى باقۋاتتى تۇراتىن. ماراتتىڭ اكەسى اتاقتى جىلقىشى ەدى. ولار وزدەرى تۇراتىن كىشى-كەمين اۋىلىندا «ۆولگا» ماشيناسىن ءبىرىنشى بولىپ الدى، فرۋنزەدەن دە اۋىلداستارىنىڭ اراسىنان العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءۇي ساتىپ الدى. الايدا، مارات ەڭبەك جولىن جۇمىسشىلىقتان باستادى.

مارات دوسى وكتيابر رەۆوليۋتسياسىنىڭ كەزەكتى مەرەكەسى كۇنى - 7 قاراشادا ۇيلەنۋ تويىن جاساماق بولعان كەزدە، نۇرسۇلتان ەكى مىڭ گرادۋستىق دومنا پەشىندە بولات بالقىتىپ جۇرگەن ەدى. جاقسى حاباردى ەستي سالىسىمەن نۇرسۇلتان ءبىر اپتاعا دەمالىس الىپ، فرۋنزەگە تارتتى. ول كەزدەرى ەكىنىڭ ءبىرى ۇشاقپەن ۇشا بەرمەيتىن. ءتىپتى ءدال سول فرۋنزەدەگى ءىرى پارتيالىق باسشىلاردىڭ ءوزى الىستاعى ماسكەۋگە پويىزبەن بەس-التى كۇن ءجۇرىپ باراتىن. الايدا نۇرسۇلتان اسىعىس بولاتىن. وعان تۇرعان قىزبەن اراداعى ماسەلەنى دە شەشىپ الۋ كەرەك ەدى.

بىراق نۇرسۇلتاننىڭ دەگەنى بولمادى. اكەسى قىزىن «الىستاعى قازاقستانعا» بەرگىسى كەلمەدى. بۇعان شامدانعان نۇرسۇلتاننىڭ كوڭىلى تۇرعاننىڭ ەڭ جاقىن دوس قىزى - زينا چىنىباەۆاعا قاراي اۋىپ كەتتى. الايدا بۇل جاعداي ماراتقا ۇناعان جوق. سوندىقتان ول نۇرسۇلتان مەن زينانىڭ اراسىنا سىنا قاقتى.

القيسا، قۇرمەتتى وقىرمان، نۇرسۇلتاننىڭ بەلگىسىز بالاڭ ماحابباتى تۋرالى حيكايامىزدى باستايىق.

زينانىڭ ماحابباتى

فرۋنزە مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ بەس قاباتتى جاتاقحاناسى بۇگىندە قالالىق اۋرۋحاناعا بەرىلگەن. شۋعا تولى دالىزدەر، قاراپايىم عانا توسەنىشتەر توسەلگەن، كەرەۋەتتىڭ تۇسىنا پلاكاتتار ىلىنگەن ستۋدەنتتىك بولمەلەردىڭ اۋرۋحانانىڭ تىپ-تىنىش پالاتالارىنا اينالعانىنا دا ءبىراز ۋاقىت بولعان. ءدارىنىڭ ءيىسى مۇنداعى سوۆەتتىك اتىرلەر مەن ءيىسسۋلاردىڭ، ەرىن بوياعىشتاردىڭ حوش يىستەرىن الدەقاشان باسىپ كەتكەن.

ستۋدەنتتىك جاتاقحانانىڭ ءبىر بولمەسىندە تۇرعان، زينا، ناتاشا جانە ناديا ەسىمدى ءتورت قىز بىرگە تۇراتىن. كەشكە قاراي ولار كورىكتى جىگىتكە

تۇرمىcقا شىعۋ، ينستيتۋتتان سوڭ جاقسى جەرگە جۇمىسقا ورنالاسۋ سياقتى الاڭسىز، باقىتتى بولاشاق جايىندا ءبىر-بىرىمەن ارماندارىن بولىسەتىن. ەندى قالاي دەيسىز - جاقىندا عانا، 1961 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا سوۆەتتىك جاس جىگىت يۋري گاگارين ءبىرىنشى بولىپ عارىشقا ۇشقان; سوۆەتتىك باسشى نيكيتا حرۋششەۆ كوممۋنيزمنىڭ جاقىنداپ قالعانىن، ول كەزدە اقشانىڭ قاجەت بولمايتىنىن، ال دۇكەندەردە ساتۋشىلاردىڭ تۇرمايتىنىن كۇن-ءتۇن دەمەي قايتالاۋمەن بولاتىن.

قىزدار كوممۋنيزمدى ءتىپتى دە كورمەيتىندەرىن، ال الىستاعى قازاقستاننان كەلەتىن كەلبەتتى جاس جىگىت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ولاردىڭ ەشقايسىسىنا دا بۇيىرمايتىنىن بىلگەن جوق، ارينە. نۇرسۇلتان كەتە سالىسىمەن-اق رەنجىسىپ قالعان ەكى دوس قىز بۇدان سوڭ ءومىر بويى كەزدەسپەيتىنىن دە ويلاعان جوق.

نۇرسۇلتان تۇرعاندى ىزدەپ بارعان بولاتىن، بىراق زيناعا ۇيلەنبەك ويمەن قايتتى. بىراق ۇيلەنگەن دە جوق، بۇدان سوڭ ول ەكى قىزدىڭ ءبىر دە بىرەۋىن ەشقاشان كورگەن دە ەمەس.

