ونىڭ پوەزياداعى جاڭاشىلدىق تەڭەۋلەرى قوعام كەلبەتىنىڭ كورىنىسى: قىزىل ات – اڭىزداعى جەلدەن جۇيرىك قاناتتى پىراق، قازاقتىڭ كيەسى دە، ال جاۋىر بولۋىن سۋرەتتەۋى ۇلتتىق مۇددەگە قاۋىپ تونگەنىنىڭ نىشانى-دى، ەكسپرەسس – ەلىمىزدىڭ تەحنيكالىق، يندۋستريالىق دامۋ قارقىنى. الباتروس – تەڭىز قۇسى. «قۇس قاناتى تالاتىن» دەگەندە حالىق ءومىر تاجىريبەسىنەن العان. داۋىلپاز اقىن: «... قارلى-مۇزعا قاراماستان، قاناتى تالماي مۇحيت شارلايتىن كوك كيەسى. الباتروس تاريحتىڭ شىندىعىنان الىنعان اسقاق وبراز ەكەنىنە توقتالساق: 1923 جىلدىڭ اپرەل ايىندا سوۆناركوم «اۋە فلوتىن قۇرۋ» جونىندە قاۋلى شىعارادى. حالىققا ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا بىرنەشە ماقالا جازدى. وركەنيەتتى ەۆروپا ەلدەرى (انگليا، سشا، فرانتسيا ت.ب.) اۋە كەڭىستىگىن، سۋ استىن (سۇڭگۋىر كەمە) يگەرىپ، ءتىپتى اۋە فلوتى دامىعان گەرمانيا ءى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا اۋەدە جانە تەڭىزدە قاۋىپ ءتوندىرىپ، بۇكىل ەۆروپانى تىتىرەنتتى. قازىر اۋە ترانسپورتى دامىعان ەلدەردە كەڭ تاراعان. ءبىزدىڭ قازاقستانعا ازىرگە ەكى-ءۇش اەروپلان قاجەت. اسىرەسە بوكەي گۋبەرنياسى، اقمولا، سەمەي كوررەسپوندەنتتەرى ەكى اي جۇرەتىن ايشىلىق الىس جەرلەردىڭ گۋبەرنيالارى اەروپلان الۋعا شىن كىرىسسە، كەشىكپەي قول جەتكىزەدى «كوز قورقاق، قول باتىر» دەپ قايراعان، اتپەن اي جۇرەتىن جولدى، سامولەت بىرنەشە ساعاتتا-اق جەتكىزەتىنىن، باستى ماڭىزدىلىعى پوچتا-تەلەگراف قىزمەتىن دە اتقاراتىندىعىن تۇسىندىرەدى. 
ول كەزدە ماسكەۋدەن، «ورتالىقتان» بارلىق وداقتاس رەسپۋبليكالارعا 1 عانا سامولەت بولىنگەن. قايسى قارجى تاپسا، سول رەسپۋبليكا الادى. ساكەن سەيفۋللين قيۋىن تاۋىپ، وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ بارىنەن بۇرىن قازاقتىڭ وجەت قىزدارى ءنازيپا قۇلجانوۆا، ناعيما ارتىقباەۆا، سارا ەسوۆا باستاعان كوميسسيا قۇرادى. باس كوميسسيا مۇشەسى ساكەن حالىق اراسىندا اكتسيا وتكىزەدى.16000 رۋبل التىنداي (قىز-كەلىنشەكتەر اشەكەي بۇيىمدارىن وتكىزگەن) قاراجات جيناپ، بيۋدجەتتەن بولىنگەن تاپشى قارجىنى (776 000 رۋب. زولوتوم) قارجىنى تولىقتىرىپ، سول سامولەتتى ساتىپ العان. بۇل جونىندە ع. مۇسىرەپوۆ 1923 جىلى سوۆناركوم پرەدسەداتەلى ساكەن سەيفۋلليننىڭ ۇيىندە سابيتپەن ءبىر كويكادا جاتقان كۇندەرىن ەسكە الىپ: «ساكەن اعا ستول باسىندا بىزگە اشىق-جارقىن اڭگىمەسىن ايتىپ وتىراتىن. بىردە لەنيننىڭ الدىندا بولعانىن. قازاقستانعا ۇشاق كەرەك، ۇلان بايتاق دالانىڭ و شەتى مەن بۇ شەتىنە جەتۋ ءۇشىن اي كەرەك، حابار-وشار الىسۋ قيىندىعىن ايتىپ، تەلەگراف، پوچتا، تەمىرجول سالۋ كەرەكتىگىن قوزعاي كەلە، سامولەت ءبولدىرۋىن قوسا قابات سۇراعان ەكەن. لەنين: «تى جە، پوەت» اقىنشا ويلايسىڭ دەپ قارجى ماسەلەسىنىڭ جەتىسپەيتىندىگىن العا تارتىپتى». ساكەن اعا الدىنا 2-3 رەت بارىپ ماسەلەنى شەشكەندىگىن ايتىپتى. سول قازاق كوگىندە سامعاعان تۇڭعىش سامولەتتى «الباتروسقا» تەڭەيدى. «ەكسپەسس» جۇردەك پوەزدار رەلستە زۋلادى. 