بيىل ۇبت سىناقتارى جەتىنشى مارتە وتكىزىلگەلى جاتىر. ءبىر دوكەي كوكەمىزدىڭ: «العاشقى بەس جىلدان امان شىققان جوبانىڭ عۇمىرى ۇزا-ااق بولادى» دەگەن ءسوزى بار ەدى، ءسىرا، تەستىلەۋدىڭ بۇل ءتۇرى مەكتەپ بىتىرۋشىلەردى «وتكەلەكتەن» وتكىزۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى تاسىلىنە اينالاتىن شىعار. العاشقى جىلدارداعىداي ەمەس، تەست الۋشىلار دا، تاپسىرۋشىلار دا بۇل ىسكە ابدەن ماماندانىپ الدى. قۇپ دەلىك. الايدا ماماندانىپ ۇلگەرگەن تاعى ءبىر توپ بار. ول - ۇبت-نى بيزنەس كوزىنە اينالدىرىپ العاندار.

اڭگىمەنى ادەتتەگىشە ارىدەن باستايىق. باسىندا ءبىلىم بار بالا قانداي بولسىن، ەمتيحاننان سۇرىنبەي وتەدى. دەگەنمەن «بالامنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ناشارلاۋ، مازمۇنىن بىلگەنمەن، ناقتى دەرەكتەردەن سۇرىنەدى-اۋ» دەپ قاۋىپتەنگەن اتا-انالاردىڭ جالعان قۇجات دايىنداپ، ءوز بالاسىنىڭ ورنىنا «ەستە ساقتاۋ جادىسى - 2 گەگابايت» ادامدارعا سىناق تاپسىرتقاندارى دا بولدى. راس، العاشقى جىلدارى. ولاردىڭ ىشىندە اكىمشىلىك، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعاندارى دا بولدى. ال كەيىنگى جىلدارى مۇنداي وقيعا تىركەلمەسە دە، اۋىل اراسىندا «ادام سالدىم» دەگەندەردى ەستىپ قالامىز. بىراق «كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستاماعاندىقتان»، رەسميلەمەي-اق قويالىق، ايتقىمىز كەلەتىنى، بۇل - تەستىنى بيزنەسكە اينالدىرۋدىڭ العاشقى ءتاسىلى بولاتىن...

بيىل ۇبت سىناقتارى جەتىنشى مارتە وتكىزىلگەلى جاتىر. ءبىر دوكەي كوكەمىزدىڭ: «العاشقى بەس جىلدان امان شىققان جوبانىڭ عۇمىرى ۇزا-ااق بولادى» دەگەن ءسوزى بار ەدى، ءسىرا، تەستىلەۋدىڭ بۇل ءتۇرى مەكتەپ بىتىرۋشىلەردى «وتكەلەكتەن» وتكىزۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى تاسىلىنە اينالاتىن شىعار. العاشقى جىلدارداعىداي ەمەس، تەست الۋشىلار دا، تاپسىرۋشىلار دا بۇل ىسكە ابدەن ماماندانىپ الدى. قۇپ دەلىك. الايدا ماماندانىپ ۇلگەرگەن تاعى ءبىر توپ بار. ول - ۇبت-نى بيزنەس كوزىنە اينالدىرىپ العاندار.

اڭگىمەنى ادەتتەگىشە ارىدەن باستايىق. باسىندا ءبىلىم بار بالا قانداي بولسىن، ەمتيحاننان سۇرىنبەي وتەدى. دەگەنمەن «بالامنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ناشارلاۋ، مازمۇنىن بىلگەنمەن، ناقتى دەرەكتەردەن سۇرىنەدى-اۋ» دەپ قاۋىپتەنگەن اتا-انالاردىڭ جالعان قۇجات دايىنداپ، ءوز بالاسىنىڭ ورنىنا «ەستە ساقتاۋ جادىسى - 2 گەگابايت» ادامدارعا سىناق تاپسىرتقاندارى دا بولدى. راس، العاشقى جىلدارى. ولاردىڭ ىشىندە اكىمشىلىك، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعاندارى دا بولدى. ال كەيىنگى جىلدارى مۇنداي وقيعا تىركەلمەسە دە، اۋىل اراسىندا «ادام سالدىم» دەگەندەردى ەستىپ قالامىز. بىراق «كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستاماعاندىقتان»، رەسميلەمەي-اق قويالىق، ايتقىمىز كەلەتىنى، بۇل - تەستىنى بيزنەسكە اينالدىرۋدىڭ العاشقى ءتاسىلى بولاتىن...

العاشقى جىل - قاشاندا تاجىريبەلىك جىل. كەلەسى جىلى تالاپ كۇرت كۇشەيدى، تەست وتكىزۋ كەزىندە ۇمىتكەرلەردى باقىلاۋعا تەك ىشكى ىستەر ورگانى مەن ءبىلىم قىزمەتكەرلەرى عانا ەمەس، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى جەرگىلىكتى اكىمشىلىك بيلىكتىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتى دە تارتىلا باستادى. «ادام سالۋ» قيىنداي تۇسكەندىكتەن، اتا-انالار تەستكە دايىندايتىن قوسىمشا كۋرستارعا بەرە باستادى. ادەتتە مۇنداي فاكۋلتاتيۆتىك كۋرستار ءبىر ءپاندى تەرەڭدەتىپ بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ۇيرەتەتىن بولسا، ەندىگىلەرى تەك تەستكە عانا دايىنداي باستادى. باسقاشا ايتقاندا، بالالار كەشەندى ءبىلىم الۋعا ەمەس، تەك ناقتى دەرەكتەن عانا قۇرالعان ءبىر باعىتتا عانا ءبىلىم جيناي باستادى. مۇنىڭ وڭ-تەرىسىن تارازىعا ءوزىڭىز، سالارسىز، وقىرمان! ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، بۇل - الگى بيزنەستىڭ ەكىنشى ءتۇرى بولعانى... ەڭ قىزىعى، تاعى ءبىر-ەكى جىل وتكەندە مۇنداي كۋرستاردىڭ دا ماڭىزى تومەندەي باستادى. ويتكەنى رەسپۋبليكا مەكتەپتەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك 11-سىنىپتى ەسكى باعدارلامادان اۋىتقىپ، تەك تەستكە دايىندالۋ نەگىزىندە جۇرگىزىلە باستادى. ارالىق ەمتيحاندار، اۋىزشا، جازباشا سىناقتار جايىنا قالدى، تەك قانا تەست، تەست جانە تەست. ءسويتىپ، جوعارىدا اتالعان اقىلى فاكۋلتاتيۆتىك كۋرستار ساباق ۋاقىتىنا اۋىستى دا كەتتى. «بيزنەسمەندەرگە» بۇل اۋىر سوقسا دا، مويىتا الماپتى. العاشقى جىلدارى، ەسىمىزدە، ۇمىتكەرلەر دايىندالاتىن تەست كىتاپشالارىن تاپپاي، قانداي ادەبيەت قارارىن بىلمەي، ابدەن اۋرە-سارساڭعا تۇسكەن ەدى. ال قازىر شە؟ تەستتەن كوپ دۇنيە جوق. كەز كەلگەن كىتاپ دۇكەنىنە كىرسەڭىز دە، سوڭعى التى جىلداعى تەست كىتاپشالارىنان بولەك، «بيولوگيادان - 1000 تەست»، «قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا تەستكە دايىندىق» دەگەن سەكىلدى ءتۇرلى كىتاپتار تولىپ تۇر. ولاردىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك باسپالاردان بولەك، اتىن باسپاگەرلەردىڭ ءوزى بىلمەيتىن، جەكە، جاسىرىن باسپالاردا جارىق كورگەن كىتاپشالار دا تولىپ تۇر. ارينە، كىتاپتىڭ كوپ بولعانى دۇرىس قوي، بىراق جەكەنىڭ اتى - جەكە. ولارداعى تەست جاۋاپتارىنىڭ دۇرىس-بۇرىستىعى كۇمان كەلتىرەدى. ويتكەنى ونى باقىلاۋ باسپانىڭ وزىنە عانا بەرىلىپ قويىلعان. ال باسپا باسىندا 12 ءپاندى «شەمىشكەشە شاعاتىن» دانىشپان وتىر دەگەنگە كىم كەپىلدىك بولا الادى؟..

ءجا، كىتاپتاردى قۇزىرلى ورگاندار قولعا السا، رەتكە كەلتىرەر. ال عالامتورداعى كوشىرمە، كوپىرمە سايتتاردى قالاي رەتتەيمىز؟ ۇبت-عا قاتىستى كەز كەلگەن سايتتى اشساڭىز دا، تەست سۇراقتارى مەن دايىن جاۋاپتار تولىپ تۇر. ودان بولەك، ستۋدەنتتەر تىلىندە «شپارگالكا» اتالاتىن كومەك قۇرالدارىن دا ساۋدالاي باستاپتى. ماسەلەن، «www.ءىnformatىk.kz» سايتىن اشىپ كورىڭىز. سايتتىڭ العاشقى بەتىندە دايىن ديپلومدىق، كۋرستىق جۇمىستار، رەفەراتتاردىڭ قاتارىنا «ۇبت تەستتەرى» ءبولىمى دە قوسىلىپتى. بۇل بولىمدەگى «ۇبت شپارگالكالارى» پاراقشاسىندا ءار «شپارگالكانى» جۇكتەپ الۋ ءۇشىن 150 تەڭگە تولەۋىڭىز قاجەتتىگى كورسەتىلگەن. قازاقستان تاريحى، ماتەماتيكا، حيميا پاندەرى بويىنشا جاسالعان جانە ۇيالى تەلەفونعا ارنالعان كەيبىر «شپورلار» الدىڭعىدان ەكى ەسە قىمبات تۇرادى، ياعني ولاردىڭ قۇنى 300 تەڭگەگە باعالانعان. مينيسترلىكتىڭ جىل سايىن تالاپتى كۇشەيتىپ وتىرعانى باز بىرەۋلەرگە اسەر ەتپەيتىن سىڭايلى...
بۇگىندە جىل بويى كىتاپ اقتارعاننان گورى تەستكە بىرەر اي قالعاندا «شپور» ساتىپ الۋدى نەمەسە دايىنداۋدى قول كورەتىندەر كوپ. شىنايى ءبىلىمدى سارالايتىن تەستىلەۋدە «شپارگالكا» دەپ اتالاتىن كومەكشى قۇرالدى قولدانىپ كورمەگەن تۇلەك از شىعار. «www.skydreamer.ucoz.kz»، «www.ءmyrepetىtor.kz» سايتتارىندا مەكتەپ ءبىتىرۋشىنىڭ «شپارگالكالاردى» تەگىن جۇكتەپ الۋىنا مۇمكىندىك بەرىلگەن. بىراق ونداعى جاۋاپتاردىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىنا تاعى ەشكىم كەپىلدىك بەرمەيدى. جاۋاپتار قاتە بولعان جاعدايدا ونى پايدالانعان تالاپكەردىڭ «اياعى اسپاننان كەلدى» دەي بەرىڭىز. وكىنىشكە قاراي، ساپالى مامان بولىپ شىعۋعا ىقپال ەتەتىن «شپارگالكالار» ءالى جاسالماعان.
جالپى، «شپارگالكا» قاي قوعامدا دا تەرىس تاربيە قۇرالى بولىپ ەسەپتەلەدى. كەز كەلگەن وقۋشى نە ستۋدەنت ءۇشىن «جەدەل جاردەم» قىزمەتىن اتقاراتىن «شپورلار» جاستاردى اۋىردىڭ استىمەن، جەڭىلدىڭ ۇستىمەن جۇرۋگە تاربيەلەيدى. بويكۇيەزدىككە ۇرىنعان بىلىمگەرلەر كوبەيگەن سايىن مەملەكەتتىڭ ساپالى كادرلار دايىنداۋ مۇمكىندىگى دە شەكتەلە تۇسەتىنى بەلگىلى. سوندىقتان «شپارگالكالار» دايارلايتىن ورتالىقتاردى باقىلاۋعا الۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر.
قاشانعىسىنشا، «بىرەۋگە باس قايعى، بىرەۋگە مال قايعى». بىراق پايدا تابامىن دەپ، باز بىرەۋلەر بولاشاق ستۋدەنتتىڭ تامىرىنا بالتا شاپپاسا ەكەن. ءبىزدىڭ «توبىقتاي ءتۇيىن» وسى بولسىن...

نۇربولات امانجول،
روزا ارەن

«ايقىن» گازەتى، 22.05.10.