نۇرسۇلتان پاتشالىق پاراساتپەن كەلدى. ول تۇرعانعا ءبىر قۇشاق گۇل سىيلادى. الگى گۇلدەر وسى ۋاقىتقا دەيىن قىزدىڭ ەسىندە. ول كوكشىل ءتۇستى حريزانتەما گۇلى بولاتىن! نۇرسۇلتان تاعى جۇننەن توقىلعان ەكى سۆيتەر الىپ كەلىپتى. سودان سوڭ تۇرعانعا شۇلىق ساتىپ الىپ بەردى. تۇرعان ءبىر سۆيتەردى دوس قىزى زيناعا سىيلادى. بىراق كوپ ۇزاماي سۆيتەرمەن قوسا زينا ونىڭ جىگىتىن دە الىپ كەتتى.

وسى ءبىر جايسىز وقيعادان كوپ وتپەي زينا دا، تۇرعان دا قىرعىز جىگىتتەرىنە تۇرمىسقا شىقتى. بىراق ەكەۋى دە ەرتە جەسىر قالدى. زينا دا، تۇرعان دا بالالى-شاعالى بولىپ، نەمەرە ءسۇيدى. بىراق، نۇرسۇلتانعا دەگەن باياعى بالاڭ ماحاببات كوڭىلدىڭ تۇكپىرىندە جاتىر.

وقتا-تەكتە ەسكە ءتۇسىپ، جۇرەكتەرىن سىزداتىپ تا قويادى. «ەگەر نۇرسۇلتان ماعان ۇيلەنگەندە تاعدىرىم وزگەشە قالىپتاسار ما ەدى، باقىتتى دا باي بولار ما ەدىم». زينا دا، تۇرعان دا وسىلاي ويلايدى. زينا دا، تۇرعان دا عىلىممەن اينالىستى، ديسسەرتاتسيالارىن قورعادى. جاستارى 70-كە كەلگەنىنە قاراماستان ولار ءالى كۇنگە دەيىن مەديتسينا سالاسىندا جۇمىس ىستەۋدە. بىراق سوڭعى 50 جىلدىڭ ىشىندە بۇرىنعى دوس قىزدار بىرىمەن ءبىرى ءبىر-ەكى رەت قانا كەزدەسكەن.

ءبىزدىڭ بۇل شاعىن زەرتتەۋىمىزدى جۇرگىزۋگە 2010 جىلدىڭ 19 اقپانىندا قىرعىزدىڭ «اعىم» گازەتىنە زينا چىنىباەۆانىڭ بەرگەن سۇحباتى تۇرتكى بولدى. سۇحبات «نازارباەۆ ەكەۋىمىز قىز-جىگىت بولعانبىز» دەپ اتالادى.

جۋرناليست نازگۇل قالمامبەتوۆا اڭگىمەنى جاپ-جاس زينا مەن نۇرسۇلتاننىڭ قالاي تانىسقان كەزدەرىنەن باستاعان. گازەتتىڭ ءبىر بەتىن تۇتاس العان سۇحباتتا نۇرسۇلتاننىڭ فرۋنزەگە قالاي كەلگەندىگى ايتىلادى. مارات ەڭ جاقىن دوسىن ءوزىنىڭ جيەنىنە ۇيلەنەر دەپ ويلاپتى. ءسويتىپ، دوستىعىمىزعا قوسا تۋىستاسىپ كەتەرمىز دەپ ۇمىتتەنگەن. الايدا، زينانىڭ ايتۋىنشا، نۇرسۇلتاننىڭ كوزى تۇرعانعا ەمەس، وعان تۇسكەن.

نۇرسۇلتان قوناقتا ءبىر اپتا بولعان. وسىلايشا جاستار جۇپتارىن جازباي بارلىعى بىرگە كينوعا، كورمەلەر مەن مۇراجايلارعا بارعان. قوناقتا بولىپ، ەسكەرتكىش ءۇشىن سۋرەتكە تۇسكەن.

نۇرسۇلتان ازىلقويلىعىمەن، اقجارقىن مىنەزىمەن جانە جاستىق جالىنىمەن، گيتارادا، اككوردەوندا ويناي الاتىندىعىمەن قىرعىز دوستارىن تامساندىرعان. نۇرسۇلتان ءتۇرلى اندەر ايتىپ، ۇنەمى ەلدىڭ نازارىندا بولعان. «كەلبەتتى، كوڭىلدى جىگىت اككوردەوندا جان

"ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە ماحاببات تۋرالى، ءبىر-ءبىرىمىزدى ساعىنىپ، كورگىمىز كەلەتىندىگى جايىندا جازاتىنبىز."

تەبىرەنتەرلىك اۋەندەر ويناعان».

- نۇرسۇلتان ەلىنە كەتىپ، ەكەۋىمىز ءجيى حات الىسا باستادىق، - دەيدى زينا. - ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە ماحاببات تۋرالى، ءبىر-ءبىرىمىزدى ساعىنىپ، كورگىمىز كەلەتىندىگى جايىندا جازاتىنبىز.

زينا مەن نۇرسۇلتان ءبىر جىل بويى حات الىسىپ تۇرادى. 1962 جىلدىڭ جازىنا قاراي نۇرسۇلتاننان حات ساپ تيىلادى. زينا تەمىرتاۋدان حات كەلىپ قالا ما دەگەن ۇمىتپەن باس پوشتاعا ۇنەمى بارىپ تۇراتىن.