1923 جىلدىڭ 17 يۋلىندە پەتروپاۆل – كوكشەتاۋ تەمىرجولىن سالۋ جونىندە حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ (سوۆناركوم) قاۋلىسى شىقتى (1923-1924). «جەر قازعاندار» – العاشقى تەمىرجول قىزمەتىنە قازاق جاستارىن تارتۋعا ارنالعان شىعارما. 1926 جىلى كوكشەتاۋ – اقمولا تەمىر جولىن سالۋعا جول توسەيتىن قارا جۇمىسقا جۇمىسكەرلەردى ماسكەۋدەن الدىرادى ەكەن. سوعان قاتتى شامدانعان ساكەن: «كوكشەتاۋ، اقمولا توڭىرەگىندە، قاجىمۇقان مەن بالۋان شولاق شىققان وڭىردە قازاق جىگىتتەرى قارا جۇمىسقا جارامايدى دەگەنگە كىم سەنەدى؟ جۇگەن-قۇرىق تيمەگەن 6 جاسار اساۋدى ءبىر سىلىكپەدەن قالدىرماي شوڭقيتىپ ءتۇسىرىپ، اۋىز ومىرتقاسىن ۇزەتىن جىگىتتەردىڭ جۇمىسقا ءالى كەلمەيدى» دەگەنگە نە ايتارسىڭ! ...بالتىرى بەسىكتەي، كەۋدەسى ەسىكتەي ارقانىڭ جىگىتتەرىنىڭ «قارا جۇمىسقا كەلمەيتىنىن» كوكشەتاۋ جولىنداعى ۇلىقتارىنان عانا ەستىپ وتىرمىن... بۇل ىسكە بارلىق قازاقستان ۇكىمەتى تەز نازارىن سالىپ، قولىن سوزۋ كەرەك... مۇنى ەندى بەتىمەن جىبەرمەۋ كەرەك» (قىزىلجار – كوكشەتاۋ تەمىر جولى. 1926 جىل). ءسويتىپ، رەسەيدەن ارنايى جول اقىسىن تولەپ شاقىرتقان مىڭداعان جۇمىسكەرگە كەتىپ جاتقان اقشانى توقتاتىپ، ولاردىڭ ورنىنا جەرگىلىكتى قازاق جۇمىسكەرلەرىن تارتقان. 
تاعى ماڭىزدى وقيعا جولاۋشىلاپ كەلە جاتقان ساكەن ءوز كوزىمەن كورگەندەرىن ماقالاسىندا: ء«بىر پاروۆوزعا 5 تەپلۋشكا تىركەپ سۇيرەيدى. تەپلۋشكالاردىڭ ساكىلەرى ءتىپتى جوق. ەدەندەرى جامان تاقتاي. تاقتايعا جارىماي وتىرعان ءتارىزدى. ال قاراعاي اعاش كوكشەتاۋدا سۋ تەگىن. تەمىر جول مىقتى بەرىك ەمەس. از عانا جەردى تىرمالاپ، توپىراق ۇستىنە كولدەنەڭ اعاش سالىپ، تەمىر جولدى سالا سالعان، كەيبىر جەرىنە ازىراق تىرمالاپ، تەمىر جول تەمىرىن تاستاي سالعان»، - دەپ سيپاتتايدى. بارىمتانى جۇمىسپەن قامتىپ قانا توقتاتا الامىز دەپ كاسىپ تۇرلەرىن يگەرۋگە ارنالعان بىرنەشە پۋبليتسيستيكالىق ماقالالارىن جازىپ، قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن حاباردار ەتىپ، قازاقتاردى جۇمىسقا شاقىرىپ جاتتى. ريددەر كەن ورنىن شەتەلگە ۇزاق جىلعا جالعا بەرۋگە قارسىلىعىن ءبىلدىرىپ، ءوندىرىستىڭ ءتيىمدى جولدارىن تەرەڭ تالداعان ماقالا جازىپ قانا قويماي، ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرۋدى توقتاتقان.
