قازاقتىلدى جۋرناليستەر مەن ءورىستىلدى جۋرناليستەر سياسى ەكى ءتۇرلى قالاممەن جازامىز

ايىم:

- يرينا حانىم، ءسىز قيان-كەسكى وقىس وقيعالاردىڭ ىشىندە جۇرەسىز. ومىرىڭىزگە، جەكە باسىڭىزعا قاۋىپ تونگەن ساتتەر بولدى ما؟

- راحمەت، ايىم! قيان-كەسكى بولماسا دا، وزگە ارىپتەستەرىممەن بىرگە وقىس وقيعالاردىڭ ىشىندە ءجيى جۇرەتىنىمىز راس. و باستا، جۋرناليست ماماندىعىنا تاڭداۋ جاساعان كەزدە-اق،  بۇل سالانىڭ قىزىعىمەن بىرگە قاۋپىنىڭ دە بولاتىنىن بىلدىك. «جەكە باسىما قاۋىپ ءتوندى» دەپ تىم اسىرا ايتپاي-اق قويايىن، بىراق قورقىتقاندار، دورەكىلىك تانىتقاندار كوپ بولدى. اسىرەسە، سوڭعى جىلداردا بولعان ەكى جاعداي ەسىمدە قالىپتى. ءبىرى – بورالداي كەنتىندە بولعان لاڭكەستەردى جويۋ وپەراتسياسى. «ارىستان» ارنايى جاساعىنىڭ ەكى بىردەي جاۋىنگەرى وپات بولعان وپەراتسيا كەزىندە، العاشقى اقپاراتتاردى انىقتاپ، وقيعا ورنىندا جۇرگەنبىز. قاسىمدا ارىپتەسىم اسقار مەڭدىباەۆ، بەلگىلى جۋرناليست شىنار ساعىندىقوۆا مەن «رازبەرەمسيا» باعدارلاماسىنىڭ رەداكتورى مۋحيت ساپارباەۆ بولعان. سەنىمدى دەرەك كوزدەرىنەن – ءبىر لاڭكەستىڭ ءالى قولعا تۇسپەگەنىن ەستىپ العانبىز. «مۇمكىن كەزدەستىرىپ قالارمىز، ءسويتىپ، ەلدەن بۇرىن كامەراعا ءتۇسىرىپ الامىز»، – دەگەن جۋرناليستىك قىزىعۋشىلىق ءۇشىن، ەشقايسىمىز جەكە باسىمىزعا كەلەر قاۋىپتىڭ سالماعىن سول ساتتە سارالاپ جاتپادىق. دالا تىم قاراڭعى، وقيعا ورنىنا كىرە الماساق تا، تاڭعى التىعا دەيىن كەتە الماي جۇردىك. ارينە، قۇداي ساقتاپ، الگى تەرروريست تابىلمادى.)) ويتكەنى، ارتىنان بەلگىلى بولعانداي، ءبىزدىڭ ارنايى جاساق وقيعا ورنىنان قىلمىسكەرلەردىڭ قاشىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بەرمەگەن. ويلاڭىزشى، ارتىنان بىلدىك قوي، كوزى جويىلعاندار – ون بىردەي اسا اۋىر قىلمىسقا قاتىسى بار قىلمىستىق توپ ەكەن. ەكىنشى جاعداي – شۋ جاقتان قايتىپ كەلە جاتىپ، جولاي كەزدەسكەن كافە قوجايىندارىنىڭ تەك تۇرىك تىلىندە حابار تاراتاتىنىن تەلەارنانى قوسىپ قويعانىن كورىپ، ءتۇسىرۋ جۇمىستارىن باستاپ كەتكەنبىز. باستاپقىدا اياق استىنان پايدا بولعان كامەرانى تۇسىنبەي قالعاندار، ارتىنشا، ءبىزدى قورقىتۋعا كوشتى. ءتىپتى، ادام تولى بىرنەشە كولىكتەرىن شاقىرىپ، ولار جارتى جولعا دەيىن ارتىمىزدان قۋىپ كەلدى. تۇنگى 1-2-لەردىڭ كەزى عوي، قورقىپ قالعانىم راس.)

نۇرلى:

- ءسىزدى بىلايعى جۇرت تەلەجۋرناليست رەتىندە جاقسى تانيدى. ال قىزمەت جولىڭىزدى وقىپ وتىرساق مەرزىمدى باسىلىمداردا جۋرناليست بولىپسىز. بۇگىنگى قازاق جۋرناليستيكاسى تۋراسىندا ويىڭىزدى بىلگىم كەلەدى.

