اسكەري بولىمدە قىزمەت ىستەي ءجۇرىپ سەكتاعا كىرگەندىكتەن جۇمىستان الاستاتىلعان بۇرىنعى ارىپتەسىم جايلى حيكايانى «الاش ايناسىنا» ۇسىنىپ وتىرمىن. 

...ول اقىلدى ءارى كورىكتى ەدى. مىنەزىنىڭ جايدارىلىعى، ۇلكەندى ۇلكەندەي، كىشىنى كىشىلەي قۇرمەتتەي بىلەتىندىگى وزگەلەردەن ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن. بىردەڭەنى سۇراي قالساڭ، ەشقاشان «مەن بىلمەيمىن» دەپ ايتپاي، سۇراعىڭدى قالايدا جاۋاپسىز قالدىرماۋعا تىرىساتىن.

ەلىمىزدىڭ ماڭدايالدى اسكەري ءبولىمى بولىپ سانالاتىن وسى پولكتىڭ تاربيە بەرۋ ءبولىمىن باسقاراتىن پودپولكوۆنيكتى ەشقاشان داۋىس كوتەرمەيتىن ىزەتتىلىگى ءۇشىن وفيتسەرلەر مەن ساربازدار دا جاقسى كورەتىن. سىرتىنان باقىلار بولساڭىز، ونىڭ گازەتتەردەگى جىلت ەتكەن جاڭالىققا قۇمارلىعىن، سپورتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، ەلدىڭ بارىنە قول ۇشىن بەرۋگە دايىن تۇراتىن جاناشىرلىعىن تەز اڭعارار ەدىڭىز.

زەينەتكەرلىككە كەتۋىنە ەكى-ءۇش اي قالسا دا، ءبىر كۇنى پودپولكوۆنيك مىرزا قىزمەتتەن وقىس شىعىپ كەتتى. بىرنەشە كۇننەن سوڭ ول جۇمىس ورنىندا قالىپ قويعان قاعازدارىن الۋعا اسكەري بولىمگە باس سۇققان ەدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، سول كۇنى بۇرىنعى سىيلاس ارىپتەستەرىنىڭ ءبارى ودان قاشقاقتاپ، پولك باسشىلارى سىرتىنان اڭدىپ ءجۇردى. ىلە-شالا كومانديردەن «انا پودپولكوۆنيك بۇدان بىلاي پولك اۋماعىنا ءوتۋشى بولماسىن!» دەگەن بۇيرىق كەلدى.

كەتىپ قالعان پودپولكوۆنيكتىڭ ەسىمى وسىدان باستاپ جاسىرىن، سىبىرمەن عانا اتالاتىن بولدى. «نەگە بۇلاي بولدى؟» - دەپ سۇراپ ەدىم، ارىپتەستەرىمنىڭ بىردە-ءبىرى ول جايلى ءسوز قوزعاۋعا قۇلىق بىلدىرگەن جوق. تەك كابينەتتەس سەرجانت قىز عانا: «ول ايەلىنىڭ ۇگىتتەۋىمەن سەكتانت بولىپ كەتىپتى»، - دەدى اقىرىن.

باقسام، پودپولكوۆنيگىمىز ۇنەمى شەتەلدەن كەلگەن ميسسيونەرلەرمەن قىزۋ جۇمىس ىستەپ، ولاردىڭ يدەيالارىن ۋاعىزداپ ءجۇرىپتى. بىردە سونداي جۇمىس ۇستىندە ونى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى ۇستاپ الىپ: «مىناۋىڭىز نە، اعا؟ ءوزىڭىز وفيتسەرسىز، ءوزىڭىز قازاقسىز. ۇيات ەمەس پە؟» - دەپ ابايلاپ ەسكەرتسە، پودپولكوۆنيك قۇتىرىپ كەتىپ:

–ماعان تىيىم سالاتىن كىمسىڭ سەن؟ بىلە بىلسەڭ، مەن پالەنشە پولكتىڭ پودپولكوۆنيگىمىن! – دەپ، بەت قاراتپاپتى. وسىدان سوڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنەن پولك كومانديرىنە قىزمەتتىك حات كەلىپ، الگى اعامىز جۇمىستان الاستاتىلادى. 

