دەپۋتات گۇلنار سەيتماعانبەتوۆا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ك.ماسىموۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. وندا بىلاي دەلىنگەن:

          – رۋحاني مادەني مۇرا حالقىمىزدىڭ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدا باستى ءرول اتقاراتىن، ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ اسا  ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى ەكەندىگى بەلگىلى.

         2004-2011 جىلدار ارالىعىندا ەلىمىزدە ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جەمىستى جۇزەگە اسىرىلىپ، مادەنيەتىمىز ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. باعدارلاما اياسىندا قازاقستاننىڭ تاريحى، ارحەولوگياسى، ەتنوگرافياسى مەن مادەنيەتى بويىنشا 600-گە جۋىق كىتاپ تۇرلەرى باسىپ شىعارىلدى. ولاردىڭ ىشىنەن «بابالار ءسوزى»، «الەمدىك فيلوسوفيالىق مۇرا» جانە تاعى باسقا ەڭبەكتەردى ايتۋعا بولادى. وسى ۋاقىتتا «قازاقتىڭ ءداستۇرلى 1000 كۇيى» جانە «قازاقتىڭ ءداستۇرلى 1000 ءانى» انتولوگيالارى جارىق كوردى. قىتاي، تۇركيا،                 موڭعوليا، رەسەي، جاپونيا، ەگيپەت، وزبەكستان، ارمەنيا، اقش  پەن باتىس ەۋروپا مەملەكەتتەرىنە عىلىمي-ىزدەستىرۋ ەكسپەديتسيالارى ۇيىمداستىرىلىپ، سونىڭ ارقاسىندا ەلدەگى عىلىمي ورتاعا بۇرىن بەيمالىم بولىپ كەلگەن 5 مىڭعا جۋىق قولجازبا مەن باسپا باسىلىمدارى تابىلدى جانە ساتىپ الىندى.

         الايدا، وسى كەزەڭدە باستالعان جۇمىستار ودان ءارى قاراي توقتاپ تۇرعاندىعىن باسا ايتا كەتكەن ءجون. مىسالى، مۋزىكا زەرتتەۋشى مامانداردىڭ پىكىرىنشە، حالقىمىزدىڭ 1000 ەمەس، جارىق كورمەگەن بىرنەشە مىڭداعان كۇيلەرى بار. ولاي بولسا، نەگە سول مۇرالاردى جيناقتاپ، «قازاقتىڭ ءداستۇرلى 1000 كۇيىنىڭ» جالعاسى رەتىندە شىعارماسقا؟

         كۇي دەگەنىمىز - ۇلتتىڭ ءتىلى. باتىس ەلدەرى ءال-ءفارابيدىڭ زامانىندا-اق تۇرىكتىڭ، ونىڭ ىشىندە قىپشاق جۇرتىنىڭ مۋزىكاسىنىڭ بيىك ەكەنىن تانىعان، مويىنداپ قويعان. ەندەشە، قازاقتىڭ الەمدىك وركەنيەتكە قوسقان بىردەن-ءبىر ۇلەسى – ءتول مۋزىكاسى دەۋگە ابدەن قۇقىعىمىز بار.

         ولاي بولسا، قانشاما عاسىردان اتادان بالاعا جەتىپ، تامىرى ۇزىلمەي كەلە جاتقان ءتول مۇرالارىمىزدى نەگە تورىمىزگە شىعارماسقا؟

         كۇي، تەرمە، جىر جانرلارى ۇكىمەتتىڭ نازارىنان  تىس قالىپ قويعاندىعىن، ولاردى زەرتتەۋ، ناسيحاتتاۋ ماسەلەسى توقتاپ تۇرعاندىعىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

         ونى ايتپاعاننىڭ وزىندە، ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ەۋروپانىڭ جازبا نوتالىق مۋزىكاسىن كلاسسيكالىق دەگەن قاتاڭ قاعيدادان شىعا الماي، ەۋروپاتسەنتريستىك كوزقاراستىڭ جەتەگىندە كەتىپ بارامىز. قازاقتىڭ ءتول مۋزىكاسى اتاۋىنىڭ كلاسسيكالىق دەپ اتالۋى ەلدىڭ مادەني ساياساتى ءۇشىن كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.

         سوندىقتان، قازاقتىڭ ءتول مۋزىكالىق مۇراسىنا بايلانىستى تۋىنداپ وتىرعان وزەكتى پروبلەمالاردى شەشۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكالىق دارەجەدەگى ءداستۇرلى ونەردى زەرتتەيتىن ورتالىق اشۋ قاجەت دەگەن ۇسىنىس ەنگىزەمىن.