- قازاق جۋرناليستيكاسىنا جوعارىدان قاراپ، باعا بەرەتىندەي دارەجەگە جەتكەن جوقپىن. دەگەنمەن، گازەتتە دە، تەلەارنادا دا جۇمىس ىستەگەن جۋرناليست رەتىندە ايتقىم كەلەتىنى – جۋرناليستيكانىڭ بۇل ەكى سالاسىنىڭ دا اتقارار جۇگى اۋىر. جانە قوس سالادا دا «سەن تۇر، مەن اتايىن» دەيتىن مارقاسقا جۋرناليستەر جەتەرلىك. بىراق، جالپى العاندا، قازاق جۋرناليستيكاسىن جابىلا قۇراعانىمىزبەن، ياعني، قازاق مەملەكەتىن وسى ەلدە تۇراتىن بارلىق ۇلت وكىلدەرىنىڭ قۇرايتىنى سەكىلدى، قازاق جۋرناليستيكاسىن قۇرايتىن – قازاقتىلدى جانە ءورىستىلدى جۋرناليستەر ەكى بولەك ويلايمىز، جازۋىمىز دا ءار باسقا. ءبىر ەلدىڭ جۋرناليستيكاسى دەگەن اتى بولماسا،  ماقساتىمىز ورتاق، مۇددەمىز ءبىر دەسەك تە، سياسى ەكى ءتۇرلى قالاممەن جازامىز. جاسىراتىن نەسى بار، كەيدە ۇلتتىق مۇددە، قازاقتىڭ جايى دەگەن ماسەلەگە كەلگەندە، ءورىستىلدى جۋرناليستتەردىڭ باسىم بولىگى (ورىستار دەپ ۇلتىنا ءبولىپ تۇرعانىم جوق –ي.س) – ءۇنسىز وتىرا قالادى. بىراق قازاقتىڭ جايىن قوزعاۋ، ءتىلىنىڭ تاعدىرىن ايتۋ – ۇلتشىلدىق دەگەن ءسوز ەمەس! ءتىپتى، كەيدە ۇندەمەگەنى دە دۇرىس دەيتىن دە كەزىمىز بولادى. ويتكەنى، ەل جابىلا كوتەرىپ جاتقان ماسەلەگە قولداۋ كورسەتۋدىڭ ورنىنا، قارسى شىعاتىندار تابىلادى.

دينارا:

- ءسىزدىڭ جۋرناليستىك قىزمەتىڭىزدە ليدەرلىك قابلەتىڭىز انىق بايقالىپ تۇرادى، تۇرعىنداردى ىلعي دا جيناپ الىپ، ءتارتىپتى تۇردە پىكىر ايتۋلارى ءۇشىن ۇيىمداستىرا بىلەسىز، الداعى ۋاقىتتا بيلىكتەن نەمەسە باسشىلىق ورىنداردان كورىنۋىڭىز مۇمكىن بە؟ وسىعان دەيىن دە ونداي لاۋازىمداردان ۇسىنىس ءتۇستى مە؟

- سۇراعىڭىز قىزىق ەكەن، مەن تۇرعىنداردى جيناپ المايمىن، وزدەرى جينالىپ الىپ، ءبىزدى شاقىرادى. ) ال، ءسىز ايتقانداي، بيلىكتەن نەمەسە باسشىلىق ورىنداردان رەسمي تۇردە ۇسىنىس تۇسكەن جوق. بىراق، ۇسىنىستان گورى، «ينفورمبيۋرونى» باعالاعانى دەپ ءتۇسىندىم، ۇلكەن قىزمەتتەگى اعالاردىڭ استاناعا شاقىرىپ، ارنايى تىلدەسكەنى بار. ارامىزدا «قالاي قارايسىڭ؟» دەگەن تۇرعىداعى اڭگىمە بولدى. بىراق مەنىمشە، اركىم ءوزىنىڭ قولىنان كەلەتىن ىسپەن اينالىسۋى ءتيىس، قولىمنان ازىرگە، كەلمەيتىنىن ايتتىم.

اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىككە الاڭداساق ەڭ الدىمەن قازاقتىلدى باق-قا قولداۋ كورسەتىلۋ قاجەت!

ەلدوس:

- بۇگىنگى ءداۋىردىڭ ەڭ ۇلكەن سوعىسى – اقپاراتتىق سوعىس. ءسىز سول “سوعىستىڭ” العى شەبىندە ءجۇرسىز. ايتىڭىزشى ءبىزدىڭ ەلدىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگى قانشالىقتى دەڭگەيدە؟ قايدا بارا جاتىرمىز؟ جەڭسەك جەڭگەنىمىز قايسى؟ جەڭىلسەك نە سەبەپتەن؟

- اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىككە الاڭداساق، ەڭ الدىمەن وسى ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى – قازاقتىلدى باق-قا قولداۋ كورسەتىلۋ قاجەت! باسقانى بىلاي قويعاندا،  جارنامامەن جان باعاتىن اقپارات قۇرالدارىنا جاقسى تانىس جاعداي  بار – جارناما بەرگىشتەر ءورىستىلدى باق-تى تاڭدايدى. ول – ءورىستىلدى تىلشىلەر مىقتى دەگەن ءسوز ەمەس، كەرىسىنشە قازاقتىلدى كورەرمەن مەن وقىرماننىڭ قۇقىن اياققا تاپتاۋ دەگەن ءسوز! ەستۋىمشە، ەلىمىزدەگى قازاقتىلدى اقپارات قۇرالدارىنىڭ ۇلەس سالماعى – التى پايىزعا دا جەتپەيتىن كورىنەدى. قۇداي بەتىن ارى قىلسىن، ەل شەتىنە جاۋ كەلسە، التى-اق پايىزبەن قاي جىرتىعىمىزدى جاماپ ۇلگەرەمىز؟ ويتكەنى، جوعارىداعى جاۋابىمدى قايتالاپ ايتام، ۇلتتىق مۇددە، قازاقتىڭ جايىن قوزعاۋعا كەلگەندە، ەمەشەگى ءۇزىلىپ تۇرعان باسقا ءتىلدى باق وكىلىن كورمەدىم.