نۇرسۇلتان نەگە حات جازعاندى قويدى؟ بۇعان دەيىن اپتا سايىن ءبىر حات جىبەرىپ تۇرۋشى ەدى عوي. نازارباەۆتىڭ ساراي جىلناماشىسى، ونىڭ ساياسي ماسەلەلەر جونىندەگى كەڭەسشىسى ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆ «قازاقستان جانە نازارباەۆ: وزگەرىستەر لوگيكاسى» اتتى كىتابىندا 1962 جىلدىڭ اقپان ايىندا نۇرسۇلتان قازاقستان كومسومولىنىڭ سەزىندە كەرەمەت ءسوز سويلەدى دەپ جازادى.

ءسوزىن سول كەزدەرى جۇلدىزى جانىپ كەلە جاتقان اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ ولەڭىمەن باستاعان جاس مەتاللۋرگتىڭ ەكپىنى اۋديتورياعا قاتتى اسەر ەتكەن. جاس نۇرسۇلتاندى ءدال سول جەردە-اق قازاقستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەلىگىنە، ال ماسكەۋدەگى سەزدە بۇكىلوداقتىق كومسومول ۇيىمىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەلىگىنە كانديدات ەتىپ سايلايدى.

قىرعىز قىزىمەن اسىعىس سۇيىستەن باستالعان نۇرسۇلتاننىڭ ماحابباتىنا توقتاۋ سالعان نە ەدى؟ ولاردا سۇيىسكەننەن باسقا ەشنارسە

بولماعان. «ول كەزدەرى سەكس-مەكستىڭ نە ەكەندىگىن بىلمەيتىنبىز. ول كەزدىڭ جاستارى ءوزىن-ءوزى ۇستاي بىلەتىن، مادەنيەتتى بولاتىن»، - دەيدى زينا ازاتتىق راديوسىنىڭ تىلشىسىنە.

جاستاردىڭ ارالارىنىڭ سۋىنا نۇرسۇلتاننىڭ جاقىن دوسى مارات ىقپال ەتكەن بولىپ شىقتى. «ءبىر جولى پوشتادان نۇرسۇلتاننىڭ كەزەكتى حاتىن الىپ كەلە جاتقانمىن. جولدا تانىس جىگىت كەزىگىپ قالدى. ءبىز ءبىرشاما ۋاقىت اڭگىمەلەسىپ تۇرىپ قالدىق. ال ءبىزدى ءوتىپ بارا جاتقان تروللەيبۋستىڭ ىشىندە وتىرعان مارات كورىپ قالىپتى. ول نۇرسۇلتانعا زينانى الدەبىر جىگىتپەن كوردىم دەپ حات جازعان»، - دەيدى زينا «اعىم» گازەتىندەگى سۇحباتىندا.

بۇل جەردە ول لەنينگرادتاعى اسپيرانتۋرادان سوڭ 1975 جىلى فرۋنزەگە كەلگەن كەزدە ماراتتىڭ ءوزىنىڭ ايتقان ءسوزىن دالەلگە كەلتىرەدى. «ءبىر جولى ايالدامادان ماراتتى جولىقتىرىپ قالدىم. ول

"ول كەزدەرى سەكس-مەكستىڭ نە ەكەندىگىن بىلمەيتىنبىز. ول كەزدىڭ جاستارى ءوزىن-ءوزى ۇستاي بىلەتىن، مادەنيەتتى بولاتىن."

ماعان: «زينا، بىلەسىڭ بە، نۇرسۇلتان ەكەۋىڭنىڭ ارالارىڭنىڭ اجىراۋىنا سەبەپكەر بولعان مەنمىن. سەنىڭ الدەبىر جىگىتپەن اڭگىمەلەسىپ تۇرعانىڭدى نۇرسۇلتانعا جازىپ جىبەرگەن ەدىم. سەندەرگە مەن كەدەرگى جاسادىم» دەپ مويىندادى».

بىراق بارلىعى كەش بولاتىن. بۇل كەزدە زينا تۇرمىسقا شىعىپ ۇلگەرگەن ەدى. نۇرسۇلتان دا ۇيلەنىپ، 1970 جىلداردىڭ ورتا تۇسىندا قاراعاندىدا ۇلكەن پارتيالىق قىزمەتتەرگە دەيىن ءوسىپ، كارمەتكومبينات قامىمەن ماسكەۋگە ءجيى بارىپ تۇراتىن. زينا مۇمكىندىگىنشە نۇرسۇلتاندى نازاردان تىس قالدىرماي، كەزدەيسوق كەزدەسىپ قالعان قاراعاندىلىقتاردان جاڭا ءوسىپ كەلە جاتقان پارتيالىق جاس قايراتكەردىڭ تاعدىرى جايىندا سۇراستىرىپ وتىراتىن.

نۇرسۇلتان كورشىلەس تاۋەلسىز ەلدىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە بىشكەككە كەلە باستاعاندا ءبىر جولى زينا ونىمەن كەزدەسۋگە ارەكەتتەنەدى. تانىستارى ارقىلى نازارباەۆقا حات بەرىپ جىبەرەدى. شاماسى حات جەتپەسە كەرەك. «ءتىپتى كورگەن كۇننىڭ وزىندە ونىڭ مەنى تانۋى ەكىتالاي ەدى»، - دەيدى زينا.

جاستاردى اجىراتقان مارات پا؟

سول ءبىر 1961 جىلعى قاراشاداعى وقيعالاردان بەرى جارتى عاسىرداي ۋاقىت ءوتتى. سوناۋ الىستا قالعان كۇندەردىڭ وقيعالارىن بىرتىندەپ قالپىنا كەلتىرۋگە تۋرا كەلدى. بىراق، نۇرسۇلتاننىڭ قىرعىز دوسىنىڭ ۇيىندە ناقتى قانشا جاتقانىن انىقتاۋ قيىن بولدى.