وقىعان، كوزى اشىق دەپ جۇرگەن ساۋاتتى ءارى ەلدىڭ بەتكە ۇستار ساربازدارىنا ون جىلدام استام ۋاقىت تاربيە بەرگەن قازاق ازاماتىنىڭ قىلىعى مىناداي بولسا، باسقا قاراڭعى توبىر نە ىستەمەيدى؟! ونىڭ ءدىني سەكتاعا كىرىپ، جات دىنگە سەنىم ارتۋىنا نە سەبەپ بولدى ەكەن؟ شىدامىم جەتپەي، ءۇيىنىڭ تەلەفونىن تەرىپ: «اعا، ءسىز ءبىر شىركەۋگە باراتىن سياقتى ەدىڭىز عوي... ماعان رۋحاني كومەك قاجەت بولىپ تۇر. مەكەنجايىن بەرسەڭىز، بارايىن دەپ ەدىم»، - دەدىم جورتا. ول مەنىڭ ءوزى بارىپ جۇرگەن سەكتاعا بارۋعا ىقىلاس تانىتقانىما قاتتى قۋانىپ كەتكەنىن جاسىرا الماي قالدى. «سەن ناۋرىز مەرەكەسىندە ءبىز كۇتەتىن قىدىر اتانىڭ كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟» - دەدى ول. «قىدىر اتا دەگەنىمىز – كادىمگى يسا قۇدايدىڭ ءوزى عوي! يسا ولگەن جوق، ول ءبىزدى قيىندىقتان قۇتقارۋ ءۇشىن ءاردايىم جانىمىزدان تابىلادى». 

...ءار جەكسەنبى كۇنى تۇسكى ساعات 12-دە قازاقتار باس قوساتىن بۇل جەر ء«ۇمىت قاۋىمى» دەپ اتالادى ەكەن. ءبىز ءوزىمىزدى مۇسىلماندار دەسەك، بۇلار وزدەرىن ماسىحشىلەرمىز دەيدى. مۇنداعىلاردى ۇلتى كورەي، كوزىلدىرىك تاققان ءبىر ەركەك باسقارىپ ءجۇر. ول جاڭادان بارعان ادامدى دەرەۋ تانىپ، سودان سىر تارتۋعا، مىنەز-قۇلقىن زەرتتەۋگە كىرىسەتىن كورىنەدى. العاش سۇرايتىندارى: «كىم ارقىلى كەلدىڭىز؟». سوعان قاراعاندا، سوڭىنان كوبىرەكتەۋ ادام ەرتىپ اكەلگەندەرگە سىياقى بەرىپ، قارىق قىلاتىنعا ۇقسايدى. الگى ادام مەنەن سىر تارتا وتىرىپ، مەنىڭ جوعارى ءبىلىمدى ەكەنىمدى، كوپ وقيتىنىمدى اڭعارىپ قالدى. جانە مەنىكوڭىلىمدى جاۋلاۋعا كادىمگىدەي ۇمتىلدى. 

بۇرىن اسكەري كيىممەن جۇرگەندە سىمباتتى سياقتى ەدى، ءبىزدىڭ بۇرىنعى باستىعىمىزدىڭ ءتۇرى ادام شوشىرلىقتاي، ولپى-سولپى. جۇپىنى، قالاي بولسا سولاي كيىنە سالعان. ايەلى، بالا-شاعاسى- ءبارى بىردەي ءتۇپ-تامىرلارىمەن وسى قاۋىمعا تۋعان ۇياسىنداي ءسىڭىپ العانى كورىنىپ تۇر. ايەلىنىڭ كيىمىنە قاراساڭ، وسىدان ەكى-ءۇش عاسىر بۇرىنعى ۋاقىتتا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي.

ءبىر كەزدە قۇدايدى ماداقتاپ ءان ايتۋ باستالدى. ودان سوڭ يسا پايعامبارعا ارنالعان اندەر ايتىلدى. «يسا – ءبىزدىڭ اكەمىز! شىن جۇرەكتەن وعان سەنەمىز!» دەپ كەلەدى اندەرىنىڭ قايىرماسى. بولمە ءىشى ازان-قازان بولىپ كەتتى. قۇددى ءبىر جىندىحانا ما دەرسىڭ. ءبارى اياقتالعان سوڭ ءبىرىنشى رەت كەلىپ وتىرعان «قوناقتارعا» كوڭىل اۋدارىلدى. جينالعانداردىڭ ءبارى ارتقى قاتاردا وتىرعان بىزدەرگە قولدارىن سوزا بۇرىلىپ: «قارسى الام سەنى يسانىڭ اتىمەن، جۇزىڭدە سەنىڭ يسانىڭ نۇرى بار!» - دەپ راحاتتانا شىرقادى. «كوردىڭ بە، - دەدى ماعان بۇرىنعى پودپولكوۆنيك ماساتتانا قاراپ، - قاي جەردە سەنى وسىلاي ىلتيپاتپەن ەرەكشە قارسى الادى؟ ادامدى جىلى جۇرەكپەن قارسى الۋ ءراسىمى بىزدە عانا بار!». 

اندەتىپ بولعان سوڭ، كىشكەنتاي بالالار قۇداي جانە يسا تۋرالى ءدارىس تىڭداۋعا باسقا بولمەگە كەتتى. ال ۇلكەندەر وزدەرىنشە دۇعا وقۋعا كىرىستى. دۇعا وقىعاندا تۇرلەرى ەسەڭگىرەگەن ادامشا، ماڭگىرگەن كۇيگە ەنىپ كەتەدى ەكەن. ەكى قولىن ەكى جاققا سەرمەپ وتىرعان اڭگۇدىككە قاراپ وتىرىپ، بۇرىن سونىڭ قاراماعىندا قىزمەت ىستەگەنىمە نامىستانىپ كەتتىم. بىراق جۇمىستان شىعىپ قالعانىنا نالىعان ول جوق. «ون جىل بويى شاكىرت تاربيەلەدىڭىز. بۇگىندە 22 جاسقا تولعان ايتۋلى اسكەر تاريحىندا ءسىزدىڭ دە قولتاڭباڭىز بار عوي. ءبىر-اق كۇندە كەرەكسىز زاتتاي سىرتقا لاقتىرىپ تاستاعاندارىنا ءىشىڭىز اشىماي ما؟ ءتىپتى ەل قاتارلى مەرەكەلىك جيىندارعا دا شاقىرىلمايسىز»، - دەپ سىر تارتىپ ەدىم. «ەش وكىنبەيمىن. ويتكەنى قۇدايدىڭ قالاۋىمەن مەنىڭ ادامدار اراسىنداعى ميسسيام اياقتالدى. ەندىگى ءومىرىم، كۇش-جىگەرىم قۇدايعا عانا ارنالماق»، - دەدى ول، قۇدايمەن كەلىسىمشارتقا وتىرىپ قويعانداي.

مەنى ارەكەتىمەن تاڭعالدىرعان پودپولكوۆنيكتىڭ سەكتاعا ايەلىنىڭ ىقپالىمەن بارعانى، وزىنە ارنالىپ ايتىلعان «قارسى الۋ ءانىنىڭ» اسەرىنە تۇتقىندالعانىن ۇقتىم. جانە الگى جەردە ءبىر گيپنوزدىڭ بارى انىق بايقالدى. ويتكەنى شىققاندا باسىڭ قاتتى اينالادى. 

ءمان-جايدى بىرەۋدىڭ ايتۋىنسىز، ءوز كوزىممەن كورگەندىگىم كوپ نارسەگە كوزىمدى اشتى. ون جىل بويى ءبىر جاعىنان ساربازدارعا ءبىلىم بەرىپ، ەكىنشى جاعىنان، شەتەلدىك ميسسيونەرلەردىڭ ميسسيالارىن پيعىلىن اقىرىن عانا جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن زىميان پودپولكوۆنيكتىڭ كەش بولسا دا اسكەري قىزمەتتەن شەتتەتىلگەنى جاقسى بولدى. باسقالارعا دا ۇمىتىلماس ساباق. قانشا دەگەنمەن، ۇكىمەت مۇندايعا نەمقۇرايدى قارامايدى ەكەن دەپ ءسۇيسىنىپ قالدىم. شەن-شەكپەنى بيىك مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ بۇلايشا اداسۋىن ارىپتەستەرىمىز «وتانعا جاسالعان وپاسىزدىق» دەپ تاپتى. سودان بەرى مەن اداسقان پودپولكوۆنيكتى «شىرىگەن جۇمىرتقا» دەيمىن.

جانار ابدىكارىم

الاش ايناسى گازەتى