ساكەن سەيفۋللين ءوندىرىس تاقىرىبىنا ءبىرىنشى قالام تارتقان دەپ شىعارماشىلىق تۇرعىدان عانا ايتىلىپ ءجۇر. ايتسە دە، ساكەننىڭ «ىشكى سىر ساندىعىنىڭ قۇپياسى» ءتول تۋىندىلارىنىڭ ءتۇپ-تەرەڭىندە جاتىر. ساكەن قازاقتىڭ ار-نامىسى، ۇجدانى عوي، قازاق حالقىنىڭ كەلەشەگىنە بەي-جاي قاراماي، ەكونوميكالىق جانە ساياسي قوزقاراستارىن ساياساتتانۋشى مامانداردىڭ باعامداۋى قاجەت-اق. بىرەر مىسال: 1) 1917-1920 جىلداردا ساكەن باستاپ قۇرعان «قازاق ۇيىمى» «قالىڭمالدى» جويۋ تۋرالى دەكرەت شىعاردى. 2) كەدەي بالالارعا ارنالعان تۇڭعىش كەڭەس مەكتەبى اقمولادا مۇعالىم د. گوبۋزوۆتىڭ 3 بولمەلى ۇيىندە اشىلعان. ساكەن 1 بولمەسىندە تۇرىپ، 2 بولمەسىندە 40 بالا وقىتقان. ساكەن مەن گوبۋزوۆ بالالاردى ءوز اياقتارىمەن ارالاپ جيناعاندارى گوبۋزوۆتىڭ ەستەلىگىندە جازىلعان. قازىرگى وقىتۋ فورماسىن، ياعني ورىس پەداگوگى ۋشينسكيدىڭ 45 مينۋتتىق وقىتۋ جۇيەسىن، ساباقتىڭ 5 كەزەڭدىك قۇرىلىمىن ەنگىزگەن ساكەن. باستاۋىش سىنىپ 26-28 ساعات، جوعارعى سىنىپ 36 ساعات اپتالىق جۇكتەمە بەكىتىلگەن. قوعامدىق پاندەرمەن قاتار گيگيەنا وقۋ باعدارلاماسىنا ەنگىزىلگەن. تەك «مير بوجەنى» الىپ تاستايدى. سول تيپتىك باعدارلاما وزگەرىسسىز وقىلۋدا. 3) ساكەن تۇڭعىش قازاق قالاشىعىن اقمولا ۋەزىندە سالدىرعان. «بولاشاق قازاقستان» جوباسىنىڭ ماكەتى فرانتسيادا 1925 جىلى وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ دۇنيەجۇزىلىك كورمەسىندە ناسيحاتتالىپ، ونى امىرە قاشاۋباەۆ دۇنيەجۇزى حالىقتارىنا ناسيحاتتاعان ەكەن. امىرە «جاس قازاق مارسەلەزاسىن» گارمونمەن ورىنداعان ەكەن. 4) ساكەن سەيفۋللين فرانتسيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ءان ۇرانىنىڭ ءانىن قالدىرىپ، تۇڭعىش قازاق ءانۇرانى «جاس قازاق مارسەلەزاسىنىڭ» ءسوزىن اقمولادا جازعان (1918). 1 مامىر – حالىقارالىق ەڭبەكشىلەر كۇنى قازاق جۇرتىندا ءبىرىنشى رەت اقمولادا، سپاسسك مەن نىلدىدە تويلانعان. قازاقتىڭ تۇڭعىش گيمنى قازىرگى اكىمشىلىك ءۇيىنىڭ ارتىنداعى ۇلكەن الاڭدا مەرەكەلىك شەرۋدە ايتىلعان. 5) ۇكىمەت باسشىسى رەتىندە، «ۇلتشىل» دەگەن سوزدەن قورىقپاي، مەملەكەتتىك ءتىل قازاق ءتىلى بولماي «بولاشاعىمىز بۇلىڭعىر»، ء«تىلدى باتىل تاراتا بەرىڭدەر» دەپ قايسار جىگەرمەن قاۋلى شىعارىپ، «قازاق ءتىلىن» مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قابىلداتتى; 6) مەملەكەت باسشىسى ساكەن سەيفۋللين «قىرعىز» اتانىپ كەلگەن مەملەكەتىمىزدى، 1924 جىلدىڭ اياعىندا دەكرەت شىعارىپ، قازاق رەسپۋبليكاسى دەگەن تاريحي ءوز اتاۋىن قايتاردى. 