ونىڭ بۇل ساپارىنىڭ مەرزىمىن انىقتاۋعا مىنا جاعداي سەبەپشى بولىپ وتىر. ءبىر نۇسقا بويىنشا، نۇرسۇلتان ءوزىنىڭ قولى جەتپەگەن سۇيىكتىسى تۇرعاننىڭ ەڭ جاقىن دوس قىزى زيناعا كوڭىلى اۋىپ، تۇرعاندى ورىنسىز رەنجىتكەنىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ كوڭىلىن اۋلاۋ ءۇشىن فرۋنزەدە كوبىرەك ايالداپ قالعان. ول ءۇشىن وتىرىك سىرقات بولعانسىپ، «اۋىردى» دەگەن قاعاز العان.

ال ەكىنشى ءبىر اڭگىمە بويىنشا، زينا مەن نۇرسۇلتاننىڭ ورتالارىندا ەشقانداي ماحاببات بولماعان. دوسىنىڭ ۇيلەنۋ تويى وتىسىمەن نۇرسۇلتان 9 قاراشا كۇنى كەرى قاراي ۇشىپ كەتكەن.

بۇنى نۇرسۇلتاننىڭ ايرىلماس دوسى - مارات ايتادى. ءبىز 1961 جىلعى ماحاببات رومانىنا قاتىسۋشى بىشكەكتىك كەيىپكەرلەردىڭ بارلىعىن

تاۋىپ سويلەستىك. ارينە، ارادا ونداعان جىلدار وتكەن سوڭ كەيبىر ماڭىزدى دەگەن جايتتار قاراما-قايشى رەڭكتەر الىپ كەتكەن.

جىلدام وربىگەن روماننىڭ كەيىپكەرلەرى ءبىرىن-ءبىرى وتىرىك ايتادى دەپ اشكەرەلەپ، شىندىقتى بويامالايدى نەمەسە جاسىرادى دەپ ايىپتايدى. تالاسقا تۇسكەن ماحاببات جانە ەرەسەك بالالارىنىڭ، نەمەرەلەرىنىڭ بولۋىنا بايلانىستى ءبىز دە كەيبىر جايتتاردى اشپايمىز. ونىڭ ۇستىنە، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ولار سونشالىقتى ماڭىزدى دا ەمەس.

بىراق نۇرسۇلتان مەن زينانىڭ ارالارىنىڭ سۋىنا كىنالى، شىنىمەن دە مارات پا؟ مارات اقماتاەۆتىڭ ءوزى بۇگىن قىرعىزستانداعى بايسالدى ادامداردىڭ ءبىرى. 2006 جىلى نازارباەۆ ونى استاناداعى اقورداسىنا ءوزىنىڭ كەزەكتى يناۋگۋراتسيا سالتاناتىنا دا شاقىردى.

بىزگە مارات اقماتاەۆپەن تەلەفون ارقىلى سويلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. نۇرسۇلتان مەن زينانىڭ

"ءوزىڭىزدى نۇرسۇلتاننىڭ ورنىنا قويىپ كورىڭىزشى. ءبىر قىزعا قۇدا ءتۇسۋ نيەتىمەن كەلىپ، ەكىنشى ءبىر قىزبەن ءجۇرىپ كەتەر مە ەدىڭىز؟ بۇل وتىرىك، زينا وتىرىك ايتادى."

اراسىنداعى «بۇل روماننىڭ ءوزى اتىمەن بولماعاندىقتان» ونىڭ وعان قانداي دا ءبىر قاتىسىنىڭ بولۋى دا مۇمكىن ەمەس دەيدى مارات.

«قىزدار نە بولسا سونى ايتا بەرەدى. قالاي بۇل ءوزى؟ ءوزىڭىزدى نۇرسۇلتاننىڭ ورنىنا قويىپ كورىڭىزشى. ءبىر قىزعا قۇدا ءتۇسۋ نيەتىمەن كەلىپ، ەكىنشى ءبىر قىزبەن ءجۇرىپ كەتەر مە ەدىڭىز؟ بۇل وتىرىك، زينا وتىرىك ايتادى. زينانى سودان بەرى كورگەن دە ەمەسپىن، ءتىپتى ونىڭ حال-جاعدايىنان دا حابارىم جوق»، - دەيدى مارات اقماتاەۆ.

بىزبەن اڭگىمەسىندە مارات اقماتاەۆ نۇرسۇلتاننىڭ تۇرعانعا ۇيلەنبەك ويى بولعانىن راستادى. بىراق قىزدىڭ اكەسى قاراعاندى الىس بولعاندىقتان قىزىن بەرۋدەن باس تارتقان. بۇل جەردە ەسكەرە كەتەتىن تاعى ءبىر جاعداي، ول كەزدەرى تۇرعاننىڭ اكەسى اۋىلسوۆەتتىڭ توراعاسى، اۋىلداعى بەدەلدى ادامداردىڭ ءبىرى بولعان. ماراتتىڭ ويىنشا، قىزدىڭ اكەسى ءوزىنىڭ بەدەلىن دە ويلاسا كەرەك.

بىراق بۇل كەزدە نۇرسۇلتان دا وڭاي وسپاق ادام ەمەس بولاتىن. ءدال سول تۇستا ول تانىلىپ قالعان كومسومول جەتەكشىسى بولاتىن. «قىزدىڭ اناسى كۇيەۋىنىڭ شەشىمىنە وكىنىش ءبىلدىردى. سەن بەكەر بۇلاي ىستەدىڭ، قاراشى، نۇرسۇلتان قازىردىڭ وزىندە ۇشاقپەن ۇشىپ ءجۇر. ونىڭ بولاشاعى بار» دەپ ايتقانىن ەسكە الادى مارات.

بىراق بولار ءىس بولدى، قىزدى نۇرسۇلتانعا بەرمەيتىن بولدى. تاريح كورسەتكەندەي، بۇل قازاقستاننىڭ بولاشاق پرەزيدەنتىنىڭ جەكە ومىرىندەگى العاشقى ساتسىزدىك ەمەس ەدى.

«نۇرسۇلتان 1961 جىلدىڭ 7-8 قاراشاسىندا فرۋنزەدە بولىپ، 9 قاراشادا قاراعاندىعا ۇشىپ كەتتى. ارادا ءبىر جىل وتكەن سوڭ، 1962 جىلى ول ساراعا ۇيلەندى»، - دەپ وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن بولعان وقيعالاردىڭ ءتۇيىنىن مارات اقماتاەۆ وسىلاي جاسايدى.

تۇرعانعا ارنالعان ءبىر قۇشاق باقىت گۇلى

زينا سياقتى تۇرعان دا نۇرسۇلتاننىڭ حاتتارىن ساقتاماعان. سوندىقتان نازارباەۆتىڭ قازىمىر ءومىربايانشىلارىنا ولار ەشنارسە كورسەتە المايدى. بىراق بىرگە تۇسكەن فوتوسۋرەتتەرى، بۇل رومانعا قاتىسى بار ايەلدەردىڭ اڭگىمەلەرى مەن وقيعا كۋاگەرىنىڭ كۋالىگى بار. تۇرعاننىڭ ايتۋىنشا، ولار نۇرسۇلتان ەكەۋى 1958 جىلدان تانىس بولعان. ال 1959 جىلدان باستاپ حات جازىسا باستاعان. نۇسۇلتان ءار جولى ءبىر داپتەردى تولتىرىپ حات جازاتىن بولعان.

نۇرسۇلتان حاتىندا نە جايىندا جازدى؟ زينا ول ماحاببات تۋرالى، جالپى تاقىرىپتار جايىندا جازىپ، ساياسات تۋرالى جاق اشپادى دەسە،

تۇرعان كەرىسىنشە، جاس مەتاللۋرگتىڭ حاتتارىنان ساياسي تاقىرىپ قاتتى بايقالىپ تۇراتىنىن ايتادى. 1959 جىلى جازدا تەمىرتاۋدا بولعان قاندى كوتەرىلىس جايىندا جازعانى ەسىندە قالىپتى. بۇلىك شىعارعان جۇمىسشىلار الدىڭعى قاتارعا قويعان قارۋسىز ايەلدەر مەن بالالارعا قارسى وق اتۋعا اسكەرگە بۇيرىق بەرىلگەنى نۇرسۇلتانعا قاتتى اسەر ەتكەن.

بۇل وقيعانىڭ سوۆەت وداعىندا سوعىستان كەيىنگى كەزەڭدە حالىقتىڭ مەملەكەتكە بىلدىرگەن ەڭ ۇلكەن نارازىلىعى بولعاندىعى بەلگىلى. مەتاللۋرگتەر قالاسى تەمىرتاۋ وتە اسىعىس تۇردە سالىندى. جۇمىسقا مىڭداعان ادامداردى شاقىرعانىمەن، ولاردى ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى تولىق قاراستىرىلماعان بولاتىن. قۇلدىق جۇمىسقا گۋلاگتىق تاسىلمەن ماجبۇرلەۋگە ەندى بولمايتىن ەدى.

ازاتتىق راديوسىنا تۇرعان ابدىكەرىموۆانىڭ ايتقانىنداي، نۇرسۇلتاننىڭ العان اسەرى بويىنشا، بۇلىكتىڭ باستالۋىنا مىنا جايت سەبەپ بولعان. جاعدايلارى بولماي جۇرگەن جۇمىسشىلار كورشىلەس كونتسلاگەردە نەمىستىڭ اسكەري تۇتقىندارىنا فارفور ىدىستارمەن تاماق بەرەتىندىگىن ءبىلىپ قالعان.

ال ءدال وسى كەزدە جۇمىسشىلارعا ءشىرىپ كەتكەن ازىق-تۇلىكتەن پىسىرگەن تاماقتى اليۋميني تاباققا سالىپ بەرەتىن ەدى. مىڭداعان ادام قاتىسقان بۇلىك بۇرق ەتە قالدى. قانعا بوككەن بۇل بۇلىكتىڭ قۇپياسى وسى كۇنگە دەيىن اشىلعان جوق. حالىققا قارسى وق اتىلعان وقيعانى نۇرسۇلتان ۇلكەن وكىنىشپەن، شەرمەن جازعان.

نۇرسۇلتان تۇرعانعا وقيعا كۋاگەرلەرىنەن ەستىگەنىن جازسا كەرەك. ويتكەنى كوتەرىلىس بولعان كەزدە ول ءالى ۋكراينادا وقىپ جۇرگەن بولاتىن. وقۋدان 1960 جىلدىڭ جاز ايىندا كەلدى. بۇل كەزدە جاستار ءالى حات الىسىپ تۇراتىن. ءسويتىپ، 1961 جىلدىڭ قاراشا ايىندا رۇقسات سۇراپ كەلگەن نۇرسۇلتانعا اكەسى قىزىن بەرۋدەن باس تارتقان.

تۇرعان بۇل جايعا ءوزىن دە كىنالى سانايدى. «ءيا، اكەم رۇقسات بەرمەدى. ول كەزدەرى اتا-اناعا قارسى كەلۋ دەگەن بولمايتىن. بىراق مەنىڭ ءوزىم دە مەدينستيتۋتتاعى وقۋىمدى بىتىرگىم كەلدى. وقۋدىڭ بىتۋىنە ءالى ەكى جىل بار بولاتىن. نۇرسۇلتان قاراعاندىنىڭ مەدينستيتۋتىنا اۋىسۋىمدى ۇسىندى. بىراق اكەم تىم الىستا دەپ، رۇقساتىن بەرمەدى». ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، تۇرعان ءالى سەزىمىمىزدى تەكسەرىپ، كۇتە تۇرايىق دەسە كەرەك.

«بىراق وسى كەزدە ەڭ جاقىن قۇربىم ءبىزدىڭ ارامىزعا ءتۇستى!» - دەيدى تۇرعان. ءبىر جولى جاستاردىڭ بارلىعى قوناققا بارعان. سەمينارعا

دايىندالۋى كەرەك بولعاندىقتان تۇرعان جاتاقحانادا قالىپ قويعان. «ولار قوناقتان ءتۇن ورتاسىندا كەلدى. ال نۇرسۇلتان ماعان: «ءبىز زينا ەكەۋىمىز ۇيلەنەتىن بولدىق»، - دەدى. مەن نە دەيمىن؟ ءبىر كەشتە ولاردىڭ اراسىندا نە بولىپ ۇلگەرگەنىن بىلمەيمىن. وندا باقىتتى بولىڭدار دەدىم. باسقا نە دەيتىن ەدىم؟»

جاس وقىرماندارىمىز ءۇشىن ايتا كەتەيىك، نۇرسۇلتان مەن تۇرعاننىڭ اراسىندا دا جاي عانا سۇيىستەن وزگە ەشنارسە بولماعان. «ءبىز تەك قانا سۇيىستىك. باسقا جاي تۋرالى اڭگىمە ەتۋگە دە بولمايتىن، ول كەزدەگى ءتارتىپتىڭ ءوزى قاتاڭ ەدى. اجەم ماعان ءوز ابىرويىمدى تۇرمىسقا شىققان ۋاقىتقا دەيىن ساقتاۋىم كەرەكتىگى جايىندا ۇنەمى ەسكەرتىپ وتىراتىن»، - دەيدى تۇرعان.

ەڭ جاقىن دەگەن دوس قىزىنىڭ ساتقىندىعىن تۇرعان، ارادا 50 جىلداي وتسە دە، كەشىرگەن جوق. كوپ ۇزاماي قىزدار دا ينستيتۋتتى ءبىتىردى. بىرەۋى سوڭعى كۋرستا، ەكىنشىسى ءسال كەيىنىرەك كۇيەۋگە شىقتى. زينا جولدامامەن قىرعىزستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى وش قالاسىنا اتتاندى. تۇرعان كۇيەۋىمەن بىرگە ەلدىڭ سولتۇستىگىندەگى توقماق قالاسىنا كەتتى. بىراق تۇرعاننىڭ كۇيەۋى ەرتەرەك قايتىس بولىپ، ول فرۋنزەگە قايتىپ كەلدى.

1975 جىلى زينا دا فرۋنزەگە قايتىپ كەلىپ، لەنينگرادتىڭ اسپيرانتۋراسىن بىتىرگەن سوڭ كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعادى. وسى وقيعانى اتاپ وتكەن كەزدە قوناقتاردىڭ اراسىندا تۇرعان دا بولدى. بۇدان كەيىن ولار كەزدەسكەن ەمەس. زينا قازىر قالالىق دياگنوستيكالىق ورتالىقتا جۇمىس ىستەيدى. قۇلاق، مۇرىن دارىگەرى. تۇرعان ءوزى وقىعان ينستيتۋتتا، قازىرگى قىرعىز

"نۇرسۇلتان ماعان: «ءبىز زينا ەكەۋىمىز ۇيلەنەتىن بولدىق»، - دەدى. مەن نە دەيمىن؟ ءبىر كەشتە ولاردىڭ اراسىندا نە بولىپ ۇلگەرگەنىن بىلمەيمىن. وندا باقىتتى بولىڭدار دەدىم."

مەديتسينالىق اكادەمياسىنىڭ ميكروبيولوگيا كافەدراسىندا جۇمىس ىستەيدى. جاقىندا زينا تۇرعانعا تەلەفون شالىپ، نۇرسۇلتان ۇشەۋى بىرگە تۇسكەن فوتوسۋرەت ساقتالىپ پا ەدى دەپ سۇراعان ەدى. بىراق تۇرعاننىڭ ونىمەن سويلەسكىسى كەلگەن جوق.

ومىرلىك رەنجىسۋ

جۇرت اراسىندا العاشقى ماحاببات باقىتتى بولمايدى دەگەن پىكىر قالىپتاسقان. ارينە، ءساتى تۇسپەگەن، ازعىرۋشىلاردىڭ كەسىرىنەن بۇزىلعان العاشقى ماحاببات سەزىمى اركىمدە دە بار. بىراق نۇرسۇلتاننىڭ قىرعىز قىزدارىنا قاتىستى وقيعاعا كەلسەك، اڭگىمە باسقاشالاۋ.

قىزدار جىگىتتىڭ جىگىتىن ۋىستان شىعارىپ العان. سەسسيا كەزىندە بولسىن، جاي كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە بولسىن ءوزى تالاي رەت كومەكتەسكەن ەڭ جاقىن دوس قىزىنىڭ ساتقىندىعىن تۇرعان ەش كەشىرە المادى.

ءيا، تۇرعان مەن ونىڭ اكەسى نۇرسۇلتاننىڭ ءوتىنىشىن قابىل العان جوق. بىراق بۇل جايت ەڭ جاقىن دوس قىزىنىڭ اراعا ءتۇسىپ، جىگىتتى الىپ

كەتۋىنە سەبەپ بولماۋى كەرەك قوي! تۇرعان وسىلاي دەپ ويلايدى. ال زينانىڭ پىكىرىنشە، نۇرسۇلتان ەكى قىزدى دا بىردەي العاش رەت كورگەن. سوندىقتان مۇمكىندىكتەرىمىز دە بىردەي ەدى، بۇل تازا باسەكەلەستىك بولاتىن دەپ ويلايدى ول.

الايدا ماراتتىڭ اڭگىمەسىندە بۇل ەپيزود جوققا شىعارىلادى. ماراتتىڭ ايتۋىنشا، «نۇرسۇلتان مەن زينانىڭ اراسىندا ەشنارسە بولعان جوق. ال تۇرعاننىڭ اكەسى نۇرسۇلتاندى رەنجىتپەۋى كەرەك ەدى. جاس كەزدە بىرەۋدى رەنجىتسەڭ، ول ءومىر بويىنا ەسىندە قالىپ قويادى»، - دەيدى مارات اقماتاەۆ.

«كوڭىلى زيناعا قاراي اۋىپ كەتكەن نۇرسۇلتان كوپ ۇزاماي قانداي قاتەلىك جىبەرگەنىن ءتۇسىندى. ول مەنەن زينامەن اراداعى دوستىعىمىزدى بۇزعانى ءۇشىن كەشىرىم سۇرادى. ءتىپتى ءبىر اپتاعا بيۋللەتەن الىپ، فرۋنزەدە قالىپ قويدى. ال مەن نە ايتا الاتىن ەدىم؟ ساتقىندىقتىڭ اتى - ساتقىندىق. مەن ونى دا، زينانى دا كەشىرە المادىم»، - دەيدى تۇرعان.

نۇرسۇلتاننىڭ بيۋللەتەن الىپ فرۋنزەدە تاعى ءبىر اپتاعا قالىپ قويعانىن زينا دا راستايدى. جالپى العاندا بۇل جاي ەڭبەك پەن

" كوڭىلى زيناعا قاراي اۋىپ كەتكەن نۇرسۇلتان كوپ ۇزاماي قانداي قاتەلىك جىبەرگەنىن ءتۇسىندى. ول مەنەن زينامەن اراداعى دوستىعىمىزدى بۇزعانى ءۇشىن كەشىرىم سۇرادى. "

كومسومولدىق ءتارتىپتى بۇزۋ بولىپ تابىلاتىن. «مەن بيۋللەتەن الۋعا كومەكتەسۋىن سۇراپ، تانىس وقىتۋشىما باردىم. تۇرمىسقا شىعايىن دەپ جاتىرمىن، سول سەبەپتى كۇيەۋ جىگىتتىڭ وسىندا بولاتىن مەرزىمىن ۇزارتۋ كەرەك دەدىم. ول كەزدەرى بيۋللەتەن الۋ وتە قيىن بولاتىن»، - دەپ ەسكە الادى زينا بىزبەن اڭگىمەسىندە.

بىراق مارات زينانىڭ بۇل ايتقانىن جوققا شىعارادى. ال تۇرعان نۇرسۇلتاننىڭ سول ساپارىنا قاتىستى كەيبىر جايتتارعا قاتىستى وزگەشە پىكىر ايتادى. بىراق بۇلاردىڭ بارلىعى ەلەۋسىزدەۋ عانا ايىرماشىلىقتار. ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ءۇش ادامنىڭ، ءتىپتى ءتورت ادامنىڭ تاعدىرلارى تۇر. كەيبىر ۇزىك-ۇزىك اڭگىمەلەرگە قاراعاندا، ماراتتىڭ ءوزىنىڭ ءبىر كەزدەرى زينادا كوڭىلى بولىپ، بىراق «قىزدىڭ وعان قاراماي قويعانىن» بايقاۋعا بولادى. دەگەنمەن بۇل ەپيزودتى زەرتتەۋدىڭ ءوزى قيىنداۋ. سوندىقتان ءۇش ادامنىڭ اينالاسىندا عانا اڭگىمەلەگەن دۇرىس بولار.

جارتى عاسىرعا سوزىلعان بۇل رەنىشتەردىڭ قۇپياسى بىرەۋ-اق، ول - ماحاببات. زينا دا، تۇرعان دا وسى كۇنگە دەيىن نۇرسۇلتاندى جاقسى

كورەدى. ولار ونىمەن كەزدەسكىسى كەلەدى. ولاردى قىزىقتىرعان ادام ەشقايدا جوعالىپ كەتكەن جوق. كوز الدارىندا ءجۇر. بىراق نۇرسۇلتان زينا مەن تۇرعاندى ەسىنە ساقتادى ما ەكەن؟ ال ەسىنە تۇسكەن كۇننىڭ وزىندە ولارمەن كەزدەسۋگە بەس مينۋت ۋاقىت تابا الا ما ەكەن؟ ويتكەنى ۋكراينادا بولعان جاس كەزىندەگى دوسىمەن ول تاياۋدا كەزدەستى عوي.

قىزدار نۇرسۇلتاندى نە ءۇشىن جاقسى كوردى ەكەن؟ بۇعان ەكى قىزدىڭ دا قايتارار جاۋاپتارى بىردەي: «قالاي جاقسى كورمەيسىڭ؟! ول وتە سۇلۋ، كورىكتى جىگىت بولاتىن. جاقسىلاپ ءان سالاتىن، گيتارادا، اككوردەوندا وينايتىن. ورىس، ۋكراين تىلدەرىن بىلەتىن. تۇرعان نۇرسۇلتاننىڭ اعىلشىنشا بىلەتىندىگى جايىندا ايتقانىن ەسكە الادى. «نۇرسۇلتان مەيىربان، تاكاپپار، وزىنە-ءوزى سەنىمدى بولاتىن»، - دەيدى قىزدار.

نۇرسۇلتان وتە كوپ ءان سالاتىن. ابايدىڭ ايگەرىمگە ارناعان ءانى قىزداردىڭ ەسىندە قالىپ قويىپتى. بۇل - ابايدىڭ «كوزىمنىڭ قاراسى» ەدى. نۇرسۇلتان بيىكتەردە جۇمىس ىستەيتىن، سول بيىكتەردەن سالەم جولدايتىن مونتاجشىلار تۋرالى دا ورىسشا ءان سالاتىن. نۇرسۇلتاننىڭ ەڭ سۇيىكتى اندەرىنىڭ ءبىرى «ۆەسنا نا زارەچنوي ۋليتسە» ءانى بولاتىن. ونداعى «ءوزىن ادام قاتارىنا قوسقان زاۋىت قاقپاسى» تۋرالى جولدارىن ىقىلاسپەن اندەتەتىن.

تۇرعان نۇرسۇلتاننىڭ ءوزىن ۇمىتپاعانىن ايتادى. بىشكەككە كەلگەن ساپارلارىنىڭ بىرىندە جاس كەزىندەگى قىرعىز قىزى تۋرالى ايتىپ بەرگەن ەكەن. كەي كەزدەرى مارات ارقىلى ءوزى وتە جاقسى سىيلايتىن تۇرعاننىڭ اناسىنا بازارلىق بەرىپ جىبەرەتىن بولعان. تۇرعاننىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ ماحابباتى جايىندا مايرام اقاەۆانىڭ ەستەلىگىندە دە جازىلعان.

مىنە، قىرعىزدىڭ ەكى قىزىنىڭ نۇرسۇلتان دەگەن قازاقتىڭ جىگىتىنە قاتىستى ماحاببات حيكاياسى وسىنداي. جاس نۇرسۇلتان ءبىر اپتا عانا گيتارادا ويناپ، ءان سالدى. ال وعان كوڭىلى كەتكەن ەكى قىز عۇمىر بويى سەزىمدەرىن سۋىتپاي كەلە جاتىر.

www.azattyq.org سايتىنان الىندى.

 

 

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ -  نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بەلگىسىز قۇدالىعى نەمەسە جارتى عاسىر جاۋاپسىز قالعان ماحاببات

سۋرەتتەردە:

1.تۇرعان ابدىكەرىموۆا. ۋنيۆەرسيتەتتە وتكەن جىلدار. فرۋنزە، 1960 جىل.

2.وتباسىلىق قۋانىش ساتىنەن تۇسىرىلگەن سۋرەت. ۇستىڭگى قاتاردا وڭ جاقتان ەكىنشى تۇرعان - نۇرسۇلتان نازارباەۆ. ونىڭ وڭ جاعىندا مارات اكماتاەۆ، سول جاعىندا - زينا چىنىباەۆا تۇر. ورتادا سول جاقتان ەكىنشى - تۇرعان ابدىكەرىموۆا، ونىڭ وڭ جاعىنداعى - اكەسى ابدىكەرىم. فرۋنزە، 1961 جىل.

3. زينا چىنىباەۆانىڭ ستۋدەنتتىك شاعىندا تۇسكەن سۋرەتى. فرۋنزە، 1960 جىل. قىرعىزدىڭ «اعىم» گازەتىندەگى سۋرەت.

4. زينا چىنىباەۆا مەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ (فوتودان كورىنىس). فرۋنزە، 1960 جىل.

5. ارات اكماتاەۆ زايىبى رايامەن (ول كىسى باقيلىق بولعان). ەكىنشى قاتارداعى - تۇرعان ابدىكەرىموۆا. فرۋنزە، 1961 جىل.

6. تۇرعان ابدىكەرىموۆانىڭ ستۋدەنتتىك شاعىندا تۇسكەن سۋرەتى. فرۋنزە، 1960 جىل.

7. تۇرعان ابدىكەرىموۆا (وڭ جاقتا) نەمەرە ءىنىسى شايربەكپەن بىرگە. فرۋنزە، 1960 جىل.

8. زينا چىنىباەۆانىڭ قازىرگى سۋرەتى. بىشكەك، 2010 جىل. قىرعىزدىڭ «اعىم» گازەتىندەگى سۋرەت.

9. تۇرعان ابدىكەرىموۆا (وڭ جاقتا) جيەنى نازگۇلمەن بىرگە وتباسىلىق مەرەكەدە. بىشكەك، 2010 جىل.