ەسىل:

- قازاق جۋرناليستيكاسىندا كىمدەردى جوعارى باعالايسىز؟

سەرىك ابىكەن، ءنازيا جويامەرگەنقىزى، جۇلدىز ءابدىلدا، بولات ءمۇرسالىم، گۇلبانۋ انياتقىزى، قاسىم امانجول، شىنار ساعىندىقوۆا، مۇحيت ساپارباەۆ، دينا تولەكوۆا، جانار بايسەمىزوۆا. اتى بىردەن ەسىمە تۇسپەي تۇرعان، جازعانى – جۇمىر، ءتىلى – وتكىر جۋرناليستەر كوپ قوي. مەنىڭ ۇعىمىمدا، مىقتى جۋرناليست – جازعانىنان جۇرەگى كورىنەتىن، جۇمىسى –  ۋاقىتقا باعىنبايتىن، ياعني، ۇيىقتاپ جاتسا دا، ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا ءتۇرتىپ جىبەرسەڭ، ديكتافونى مەن كامەراسىن قۇشاقتاپ وياناتىن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا،  ءوزى تاڭداعان ماماندىعىن شىن مانىندە، جانىمەن جاقسى كورەتىن ادام.

تۇرانكەر:

- “31 ارنانىڭ” رەسەيدىڭ (رەسەيلىكتەردىڭ) ىقپالىندا ەكەنىن بىلەمىز، سىزدەر دە قانداي تسەنزۋرالار بار؟ دايىنداعان اقپاراتتارىڭىزدىڭ ەفيرگە جىبەرىلمەي قالعان كەزدەرى بولدى ما؟ قالاماعان تاقىرىبىڭىزدا سيۋجەت دايىنداعان تۇستارىڭىز شە؟

- «31 ارنا» – رەسەيدىڭ ىقپالىندا ەمەس! باسشىلارىمىزدىڭ ايتۋىنشا، كومپانيا اكتسياسىنىڭ 20 پايىزى عانا – ستس مەديانىڭ ەنشىسىندە ەكەن. وندا دا تاۋەلسىز ارنا بۇل بايلانىستى – تەك تابىس تابۋ مەن بيزنەس اكتيۆتەرىن دامىتۋعا نەگىزدەگەن. باسقا ەلدىڭ وكىلدەرىنە باعىنبايتىنىمىزدى – «ينفورمبيۋرونىڭ» تۇراقتى كورەرمەندەرى بىلەدى دەگەن ويدامىن. دايىنداعان اقپاراتتىڭ ەفيرگە جىبەرىلمەي قالعان كەزى بولدى. بىراق ول ماتەريال تولىققاندى، جان-جاقتى  زەرتتەلىپ بارىپ، باسقا كۇنى ەفيرگە بەرىلەتىن. سونداي-اق، ۇلتارازدىق سيپات بەرۋى مۇمكىن، نەمەسە تاقىرىبى – قازاق قوعامى قابىلداي الماۋى مۇمكىن  كەيبىر ماتەريالداردىڭ ەفيردەن بەرىلمەي قالعان كەزى بولدى. قالاماعان تاقىرىپتا سيۋجەت جاساعان كەزىم دە بولدى.

تۇرەن: 

- بۇگىنگى قازاق ءباسپاسوزى، قازاق جۋرناليستەرى مەملەكەتتىك بيلىككە نەمەسە جەكەمەنشىك ۇيىمعا قانشالىقتى ىقپال ەتە الادى؟ ءوزىڭىز كوتەرگەن ماسەلەلەردىڭ دۇرىس شەشىلگەنى كوپ پە، الدە اياقسىز قالعانى ما؟ ناقتى مىسالدار كەلتىرىڭىزشى…

- «اياقسىز قالعان» – دەگەن جاقسى ەمەس. شىنىمدى ايتايىن، اسىرەسە، قايىرىمدىلىق ماقساتتا جاسالاتىن سيۋجەتتەردىڭ ناتيجە بەرمەۋى، ياعني كومەك سۇراعان جانعا – جاردەم جەتپەسە، وعان ءوزىمدى كىنالى سەزىنەتىن بولىپپىن.  مەن مۇمكىن، كورەرمەنگە اسەر ەتەتىندەي جەتكىزە الماعان شىعارمىن دەپ. ادەتتە، كومەك سۇراعان ادامدارعا قاتىستى سيۋجەت جاساسام، ەفيردەن كەيىن، رەداكتسيادا وتىرىپ، بارلىق تەلەفون قوڭىراۋلارىنا جاۋاپ بەرۋگە تىرىسامىن. تەلەفون نومىرلەرىن الىپ، ول كىسىلەرگە كومەك سۇراعان ادامنىڭ تەلەفونىن بەرىپ، دەگەندەي. سوندا بايقاعانىم – قانشا جەردەن، «قوعام قاتىگەزدەنىپ كەتتى» – دەپ، بايبالام سالساق تا، قايىرىمدى، مەيىرىمدى جاندار وتە كوپ.   سونداي سيۋجەتتەردەن سوڭ، رەداكتسياداعى تەلەفون قوڭىراۋلارىن يگەرە الماي كەتەمىن). «ينفورمبيۋرو» كوتەرگەن كوپ سيۋجەتتىڭ ارقاسىندا، باسپاناسىز كەيبىر وتباسىلار ءۇيلى بولدى، ايلىقتارىن الا الماي جۇرگەندەر – جالاقىسىن السا، بالاسىن مەكتەپكە ورنالاستىرا الماي، شىرىلداعان اتا-انالاردىڭ العىسىن العان دا كەزىمىز بولدى. جەمقور باسشىلارىنىڭ ارەكەتىن اشكەرە ەتكەن كەيبىر جۇمىسشىلاردىڭ، وزدەرىنە كۇن كورسەتپەيتىن باسشىلارىنىڭ ورنىنان كەتۋىن تالاپ ەتكەن تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا مۇرىندىق بولدىق.

ە .تولەۋباي:    

ەرلىك قوي بۇل زاماندا ەل دەۋىڭ دە،

بۋىلىپ ەلىڭ ءۇشىن بەلبەۋىڭ دە.

يريناجان وزىڭە العىسىم زور،

جۇلدىز بول ەلىڭ القار سەن كوگىمدە.

ارنامىز 31-گە ءساتتى ساپار…

جارقىلداعان الداسپانداي ەل كوگىندە!!!

- راحمەت! كورەرمەننىڭ كوڭىلىنەن شىعا الساق، ءبىزدىڭ ماقساتىمىزدىڭ ورىندالعانى).

ءانشى-ءبيشى ەفير تولتىرعان تەلەۆيزيا سالاسىندا – جەتىستىكتىڭ ولشەمى نەمەن ولشەنەتىنىن دە ۇقپاي قالدىق قوي

ە .تولەۋباي:    

- يرينا اقپارات سالاسىندا ءجۇرسىز، جەتكەن جەتىستىگىڭىز دەپ نەنى سانايسىز؟ بۇل سالانى تالداعانىڭىزعا وكىنگەن كەزدەرىڭىز بولدى ما؟

- اۋىز تولتىرىپ ايتاتىنداي، جەتىستىككە جەتتىم دەپ ويلامايمىن. ونىڭ ۇستىنە، ءانشى-ءبيشى ەفير تولتىرعان تەلەۆيزيا سالاسىندا – جەتىستىكتىڭ ولشەمى نەمەن ولشەنەتىنىن دە ۇقپاي قالدىق قوي). بالالارىما كوپ ۋاقىت بولە الماي كەتكەن كەزدەرىم بولماسا، جۋرناليستيكانى تاڭداعانىم ءۇشىن، ەشقاشان وكىنگەن ەمەسپىن! جۇمىسىمدى جاقسى كورەمىن!

بالا:   

- قالايسىڭ ، يروش؟

- راحمەت، جاقسى! يروش دەپ جاقىن ادامدارىم ايتادى، سوندىقتان قالىمدى سۇراپ وتىرعان دوستارىم سياقتى).

پولات:

- جۋرناليستىك ساپارمەن شەتەلگە شىعىپ تۇراسىز با؟ بارعان بولساڭىز قانداي ەلدەرگە؟

- جۋرناليستىك ساپارمەن، تۇركيا ەلىنىڭ بىرنەشە قالاسىنا، ماسكەۋگە، ۇندىستانعا باردىم. ارمانىم – ءپاريجدى كورۋ!)

 Doldا: 

- Koktemde Urimzhide bolgan okiga turaly algashky bolyp khabar Bergen telearnalardyng biri sizderding arnalaryngyz boldy, zhalpy sonday akparat kozderin kaidan alasyzdar? 31-ding Urinzhide menshikti zhurnalisteri barma?

- عالامتور دەگەن جاقسى بولدى، «ينفورمبيۋرونى» شەتەلدەگى قانداستارىمىز كوپ كورەدى ەكەن. وعان دالەل – بىزگە قىتايدان، فرانتسيادان، موڭعوليا قازاقتارىنان ءجيى حات كەلىپ تۇرادى. الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى دا سىرتتاعى اعايىنمەن حات الىسىپ، پىكىر الماسىپ تۇرامىز! ال، ۇرىمشىدەگى جاعدايدى دا وسىنداي دوستارىمىزدىڭ ارقاسىندا بىلدىك. جانە قىتاي كومپانياسىنىڭ ۇرىمشىدەگى سوققىعا جىعىلعان وتباسىدان كەشىرىم سۇراپ، مورالدىق، ماتەريالدىق وتەماقى بەرگەنىن ەستىدىك. ەڭ باستىسى – قىتايلار ءوز جەرىندە باسىنباق بولعان ءبىزدىڭ اعايىننان كەشىرىم سۇرادى. ال، ۇرىمشىدە ءبىزدىڭ تىلشىلەر جوق، كورەرمەنىمىز بار).

يۋركا دەگەن جالعىز ورىسىنىڭ ءوزى ورىسشاسىن ۇمىتىپ قالعان اۋىلدا دۇنيەگە كەلگەن ەدىم

مارعاسقا:

- 31-دە ءبىز بىلەتىن ءبىراز مىقتى جالىندى جۋرناليستەر بار، شىندىقتى جاقسى ايتادى، كورەمىز، ريزا بولامىز، دەگەنمەن دە وسى ۇلتجاندى، قازاق كەۋدەلى تىلشىلەر 31-ءدىڭ ارنالىق يميدجىنە قانشالىقتى ىقپال ەتىپ جاتىر، داڭعازا جارنا مەن ۇياتسىز كينولاردى كورسەتۋدى بۇل ارنا قاشان توقتاتادى نەمەسە 31 قاشان تولىق قازاق جاندى ارنا بولادى؟

 - پىكىرىڭىزگە راحمەت! دەگەنمەن، 31 تەلەارنا – مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتىنە كوز الارتپايتىن، قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، ءوز جانىن – ءوزى باعىپ وتىرعان كوممەرتسيالىق ارنا. ياعني، جۇمىسشىلارىنىڭ جالاقىسىن – سول جارناما مەن باسقا دا مەن سەكىلدى شىعارماشىلىق ۇجىم تۇسىنە بەرمەيتىن قارجى كوزدەرىنىڭ ارقاسىندا بەرىپ وتىر. جارناما بەرۋشىلەر دە كەز-كەلگەن تەلەارناعا جالاۋلاتىپ تاپسىرىس بەرە بەرمەيدى، رەيتينگى جوعارى، كورەرمەنى كوپ تەلەارنالاردى جاعالايدى. ياعني ءبىزدىڭ رەيتينگىمىز جاقسى، سول سەبەپتى جارناما بەرۋشىلەر كوپ، ول دەگەنىڭىز – ءبىزدىڭ دە جالاقىمىز جىرىمدالمايدى دەگەن ءسوز. ال، مەن باسشىلىققا بارىپ، مەنىڭ جالاقىمدى قىسقارتىپ، جارنامانىڭ سانىن ازايتىڭىز دەپ ايتا المايمىن عوي). ال، فيلمدەرگە كەلسەك، ەفيرگە شىعاتىن كينو ونىمدەرىنە – مەن جاۋاپتى ەمەسپىن، بىراق كوپ كورەرمەننەن – 31-ءدىڭ كينولارى جاقسى دەگەن پىكىردى كوپ ەستيمىن!).

ولجاس:              

- ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز قالاي قويىلعان، نە ماعىنا بەرەدى؟

- مەن كەيدە ەسىمىمدى وزگەرتكىم كەلەدى. شىن ايتام! بىراق اتام ارقالاتقان اماناتقا قيانات جاساعىم كەلمەيدى! كەيدە اتىما ءتىلىم كەلمەي جاتقاندارعا، ءوزى قالاعان ەسىممەن اتاۋىنا تىيىم سالمايمىن! «ينديرا» – دەسە دە، ء«اۋ» دەپ جۇرە بەرەتىنىم سوندىقتان). ەسىمىمدى – اتام، ءوزىمىز اتا دەپ كەتكەنبىز، اكەمنىڭ تۋعان اعاسى جاردەن دەگەن كىسى قويعان. ايتۋىنشا، مەنىڭ دۇنيەگە كەلگەنىمدى ايتىپ، ءسۇيىنشى سۇراعاندا، گازەت وقىپ وتىرىپتى. وندا يرينا ەسىمدى قارشاداي ورىس قىزىنىڭ 1000-عا جۋىق ادامدى نەمىستەردىڭ تۇتقىنىنان بوساتقانى تۋرالى ەرلىگى جاريالانىپتى. بىراق قانشاما ادامعا بوستاندىق سىيلاعان قارشاداي قىزدى نەمىستەر ۇستاپ الىپ، ولتىرگەن ەكەن. قارشاداي قىزدىڭ قايسارلىعىنا  ءتانتى بولعان اتام، ەسىمىمدى وجەت،  باتىر بولسىن دەپ ىرىمداپ، يرينا قويىپتى. ايتپەسە،  ءۇي سالاتىن جالعىز يۋركا دەگەن ورىسىنىڭ ءوزى ورىسشاسىن ۇمىتىپ قالعان اۋىلدا دۇنيەگە كەلگەن ەدىم). كىتاپتاردان وقىعانىم، بۇل ەسىم – بەيبىتشىلىك، تىنىشتىق دەگەن ماعىنا بەرەدى ەكەن.

جۇلدىز:           

ءسىز قاي جاقتان بولاسىز اپكە، ءسىزدى كىشى ءجۇز دەپ ەستىدىم، راس پا، قاي رۋدىڭ قىزىسىز؟

- مەن الماتى وبلىسى، قازىرگى رايىمبەك اۋدانى، قاينار اۋىلىنىڭ تۋماسىمىن. ۇلى ءجۇز، الباننىڭ – الجانىمىن!

تالگات:

- نەگە 31 ارنا، 30 ەمەس، 32 ەمەس؟ ول نە ماعىنا بەرەدى؟ سوسىن ءسىز اشقان ء“سوزدىڭ شىنى كەرەك” حابارىنان كەيىن حابارلاسىپ، سوندا كوتەرىلگەن ماسەلەلەردى تالقىلاۋشىلار بولىپ تۇرا ما؟

- 31 تەلەارنانى اشقان ازاماتتار – وسىنداي ۇلكەن مەدياحولدينگتى جاڭادان اشقان كەزدەرىندە 31 جاستا بولعان ەكەن. ال، ء«سوزدىڭ شىنى كەرەك» جوباسىنا كەلسەك، ول باعدارلامانى مەن اشقان جوقپىن. ارنامىزدىڭ باسشىلىعى وسىدان ەكى جىل بۇرىن، جۋرناليستىك زەرتتەۋ جانرىنا قۇرىلعان جاڭا جوبا اشامىز دەدى. ونىڭ ستسەناريىن جاساۋعا جۋرناليستەر اراسىندا بايقاۋ جاريالاندى. ءارى، قوماقتى جۇلدەلى بولاسىڭ، ءارى شىعارماشىلىعىڭدى شىڭداۋعا مۇمكىن الاسىڭ دەگەن ءسوز. ءسويتىپ، قانجىعامىز باس جۇلدەمەن مايلانعان بولاتىن). ء «سوزدىڭ شىنى كەرەكتە» سالامات وماش، ماقسات مالىكۇلى دەگەن مىقتى جۋرناليستتەر جۇمىس ىستەدى. «ينفورمبيۋرونىڭ» بارلىق تىلشىلەرى جۇمىلدىق. وتكىر، وزەكتى ماسەلەلەر كوپ كوتەرىلدى، قازىر دە كوتەرىلىپ جاتىر. جانە جوبا ەفيردەن وتكەن سوڭ دا تالقىلاپ، حابارلاساتىندار كوپ.

وراقتى:

- يرينا، كەيدە دايىنداعان سيۋجەتىڭدى ەفيرگە شىعارماۋعا تىرىساتىن لاۋازىمدى تۇلعالار بولا ما؟ اقشا ۇسىناتىن باي-ماناپتار شە؟ جۋرناليستىك قۇقىعىڭ تاپتالعان كەزدەر بولدى ما؟

- كەيدە سيۋجەتىڭدى ءتۇسىرىپ بولماي جاتىپ، ەفيرگە شىعارماۋعا ارەكەت جاسايتىن پىسىقايلار، رەداكتسيانىڭ ەسىگىنىڭ الدىن جاعالاپ جۇرەتىنىن ەستيمىز. ءوزى تۋرالى جاعىمسىز ماتەريال جاساعاندى كىم جاقسى كورسىن، ايتقانىنا كونبەيتىنىمىزدى بىلگەندە، اياعىڭنان شالۋعا ارەكەت جاساپ، ءبىزدى باسشىلارعا جاماندايتىندار بولادى.  بىراق داۋلى ماتەريالدىڭ اق-قاراسىن انىقتاي الماي، ابىگەر بوپ جۇرگەندە، باسشىلىقتىڭ قولداۋ كورسەتۋى قۋانتادى.

نازار:

- رزامىن يريناگا!!!

- راحمەت، نازار!

سايا:

- جۋرناليست بولماعاندا كىم بولار ەدىڭىز؟

- جۋرناليست بولماعاندا، دارىگەر بولاتىن ەدىم.

ايدانا:             

- قازاقستاننىڭ ەڭ ۇلكەن ماسەلەسى نە دەپ ويلايسىز؟ ءوزىڭىز ۇنەمى ايتاتىن الەۋمەتتىك ماسەلەلەر مە الدە؟

- كەشە پسيحولوگ اننا حانىمنان قاتىگەزدىك، اشۋشاڭدىق تاقىرىبىندا سۇحبات العان ەدىم. سوندا، پسيحولوگ حانىم، ءبىزدىڭ قوعامدا ادامدار تىم اشۋشاڭ  بولىپ كەتكەنىن ايتقان بولاتىن. وعان سەبەپ  – اسقازانىنىڭ جايى دەگەن ەدى. سول سەكىلدى كەز-كەلگەن ماسەلە –  شەشىلمەيىنشە، وزەكتى. بىراق الەۋمەتتىك تاقىرىپتى كوتەرۋدى قور سانايتىن جۋرناليستەر بار. ويتكەنى، ونى ۇساق تاقىرىپقا بالايدى. بىراق الەۋمەتتىك احۋالى تومەن، ايلىقتان-ايلىققا دەيىن ولمەستىڭ كۇنىن كەشىپ جۇرگەن ەلگە – ساياساتتىڭ قۇنى كوك تيىن. جالاقىسى ءبىر پايىزعا وسسە، قۋانۋدىڭ ورنىنا، قىمباتشىلىق قايتا قىسادى-اۋ دەپ قايعىراتىن قوعام وكىلدەرىنە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە وتەتىن اس تا توك تويلارعا بولىنەتىن قاراجاتتىڭ كولەمى تۋرالى اقپاردىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى، اي سايىن بانكتەگى نەسيەسى ءۇشىن التى مىڭ تەڭگەسىن تۇراقتى تۇردە تولەۋگە قاۋقارى جەتپەي جۇرگەن جۇرتتىڭ – ول ميلليوندار مەن ميللياردتاردى ايتۋعا تىلدەرى دە كەلمەيدى. ءبىر كۇن ۇيدە ىستىق سۋ ءوشىپ قالسا، ابىگەرگە تۇسەتىن قالالىقتاردىڭ جاپپاي جارىعىن ءوشىرىپ تاستاسا، نە بولادى؟ ال، التىننىڭ ۇستىندە وتىرسا دا، سۋ مەن جارىققا جارىماي وتىرعان قانشاما اۋىل بار؟ ءتۇرلى ەرەۋىلدەر مەن باس كوتەرۋلەر – الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتەر ورىن العان جەردە جيىلەيدى. سوندىقتان الەۋمەتتىك ماسەلەگە جەڭىل-جەلپى قاراۋعا بولمايدى. ال، الەۋمەتتىك احۋالى وڭالعان،  قارنى توق ادامنىڭ اشۋى دەگەن نە ءتايىرى، شاي ورامال كەپكەنشە.

ۇلپان:

يرينا، ءسىز ىلعي دا ايعايلاپ تۇرعان ماسەلەلەردىڭ باسى-قاسىندا جۇرەسىز، ءسىزدى ونداي جەرگە كوورديناتورلار جىبەرە مە، الدە ءوزىڭىز سۇرانىپ باراسىز با؟ سوسىن، سىزگە مەملەكەتتىك تەلەارنالاردان (قازاقستان، حابار، 24) سۇرانىستار بولدى ما، بىزگە جۇمىسقا كەل دەگەن سياقتى؟

- كوورديناتورلار – كەلگەن اقپاراتتى تىركەپ، ءتۇسىرۋ توبى باراتىن جەرمەن بايلانىس ورناتادى. كىمنىڭ، قايدا، نە تۇسىرەتىنىن جاۋاپتى رەداكتور بەلگىلەيدى. ءۇش ارنانىڭ بىرەۋىنەن ۇسىنىس تۇسكەن. بىراق ءوز جۇمىسىم بار عوي).

 شىڭعىس:

- جۋرناليستيكا دەگەن قانشا دەگەنمەن ايەل ادامعا اۋىر جۇمىس، ءسىز بالالارىڭىزدىڭ قاسىندا انالىق كەڭەس ايتىپ وتىرۋعا ءتيىس ۋاقىتىڭىزدا الدە ءبىر قيان-كەسكى اقپاراتتىق ۇرىستىڭ اراسىندا ءجۇرۋىڭىز مۇمكىن، شىندىعىندا جۇمىسىڭىز ءسىزدى ۇيدەن گورى تۇزدە كوبىرەك بولۋعا جەتەلەيدى، بالالارىڭىزعا انالىق مەيىرىڭىزدى تولىق ارناي الماي قالامىن دەپ قورىقپايسىز با؟ قازاقى بولمىس دەگەن بار، ايەل-انا! جۋرناليستيكادان كەتۋدى، دۇرىسىندا ءدال وسى الاشاپقىن تەلەتىلشىلىكتەن كەتۋدى جوسپارلاعان كەزىڭىز بولدى ما؟

- جۋرناليستيكا – ەركەك، ايەلگە بولىنبەيدى. جۋرناليستتەر دە باسقا ماماندىق يەلەرى سەكىلدى، تاڭەرتەڭ جۇمىسىنا كەتىپ، كەشكە ۇيىنە قايتادى.  كۇن سايىن توتەنشە جاعداي بولمايدى عوي. جانە تۇنگى تۇسىرىلىمگە شىقساق، ەرتەسىنە نەمەسە باسقا كۇنى سول جۇمىستان تىس ۋاقىتتا جۇمىس ىستەگەنىڭ ءۇشىن، دەمالۋعا بولادى. تاڭەرتەڭ بالالارىمدى مەكتەپكە ءوزىم اپارىپ تاستايمىن، كەشكە ساباقتارىن وقۋعا كومەكتەسەمىن. جۇمىستا جۇرگەن كەز-كەلگەن ايەلدىڭ كۇندەلىكتى تىرلىگى بۇل. جۇمىستان قولىم قالت ەتسە، بالالارىممەن ۋاقىت وتكىزگەندى، ويناعاندى، قىدىرتقاندى ۇناتامىن. ونىڭ ۇستىنە، بالالارىم تىم كىشكەنە ەمەس. تاعى دا كىشكەنتايلى بولىپ جاتساق، ۇيدە وتىرۋعا ءتيىس ۋاقىتتا وتىرارمىز!) جاقسى سەبەپپەن دەمالىسقا شىققان جاقسى عوي). تەلەتىلشىلىكتەن دە وزگە اينالىساتىن شاعىن  كاسىبىم بار. جۋرناليستيكادان شارشاعاندا، سول تىرشىلىگىمە تۇبەگەيلى كەتەمىن).

نۇرباقىت:     

- قازاق باسپاسوزىندەگى ءسوز بوستاندىعىنا كوزقاراسىڭىز قالاي؟ ايتپاق بولعان دۇنيەڭىزدى شاراسىزدان ىركىپ قالاتىن ساتتەر ءجيى بولا ما؟

- باسقالاردى بىلمەيمىن، بىراق «ينفورمبيۋرودا» ايتقىمىز، كورسەتكىمىز كەلگەن سيۋجەتكە شەكتەۋ قويىلعان جوق!

ەردەن:

- تەلەتىلشىلەردى سوڭعى كەزدەرى ءانشى مەن ءارتىس ىعىستىرىپ تاستادى كادىمگىدەي، سەبەپ، نە دە دەپ ويلايسىز؟

- تەلەتىلشىلەردى ەمەس، تەلەجۇرگىزۋشىلەردى ىعىستىرىپ تاستادى دەڭىز. ويتكەنى، جۋرناليست بولىپ، وقيعا ورتاسىندا جۇرگەن ونەر ادامىن كورگەن جوقپىن. بىراق ونەر ادامدارىنىڭ جاپپاي – ەفيرگە وتىرۋى، تەلەجۇرگىزۋشىلەردىڭ السىزدىگىنەن ەمەس، ولاردىڭ قۇلاعىنان رەداكتورمەن بايلانىس الىنىپ تاستالسا، فونوگرامماسىز ءان ايتا المايتىنداي كۇيگە تۇسەتىن بە ەدى، كىم ءبىلسىن؟!  نەگىزى – اركىم ءوز ىسىمەن اينالىسقانى ءجون! 

 ارمان:

- سىزدەردىڭ جاڭالىقتار قىزمەتىندەگى جۋرناليستتەردى قاتتى سىيلايمىن، كۇيىپ تۇرعان ۇلتتىق ماسەلەلەرگە ءۇن قوسىپ جاتاسىزدار. وسى قالىپتان تانباڭىزدار، ءبارىبىر كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلايعى جۇرت ءبىلىپ وتىر. شىعارماشىلىق تابىس تىلەيمىن!

- راحمەت ارمان!

سۇڭقار:

- قازاق باسپاسوزىندەگى ەڭ وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى – قانداستار. ولار تۋرالى جازۋدى كوپتەگەن مەملەكەتتىك باق دوعاردى. قازىر 31, اباي، قامشى، ۇلت قاتارلى بىرقاتار اقپارات قۇرالدارى قاۋزاپ وتىر. وتكەندە قىتايداعى قازاقتاردىڭ باسىنداعى جاعدايدى ءوزىڭىز باستاپ كوتەردىڭىز. سول قىتاي ەلىندە ۇلكەن ءدۇمپۋ تۋدىردى. شەكتەن شىعىپ بارا جاتقاندار سيراعىن تارتتى. ارعى بەتتەگى اعايىننىڭ ىشىنەن سول حاباردى كورىپ “جوقتاۋشىمىز بار ەكەن عوي” دەپ كەمسەڭدەگەن جانداردى كوردىك. تۋرا وسى ماسەلەگە الداعى ۋاقىتتا تاعى دا الاڭداي ءجۇرىڭىز!

 – «سىرتتاعى قانداستاردىڭ جاعدايىنا الاڭداماڭدار، ولار تۋرالى جازباڭدار!» دەگەن ەشكىمگە تاپسىرما كەلگەن جوق! ءسىز ايتقان اقپارعا از عانا اقپارات قۇرالى الاڭداسا، ونىڭ جاۋابى جاي عانا   – بۇل اقپارات قۇرالدارىن ۇلتىن سۇيەتىن ازاماتتار باسقارىپ وتىر دەگەن ءسوز. پىكىرىڭىزگە راحمەت! جۋرناليست جۇمىسىنىڭ جەتىستىگى دەگەن وسى.

(يرينا سوۆەتجانقىزىنىڭ  qamshy.kz سايتىندا  جاريالانعان ينتەرنەت-كونفەرەنتسياسى)

«قامشى» سىلتەيدى