1925 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا ءوزى دە سوۆناركوم توراعالىعىنان ءتۇسىرىلدى; 7) ساكەن 1923 جىلى جوعارعى وقۋ ورىندارىنا قازاق كادرلارىن دايارلاۋ ماقساتىندا 2000 ورىندىق گراند (شاكىرتپۇل) تاعايىنداتتى دا، ونىڭ تەك تۇرمىسى تومەن وتباسىنىڭ، ياعني ەل ىشىندەگى بالالارعا بەرىلۋىن ءوزى قاداعالايدى. ءسابيت، عابيت باستاعان تالاي مەملەكەت، ونەر قايراتكەرلەرى شىقتى;8) 1923 جىلى 7 اقپاندا ارحيۆ پەن مۋزەيدىڭ تۇڭعىش ينسترۋكتسياسىن شىعارىپ، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن مەملەكەت قاراۋىنا الۋعا (23 قىركۇيەك) قاۋلى شىعارىپ، كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزدى; 9) 1929 جىلى ساكەن سەيفۋللين تۇڭعىش فولكلورلىق ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىرىپ، «حالىق مۇراسىن» جيناستىرىپ، ەكى تومدىق كىتاپ ەتىپ باستىرىپ شىعاردى. جوعارعى وقۋ ورىندارىنداعى زارۋلىكتىڭ ورنىن تولتىرىپ وقۋلىق تۇرىندە باستىرسا، ءارى ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ كەلەشەگىنە كەرەك تاربيە قۇرالى دەپ ماقسۇتىن اشىق بىلدىرگەن العىسوز جازدى. تايعا تاڭبا باسقانداي ايقىن ۇلتتىق تاربيەدەن كوز جازىپ قالماۋىمىز كەرەك دەگەن ساكەن: «مەن الەمدە حالىقتىڭ باي مۇراسىنداي، قازاقتىڭ حالىق اندەرىندەي سابيدەي پاك ەشتەڭە كورمەدىم» دەپ تۇجىرىم جاساعان. 10) سوۆناركوم توراعاسى ساكەن سەيفۋلليننىڭ باسشىلىعىمەن جاس قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ بۇرىن سوڭدى بولماعان «كەدەن» ، «جەر كودەكسى»، سۋد، اربيتراج، ادىلەت مينيسترلىگى، ميليتسيا مەكەمەسى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيا زاڭىن»، ءتۇرلى رەسمي قۇجاتتاردىڭ مەملەكەت دارەجەسىندە ىرگەلى ەلدەردىڭ پروتسەسسۋرالارىنان ەش كەم ەمەس ەكەندىگىن ايتپاسقا بولا ما؟ بىرلەسە كوتەرگەن جۇك جەڭىل قۇجات دايارلاۋدا، ونى ىسكە اسىرۋدا قازاق زيالىلىرى جۇمىلا اتقارعانىن پروتوكولدار ايعاقتايدى (ورىنبور،1922-1924).
ساكەننىڭ جازعان پۋبليتسيستيكاسىنا تەك شىعارماشىلىق تۇرعىدان عانا باعا بەرۋگە بولا ما؟ ونىڭ اقىن-جازۋشىلىق ىشكى الەمىنە ۇڭىلسەك: تاريحشى ناقتى دەرەكتى، جازۋشى كوزبەن كورگەنىن شىندىقتى جازۋ كەرەكتىگىن ايتسا، ەكىنشى قىرى: كورىپ تۇرىپ كورمەگەنسىگەنگە، سالمويىندىققا، مەڭىرەۋلىككە قارسى ۇندەۋىندە جاتىر. ساكەن اعانىڭ ء«وزىڭدى ويلاساڭ الدىڭدى باق، قوعامدى ويلاساڭ الدىڭ مەن ارتىڭدى قاتار ەكشە» دەگەنىن ساكەننىڭ سەرىگى بايجۇمان ء(انشى ءارى مەرگەن، جاڭاارقادا انشىلىك مەكتەبى قالىپتاسقان) قىزىلورداعا بارا جاتقاندا ايتقان ءسوزىن ەسكە الىپ: «سويتسەم ەسىل ەر زامانا الدىڭعى تولقىنمەن بىتپەيتىندىگىن، كەلەشەك ۇرپاقتى مەڭزەگەن ەكەن، قازاق حالقىنىڭ بولاشاعىنا سەنىپ، جاستاردىڭ بويىنا شىنشىلدىق، تاباندىلىق ءسىڭدىرۋدى ءار ىسىندە ماقسات ەتۋشى ەدى»،- دەپ ەستەلىك جازىپ قالدىرعان.
