ستەپنوگورسك قالاسى وبلىس ورتالىعى كوكشەتاۋ قالاسىنان كەيىنگى وبلىستىق ماڭىزى بار قالا بولىپ سانالادى جانە ەكونوميكالىق الەۋەتى جاعىنان وبلىستىق دەڭگەيدە مىقتاپ ورىن الاتىن ونەركاسىپتىك ايماق ەكەنى بارشاعا ءمالىم. بۇرىنعى عاسىرلارداعى امەريكاداعى «التىن بەزگەگى» سياقتى «اتاقتى» بولماسا دا، وتكەن عاسىردا تابىلعان كەن ورىندارىنا بايلانىستى شارۋاشىلىعى تۇبەگەيلى وزگەرىپ، سايىن دالا توسىندە ساۋلەتتى قالا بوي كوتەردى، قازىرگى تاڭدا شىعىس-سولتۇستىك ورامداعى ءىرى ونەركاسىپ ورتالىعىنا اينالعان ولكەنىڭ ەل ەكونوميكاسىنا بەرگەن جانە بەرەتىن ۇلەسى ارقاشاندا ەلەۋلى. بۇنداعى ونەركاسىپتىك كاسىپورىندارىنىڭ رەسپۋبليكا كولەمىندە، ءتىپتى كەيبىرەۋلەرىنىڭ ورتا ازيادا تەڭدەسى جوق ەكەنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. وبلىستىڭ ونەركاسىپ ءونىمىنىڭ قىرىق پايىزىنا جۋىعىن جالعىز ءوزى بەرىپ وتىرعان ءوندىرىستى ولكەنىڭ دامۋى سەرپىندى، تىرلىگى ىرعاقتى. وتپەلى كەزەڭنىڭ ء«ولاراسىنان» وزەگى تالىپ وتسە دە، وزىندىك بەت-بەينەسىن جوعالتپادى، ەلمەن بىرگە «ەسىن جيىپ، ەتەگىن جاپتى». ماسكەۋدىڭ «كەنجە ۇلىنداي» بولعان قالانىڭ 90  جىلدارداعى اۋمالى-توكپەلى كەزەڭدە ابدىراپ قالعانى راس، الايدا ۋاقىت كەلە كوشىن تۇزەپ، باعىتىن تىكتەدى. سودان بەرگى شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىتتا قانشاما وزگەرىستەر مەن جاڭالىقتار ورىن الدى. شاعىن قالا «كوركەيتەمىن» دەپ كولگىرسي كەلگەن ينۆەستوردىڭ قالتاسىن تولتىردى، ء«وسۋدى» كوزدەپ كەلگەن اكىمگە «ترامپلين» بولدى. ولاردىڭ ەڭبەگىن جوققا شىعارۋدان اۋلاقپىز، دەگەنمەن قالا باسشىلىعىنا تاعايىندالۋى ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان وڭ وزگەرىستەرمەن تۇسپا-تۇس كەلگەن مۇراتبەك تاقامباەۆتىڭ ەڭبەگىن اتاپ وتكەن ءجون. وسى كەزەڭدە ماگيسترالدىق سۋ قۇبىرى جۇيەسى قايتا سالىندى، كوپ ۋاقىتتان بەرى تۇرعىنداردىڭ «باس اۋرۋىنا» اينالعان قالا جولدارى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىلدى. تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن جاڭعىرتۋ باعدارلاماسىنا سايكەس كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەرگە كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، ۇيلەردىڭ اۋلاسى كوركەيتىلدى. يەسىز قالعان كوپ قاباتتى ۇيلەر قالپىنا كەلتىرىلە باستادى. «شاعىن قالا» باعدارلاماسى بويىنشا الەۋمەتتىك سالادا دا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار از ەمەس.

كەزىندە ايرىقشا مارتەبەسى بولعان قالا تۇرعىندارىنىڭ باسىم بولىگى باسقا ۇلت وكىلدەرى بولعانى ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. الايدا سوڭعى جىلدارى قالادا جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانى كۇرت ءوسىپ، حالىقتىڭ ايتارلىقتاي ۇلەسىن الىپ وتىر. قالا بويىنشا ورتا ءبىلىم بەرەتىن 9 مەكتەپ بولسا، سونىڭ بىرەۋى عانا قازاقشا وقىتاتىن. م.تاقامباەۆ اكىم بولعان كەزدە مەملەكەتىك تىلدە وقىتاتىن تاعى ءبىر مەكتەپ قوسىلدى، تاعى ەكى مەكتەپتە قازاق سىنىپتارى اشىلدى. الداعى جىلى ەكى مەكتەپتە مەملەكەتتىك تىلدە وقىتاتىن سىنىپتار اشىلادى دەپ كۇتىلۋدە. اكىم مىرزا وسى شارۋالاردىڭ بارلىعىن الاۋلاتىپ-جالاۋلاتپاي، «وگىزدى دە ولتىرمەي، اربانى دا سىندىرماي»، ءوز رەتىمەن جاساپ كەلەدى. ايتپەسە، كەزىندە تىكەلەي «جوعارىعا» باعىنىپ ۇيرەنىپ قالعان تۇرعىندار اراسىنان اتقارىلعان ءاربىر ىستەن ساياسي استار ىزدەپ، تىرناق استىنان كىر ىزدەيتىندەر قازىر دە كوپتەپ تابىلادى. بۇنىڭ بارلىعىن جازىپ وتىرعانىمدا اكىمگە جاعىنىپ، «جاعدايىمدى جاراتۋ» ماقسات ەمەس، ويتكەنى جەتپىستەن اسقان جاسىمدا ماعان ءبىر لايىقتى قىزمەتتىڭ نەمەسە باسقاشا ءبىر جەڭىلدىكتىڭ قاجەتى جوق. وكىمەتتىڭ ولشەپ بەرگەن زەينەتاقىسى قالعان عۇمىرىمداعى تىرلىگىمە جەتەدى. وسى جاسقا دەيىن جاقسىنى دا، جاماندى دا كوردىم، باسقا ەلدىڭ «شەنىن تاعىپ، شەكپەنىن دە كيدىم»، ساياسي باسقارۋدىڭ ءتۇرلى فورماتسيالارىندا عۇمىر كەشتىك. سونداعى ءبىر بايقاعانىم بىرىڭعاي سىناۋ-مىنەۋمەن ءىس العا باسپايدى. اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ جاقسىلىعىن ايتىپ وتىرۋ ۇرپاققا ۇلگى-ونەگە. بۇل تۋرالى دانا حالقىمىز: «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت»-دەپ ءبىر-اق اۋىز سوزبەن تۇيىندەپ قويعان.

ستەپنوگورسك قالاسىنىڭ تۇرعىنى

ت.ءابىلوۆ

Abai.kz