         مىسالى، ءازىربايجاندا وسى حالىقتىڭ ءتول مۋزىكالىق مۇراسى بولىپ تابىلاتىن مۋگامعا (يۋنەسكو تىزىمىنە ەنگىزىلگەن) ءوز ۇكىمەتى 2008 جىلى «حالىقارالىق مۋگام ورتالىعىن» اشىپ بەردى. بۇل ورتالىقتا كونتسەرتتىك زال، دىبىس جازۋ ستۋدياسى، كونە مۋزىكالىق اسپاپتار جيناقتالىپ، مۋگامدى ورىنداۋشىلاردىڭ بيۋستتتەرى ورناتىلعان. جىل سايىن مۇندا حالىقارالىق «مۋگام الەمى» فەستيۆالى وتكىزىلىپ تۇرادى. سول سياقتى كورشىلەس رەسەيدە مادەنيەت پەن ونەردى زەرتتەيتىن بىرنەشە ينستيتۋت جۇمىس جاسايدى. ونىڭ ىشىندە ورىس فولكلورىن زەرتتەۋگە باعىتتالعان رەسپۋبليكالىق ورتالىقتىڭ ورنى بولەك. مۇنداي ۇلتتىق مۇرالارىن زەرتتەيتىن ورتالىقتاردى كەز كەلگەن ەلدەردەن تابۋعا بولادى. قازاقستاندا وسىنداي رەسپۋبليكالىق ورتالىقتى اتالعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ اشۋ – جۇمىستىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرا تۇسەرى ءسوزسىز.

         سونىمەن قاتار، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقتىڭ باي قولونەر كاسىبىن دامىتۋعا دا قولداۋ قاجەت-اق. ەلىمىزدەگى بىردە-ءبىر قولونەر شەبەرلەرى مەملەكەتتەن كومەك الىپ وتىرعان جوق. كونە مۇرالارىمىزدى جالعاستىرۋشىلار ساۋساقپەن سانارلىق قانا قالدى. ولارعا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىپ، قولونەردى دامىتۋ ءۇشىن ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلداۋ قاجەت سياقتى.

         مىسالى، وزبەكستاندا جاقىن جىلدارى ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرانى قورعاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلداۋدىڭ ناتيجەسىندە نامانگاندا كونە كەراميكا جاساۋ مەكتەبى، سامارقاندا قاعاز جاساۋ مەكتەبى قالپىنا كەلتىرىلگەن، ءاندىجاندا بابىر داۋىرىنە جاتاتىن مۋزىكالىق اسپاپتاردى جاساۋ جۇمىستارى قولعا الىنعان.

         سول سياقتى يران، تۇرىكمەنستان كىلەم جاساۋ ءداستۇرىن قانداي جوعارى دارەجەگە قويعاندىعىن الەم بىلەدى. قىتايدا جىبەك توقۋ ءداستۇرى وسى كۇنگە دەيىن ۇزىلمەي كەلە جاتىر.

         جوعارىدا اتالعاندارعا وراي، قازاق ۇلتتىق مادەنيەتىنىڭ بىرەگەي بولىگى بولىپ تابىلاتىن، جوعالىپ بارا جاتقان قولونەر بۇيىمدارى ورتالىعىن دا اشۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى دەپ ەسەپتەيمىن. مۇنداي ورتالىققا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كونەنىڭ كوزىندەي بولعان بىرەگەي قازاقى كىلەمدەر، الاشا، تەكەمەت جانە وزگە دە حالقىمىزدىڭ عاجايىپ قولونەر بۇيىمدارىن توقىپ، جاساپ جانە جيناپ، ساقتاۋ قاجەت. وسى كۇنگە جەتكەن  سيرەك كەزدەسەتىن قولونەر بۇيىمدارى ءارى قاراي جالعاستىرۋشى بولماسا، جوعالىپ، تاۋسىلىپ، ولاردان دا ايىرىلىپ قالۋىمىز مۇمكىن. سونىمەن قاتار، اتالعان ورتالىقتا ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋدى ۇيرەنەم دەۋشىلەر ۇيرەنىپ، ءوز ونىمدەرىن نارىققا شىعارۋعا، قازاق حالقىنىڭ مادەني-تۇرمىستىق ەرەكشەلىگىن كورسەتەتىن ۇلتتىق بۇيىمدار كورمەسىن ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە بولار ەدى.

         ەگەر ءبىز ماڭگىلىك ەل بولۋ جولىندا الەمنىڭ دامىعان مىقتى 30 ەلدەرىنىڭ قاتارىنا قوسىلامىز دەسەك جانە قازاقستاننىڭ مادەني ساياساتى تۇجىرىمداماسىن ءوز دەڭگەيىندە جۇزەگە اسىرعىمىز كەلسە، وندا جوعارىدا اتالعان ەكى مادەني جوبانى مەملەكەت ەسەبىنەن قولداپ، دامىتۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن.