بۇگىن 17 قاراشا، 2014 جىل. دۇيسەنبى. استانا.

ءبىر ىستەرمەن شۇعىلدانىپ جۇمىسقا ۋاقىتىندا شىعا الماي، ءبىراز كىدىرىپ قالدىم. كۇيىپ بارا جاتقان ءدارىس-ساباقتارىم بولماعان سوڭ تەلەفون شالىپ كافەدرا قىزدارىنا ەسكەرتىپ قويدىم.

ساعات 12-20 بولدى.

نە دە بولسا، ەندى تۇسكى شايىمدى ءىشىپ الىپ بىراق شىعايىن دەپ، ستولگە وتىردىم.

تەلەۆيزور قارسى الدىمدا. نۇكتەنى باستىم...

ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى سارايىندا مەن جاقسى كورەتىن شەنەۋنىك دارحان قالەتاەۆ پەن جاڭا مادەنيەت ۆيتسە-ءمينيسترى تاستانبەك ەسەنتاەۆ باق وكىلدەرىمەن تىكەلەي ەفيردە ەكەن...

ءدال سول تۇستا، ماعان ۇنايتىن دارحان: “ورىسشا ايتايىن، ءبارى ءتۇسىنسىن”  –  دەپ ورىسشا سايراپ كەتتى. ويباي-اۋ، مىنا كەزدەسۋدىڭ ءوزى رەسەيدە ءوتىپ جاتىر ما، ەلوردادا ما دەپ، ەكرانعا مۇقياتتاۋ قارادىم. جو-جوق، ءوزىمىزدىڭ استانامىز ەكەن، ءبارى دۇرىس. زالدا كىلەڭ قاراكوزدەر وتىر. ءبىر-ەكى كوزى كوك، شاشى سارى كەلىنشەك وتىرعان سياقتى قىرىق-ەلۋ شاقتى باق وكىلدەرىنىڭ اراسىندا. ولار ورىس بولۋ مۇمكىن.

سوندا مىنا دارحان باۋىرىمنىڭ «ورىسشا ايتايىن، ءبارى ءتۇسىنسىن» دەگەنى كىمگە باعىتتالعان؟ وسى الدىندا قاتار-قاتار وتىرعان اعايىندارىنا ما، الدە  انا ەكەۋىنە مە؟ ولار قارا ورىس بولسىن، سارى ورىس بولسىن، وسى ەلدىڭ ازاماتى ەمەس پە، وسى ەلدىڭ ءتىلى قازاق ءتىلى ەمەس پە، سول ءتىلدى ءبىلۋ جانە قۇرمەتتەۋ ءار ەستى ازاماتقا پارىز بەن بورىش ەمەس پە دەگەن ويلار ىزامدى كەلتىرىپ، نۇكتەنى باسىپ جىبەرىپ، كانالدى اۋىستىردىم.

قازاقتىڭ نەگىزگى كانالى، «حابارعا» قويدىم. اتالعان ارنا ءبىر ەرتەگى ءمۋلتفيلمدى ورىسشا كورسەتىپ جاتىر ەكەن. وسى بالانىڭ ءتىلى قىزىقتى مۋلتفيلم تىلىنە بايلانىستى تەز شىعاتىنىن كوپ ەستىگەنمىن. سيۋجەتى شىنىندا دا وتە قىزىق ەكەن. بىراق ءتىلى نەگە ورىسشا!؟ قانشاما وتاندىق جاس نارەستەلەرىمىز ءدال قازىر وسى كوگىلدىر ەكرانعا جابىسىپ بوگدە مادەنيەتكە، كورشى ەلدىڭ مەملەكەتتىك تىلىنە، رۋحاني دۇنيەسىنە سۇيسىنە كىرىگىپ، ونىمەن قاۋىشىپ، جادىنا، جانىنا ءسىڭىرىپ جاتىر؟! سوندا ءبىزدىڭ «حابارىمىز» ءبىزدىڭ، سالىقتولەۋشىلەردىڭ، ەسەبىنەن بالالارىمىزدى شوقىندىرۋعا قاراجاتىن دا، التىن ۋاقىتىن دا جۇمساعانىنا كىم تاپسىرىس بەرگەن؟ كوڭىلىم بۇزىلىپ، ىزام كەلە باستادى...

تاعى نۇكتەنى باسىپ قالدىم. تاريح، ەۋروپا جاڭالىقتارى، كوپتەگەن رەسەي كانالدارى ورىسشا سورعالاپ تۇر.

«نتك»-عا ءتۇستىم. بۇل كانال دا وتە قىزىقتى مۋلفيلدەردى ورىس تىلىندە بۇكىل رەسپۋبليكامىزعا جايىپ جاتىر ەكەن.

«ەۋرازيا»، «استانا» كانالدارى ورىسشا مەن قازاقشانى جارىستىرىپ، بىرەسە ءبىر تىلدە، بىرەسە ەكىنشى تىلدە، كەزەك-كەزەك، بىلىقتىرا، شاتاستىرا جارنامالىق روليكتەرىن اينالدىرىپ جاتىر.

«تاڭ» ارناسىندا  زەرگەرلىك بۇيىمداردى قازاقتىڭ ءاپ-ادەمى كەلىنشەگى ورىسشا جالپاق قاۋىمعا تانىستىرىپ وتىر...

قايتادان  ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار ورتالىعىنا «قايتتىم». ەندى تاستانبەك مىرزا بىرەسە قازاقشا، بىرەسە ورىسشا سويلەپ وتىر ەكەن. داكەڭ ونى قوشتاپ قويادى. البەتتە، بىرەسە ورىسشا، بىرەسە قازاقشا...

ورىس ءتىلى – پۋتين ەلىنىڭ ءتىلى. ء پۋتيننىڭ ءوز ەلىندە، كرەملدە تىلدەردى  شاتاستىرا، قاباتتاستىرا، جارىستىرا سويلەگەنىن ەستىپ كوردىڭىز بە؟ ال رەسەي، كەرەك بولسا، ءوزىنىڭ كونستيتۋتسياسى بويىنشا قۇراما ەل، ياعني  قۇقىعى تەڭ مەملەكەتتەردەن قۇرالعان بىرلەستىك. وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەرى بار مەملەكەتتەردەن قۇرالعان فەدەراتسيا. ارينە، فەدەراتسيا ءتىلى – ورىس ءتىلى. بىراق ءار فەدەراتسيا مۇشەسىنىڭ وزدەرىنىڭ باسقا ۇلتتىق مەملەكەتتىك تىلدەرى بار  –  تاتار، شەشەن، كومي سياقتى. نەگە پۋتين تەك قانا   ورىس تىلىندە سويلەيدى؟

ءبىزدىڭ ەلىمىز كونستيتۋتسيامىز بويىنشا ۋنيتارلىق، ياعني قۇرامدى ەمەس، ءبىرتۇتاس مەملەكەت. مەملەكەتقۇراۋشى حالىق تا ءبىر، مەملەكەتتىك ءتىل دە ءبىر. سوندا نەگە بىزدە اقوردادا، پارلامەنتتە، ۇكىمەتتە، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلاتىن تەلەارنالاردا  جۇمىس مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلمەيدى؟

نەگە؟ نەگە؟ نەگە؟

قويشى، باسىم قاتتى اۋىرىپ كەتتى... تەلەۆيزوردى ءوشىردىم. شايىم دە سۋىپ كەتىپتىتى. 

دەرەۋ كيىنىپ تىسقا شىقتىم.

ۇلتجان نىعايتاروۆ

مۇعالىم، استانا

Abai.kz