ءال-فارابي «قايرىمدى قالا تۇرعىندارى» اتتى تراكتاتىندا «جاراتۋشىنىڭ» راحىمى تۇسسە مەملەكەتتى دۇرىس باسشى بيلەيدى دەمەكشى، اللا تاعالانىڭ راحىمىمەن شىن ەڭىرەگەن ەرلەردىڭ 1922-1925 جىلدار ارالىعىندا قانشاما ءىس اتقارعانىن قالايشا «مىسىقشا كوز جۇمىپ» ۇمىتىپ كەتەمىز. وسى جىلدىڭ ىشىندە قىرۋار مەملەكەتتىك ىستەر اتقارىلدى. باس قالاي بۇرىلسا دەنە سولاي قاراي يكەمدەلمەي مە؟ ساكەن جانە ۇلت زيالىلىرىنىڭ قازاقتىڭ ۇلتتىق پسيحولوگياسىن قالىپتاستىرۋدا دا ايرىقشا ۇلەسى بار. قازاق پسيحولوگياسىنداعى ءتول قۇندىلىقتارىمىز: قوناقجايلىلىق - جالپاق شەشەيلىككە; كىشىپەيىلدىلىك - قۇلدىق ۇرا بەرۋشىلىك لاپپايعا; ەلدىك - رۋشىلدىق، جەرشىلدىككە; ۇلتتىق تىلدىك قۇندىلىق كوپتىلدىلىك (نيگيليزم) استارىندا جاسىرىنىپ – جاساندى ۇلتشىلدىق سىقىلدى جاعىمسىز كورىنىستەر بەلەڭ الىپ كەتپەس ءۇشىن ساكەن سەيفۋللين شىعارمالارىن مەكتەپ جاسىندا كوبىرەك وقىتۋ كەرەك. كەيىنگى ۇرپاق قامىن ويلاساق ساعات سانىن قايتا قاراۋ كەرەك. قازاقتىڭ وتكەنى مەن بۇگىنگى باسشىلىعىندا ساكەن اعا تۇركيا مەملەكەتىن، ونىڭ باسشىسى اتاتۇرىك اتاعان مۇستافا كەمالدى، ەلباسى ن. نازارباەۆ تۇرعىت ءوزالدى قۇرمەتتەۋلەرىندە دە ۇقساستىق بار سەكىلدى. ءتىپتى استانا تورىندەگى ساكەننىڭ ەسكەرتكىشى مەن تۇركياداعى ەلباسىمىزدىڭ ەسكەرتكىشتەرى دە ۇقساس. اقمولانى ساكەن سەيفۋللين (1925 جىلى) استانا ەتۋدى ارمانداعان ەدى، ول ىزگى ويىن تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇزەگە اسىردى. 
اقىننىڭ اقتالعانىنا اتتاي 30 جىل وتكەن سوڭ، 1988 جىلى ساكەن سەيفۋللين مۇراجايىن اشۋ ن. نازارباەۆتىڭ پەشەنەسىنە جازىلىپتى. بيىل ساكەن مۇراجايىنىڭ شيرەك عاسىرلىق (25 جىل) تورقالى تويى. قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ: «تاۋەلسىز قازاقستاندى ساكەن سەيفۋللين بابامىزدىڭ ارۋاعى جەلەپ-جەبەي بەرسىن!» دەگەن ۇرپاقتان-ۇرپاققا قالدىرعان امانات لەبىزى مۇراجاي تورىندە تۇر. 
نازگۇل ساپيانوۆا، 
س.سەيفۋللين مۇراجايىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى